T. S. Eliot

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Thomas Stearns Eliot

1934-yilda Ottoline Morrell tomonidan olingan surat.
Tavalludi 26-sentyabr 1888-yil
Amerika, Missouri shtati, Louis koʻchasi.
Vafoti 4-yanvar 1965-yil
Angliya, London
Kasbi shoir, esseist, dramaturg, noshir, tanqidchi
Ijod qilgan tillari ingliz tili
Fuqaroligi 1888 — 1927-yillar Amerika fuqarosi, 1927 — 1965-yillar Britaniya fuqarosi
Taʼlimi Harvard universiteti, Merton Kolleji (Oxford)[1]
Yoʻnalish Modernizm
Faoliyat yillari 1905 — 1965
Janr sheʼriyat
Mukofotlari Adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti (1948), Xizmatlari uchun orden (Buyuk Britaniya, 1948)
Turmush oʻrtogʻi Vivienne Haigh-Wood Eliot (1915 — 1932, ajrashgan), Valerie Eliot (1957)
Ota-onasi Henry Ware Eliot va Charlotte Champe Stearns
Qarindoshlari Eliotlar oilasi
Imzosi

Thomas Stearns Eliot (talaffuzi: Tomas Stens Eliot; 1888-yil 26-sentyabr, Amerika, Missouri — 1965-yil 4-yanvar, Angliya, London) — shoir, esseist, dramaturg, noshir, adabiy tanqidchi, muharrir[2]. XX asrning taniqli shoiri, ingliz modernizm sheʼriyatining namoyondasi. Eliot ijodida soʻzni mahorat bilan ishlatishda tildan unumli foydalana olishi, yozish uslubi, sheʼriyatining oʻziga xos tuzilishi bilan inliz adabiyotida oʻz oʻrniga ega boʻlgan. U shuningdek, tanqidiy esselar toʻplami orqali eskirgan eʼtiqodlar oʻrniga yangilarini oʻrnatgan[3].

Eliot Missouri shtatining Saint Louis shahrida, taniqli Boston Brahmin oilasida tugʻilgan. 1914-yil 25 yoshida Angliyaga koʻchib oʻtib, oʻsha yerda hayotini davom ettirgan[4]. U 1927-yil 39 yoshida Amerika fuqaroligidan voz kechib Britaniya fuqaroligini olgan[5].

Eliot ilk marta 1914 — 1915-yillarda eʼlon qilingan „The Love Song of J. Alfred Prufrock“ sheʼri bilan koʻpchilikning eʼtiborini qozongan. Ushbu sheʼr boshida baʼzilar tomonidan gʻalati deb tan olingan[6]. Undan soʻng, „The Waste Land“ (1922), „The Hollow Men“ (1925), „Ash Wednesday“ (1930) va „Four Quartets“ (1943) kabi sheʼrlari oʻquvchilarga taqdim qilingan[7]. Uni mashhur qilgan asarlari „Murder in the Cathedral“, „The Cocktail Party“ va bulardan tashqari beshta pyesasi boʻldi. Eliot 1948-yilda oʻz zamonasi sheʼriyatiga qoʻshgan hissasi uchun Adabiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻlgan[8][9][10].

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eliotlarning kelib chiqishi Boston Brahmin oilasiga borib taqaladi. Bu oila vakillari asosan Angliya va Amerikaning Yangi Angliya shahrida ildiz otgan. Eliotninɡ bobosi William Greenleaf Eliot Missourining Saint Louis shahriga koʻchib oʻtgan[7][11]. U yerda Xristian Unitarian ibodatxonasini tashkil qilgan. Uning otasi Henry Ware Eliot (1843–1919) yaxshi tijoratchi boʻlishi bilan birga Saint Louis shahridagi „Hydraulic-Press Brick“ kompaniyasining prezidenti va gʻaznachisi edi. Onasi Charlotte Champe Stearns (1843–1929) sheʼrlar yozgan, bundan tashqari XX asr boshlarida Qoʻshma Shtatlarda yangi kasb boʻlgan jamoat ishchisi vazifasida ishlagan. Ota-onasi Eliotdan oldin beshta farzand koʻrishadi, lekin ular hayotdan erta koʻz yumishadi. Oltinchi boʻlib Eliot tugʻilgan va unga ona tomondan bobosi Thomas Stearnsning ismini qoʻyishgan. Oilasi va doʻstlari uni Tom deb atashgan.

Eliotning bolalik davridan adabiyotga boʻlgan qiziqishiga bir qancha omillar sabab boʻlgan. Birinchidan, u bolaligida jismoniy qiyinchiliklarni yengib oʻtishga majbur boʻlgan. Juft chov-yorgʻoq churrasi kasalligi bilan kurashganligi bois, jismoniy mashqlar bilan shugʻullana olmagan. Ushbu tugʻma kasallik Eliotning tengdoshlari bilan muloqot qilishiga toʻsqinlik qilgan. Koʻpincha yolgʻiz yuradigan Eliotda adabiyotga qiziqish ortib borgan. Savodi chiqqach, shavqatsiz hayot, Gʻarb yovvoyi tabiati haqidagi ertaklarni, ayniqsa Mark Twainning Tom Sawyerning yangi sarguzashtlari romanini oʻqishni sevgan[12].

Doʻsti Robert Sencourt Eliot haqidagi xotiralaridan birini eslab shunday deydi. „Yosh Eliot deraza yonida oʻtirib, tashqaridagi hayotni oʻzi oʻqigan ertaklaridagidek tasavvur qilar, hayot ogʻriqlariga qarshi orzusidagi dorini oʻylab topish haqida oʻylardi“[13].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Jewel Spears Brooker, Mastery and Escape: T.S. Eliot and the Dialectic of Modernism, University of Massachusetts Press, 1996, p. 172.
  2. ↑ Bush, Ronald. "T. S. Eliot's Life and Career", in John A Garraty and Mark C. Carnes (eds), American National Biography. New York: Oxford University Press, 1999, via [1] (Wayback Machine saytida 2022-04-17 sanasida arxivlangan)
  3. ↑ „T.S. Eliot | Biography, Poems, Works, Importance, & Facts | Britannica“ (en). www.britannica.com. Qaraldi: 12-aprel 2023-yil.
  4. ↑ „The Nobel Prize in Literature 1948“ (en-US). NobelPrize.org. Qaraldi: 20-aprel 2021-yil.
  5. ↑ Sanna, Ellyn „Biography of T. S. Eliot“,. T.S. Eliot, Bloom's Biocritiques. Broomall: Chelsea House Publishing, 2003 — (3–44) 30 bet. 
  6. ↑ Eliot, T. S.. The Waste Land and Other Poems. Broadview Press, 21 December 2010 — 133 bet. ISBN 978-1-77048-267-8.  (citing an unsigned review in Literary Review. 5 July 1917, vol. lxxxiii, 107.)
  7. ↑ 7,0 7,1 "Thomas Stearns Eliot", Encyclopædia Britannica. Retrieved 7 November 2009.
  8. ↑ „The Nobel Prize in Literature 1948“. Nobel Foundation. Qaraldi: 26-aprel 2013-yil.
  9. ↑ "The Nobel Prize in Literature 1948 – T.S. Eliot", Nobel Foundation, taken from Frenz, Horst (ed). Nobel Lectures, Literature 1901–1967. Amsterdam: Elsevier Publishing Company, 1969. Retrieved 6 March 2012.
  10. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  11. ↑ Bush, Ronald, T. S. Eliot: The Modernist in History (New York, 1991), p. 72.
  12. ↑ Worthen, John. T.S. Eliot: A Short Biography. London: Haus Publishing, 2009 — 9 bet. 
  13. ↑ Sencourt, Robert. T.S. Eliot, A Memoir. London: Garnstone Limited, 1971 — 18 bet. 

Qoʻshimcha oʻqish uchun[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Ackroyd, Peter. „T. S. Eliot: A Life“ (1984).
  • Ali, Ahmed. „Mr. Eliot's Penny World of Dreams: An Essay in the Interpretation of T.S. Eliot's Poetry“, Bombay, P.S. King & Staples Ltd, Westminster, London, 1942, 138 pp.
  • Asher, Kenneth „T. S. Eliot and Ideology“ (1995).
  • Bottum, Joseph, "What T. S. Eliot Almost Believed", „First Things“ 55 (August/September 1995): 25–30.
  • Brand, Clinton A. "„The Voice of This Calling: The Enduring Legacy of T. S. Eliot“", „Modern Age“ Volume 45, Number 4; Fall 2003, conservative perspective.
  • Brown, Alec. "„The Lyrical Impulse in Eliot's Poetry“", „Scrutiny“, vol. 2.
  • Bush, Ronald. „T. S. Eliot: A Study in Character and Style“ (1984).
  • Bush, Ronald, '„The Presence of the Past: Ethnographic Thinking/ Literary Politics“'. In „Prehistories of the Future“, ed. Elzar Barkan va Ronald Bush, Stanford University Press (1995).
  • Crawford, Robert. „The Savage and the City in the Work of T. S. Eliot“ (1987).
  • Crawford, Robert. Young Eliot: From St Louis to „The Waste Land“ (2015).
  • Crawford, Robert. „Eliot. After The Waste Land“ (2022).
  • Christensen, Karen. „Dear Mrs. Eliot“, „The Guardian Review“ (29 January 2005).
  • Das, Jolly. „Eliot's Prismatic Plays: A Multifaceted Quest“. New Delhi: Atlantic, 2007.
  • Dawson, J. L., P. D. Holland & D. J. McKitterick, A Concordance to „The Complete Poems and Plays of T.S. Eliot“ Ithaca & London: Cornell University Press, 1995.
  • Forster, E. M. Essay on T. S. Eliot, in „Life and Letters“, June 1929.
  • Gardner, Helen. „The Art of T. S. Eliot“ (1949).
  • Gordon, Lyndall. „T. S. Eliot: An Imperfect Life“ (1998).
  • Guha, Chinmoy. „Where the Dreams Cross: T. S. Eliot and French Poetry“ (2000, 2011).
  • Harding, W. D. „T. S. Eliot, 1925–1935“, Scrutiny, September 1936: A Review.
  • Hargrove, Nancy Duvall. „Landscape as Symbol in the Poetry of T. S. Eliot“. University Press of Mississippi (1978).
  • Hearn, Sheila G., „Tradition and the Individual Scot: Edwin Muir & T.S. Eliot“, in „Cencrastus“ No. 13, Summer 1983, pp.21–24,
  • Hearn, Sheila G. „T. S. Eliot's Parisian Year“. University Press of Florida (2009).
  • Julius, Anthony. „T. S. Eliot, Anti-Semitism, and Literary Form“. Cambridge University Press (1995).
  • Kenner, Hugh. The Invisible Poet: T. S. Eliot (1969).
  • Kenner, Hugh. editor, „T. S. Eliot: A Collection of Critical Essays“, Prentice-Hall (1962).
  • Kirk, Russell „Eliot and His Age: T. S, Eliot's Moral Imagination in the Twentieth Century“ (Introduction by Benjamin G. Lockerd Jr.). Wilmington: Intercollegiate Studies Institute, Qayta korib chiqilgan ikkinchi nashr, 2008.
  • Kojecky, Roger. „T.S. Eliot's Social Criticism“, Faber & Faber, Farrar, Straus, Giroux, 1972, „Kindle“ tomonidan qayta ishlangan. 2014.
  • Lal, P. (editor), „T. S. Eliot: Homage from India: A Commemoration Volume of 55 Essays & Elegies“, Writer's Workshop Calcutta, 1965.
  • „The Letters of T. S. Eliot“. Ed. Valerie Eliot. Vol. I, 1898–1922. San Diego [etc.], 1988. Vol. 2, 1923–1925. Valerie Eliot va Hugh Haughton tomonidan tahrirlangan, London: Faber, 2009. ISBN 978-0-571-14081-7
  • Levy, William Turner and Victor Scherle. „Affectionately, T. S. Eliot: The Story of a Friendship: 1947–1965“ (1968).
  • Matthews, T. S. „Great Tom: Notes Towards the Definition of T. S. Eliot“ (1973)
  • Maxwell, D. E. S. „The Poetry of T. S. Eliot“, Routledge va Kegan Paul (1960).
  • Miller, James E., Jr. „T. S. Eliot. The Making of an American Poet, 1888–1922“. Pennsylvania State University Press. 2005.
  • North, Michael (ed.) „The Waste Land (Norton Critical Editions)“. New York: W.W. Norton, 2000.
  • Raine, Craig. „T. S. Eliot“. Oxford University Press (2006).
  • Ricks, Christopher.„T. S. Eliot and Prejudice“ (1988).
  • Robinson, Ian "The English Prophets", The Brynmill Press Ltd (2001)
  • Schuchard, Ronald. „Eliot's Dark Angel: Intersections of Life and Art“ (1999).
  • Scofield, Dr. Martin, "„T.S. Eliot: The Poems“", Cambridge University Press (1988).
  • Seferis, George; Matthias, Susan (2009). "Introduction to T. S. Eliot by George Seferis". Modernism/Modernity 16 (1): 146–160. doi:10.1353/mod.0.0068. Andoza:Project MUSE. 
  • Sencourt, Robert. „T. S. Eliot: A Memoir“ (1971)
  • Seymour-Jones, Carole. „Painted Shadow: A Life of Vivienne Eliot“ (2001).
  • Sinha, Arun Kumar and Vikram, Kumar. „T. S. Eliot: An Intensive Study of Selected Poems“, New Delhi: Spectrum Books Pvt. Ltd (2005).
  • Spender, Stephen. „T. S. Eliot“ (1975)
  • Spurr, Barry, „Anglo-Catholic in Religion: T. S. Eliot and Christianity“, The Lutterworth Press (2009)
  • Tate, Allen, editor. „T. S. Eliot: The Man and His Work“ (1966; „Penguin“ nashriyoti tomonidan qayta nashr qilingan, 1971).

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshimcha adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vebsaytlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arxivlar[tahrir | manbasini tahrirlash]


"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=T._S._Eliot&oldid=3817974" dan olindi