Kontent qismiga oʻtish

Raqamli obyekt identifikatori

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Doidan yoʻnaltirildi)

Raqamli obyekt identifikatori (DOI) – bu Xalqaro standartlashtirish tashkiloti (ISO) tomonidan standartlashtirilgan turli xil obyektlarni noyob identifikatsiyalash uchun ishlatiladigan doimiy identifikator yoki tutqich hisoblanadi[1]. DOI-lar tutqich tizimining amalga oshirilishidir[2][3]. Ular URI tizimiga ham mos keladi (Yagona resurs identifikatori). Ular ilmiy jurnal maqolalari, tadqiqot hisobotlari, maʼlumotlar toʻplami va rasmiy nashrlar kabi akademik, professional va hukumat maʼlumotlarini aniqlash uchun keng qoʻllanadi. DOI-lar boshqa turdagi axborot resurslarini, masalan, tijoratga tegishli videolarini aniqlash uchun ham foydalanilgan edi.

DOI oʻz oldiga turlicha masalan, DOI murojaat qiladigan axborot obyektiga hal qilishni maqsad qiladi. Bunga DOI ni obyekt haqidagi metamaʼlumotlarga, masalan, obyekt joylashgan URL manziliga bogʻlash bilan erishiladi. Shunga qaramasdan, DOI harakatga yaroqli ekanligi va birgalikda ishlashi bilan faqat identifikator boʻlgan ISBN yoki ISRC dan farqlanadi. DOI tizimi metamaʼlumotlarni koʻrsatib turish uchun Indeks Content Model dan foydalanadi.

Hujjatlar uchun DOI hujjatning amal qilish muddati davomida sobit boʻlib qoladi, shu bilan birga uning joylashuvi va boshqa metamaʼlumotlar oʻzgarishi mumkin boʻladi. DOI tomonidan onlayn hujjat (fayl)ga murojaat qilish uning URL manzilidan toʻgʻridan-toʻgʻri foydalanishdan koʻra barqarorroq havolani taʼminlashi kerak. Lekin agar uning URL manzili oʻzgarsa, nashriyot URL manziliga havolani saqlab qolish uchun DOI metamaʼlumotlarini yangilashi kerak boʻladi[4][5][6]. DOI maʼlumotlar bazasini yangilash nashriyotning mas’uliyati hisoblanadi. Agar ular buni qilmasa, DOI oʻlik havolaga oʻtadi va DOIni foydasiz qoldiradi[7].

DOI tizimining ishlab chiquvchisi va administratori uni 2000-yilda joriy etgan Xalqaro DOI Foundation (IDF) hisoblanadi[8]. DOI tizimining shartnoma majburiyatlariga javob beradigan va tizimga aʼzo boʻlish uchun pul toʻlashga tayyor boʻlgan tashkilotlar DOIlarni belgilashlari mumkin[9]. DOI tizimi IDF tomonidan muvofiqlashtirilgan roʻyxatga olish agentliklari federatsiyasi orqali amalga oshiriladi[10]. 2011-yil aprel oyining oxiriga kelib 4000 ga yaqin tashkilot tomonidan 50 milliondan ortiq DOI nomlari berilgan edi[11] va 2013-yil apreliga kelib bu raqam 9500 ta tashkilot orqali tayinlangan 85 million DOI nomlariga oʻsdi.

Nomenklatura va sintaksis

[tahrir | manbasini tahrirlash]

DOI – tutqich tizimi tutqichining bir turi boʻlib, u ikki qismga boʻlinadi. Bular prefiks va qoʻshimchaga boʻlingan belgilar qatori shaklida boʻlib, slash bilan ajratiladi.

prefix/suffix

Prefiks identifikatorning roʻyxatga oluvchisini aniqlaydi va qoʻshimchani roʻyxatdan oʻtkazuvchi tanlaydi va ushbu DOI bilan bogʻliq boʻlgan aniq obyektni aniqlaydi. Koʻpgina yuridik Unicode belgilariga ushbu satrlarda ruxsat beriladi, ular katta-kichik harflarni hisobga olmaganda talqin qilinadi. Prefiks odatda 10. NNNN, bu yerda NNNN kamida toʻrt xonali raqam boʻlishi 1000 dan katta yoki unga teng boʻlib, uning chegarasi faqat roʻyxatdan oʻtganlarning umumiy soniga bogʻliq boʻladi[12][13], Prefiks 10. NNNN. N[14].

Misol uchun, DOI nomida 10.1000/182, prefiks 10.1000 va qoʻshimchasi 182 boladi. Prefiksning „10“ qismi tutqichni DOI nom maydonining bir qismi sifatida ajratib turadi. Baʼzi boshqa tutqich tizimi nom maydonidan farqli boʻlib, prefiksdagi 1000 belgilar roʻyxatdan oʻtgan shaxsni aniqlaydi; bu holda roʻyxatdan oʻtuvchi Xalqaro DOI Jamgʻarmasining oʻzi hisoblanadi. 182 – bu bitta obyektni identifikatsiya qiluvchi qoʻshimcha yoki element identifikatori (u holda, DOI qoʻllanmasining soʻnggi versiyasi).

DOI nomlari ijodiy ishlarni (matnlar, tasvirlar, audio yoki video elementlar va dasturiy taʼminot kabi) ham elektron, ham jismoniy shakllarda, spektakllarda va mavhum asarlarda[15], masalan, litsenziyalar, bitim taraflari va boshqalarni aniqlashi mumkin yaʼni uni tegishliligini koʻrsatadi.

Nomlar xar xil darajadagi tafsilotlardagi obyektlarga murojaat qilishi mumkin: shuning uchun DOI nomlari jurnalni, jurnalning alohida sonini, jurnaldagi alohida maqolani yoki ushbu maqoladagi bitta jadvalni aniqlashi mumkin. Tafsilotlar darajasini tanlash tayinlovchiga qoldiriladi, ammo DOI tizimida u DOI ismi bilan bogʻlangan metamaʼlumotlarning bir qismi sifatida eʼlon qilinishi kerak, bunda Content Model indekslari asosidagi maʼlumotlar lugʻatidan foydalaniladi.

Displey

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rasmiy DOI qoʻllanmasida DOIlar ekranlarda va bosma shaklda doi:10.1000/182 formatida koʻrsatilishi kerakligi juda aniq taʼkidlangan[16].

DOI qoʻllanmasidan farqli oʻlaroq, yirik DOI roʻyxatga olish agentligi boʻlgan CrossRef rasman belgilangan format (masalan, doi: https://doi.org/10.1000/182 doi:10.1000/182) oʻrniga URL manzilini koʻrsatishni tavsiya qiladi (masalan, https://doi.org/10.1000/182)[17][18]. Bu URL doimiydir (DOIda qatʼiylikni taʼminlaydigan shartnoma mavjud. ORG domeni), shuning uchun u PURL boʻlib, HTTP proksi- serverining joylashuvini taʼminlaydi. Bu veb-ga kirishni bogʻlangan elementning toʻgʻri onlayn manziliga yoʻnaltiradi[9][19].

CrossRef tavsiyasi, birinchi navbatda, DOI tegishli URL manziliga giperhavola qilinmasdan koʻrsatilmoqda degan taxminga asoslanadi – argument shundaki, giperhavolasiz sahifani haqiqatda ochish uchun toʻliq URLni nusxalash va joylashtirish oson emas. DOI uchun, shuning uchun butun URL koʻrsatilishi kerak boʻladi, bu DOIni oʻz ichiga olgan sahifani koʻrayotgan odamlarga tegishli sahifaga oʻtish uchun URLni qoʻlda oʻz brauzeridagi yangi oyna/tabga nusxalash va joylashtirish imkonini beradi. DOI vakili boʻlgan hujjat[20].

DOI Tutqich tizimidagi nom maydoni boʻlgani uchun uni URI info:doi/10.1000/182 sifatida koʻrsatish semantik jihatdan toʻgʻri.

Tarkib

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hozirgi vaqtda DOI tizimining asosiy tarkibiga quyidagilar kiradi:

  • Taxminan 3000 noshirdan iborat Crossref konsortsiumi orqali ilmiy materiallar (jurnal maqolalari, kitoblar, elektron kitoblar va boshqalar); Airiti, Xitoy va Tayvan elektron akademik jurnallarining yetakchi provayderi; va Japan Link Center (JaLC)[21] yapon tilidagi elektron akademik jurnallar uchun havolalarni boshqarish va DOI topshirigʻini taʼminlovchi tashkilot.
  • Etakchi tadqiqot kutubxonalari, texnik maʼlumotlar provayderlari va ilmiy maʼlumotlar markazlari konsorsiumi Datacite orqali tadqiqot maʼlumotlar toʻplami;
  • Yevropa Ittifoqi nashriyoti orqali Yevropa Ittifoqining rasmiy nashrlari;
  • Tsinghua universiteti va Xitoy ilmiy va texnik axborot instituti (ISTIC)dagi Xitoy milliy bilim infratuzilmasi loyihasi, Xitoy hukumati tomonidan homiylik qilingan ikkita tashabbus.
  • Tijorat va notijorat audio/vizual kontent sarlavhalari, tahrirlari va namoyishlari uchun doimiy global identifikatorlar, odatda EIDR nomi bilan tanilgan Entertainment ID Registry orqali.

Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot Tashkilotining OECD iLibrary nashriyot xizmatida OECD nashridagi har bir jadval yoki grafik DOI nomi bilan koʻrsatilgan boʻlib, jadval va grafiklar asosidagi maʼlumotlarning Excel fayliga olib keladi. Bunday xizmatlarni yanada rivojlantirish rejalashtirilgan[22].

Boshqa registrlarga Crossref va koʻp tilli Yevropa DOI Roʻyxatga olish Agentligi (mEDRA) kiradi[23]. 2015-yildan beri RFC-larga doi:10.17487/rfc . . . .[24].

Xususiyatlari va afzalliklari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

IDF DOI tizimini doimiy identifikatsiya shaklini taʼminlash uchun ishlab chiqdi, bunda har bir DOI nomi oʻzi bogʻlangan obyektni doimiy va bir maʼnoda aniqlaydi (garchi jurnal noshiri oʻzgarganda, baʼzida barcha DOIlar oʻzgartiriladi. eski DOI endi ishlamaydi). U shuningdek, metamaʼlumotlarni obyektlar bilan bogʻlaydi, bu esa foydalanuvchilarga obyektlar va ularning munosabatlari haqida tegishli maʼlumotlarni taqdim etish imkonini beradi. Ushbu metamaʼlumotlarning bir qismi sifatida DOI nomlarini ular tasvirlangan obyektlarni topish mumkin boʻlgan veb-joylarga hal qilish imkonini beruvchi tarmoq harakatlari kiritilgan. Maqsadlarga erishish uchun DOI tizimi Handle System va Indeks Content Modelini ijtimoiy infratuzilma bilan birlashtiradi.

Tutqich tizimi obyektning DOI nomi obyektning jismoniy joylashuvi yoki egaligi kabi har qanday oʻzgaruvchan atributlarga asoslanmaganligini, obyekt atributlari uning DOI nomida emas, balki metamaʼlumotlarida kodlanganligini taʼminlaydi. ikkita obyektga bir xil DOI nomi berilgan. DOI nomlari qisqa belgilar qatori boʻlgani sababli, ular inson tomonidan oʻqilishi mumkin, matn sifatida nusxa koʻchirish va joylashtirish mumkin va URI spetsifikatsiyasiga mos keladi. DOI nomini aniqlash mexanizmi sahna ortida ishlaydi, shuning uchun foydalanuvchilar u bilan boshqa veb-xizmatlar bilan bir xil tarzda muloqot qiladilar; u ochiq arxitekturalar asosida qurilgan, ishonch mexanizmlarini oʻz ichiga oladi va ishonchli va moslashuvchan ishlashga moʻljallangan boʻlib, u oʻzgaruvchan talablarga va DOI tizimining yangi ilovalariga moslasha oladi[25]. DOI nomi rezolyutsiyasi OpenURL bilan soʻrov yuborgan foydalanuvchining joylashuviga qarab, maʼlum bir obyekt uchun bir nechta joylashuvlar orasidan eng mosini tanlash uchun ishlatilishi mumkin. Biroq, bu qobiliyatga qaramay, DOI tizimi foydalanuvchilarni boshqa joylardan qoʻshimcha toʻlov olinmaydigan hujjatlarning bepul boʻlmagan nusxalariga yoʻnaltirish uchun kutubxonachilarning qattiq tanqidiga uchradi[26].

DOI tizimida qoʻllanadigan Indeks Content Modeli metamaʼlumotlarni obyektlar bilan bogʻlaydi va umumiy metamaʼlumotlarning kichik yadrosi barcha DOI nomlari tomonidan taqsimlanadi va ixtiyoriy ravishda boshqa tegishli maʼlumotlar bilan kengaytirilishi mumkin, ular ochiq yoki cheklangan boʻlishi mumkin. Roʻyxatdan oʻtganlar istalgan vaqtda oʻzlarining DOI nomlari uchun metamaʼlumotlarni yangilashlari mumkin, masalan, nashr maʼlumotlari oʻzgarganda yoki obyekt boshqa URL manziliga oʻtganda hosil boʻladi.

Xalqaro DOI jamgʻarmasi (IDF) ushbu texnologiyalarning integratsiyasini va tizimning texnik va ijtimoiy infratuzilma orqali ishlashini nazorat qiladi va DOI xizmatlarini taklif qiluvchi mustaqil roʻyxatga olish agentliklari federatsiyasining ijtimoiy infratuzilmasi GS1 va ISBN kabi identifikatorlarning mavjud muvaffaqiyatli federativ oʻrnatilishi asosida modellashtirilgan hisoblanadi.

Boshqa identifikator sxemalari bilan taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

DOI nomi materialga nisbatan tez-tez ishlatiladigan internet koʻrsatkichlaridan, masalan, Yagona Resurs Locator (URL) kabi farq qiladi, chunki u obyektning maʼlum bir vaqtda joylashgan oʻziga xos joyini emas, balki birinchi darajali obyektni aniqlaydi. U Yagona Resurs identifikatori (Yagona Resurs nomi) kontseptsiyasini amalga oshiradi va unga maʼlumotlar modeli va ijtimoiy infratuzilmani qoʻshadi[27].

DOI nomi ISBN, ISRC va boshqalar kabi standart identifikator registrlaridan ham farq qiladi. Identifikatorlar reestrining maqsadi maʼlum identifikatorlar toʻplamini boshqarish boʻlsa, DOI tizimining asosiy maqsadi identifikatorlar toʻplamini harakatga yaroqli va birgalikda ishlashga imkon berishdir, bunda ushbu toʻplam boshqa koʻplab boshqariladigan toʻplamlarning identifikatorlarini oʻz ichiga olishi mumkin[28].

DOI tizimi tegishli joriy maʼlumotlarga doimiy, semantik jihatdan oʻzaro ishlash imkonini beradi va emitentning bevosita nazorati boʻlmagan xizmatlarda foydalaniladigan materiallarga eng mos keladi (masalan, ommaviy iqtibos yoki qiymat mazmunini boshqarish). U boshqariladigan registrdan (ijtimoiy va texnik infratuzilmani taʼminlovchi) foydalanadi. U identifikatorlar yoki xizmatlarni taqdim etish uchun hech qanday aniq biznes modelini nazarda tutmaydi va boshqa mavjud xizmatlarni unga belgilangan usullar bilan bogʻlash imkonini beradi. Identifikatorlarni doimiy qilish uchun bir nechta yondashuvlar taklif qilingan. Doimiy identifikator yondashuvlarini taqqoslash qiyin, chunki ularning barchasi bir xil ishni qilmaydi. Sxemalar toʻplamiga „identifikatorlar“ sifatida aniq murojaat qilish ularni osongina solishtirish mumkin degani emas. Boshqa „identifikator tizimlari“ kirish uchun kam toʻsiqlarga ega boʻlgan texnologiyalarni faollashtirishi mumkin, bu har kimga yangi namunani oʻrnatishga imkon beruvchi foydalanish uchun qulay yorliqlash mexanizmini taʼminlaydi (masalan, doimiy yagona manbalarni aniqlash (PURL), URL manzillar, global noyob identifikatorlar (GUID)). va boshqalar), lekin roʻyxatga olish kitobi tomonidan boshqariladigan sxemaning baʼzi funksiyalariga ega boʻlmasligi mumkin va odatda boshqariladigan sxemada hamrohlik qiluvchi metamaʼlumotlar etishmaydi. DOI tizimida bunday yondashuv mavjud emas va bunday identifikator sxemalari bilan bevosita taqqoslanmasligi kerak. Muayyan sektorlar uchun DOI tizimi tomonidan taqdim etilgan baʼzi xususiyatlarga javob beradigan qoʻshimcha funksiyalarga ega boʻlgan bunday faollashtiruvchi texnologiyalardan foydalanadigan turli ilovalar ishlab chiqilgan (masalan, ARK).

DOI nomi obyektning joylashgan joyiga bogʻliq emas va shu tarzda Yagona Resurs nomi (URN) yoki PURL ga oʻxshaydi, lekin oddiy URL manzilidan farq qiladi. URL-manzillar koʻpincha internetdagi hujjatlarning oʻrnini bosuvchi identifikator sifatida ishlatiladi, lekin ikki xil joyda bir xil hujjat ikkita URL manziliga ega. Aksincha, DOI nomlari kabi doimiy identifikatorlar obyektlarni birinchi sinf obyektlari sifatida aniqlaydi: bir xil obyektning ikkita nusxasi bir xil DOI nomiga ega boʻladi.

Rezolyutsiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

DOI nomini aniqlash Milliy tadqiqot tashabbuslari korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqilgan Tutqich tizimi orqali taqdim etiladi va DOI nomiga duch kelgan har qanday foydalanuvchi uchun bepul mavjud. Rezolyutsiya foydalanuvchini DOI nomidan bir yoki bir nechta terilgan maʼlumotlar boʻlagiga yoʻnaltiradi: obyekt namunalarini ifodalovchi URL manzillar, elektron pochta (Gmail, Email kabilar) kabi xizmatlar yoki metamaʼlumotlarning bir yoki bir nechta elementi hisoblanadi. Tutqich tizimi uchun DOI nomi tutqichdir. Shuning uchun unga tayinlangan qiymatlar toʻplami mavjud va uni maydonlar guruhidan iborat yozuv sifatida koʻrish mumkin. Har bir tutqich qiymati oʻzining <type> maydonida koʻrsatilgan maʼlumotlar turiga ega boʻlishi kerak, bu uning maʼlumotlarining sintaksisi va semantikasini belgilaydi. DOI oʻzi tayinlangan obyektni doimiy va noyob tarzda aniqlasa-da, texnik va maʼmuriy muammolar tufayli DOI ruxsati doimiy boʻlmasligi mumkin.

Yechim topuvchiga yozish yoki kesish va joylashtirishdan saqlaydigan yana bir yondashuv DOI-ni hujjatga URL-manzil sifatida qoʻshishdir, u hal qiluvchidan HTTP proksi-server sifatida foydalanadi. Masalan, https://doi.org/ (afzal)[29] yoki http://dx.doi.org/, ikkalasi ham HTTPSni qoʻllab-quvvatlaydi. Masalan, DOI 10.1000/182 havola yoki giperhavolaga https://doi.org/10.1000/182 sifatida kiritilishi mumkin. Ushbu yondashuv foydalanuvchilarga oddiy giperhavola sifatida DOI ni bosish imkonini beradi. Haqiqatan ham, yuqorida aytib oʻtilganidek, CrossRef DOI-larni har doim shunday koʻrsatishni tavsiya qiladi (HTTPdan koʻra HTTPSni afzal koʻradi), shuning uchun agar ular boshqa hujjatlarga, elektron pochtalar (Gmail, Email kabilar)ga va hokazolarga kesilib qoʻyilsa, ular amalda boʻladi.

Boshqa DOI yechimlari va HTTP proksi-serverlari orasida Handle System va PANGEA mavjud. 2016-yil boshida http://doai.io tomonidan muqobil DOI hal qiluvchilarning yangi klassi ishga tushirildi. Bu xizmat noodatiy, chunki u sarlavhaning toʻlovsiz (koʻpincha muallif arxivi) versiyasini topishga harakat qiladi va foydalanuvchini nashriyot versiyasi oʻrniga unga yoʻnaltiradi[30][31]. Oʻshandan beri, DOI-ni hal qiluvchi boshqa ochiq kirish moslamalari yaratildi. Bularga https://oadoi.org/ 2016-yil oktyabr oyida[32] (keyinchalik Unpaywall). Anʼanaviy DOI yechimlari faqat Handle System-ga tayansa-da, muqobil DOI-resolers birinchi navbatda BASE (Bielefeld Akademik qidiruvi) kabi ochiq kirish manbalariga murojaat qiladi[30][32].

HTTP proksi-serverlariga muqobil brauzerlar uchun bir qator oʻzgarish qoʻshimchalar va plaginlardan birini ishlatishdir. Bu esa domen nomlariga bogʻliq boʻlgan va oʻzgarishi mumkin boʻlgan[33] DOI-larni URL manzillariga aylantirishdan qochadi. DOI ni eng oddiy giperhavola sifatida koʻrishga imkon beradi. Noshirlar uchun ushbu yondashuvning kamchiliklari shundaki, hech boʻlmaganda hozirda koʻp foydalanuvchilar brauzer, pochta oʻquvchi yoki ushbu plaginlardan birortasi oʻrnatilmagan boshqa dasturlarda DOI-larga duch kelishadi.

IDFning tashkiliy tuzilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1998-yilda tashkil etilgan Xalqaro DOI Jamgʻarmasi (IDF) notijorat tashkiloti DOI tizimining boshqaruv organi hisoblanadi[34]. U DOI tizimi bilan bogʻliq barcha intellektual mulk huquqlarini himoya qiladi. Umumiy operatsion xususiyatlarni boshqaradi, DOI tizimini rivojlantirish va targʻib qilishni qoʻllab-quvvatlaydi. IDF DOI tizimiga kiritilgan har qanday yaxshilanishlar (bularga, DOI nomlarini yaratish, saqlash, roʻyxatga olish, hal qilish va siyosatni ishlab chiqish) har qanday DOI roʻyxatdan oʻtkazuvchisi uchun mavjud boʻlishini taʼminlaydi. Bundan tashqari, u uchinchi tomonlarning DOI tizimi foydalanuvchilariga IDF talablaridan tashqari qoʻshimcha litsenziya talablarini qoʻyishiga yoʻl qoʻymaydi.

IDFni Jamgʻarma aʼzolari tomonidan saylanadigan Kengash boshqaradi. Uning faoliyatini muvofiqlashtirish va rejalashtirish uchun mas’ul boʻlgan, tayinlangan boshqaruvchi hisoblanadi. Aʼzolik elektron nashriyot va tegishli texnologiyalarga qiziqqan barcha tashkilotlar uchun ochiq. IDF har yili DOI va tegishli masalalar boʻyicha ochiq uchrashuvlar oʻtkazadi.

IDF tomonidan tayinlangan roʻyxatga olish agentliklari DOI roʻyxatga oluvchilarga xizmat koʻrsatadi: ular DOI prefikslarini ajratadilar, DOI nomlarini roʻyxatdan oʻtkazadilar va roʻyxatga oluvchilarga metamaʼlumotlar va davlat maʼlumotlarini eʼlon qilish va saqlashga ruxsat berish uchun zarur infratuzilmani taʼminlaydilar. Roʻyxatga olish agentliklari, hamda, DOI tizimini keng qoʻllashni faol ravishda qoʻllab-quvvatlashi, umuman DOI tizimini rivojlantirishda IDF bilan hamkorlik qilishi va oʻzlarining maxsus foydalanuvchilar hamjamiyati nomidan xizmatlar koʻrsatishi kutilmoqda. Joriy RA-lar roʻyxati Xalqaro DOI jamgʻarmasi tomonidan yuritiladi. IDF DONA jamgʻarmasi (IDF boshqaruv kengashi aʼzosi) tomonidan Handle System uchun federatsiyalangan roʻyxatga oluvchilardan biri sifatida tan olingan va yuqori darajadagi 10 prefiks ostida Handle System prefikslarini tayinlash uchun javobgardir[35].

Roʻyxatga olish agentliklari odatda yangi DOI nomini belgilash uchun toʻlov oladilar. Ushbu toʻlovlarning bir qismi IDFni qoʻllab-quvvatlash uchun ishlatiladi. Umumiylashganda, DOI tizimi, IDF orqali, notijorat xarajatlarni qoplash asosida ishlaydi.

Standartlashtirish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

DOI tizimi Xalqaro standartlashtirish tashkiloti tomonidan TC46 va SC9 identifikatsiya va tavsif boʻyicha texnik qoʻmitasida ishlab chiqilgan xalqaro standartdir[36]. Xalqaro standart loyihasi ISO va DIS 26324, Axborot va hujjatlar – Raqamli obyekt identifikatori tizimi tasdiqlash uchun ISO talablariga javob berdi. Tegishli ISO ishchi guruhi keyinchalik FDIS (Xalqaro standartning yakuniy loyihasi) byulleteni sifatida tarqatish uchun tahrirlangan versiyasini ISOga taqdim etdi[37], 2010-yil 15-noyabrda yakunlangan saylov byulletenida ovoz berganlarning 100% tomonidan maʼqullandi[38]. Yakuniy standart 2012-yil 23-aprelda nashr etilgan[1].

DOI IETF tomonidan belgilangan info URI sxemasi boʻyicha roʻyxatdan oʻtgan URI hisoblanadi. info:doi/ raqamli obyekt identifikatorlarining info URI nom maydoni[39] hisoblanadi.

DOI sintaksisi NISO standarti boʻlib, birinchi boʻlib 2000-yilda standartlashtirilgan, Raqamli obyekt identifikatori uchun ANSI/NISO Z39.84 – 2005 sintaksisi[40].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „ISO 26324:2012(en), Information and documentation – Digital object identifier system“. ISO. Qaraldi: 20-aprel 2016-yil.
  2. ↑ „The Handle System“. Handle.Net Registry. 2023-yil 7-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „Factsheets“. DOI. 2022-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ Witten, Ian H.. How to Build a Digital Library, 2nd (inglizcha), Morgan Kaufmann, 2010 — 352–253-bet. ISBN 978-0-12-374857-7. 
  5. ↑ Langston, Marc; Tyler, James (2004). „Linking to Journal Articles in an Online Teaching Environment: The Persistent Link, DOI, and OpenURL“. The Internet and Higher Education (inglizcha). 7-jild, № 1. 51–58-bet. doi:10.1016/j.iheduc.2003.11.004. ISSN 1096-7516.
  6. ↑ „How the "Digital Object Identifier" Works“ (inglizcha). BusinessWeek (23-iyul 2001-yil). — „Assuming the publishers do their job of maintaining the databases, these centralized references, unlike current web links, should never become outdated or broken“. 2010-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-aprel 2010-yil.
  7. ↑ Liu, Jia (2021). „Digital Object Identifier (DOI) Under the Context of Research Data Librarianship“. Journal of eScience Librarianship. 10-jild, № 2. Article e1180-bet. doi:10.7191/jeslib.2021.1180.
  8. ↑ Paskin, Norman (2010), „Digital Object Identifier (DOI) System“, Encyclopedia of Library and Information Sciences (3rd-nashr), Taylor and Francis, 1586–1592-bet
  9. ↑ 9,0 9,1 Davidson, Lloyd A.; Douglas, Kimberly (1998-yil dekabr). „Digital Object Identifiers: Promise and problems for scholarly publishing“. Journal of Electronic Publishing. 4-jild, № 2. doi:10.3998/3336451.0004.203. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  10. ↑ „Welcome to the DOI System“. Doi.org (28-iyun 2010-yil). 2010-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-avgust 2010-yil.
  11. ↑ „DOI News, April 2011: 1. DOI System exceeds 50 million assigned identifiers“. Doi.org (20-aprel 2011-yil). 2011-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3-iyul 2011-yil.
  12. ↑ „doi info & guidelines“. CrossRef.org. Publishers International Linking Association, Inc. (2013). — „All DOI prefixes begin with "10" to distinguish the DOI from other implementations of the Handle System followed by a four-digit number or string (the prefix can be longer if necessary).“. 2002-yil 21-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-iyun.
  13. ↑ „Factsheet—Key Facts on Digital Object Identifier System“. doi.org. International DOI Foundation (2016-yil 6-iyun). — „Over 18,000 DOI name prefixes within the DOI System“. Qaraldi: 2016-yil 10-iyun.
  14. ↑ „DOI Handbook—2 Numbering“. doi.org. International DOI Foundation (1-fevral 2016-yil). — „The registrant code may be further divided into sub-elements for administrative convenience if desired. Each sub-element of the registrant code shall be preceded by a full stop.“. Qaraldi: 10-iyun 2016-yil.
  15. ↑ „Frequently asked questions about the DOI system: 6. What can a DOI name be assigned to?“. International DOI Foundation. 3-iyul 2018-yil. Qaraldi: 19-iyul 2018-yil. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)CS1 maint: date format ()
  16. ↑ „DOI Handbook – Numbering“. doi.org (13-fevral 2014-yil). 2014-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 30-iyun 2014-yil.
  17. ↑ „DOI Display Guidelines“.
  18. ↑ „New Crossref DOI display guidelines are on the way“. 2016-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 11-may.
  19. ↑ Powell, Andy (1998-yil iyun). „Resolving DOI Based URNs Using Squid: An Experimental System at UKOLN“. D-Lib Magazine. doi:10.1045/june98-powell. ISSN 1082-9873. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  20. ↑ ChrissieCW. „Crossref Revises DOI Display Guidelines - Crossref“. www.crossref.org.
  21. ↑ „Japan Link Center(JaLC)“ (inglizcha). japanlinkcenter.org. Qaraldi: 6-avgust 2022-yil.
  22. ↑ Green, T. (2009). „We Need Publishing Standards for Datasets and Data Tables“. Research Information. doi:10.1787/603233448430.
  23. ↑ „multilingual European DOI Registration Agency“. mEDRA.org (2003).
  24. ↑ Levine. „Assigning Digital Object Identifiers to RFCs § DOIs for RFCs“. IAB (2015). DOI:10.17487/rfc7669.
  25. ↑ Timmer. „DOIs and their discontents“. Ars Technica (6-mart 2010-yil). Qaraldi: 5-mart 2013-yil.
  26. ↑ Franklin, Jack „Open access to scientific and technical information: the state of the art“, . Open access to scientific and technical information: state of the art and future trends Grüttemeier: . IOS Press, 2003 — 74-bet. ISBN 978-1-58603-377-4. 
  27. ↑ „DOI System and Internet Identifier Specifications“. Doi.org (18-may 2010-yil). Qaraldi: 7-avgust 2010-yil.
  28. ↑ „DOI System and standard identifier registries“. Doi.org. Qaraldi: 7-avgust 2010-yil.
  29. ↑ International DOI Foundation. „Resolution“. DOI Handbook (2014-yil 7-avgust). Qaraldi: 2015-yil 19-mart.
  30. ↑ 30,0 30,1 „DOAI“. CAPSH (Committee for the Accessibility of Publications in Sciences and Humanities). Qaraldi: 6-avgust 2016-yil.
  31. ↑ Schonfeld. „Co-opting 'Official' Channels through Infrastructures for Openness“. The Scholarly Kitchen (3-mart 2016-yil). Qaraldi: 17-oktabr 2016-yil.
  32. ↑ 32,0 32,1 Piwowar. „Introducing oaDOI: resolve a DOI straight to OA“ (2016-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 17-mart 2017-yil.
  33. ↑ „DOI System Tools“.
  34. ↑ „Chapter 7: The International DOI Foundation“, DOI Handbook. Doi.org. Qaraldi: 8-iyul 2015-yil. 
  35. ↑ „DONA Foundation Multi-Primary Administrators“. 2017-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7-fevral 2017-yil.
  36. ↑ „Digital object identifier (DOI) becomes an ISO standard“. iso.org (10-may 2012-yil). Qaraldi: 10-may 2012-yil.
  37. ↑ „about_the_doi.html DOI Standards and Specifications“. Doi.org (28-iyun 2010-yil). Qaraldi: 7-avgust 2010-yil.
  38. ↑ „Overviews & Standards – Standards and Specifications: 1. ISO TC46/SC9 Standards“. Doi.org (18-noyabr 2010-yil). Qaraldi: 3-iyul 2011-yil.
  39. ↑ „About "info" URIs – Frequently Asked Questions“. Info-uri.info. Qaraldi: 7-avgust 2010-yil.
  40. ↑ „ANSI/NISO Z39.84Andoza:Hyphen2005 Syntax for the Digital Object Identifier“. National Information Standards Organization. Qaraldi: 25-iyun 2021-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Raqamli_obyekt_identifikatori&oldid=5239610" dan olindi