Kontent qismiga oʻtish

Abdulrazak Gurnah

Vikipediya, erkin ensiklopediya
(Abdulrazzoq Gurnahdan yoʻnaltirildi)
Abdulrazak Gurnah
Asl ismi sua.: Abdulrazak Gurnah
inglizcha: Abdulrazak Gurnah
arabcha: عبد الرزاق گرناہ‎
Tavalludi 20-dekabr 1948-yil (1948-12-20) (76 yosh)
Zanzibar sultonligi, Tanzaniya
Kasbi 1987-yildan hozirgacha
Ijod qilgan tillari Ingliz tili va Suaxili tili
Fuqaroligi Buyuk Britaniya bayrogʻi Birlashgan Qirollik, Tanzaniya bayrogʻi Tanzaniya
Yoʻnalish realizm
Janr nasr
Shoh asari Kent universiteti
Mukofotlari Nobel mukofoti (2021)
Veb-sayti
rcwlitagency.com

Abdulrazak Gurnah FRSL (1948-yil 20-dekabrda tugʻilgan – Tanzaniyada tavallud topgan britaniyalik yozuvchi va akademik. U Zanzibar sultonligida tugʻilgan va 1960-yillarda Zanzibar inqilobi paytida qochqin sifatida Buyuk Britaniyaga koʻchib oʻtgan[1]. Uning romanlari orasida Buker va Whitbread mukofotlari uchun qisqa roʻyxatga kiritilgan "Jannat" (1994); "Tark" (2005); hamda Buker mukofotining longlisti va Los-Anjeles Tayms kitob mukofotining qisqa roʻyxatiga kiritilgan "Dengiz boʻyida" (2001) kabi asarlari mashhur.

Gurnah 2021-yilda adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti bilan „madaniyatlar va qitʼalar oʻrtasidagi jarlikda mustamlakachilik oqibatlari va qochqinlar taqdiriga murosasiz va rahmdillik bilan kirishgani uchun“ taqdirlangan[1][2][3]. U Kent universitetining ingliz va postkolonial adabiyot boʻyicha faxriy professori[4].

Yoshlik va taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Abdulrazak Gurnah 1948-yil 20-dekabrda[5]. Zanzibar sultonligida tugʻilgan[6]. U 18 yoshida Zanzibar inqilobi natijasida arab elitasi hukmronligi agʻdarilib, keyinchalik Tanzaniyaning bir qismiga aylangan orolni tark etib[1][3], 1968-yilda qochqin sifatida Angliyaga kelgan. U arab naslidan boʻlib[7], otasi va amakisi Yamandan koʻchib kelgan tadbirkorlar edi[8].

U dastlab Kenterberidagi Christ Church kollejida tahsil olgan, oʻsha paytda ushbu kollejning diplomlari London universiteti tomonidan taqdim etilardi[9]. Keyin u Kent universitetiga oʻtdi va 1982-yilda "Gʻarbiy Afrika fantastikasini tanqid qilish mezonlari" [10] nomli dissertatsiya bilan doktorlik unvonini qoʻlga kiritdi[6].

Kasbiy faoliyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gurnah 1980-yildan 1983-yilgacha Nigeriyadagi Kano Bayero universitetida maʼruzachi boʻlib ishladi. Keyin Kent universitetida ingliz va postkolonial adabiyot professori unvonini olgach, u yerda 2017-yilgacha, yaʼni nafaqaga chiqqunicha[3][11] dars berdi; yozuvchi ayni damda ushbu universitetda ingliz va postkolonial adabiyot boʻyicha faxriy professor hisoblanadi[12].

Gurnahning romanlari tanqidchilar tomonidan ijobiy qabul qilingan boʻlsa-da, ular tijoriy jihatdan muvaffaqiyatli boʻlmagan va baʼzi hollarda Buyuk Britaniyadan tashqarida chop etilmagan[13]. U 2021-yilda adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti bilan taqdirlanganidan soʻng, uning asarlariga talab ortishi natijasida nashriyotlar va kitob sotuvchilari raqobatga kirishishdi[13][14]. Nobel mukofoti eʼlon qilinganidan keyingina Gurnah amerikalik noshirlardan oʻzining „Afterlives“ romani uchun takliflar oldi; Riverhead Books ushbu asarni 2022-yil avgust oyida chop etishni rejalashtirmoqda. Riverhead, shuningdek, gurnahning ilgari bosmadan chiqqan ikkita asari "Dengiz boʻyida" („By the sea“) va „Tark“ („Desertion“) uchun nashr huquqlarni qoʻlga kiritdi[14].

Mukofot va unvonlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gurnahning 1994-yilda yozilgan „Jannat“ romani „Buker“, „Whitbread“ va „Yozuvchilar gildiyasi“ mukofotlari shortlistiga hamda Daniya tilidagi eng yaxshi tarjimasi uchun ALOA mukofotiga nomzodlar roʻyxatiga kiritilgan[15]. Uning „Dengiz boʻyida“ (2001) romani Bukerning longlistiga va Los-Anjeles Tayms kitob mukofoti uchun nomzodlar roʻyxatidan joy olgan[15], "Tark" (2005) esa 2006 yilgi Hamdoʻstlik yozuvchilari mukofoti uchun nomzodlar qatoridan joy olgan[15][16].

Gurnah 2006-yilda Qirollik adabiyot jamiyati aʼzosi etib saylandi[17]. 2007-yilda "Dengiz boʻyida" asari uchun Fransiyada RFI Témoin du Monde (Dunyo guvohi) mukofotini qoʻlga kiritdi[18].

2021-yil 7-oktyabrda „madaniyatlar va qitʼalar oʻrtasidagi jarlikda mustamlakachilik oqibatlari va qochqinlar taqdiriga murosasiz va rahmdillik bilan kirishgani uchun“ adabiyot boʻyicha Nobel mukofotiga sazovor boʻldi[1][2][3]. Gurnah 1993-yilda mukofotni qoʻlga kiritgan Toni Morrisondan keyingi birinchi qora tanli[3][14] va 2007-yilda laureat boʻlgan Doris Lessingdan keyingi birinchi afrikalik yozuvchi hisoblanadi[19][20].

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gurnah Angliyaning Kenterberi shahrida[21] yashaydi, Britaniya fuqaroligiga ega[22]. U Tanzaniya bilan yaqin aloqada, u yerda oilasi borligini, imkon boʻlganda u yerga qaytishini nazarda tutuib aytadi: „Men u yerdanman. Qalban u yerda yashayman“[23].

Asarlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Romanlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Ketish xotirasi (1987)[24]
  • Ziyorat yoʻli (1988)[25]
  • Dotti (1990)[26]
  • Jannat (1994)[27] (Buker mukofoti[28] va Whitbread mukofoti[28] uchun qisqa roʻyxatga kiritilgan)
  • Admring Silnece (1996)[29]
  • Dengiz boʻyida (2001)[27] (Buker mukofoti uzun roʻyxatiga kiritilgan[30] va Los-Anjeles Tayms kitob mukofoti qisqa roʻyxatiga kiritilgan)[30]
  • Desertion (2005)[31]
  • Soʻnggi sovgʻa (2011)[32]
  • Tosh yurak (2017)[33]
  • Afterlives (2020)[34]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Nobel Literature Prize 2021: Abdulrazak Gurnah named winner“ (en-GB). BBC News (2021-yil 7-oktyabr). 2021-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-oktyabr.
  2. ↑ 2,0 2,1 „The Nobel Prize in Literature 2021“. NobelPrize.org (2021-yil 7-oktyabr). 2021-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Flood, Alison. „Abdulrazak Gurnah wins the 2021 Nobel prize in literature“ (en). The Guardian (2021-yil 7-oktyabr). 2021-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr.
  4. ↑ „Professor Abdulrazak Gurnah“. University of Kent | School of English (2021-yil 7-oktyabr). 2021-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-oktyabr.
  5. ↑ Loimeier, Manfred „Gurnah, Abdulrazak“, . Metzler Lexikon Weltliteratur: Band 2: G–M (de) Ruckaberle: . Springer, 30 August 2016 — 82–83-bet. ISBN 978-3-476-00129-0. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr. 
  6. ↑ 6,0 6,1 King, Bruce. The Oxford English Literary History Bate: . Oxford: Oxford University Press, 2004 — 336-bet. ISBN 978-0-19-957538-1. OCLC 49564874. 
  7. ↑ „Abdulrazak Gurnah wins the Nobel prize in literature for 2021“. The Economist (2021-yil 7-oktyabr).
  8. ↑ Sveriges Television AB, Nobel 2021: Porträtten – Litteraturprisporträttet (shved), qaraldi: 2021-12-09
  9. ↑ Hand, Felicity „Abdulrazak Gurnah (1948–)“, . The Literary Encyclopedia. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr.  (Wayback Machine saytida 2018-06-19 sanasida arxivlangan)
  10. ↑ Annual Bibliography of English Language and Literature for 1986 Erskine: . W. S. Maney & Son, 1989 — 588-bet. ISBN 0-947623-30-2. 
  11. ↑ Alter, Alexandra; Marshall, Alex. „Abdulrazak Gurnah Is Awarded the Nobel Prize in Literature“ (en-US). The New York Times (2021-yil 7-oktyabr). 2021-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-oktyabr.
  12. ↑ Attree. „Nobel Prize winner Abdulrazak Gurnah: An introduction to the man and his writing“. The World (2021-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 10-oktyabr.
  13. ↑ 13,0 13,1 Alter, Alexandra. „He Won the Nobel. Why Are His Books So Hard to Find?“ (en-US). The New York Times (2021-yil 27-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 27-oktyabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Alexandra Alter. „Why one Nobel Laureate is struggling to sell books in America“. Independent (2021-yil 5-noyabr). 2021-yil 5-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 „Abdulrazak Gurnah: Influencing policymakers, cultural providers, curricula, and the reading public worldwide via new imaginings of empire and postcoloniality“. REF 2014 | Impact Case Studies. Qaraldi: 2021-yil 14-oktyabr.
  16. ↑ „We Congratulate 2021 Nobel Laureate for Literature Abdulrazak Gurnah“. The Authors Guild (2021-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 14-oktyabr.
  17. ↑ „Abdulrazak Gurnah“ (en-GB). Royal Society of Literature. 2020-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr.
  18. ↑ Fruchon-Toussaint. „Abdulrazak Gurnah, Prix RFI Témoin du Monde 2007“ (fr). RFI (2007-yil 8-mart). 2021-yil 14-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 8-oktyabr.
  19. ↑ Alter, Alexandra; Marshall, Alex. „Abdulrazak Gurnah Is Awarded the Nobel Prize in Literature“ (en-US). The New York Times (2021-yil 7-oktyabr). 2021-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 9-oktyabr.Alter, Alexandra; Marshall, Alex (7 October 2021). „Abdulrazak Gurnah Is Awarded the Nobel Prize in Literature“. The New York Times. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 7 October 2021. Retrieved 9 October 2021.
  20. ↑ Lall. „Abdulrazak Gurnah: the truth-teller's tale“. openDemocracy (2021-yil 31-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 31-oktyabr.
  21. ↑ Shariatmadari. „'I could do with more readers!' – Abdulrazak Gurnah on winning the Nobel prize for literature“ (en). The Guardian (2021-yil 11-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 11-oktyabr.
  22. ↑ „Can the Nobel Prize 'revitalize' African literature?“ (en). Deutsche Welle (2021-yil 8-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 10-oktyabr.
  23. ↑ Awami. „In Tanzania, Gurnah's Nobel Prize win sparks both joy and debate“. Al Jazeera (2021-yil 9-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 10-oktyabr.
  24. ↑ Hand, Felicity (15 March 2015). "Searching for New Scripts: Gender Roles in Memory of Departure" (en). Critique: Studies in Contemporary Fiction 56 (2): 223–240. doi:10.1080/00111619.2014.884991. ISSN 0011-1619. Archived from the original on 7 October 2021. https://web.archive.org/web/20211007151627/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00111619.2014.884991. Qaraldi: 7 October 2021. Abdulrazak Gurnah]]
  25. ↑ Mirmotahari, Emad (May 2013). "From Black Britain to Black Internationalism in Abdulrazak Gurnah's Pilgrims Way" (en). English Studies in Africa 56 (1): 17–27. doi:10.1080/00138398.2013.780679. ISSN 0013-8398. Archived from the original on 7 October 2021. https://web.archive.org/web/20211007151628/https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00138398.2013.780679. Qaraldi: 7 October 2021. Abdulrazak Gurnah]]
  26. ↑ Lewis, Simon (May 2013). "Postmodern Materialism in Abdulrazak Gurnah's Dottie : Intertextuality as Ideological Critique of Englishness" (en). English Studies in Africa 56 (1): 39–50. doi:10.1080/00138398.2013.780680. ISSN 0013-8398. https://archive.org/details/sim_english-studies-in-africa_2013-05_56_1/page/39. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Kohler, Sophy (4 May 2017). "'The spice of life': trade, storytelling and movement in Paradise and By the Sea by Abdulrazak Gurnah" (en). Social Dynamics 43 (2): 274–285. doi:10.1080/02533952.2017.1364471. ISSN 0253-3952. 
  28. ↑ 28,0 28,1 „Nobel Prize in Literature 2021: Abdulrazak Gurnah honoured“ (en). The Irish Times (2021-yil 7-oktyabr). 2021-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr.
  29. ↑ Olaussen, Maria (May 2013). "The Submerged History of the Indian Ocean in Admiring Silence" (en). English Studies in Africa 56 (1): 65–77. doi:10.1080/00138398.2013.780682. ISSN 0013-8398. https://archive.org/details/sim_english-studies-in-africa_2013-05_56_1/page/65. 
  30. ↑ 30,0 30,1 „Abdulrazak Gurnah“ (en). Booker Prize. 2021-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr.
  31. ↑ Mars-Jones. „It was all going so well“ (en). The Observer (2005-yil 15-may). 2021-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr.
  32. ↑ Kaigai, Kimani (May 2013). "At the Margins: Silences in Abdulrazak Gurnah's Admiring Silence and The Last Gift" (en). English Studies in Africa 56 (1): 128–140. doi:10.1080/00138398.2013.780688. ISSN 0013-8398. https://archive.org/details/sim_english-studies-in-africa_2013-05_56_1/page/128. 
  33. ↑ Bosman, Sean James (3 July 2021). "'A Fiction to Mock the Cuckold': Reinvigorating the Cliché Figure of the Cuckold in Abdulrazak Gurnah's By the Sea (2001) and Gravel Heart (2017)" (en). Eastern African Literary and Cultural Studies 7 (3): 176–188. doi:10.1080/23277408.2020.1849907. ISSN 2327-7408. 
  34. ↑ Mengiste. „Afterlives by Abdulrazak Gurnah review – living through colonialism“ (en). The Guardian (2020-yil 30-sentyabr). 2021-yil 14-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 7-oktyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdulrazak_Gurnah&oldid=5326363" dan olindi