Herta Müller

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Herta Müller

Herta Müller, 2019-yil
Tavalludi 1953-yil, 17-avgust
Ijod qilgan tillari Nemis tili[1] va Rumin tili
Fuqaroligi Germaniya va Ruminiya[2]
Faoliyat yillari 1982-yildan hozirgacha
Faoliyat turi Yozuvchi, shoir
Mukofotlari

Kleist Prize (1994) International Dublin Literary Award (1998) Franz Werfel Human Rights Award (2009)

Nobel Prize in Literature (2009)

 

Herta Müller (1953-yil 17-avgustda tugʻilgan) asli ruminiyalik boʻlgan nemis yozuvchisi, shoiri, esseynavisi, 2009-yil adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti laureati. U Ruminiyaning Timiş okrugiga qarashli Nițchidorf shahrida tugʻilgan (nemischa: Nitzkydorf), ona tili nemis tili. 1990-yillarning boshidan buyon u xalqaro miqyosda tan olingan yozuvchi hisoblanadi. Uning asarlari yigirmadan ortiq tilga tarjima qilingan[3].

Müller asosan Ruminiya Sotsialistik Respublikasi sharoitida repressiv Nikolae Chaushesku rejimi ostida oʻzi boshdan kechirgan zoʻravonlik, shafqatsizlik va terror yaqqol tasvirlangan asarlari bilan mashhur. Uning koʻpgina asarlari Ruminiyadagi ozchilik nemislar nuqtai nazaridan yoritilgan boʻlib, ularda Banat va Transilvaniyadagi nemislarning zamonaviy tarixi tasvirlangan. Uning 2009-yilda mashhur boʻlgan "The Hunger Angel" (Atemschaukel) romani SSSR Ruminiyani bosib olganida, nemislarning majburiy mehnatidan foydalanish uchun Ruminiyadagi ozchilik nemislarning sovet gulaglariga deportatsiya qilinishini aks ettiradi.

Müller hozirgi kunga qadar yigirmadan ortiq mukofotga sazovor boʻlgan, jumladan Kleist Prize (1994), Aristeion Prize (1995), International Dublin Literary Award (1998) va Franz Werfel Human Rights Award (2009). 2009-yil 8-oktyabrda Shvetsiya akademiyasi unga adabiyot boʻyicha Nobel mukofoti berilganini eʼlon qildi va uni „sheʼriyat va nasrning ochiqligi bilan mulkdan mahrum boʻlganlar hayotini mohirona aks ettiruvchi“ ayol sifatida taʼrifladi[4].

Yoshlik davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Müller Nițchidorfdagi (nem. Nitzkydorf; vengercha: Niczkyfalva) Banat Swabian katolik[5] fermerlari oilasida tugʻilgan, 1980-yillargacha 1920-yilgacha Vengriya Qirolligi tarkibida boʻlgan Ruminiya janubi-gʻarbidagi nemis tilida soʻzlashuvchi Banat qishlogʻida yashagan. Uning oilasi Ruminiyadagi nemis ozchiligining bir qismi edi. Uning bobosi boy dehqon va savdogar boʻlgan, ammo mulki kommunistik rejim tomonidan musodara qilingan. Otasi Ikkinchi Jahon urushi paytida Waffen SS aʼzosi boʻlgan va Kommunistik Ruminiyada yuk mashinasi haydovchisi boʻlib ishlagan[4]. 1945-yil, 1928-yilda tugʻilgan onasi Katarina Gion, 17 yoshida Sovet Ittifoqidagi majburiy mehnat lagerlariga deportatsiya qilingan 100 000 nemis ozchiligi orasida edi. Ayol 1950-yilda ozod qilingan[4][6][7]. Müllerning ona tili nemis tili; u rumin tilini faqat grammatikada oʻrgangan[8]. U Nikolaus Lenau oʻrta maktabini tugatgan va Timişoara Gʻarbiy universitetida German studies and Romanian literature fakulteti talabasi boʻlgan.

1976-yilda Müller muhandislik zavodida tarjimon boʻlib ishlay boshladi, biroq 1979-yilda kommunistik rejimning maxfiy politsiyasi Sekuritate bilan hamkorlik qilishdan bosh tortgani uchun ishdan boʻshatildi. Ishdan boʻshatilganidan soʻng, u dastlab bolalar bogʻchasida oʻqituvchilik qilib, nemis tilidan darslar berib tirikchilik qildi.

Ish faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Müllerning birinchi kitobi „Niederungen“ (Nodirlar) Ruminiyada nemis tilida 1982-yilda nashr etilgan va Kommunistik Yoshlar Ittifoqi Markaziy Qoʻmitasining mukofotiga sazovor boʻlgan. Kitob nemis-madaniyatiga asoslanuvchi Banat hayotiga nisbatan bir bolaning qarashlari haqida edi[9]. Banat Swabian hamjamiyatining baʼzi aʼzolari Müllerni qishloq hayotini noaniq tasvirlab, „oʻz uyasiga choʻp suqqani“ uchun tanqid qilishdi[10]. Müller Nikolae Chaushesku hukumati davridagi senzura tufayli soʻz erkinligini olgʻa suruvchi Ruminiyadagi nemiszabon yozuvchilar guruhi Aktionsgruppe Banat aʼzosi edi va uning asarlari, jumladan , „Land of Green Plums“ mavzusi aynan shu masalalarga bagʻishlangan[11][12]. Müllerning ishi boʻyicha mas’ul xavfsizlik xodimi Radu Tinu yozuvchi qachondir taʼqibga uchraganini rad etdii[13]. Bu 2009-yil iyul oyida Germaniyaning Die Zeit haftalik gazetasida Müller ustidan (davom etayotgan) taʼqiblar haqidagi oʻz gaplariga butkul qarshi edi[14].

„The Hunger Angel“ asarini oʻqish jarayoni, Potsdam, 2010-yil iyul

1985-yilda Gʻarbiy Germaniyaga koʻchib oʻtishga ruxsat berilmaganidan soʻng, Müller nihoyat 1987-yilda oʻsha paytdagi eri, yozuvchi Richard Wagner bilan birga ketishga ruxsat oldi va ular Gʻarbiy Berlinga joylashib, u yerda yashay boshlashdi[15]. Keyingi yillarda u Germaniya va xorijdagi universitetlarda maʼruzalar qilish boʻyicha takliflarni qabul qildi. Müller 1995-yilda Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung aʼzoligiga saylangan va undan keyin boshqa faxriy lavozimlarni egallagan. 1997-yilda u Germaniyaning PEN markazi sobiq Germaniya Demokratik Respublikasi boʻlimiga qoʻshilishiga norozilik bildirish uchun uni tark etdi. 2008-yil iyul oyida Müller Ruminiya Madaniyat Instituti prezidenti Horia-Roman Patapieviciga institut tomonidan Ruminiya-Germaniya yozgi maktabida qatnashgan Securitatening ikki sobiq axborotchisiga berilgan maʼnaviy va moliyaviy yordamga munosabat bildirgan tanqidiy ochiq xat yubordi[16].

Tanqidchi Denis Scheck Müllerning Berlindagi uyiga tashrif borganida uning stolida gazetadan kesib olingan alohida harflar bilan toʻla tortma borligini koʻrganini tasvirlab berdi. Matn yozishda uning shu harflardan foydalanganini[17] anglab, u oʻzini „haqiqiy shoir ustaxonasiga kirganini“ his qilganligini aytdi[18].

1986-yilda Germaniyada „Der Mensch ist ein großer Fasan auf der Welt“ nomi bilan birinchi marta nashr etilgan Pasport asari The Times Literary Supplement taʼrifiga koʻra, qatagʻon natijasida paydo boʻlgan gʻalati kod ichida joylashgan: uni tushunib boʻlmaydi, chunki dekodlash uchun maxsus hech narsa yoʻq, u samimiy yozilgan, lekin negadir mantiqsizdek tuyiladi. Unda qishloq aholisining baʼzi gʻalati kuzatishlaridan kelib chiqqan xulosalari („Odam dunyoda qirgʻovuldan boshqa narsa emas“), ahamiyatsiz rekvizitlardan keyin nomlanuvchi boblargacha („The Pot Hole“, „The Needle“) hammasi oʻzgaruvchan maʼno strategiyasiga ishora qiladi. . . Har bir bunday notoʻgʻri yoʻnalish miniaturadagi butun kitobga oʻxshaydi, chunki Chaushesku hech qachon tilga olinmagan boʻlsa-da, u hikoyaning markaziy qismida turado va u haqida aslo unutib boʻlmaydi. Natijada paydo boʻlgan har qanday narsa, haqiqatan ham hamma narsa — qahramonlar tomonidan aytilgan yoki muallif tomonidan tasvirlangan boʻladimi — potensial zichlikka ega boʻlishidan qatʼi nazar, bu qisqa roman ongda oʻz hajmidan yoki hikoyasining soddaligidan tashqarida hissiy makonni egallash uchun kengayishini anglatadi[19]".

2009-yil muvaffaqiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Müllerning tirnoq qaychisi, u bu qaychini bosma materiallardan soʻzlarni kesib olish uchun foydalangan, U hozirda Nobel mukofoti muzeyida saqlanadi.

2009-yilda Müller faoliyatidagi eng katta xalqaro muvaffaqiyatga erishdi. Uning „Atemschaukel“ (ingliz tilida "The Hunger Angel" nomi bilan nashr etilgan) romani Deutscher Buchpreis (Germaniya kitob mukofoti)ga nomzod boʻlgan va Franz Werfel Human Rights Award mukofotiga sazovor boʻlgan[20]. Ushbu kitobda Müller bir yigitning Sovet Ittifoqidagi gulagga qilgan sayohati hamda Ikkinchi jahon urushidan keyin Transilvaniyadagi koʻplab nemislarning taqdiri qanday kechgani haqida hikoya qiladi. Bu hikoyani yozishda Müller shoir Oskar Pastiorning xotiralarini yozib olganidagi tajribasidan, shuningdek, oʻz onasi bilan sodir boʻlgan voqealardan ilhomlangan.

2009-yil oktyabr oyida Shvetsiya akademiyasi u „sheʼriyat va nasrning ochiqligi bilan mulkdan mahrum boʻlganlarning hayotiy manzarasini mohirona tasvirlagani“ uchun oʻsha yilgi adabiyot boʻyicha Nobel mukofotini Müllerga berish toʻgʻrisidagi qarorini eʼlon qildi[4]. Akademiya Müllerning uslubi va nemis tilini ozchilik tili sifatida qoʻllashini Franz Kafka bilan taqqoslab, Kafkaning Müller ijodiga koʻrsatgan taʼsirini ifodalab berdi. Mukofotni topshirish vaqti kommunizm qulaganining 20 yilligiga toʻgʻri keldi. Müller nashriyoti rahbari Michael Krüger shunday dedi: „Mukofotni Ruminiyada nemis tilida soʻzlashuvchi ozchilik ichida oʻsgan Herta Müllerga berish orqali qoʻmita kommunizm davrida hayotning gʻayriinsoniy jihatlarini unutishga yoʻl qoʻymaydigan muallifni tan oldi[21].

2012-yilda Müller Mo Yanga taqdim etilgan Nobel mukofoti haqida gapirib, Shvetsiya akademiyasi „senzurani ulugʻlaydigan“ muallifni tanlaganini aytgan edi[22][23].

2020-yil 6-iyulda Twitter’da mavjud boʻlmagan akkaunt Herta Müllerning oʻlimi haqidagi soxta xabarni eʼlon qildi, yozuvchining nashriyotchisi bu xabarni darhol rad etdi[24].

Taʼsirlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Müller unga taʼsir qilgan aniq odamlar yoki kitoblar haqida kam maʼlumot bergan boʻlsa-da, nemis va rumin adabiyoti boʻyicha universitetda oʻqigan davrining ahamiyati va ayniqsa, ikki til oʻrtasida ziddiyat mavjudligini tan oldi. „Ikki til, — deydi yozuvchi, — hatto oʻsimliklarga ham boshqacha qaraydi. Rumin tilida „qor tomchilari“ — „kichik koʻz yoshlari“ maʼnosini beruvchi soʻzlar nemis tilida — „Shneeglöckchen“, yaʼni „kichik qor qoʻngʻirogʻi“ tarzida qoʻllaniladi. Yaʼni biz nafaqat turli xil soʻzlar, balki turli olamlar haqida ham gapiramiz.“ (Ammo, bu yerda u bir oʻsimlik nomini vodiy nilufari nomi bilan adashtirib yuboradi, shunda ikkinchi oʻsimlik nomi rumin tilida „kichik koʻz yoshlar“ deb ataladi) U soʻzida davom etadi: „Ruminiyaliklar uchayotgan yulduzni koʻrib, kimdir vafot etdi deyishadi, nemislar esa bunday vaqtda tilak tilashadi“. Yozuvchining asarlarida Ruminiya folklor musiqasining ham oʻziga xos taʼsiri bor: „Men Maria Tanaseni birinchi marta eshitganimda, u menga aql bovar qilmaydigan darajada ajoyib boʻlib tuyuldi, shu paytda men birinchi marta folklor nimani anglatishini his qildim. Ruminiya xalq musiqasi mavjudlik bilan juda mazmunli bogʻlangan“.

Müllerning ijodi, shuningdek, uning sobiq eri, yozuvchi va essenavis Richard Wagnerdan olgan koʻplab tajribalari bilan ham shakllangan. Ularning iikkisi ham Ruminiyada Banat Swabian etnik guruhining aʼzolari sifatida ulgʻaygan boʻlib, Timişoara universitetida nemis va rumin adabiyotshunosligi boʻlimiga oʻqishga kirishgan. Oʻqishni tugatgach, ikkovlari ham nemis tili oʻqituvchisi boʻlib ishlagan va soʻz erkinligi uchun kurashgan Aktionsgruppe Banat adabiy jamiyatiga aʼzo boʻlgan.

Müllerning Aktionsgruppe Banat bilan aloqasi, Ruminiya maxfiy politsiyasi tomonidan qilingan tahdid va muammolarga qaramay, u jasorat bilan yozishda davom etdi. Uning kitoblari xayoliy boʻlsa-da, haqiqiy odamlar va tajribalarga asoslangan. Uning 1996-yildagi “The Land of Green Plums" („Yashil olxoʻri mamlakati“) romani ikki doʻstining oʻlimidan soʻng yozilgan boʻlib, Müller bu ishda maxfiy politsiyaning aloqasi bor deb gumon qilgani sababli asar qahramonlaridan biri Aktionsgruppe Banatning yaqin doʻsti prototipi asosida yaratilgan[25].

Liu Xiadan maktub[tahrir | manbasini tahrirlash]

Herta Müller 2015-yildaTinchlik uchun Nobel mukofoti sovrindori boʻlgan xibsdagi Liu Xiaoboning rafiqasi Lyu Sya yozgan sheʼriy asarning birinchi nashri uchun soʻzboshi qismini yozgan[26]. Müller 2014-yilda Liu Xianing bir nechta sheʼrlarini ham tarjima qilib, tomoshabinlar qarshisida oʻqib bergan[27]. 2017-yil 4-dekabr kuni xitoylik dissident Liao Yiwu Liu Xia Herta Müllerga sheʼr koʻrinishida yozgan maktubning suratini Facebook’da eʼlon qildi, u yerda Liu Xia yolgʻizlik uni aqldan ozdirganini aytgan edi[28].

Asarlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nasr[tahrir | manbasini tahrirlash]

Müller 2009-yil sentyabr oyida kitoblaridan biriga dastxat qoʻymoqda
Drückender Tango muqovasi, Buxarest, 1984-yil
  • Niederungen, stories, censored version published in Bucharest, 1982; uncensored version published in Germany, 1984. Translated as Nadirs by Sieglinde Lug (University of Nebraska Press, 1999)[29]
  • Drückender Tango („Oppressive Tango“), stories, Bucharest, 1984
  • Der Mensch ist ein großer Fasan auf der Welt, Berlin, 1986. Translated as The Passport by Martin Chalmers (Serpentʼs Tail, 1989)
  • Barfüßiger Februar („Barefoot February“), Berlin, 1987
  • Reisende auf einem Bein, Berlin, 1989. Translated as Traveling on One Leg by Valentina Glajar and Andre Lefevere (Hydra Books/Northwestern University Press, 1998)
  • Der Teufel sitzt im Spiegel („The Devil is Sitting in the Mirror“), Berlin, 1991
  • Der Fuchs war damals schon der Jäger, Reinbek bei Hamburg, 1992. Translated as The Fox Was Ever the Hunter by Philip Boehm (2016)
  • Eine warme Kartoffel ist ein warmes Bett („A Warm Potato Is a Warm Bed“), Hamburg, 1992
  • Der Wächter nimmt seinen Kamm („The Guard Takes His Comb“), Reinbek bei Hamburg, 1993
  • Angekommen wie nicht da („Arrived As If Not There“), Lichtenfels, 1994
  • Herztier, Reinbek bei Hamburg, 1994. Translated as The Land of Green Plums by Michael Hofmann (Metropolitan Books/Henry Holt & Company, 1996)
  • Hunger und Seide („Hunger and Silk“), essays, Reinbek bei Hamburg, 1995
  • In der Falle („In a Trap“), Göttingen 1996
  • Heute wär ich mir lieber nicht begegnet, Reinbek bei Hamburg, 1997. Translated as The Appointment by Michael Hulse and Philip Boehm (Metropolitan Books/Picador, 2001)
  • Der fremde Blick oder Das Leben ist ein Furz in der Laterne („Chet elga xos qarash yoki hayot tarzidagi noxushliklar“), Gyottingen, 1999
  • Heimat ist das, was gesprochen wird („Home Is What Is Spoken There“), Blieskastel, 2001
  • A Good Person Is Worth as Much as a Piece of Bread, (Yaxshi odam bir boʻlak nonga arziydi), Kent Klichning „Chaushesku bolalari“ kitobiga soʻzboshi, Jurnal, 2001-yil va Umbrage Editions, 2001-yil.
  • Der König verneigt sich und tötet („Podshoh ta’zim qiladi va oʻldiradi“), esselar, Myunxen, 2003.
  • Atemschaukel, Myunxen, 2009-yil. Ingliz tiliga Philip Boehm tomonidan The Hunger Angel nomi ostida tarjima qilingan (Metropolitan Books, 2012).
  • Immer derselbe Schnee und immer derselbe Onkel, 2011[30]

Qoʻshiqlar matni / sheʼriy topilmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Im Haarknoten wohnt eine Dame („A Lady Lives in the Hair Knot“), Rowohlt, Reinbek bei Hamburg, 2000
  • Die blassen Herren mit den Mokkatassen („The Pale Gentlemen with their Espresso Cups“), Carl Hanser Verlag, Munich, 2005
  • Este sau nu este Ion („Is He or Isnʼt He Ion“), collage-poetry written and published in Romanian, Iași, Polirom, 2005
  • Vater telefoniert mit den Fliegen („Father is calling the Flies“), Carl Hanser Verlag, Munich, 2012
  • Father’s on the Phone with the Flies: A Selection , Seagull Books, Munich, 2018 (73 collage poems with reproductions of originals)

Muharrir[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Theodor Kramer: Die Wahrheit ist, man hat mir nichts getan („The Truth Is No One Did Anything to Me“), Vienna 1999
  • Die Handtasche („The Purse“), Künzelsau 2001
  • Wenn die Katze ein Pferd wäre, könnte man durch die Bäume reiten („If the Cat Were a Horse, You Could Ride Through the Trees“), Künzelsau 2001

Filmografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 1993: Vulpe — vânător (Der Fuchs war damals schon der Jäger), directed by Stere Gulea, starring Oana Pellea, Dorel Vișan, George Alexandru etc.

Mukofot va unvonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 1981 Adam Müller-Guttenbrunn Prize of the Timișoara Literature Circle[31]
  • 1984 Aspekte-Literaturpreis
  • 1985 Rauris Literature Prize
  • 1985 Encouragement Prize of the Literature Award of Bremen
  • 1987 Ricarda-Huch Prize of Darmstadt
  • 1989 Marieluise-Fleißer-Preis of Ingolstadt
  • 1989 German Language Prize, together with Gerhardt Csejka, Helmuth Frauendorfer, Klaus Hensel, Johann Lippet, Werner Söllner, William Totok, Richard Wagner
  • 1990 Roswitha Medal of Knowledge of Bad Gandersheim
  • 1991 Kranichsteiner Literature Prize
  • 1993 Critical Prize for Literature
  • 1994 Kleist Prize
  • 1995 Aristeion Prize
  • 1995/96 Stadtschreiber von Bergen
  • 1997 Literature Prize of Graz
  • 1998 Ida-Dehmel Literature Prize and the International Dublin Literary Award for The Land of Green Plums
  • 2001 Cicero Speaker Prize
  • 2002 Carl-Zuckmayer-Medaille of Rhineland-Palatinate
  • 2003 Joseph-Breitbach-Preis (together with Christoph Meckel and Harald Weinrich)
  • 2004 Literature Prize of Konrad-Adenauer-Stiftung
  • 2005 Berlin Literature Prize
  • 2006 Würth Prize for European Literature und Walter-Hasenclever Literature Prize
  • 2009 Nobel Prize in Literature
  • 2009 Franz Werfel Human Rights Award, in particular for her novel The Hunger Angel
  • 2010 Hoffmann von Fallersleben Prize
  • 2013 Best Translated Book Award, shortlist, The Hunger Angel[32]
  • 2014 Hannelore Greve Literature Prize[33]
  • 2021 Pour le Mérite for Sciences and Arts[34]
  • 2022: Prize for Understanding and Tolerance, Jewish Museum Berlin[35]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ (unspecified title)
  2. ↑ (unspecified title)
  3. ↑ „Literaturnobelpreis geht an Herta Müller“ by Thomas Grimmer, Deutsche Welle, 8 October 2009. Retrieved on 6 January 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 „The Nobel Prize in Literature 2009“. Nobelprize.org. Qaraldi: 8-oktabr 2009-yil.
  5. ↑ „Preisverleihung in Frankfurt: Herta Müller rechnet mit evangelischer Kirche ab“. Der Spiegel. Qaraldi: 2-oktabr 2014-yil.
  6. ↑ „Herta Mueller – Split Between Two Worlds“. RadioFreeEurope/RadioLiberty. Qaraldi: 11-iyun 2017-yil.
  7. ↑ Mueller wins Nobel literary prize. BBC News. 8 October 2009.
  8. ↑ Daad.de, „wandel durch Austausch“ — change by exchange. Retrieved on 2009-10-26.
  9. ↑ „Interview With Herta Mueller“. Radio Free Europe/Radio Liberty. Qaraldi: 8-oktabr 2009-yil.
  10. ↑ Ilka Scheidgen: Fünfuhrgespräche. Zu Gast (u. a.) bei Herta Müller. Kaufmann Verlag, Lahr 2008, S. 64
  11. ↑ Nagorski, Andrew (2001), „Nightmare or Reality?(Review)“, Newsweek International
  12. ↑ „The Land of the Green Plums“, Quadrant, 43 (6): 83, 1999-yil iyun {{citation}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  13. ↑ „Adevărul“ (2009-yil 18-noyabr). 2012-yil 19-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-iyun 2017-yil.
  14. ↑ „SignAndSight.com“, „Die Securitate ist noch im Dienst“ (English translated version: „Securitate in all but name“), Die Zeit, No. 31/2009.
  15. ↑ Germany hails literature Nobel honor for Herta Mueller | Germany | Deutsche Welle | 8 October 2009. Dw-world.de (2009-05-26). Retrieved on 2009-10-26.
  16. ↑ „EVZ.ro – Scandal românesc cu securiști, svastică și sex, la Berlin și New York“. Qaraldi: 11-iyun 2017-yil.
  17. ↑ Due to Scheck’s many grammar and vocabulary errors in the interview, it can be assumed Scheck didnʼt really mean „from those letters she was recombining her own literary texts“ (3’45") and instead meant she was recombining the letters to write texts.
  18. ↑ BBC World Service, The Strand, Interview with Denis Scheck about Herta Müller, Thursday 8 October 2009
  19. ↑ Koelb, Tadzio (1–yanvar 2010–yil), „The Passport“, The Times Literary Supplement{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  20. ↑ „"Speech by Erika Steinbach on occasion of the award of the Franz Werfel Human Rights Award".“. 2011-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-iyun 2017-yil.
  21. ↑ „Herta Mueller wins 2009 Nobel literature prize“, Yahoo! News.
  22. ↑ Flood. „Mo Yan's Nobel nod a 'catastrophe', says fellow laureate Herta Müller German writer blasts decision to award this year's Nobel prize for literature to man who 'celebrates censorship'“. The Guardian (26-noyabr 2012-yil).
  23. ↑ „Nobel laureate Mo Yan takes swipe at critics in lecture“. AFP via Ahram Online (9-dekabr 2012-yil). 2022-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 9-dekabr 2012-yil.
  24. ↑ Zeitung. „Totgetwittert? Wie falsche Meldungen gemacht werden“. Berliner Zeitung.
  25. ↑ „The Banat Action Group → Herta Mueller“. Infloox. 8-oktabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-iyun 2017-yil.
  26. ↑ Liu, Xia. Empty Chairs: Selected Poems. Graywolf Press, 3-noyabr 2015-yil. ISBN 978-1-55597-725-2. 
  27. ↑ „Herta Müller translated Liu Xia's poems“. Poetry East West (28-aprel 2016-yil). Qaraldi: 24-dekabr 2017-yil.
  28. ↑ „Chinese dissident's widow sends desperate letter“. France 24 English. AFP. Qaraldi: 24-dekabr 2017-yil.
  29. ↑ Müller, H.. Nadirs. U of Nebraska Press, 1999. ISBN 978-0-8032-3583-0. 
  30. ↑ „The Hunger Angel“. 2011-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-iyun 2017-yil.
  31. ↑ „Eine Erinnerung: Als Herta Müller den Müller-Guttenbrunn-Preis erhielt“ (olmoncha). FAZ.NET (9-oktabr 2009-yil). Qaraldi: 30-iyun 2021-yil.
  32. ↑ Post. „2013 Best Translated Book Award: The Fiction Finalists“. Three Percent (10-aprel 2013-yil). Qaraldi: 11-aprel 2013-yil.
  33. ↑ Frenzel. „Hannelore Greve Literaturpreis 2014 geht an Herta Müller“ (olmoncha). kulturport.de (10-sentabr 2014-yil). Qaraldi: 18-sentabr 2021-yil.
  34. ↑ „HERTA MÜLLER“ (olmoncha). ORDEN POUR LE MÉRITE. 2022-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-oktyabr.
  35. ↑ „Preis für Verständigung und Toleranz an Barrie Kosky und Herta Müller – neue musikzeitung“ (de). nmz. Qaraldi: 12-oktabr 2022-yil.

Qoʻshimcha oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Bettina Brandt and Valentina Glajar (Eds.), Herta Müller. Politics and aesthetics. University of Nebraska Press, Lincoln 2013. ISBN 978-0-8032-4510-5ISBN 978-0-8032-4510-5. pdf (excerpt)
  • Nina Brodbeck, Schreckensbilder, Marburg 2000.
  • Thomas Daum (ed.), Herta Müller, Frankfurt am Main 2003.
  • Norbert Otto Eke (ed.), Die erfundene Wahrnehmung, Paderborn 1991.
  • Valentina Glajar, „The Discourse of Discontent: Politics and Dictatorship in Hert Müller’s Herztier.“ The German Legacy in East Central Europe. As Recorded in Recent German Language Literature Ed. Valentina Glajar. Camden House, Rochester NY 2004. 115-160.
  • Valentina Glajar, „Banat-Swabian, Romanian, and German: Conflicting Identities in Herta Muller’s Herztier.“ Monatshefte 89.4 (Winter 1997): 521-540.
  • Maria S. Grewe, „Imagining the East: Some Thoughts on Contemporary Minority Literature in Germany and Exoticist Discourse in Literary Criticism.“ Germany and the Imagined East. Ed. Lee Roberts. Cambridge, 2005.
  • Maria S. Grewe, Estranging Poetic: On the Poetic of the Foreign in Select Works by Herta Müller and Yoko Tawada, New York: Columbia UP, 2009.
  • Brigid Haines, '"The Unforgettable Forgotten": The Traces of Trauma in Herta Müller’s Reisende auf einem Bein, German Life and Letters, 55.3 (2002), 266-281.
  • Brigid Haines and Margaret Littler, Contemporary German Womenʼs Writing: Changing the Subject, Oxford: Oxford University Press, 2004.
  • Brigid Haines (ed.), Herta Müller. Cardiff 1998.
  • Martin A. Hainz, „Den eigenen Augen blind vertrauen? Über Rumänien.“ Der Hammer — Die Zeitung der Alten Schmiede 2 (Nov. 2004): 5-6.
  • Herta Haupt-Cucuiu: Eine Poesie der Sinne [A Poetry of the Senses], Paderborn, 1996.
  • Ralph Köhnen (ed.), Der Druck der Erfahrung treibt die Sprache in die Dichtung: Bildlickeit in Texten Herta Müllers, Frankfurt am Main: Peter Lang, 1997.
  • Lyn Marven, Body and Narrative in Contemporary Literatures in German: Herta Müller, Libuse Moníková, Kerstin Hensel. Oxford: Oxford University Press, 2005.
  • Grazziella Predoiu, Faszination und Provokation bei Herta Müller, Frankfurt am Main, 2000.
  • Diana Schuster, Die Banater Autorengruppe: Selbstdarstellung und Rezeption in Rumänien und Deutschland. Konstanz: Hartung-Gorre-Verlag, 2004.
  • Carmen Wagner, Sprache und Identität. Oldenburg, 2002.
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Herta_Müller&oldid=3863096" dan olindi