Singapurda Ahmadiya harakati
.jpg)
Ahmadiya (malay: Ahmadiyah; tamilcha: dīngīīh; xitoy: 阿赫迈底亚)) — Singapurdagi islomiy diniy jamoalardan biri. Hamjamiyat Ikkinchi xalifalik davrida, Ikkinchi jahon urushidan biroz oldin tashkil etilgan. Gʻulom Husayn Ayyoz mintaqaga yuborilgan birinchi missioner boʻlib, u xalifaning rahbarligida 1935-yilda, Singapur hududi Boʻgʻoz aholi punktlari tarkibiga kirgan davrda kelgan.[1] 1970-yillarda Jamiyatning 200 ga yaqin izdoshlari bor edi, bu Singapurdagi musulmon aholining 1-2 foizini tashkil qiladi.[2]
Singapur Respublikasi Republic of Singapore Republik Singapura 新加坡共和国 சிங்கப்பூர் குடியரசு | |
|---|---|
|
Shior: Majulah Singapura (Malaycha: Olgʻa Singapur) | |
|
Madhiya: Majulah Singapura (Malaycha: Olgʻa Singapur) | |
.svg) | |
| Poytaxt | Singapur |
| Rasmiy til(lar) | Ingliz, Xitoy, Malay va Indonezia tillari |
| Hukumat | Parlamentlik Respublika |
| Halima Yoqub | |
| Lee Hsien Loong | |
| Mustaqillik (Malaziyadan) | |
• Sana |
9-avgust 1965 |
| Maydon | |
• Butun |
692.7 km2 |
• Suv (%) |
1.43 |
| Aholi | |
• 2002-yilgi roʻyxat |
4,425,720 (119-oʻrin) |
| • Zichlik | 6389/km2 |
| YIM (XQT) | 2005-yil roʻyxati |
• Butun |
AQSh$132,300 mil. (56-oʻrin) |
• Jon boshiga |
AQSh$29,893 |
| Pul birligi | Singapore Dollar (SGD) |
| Vaqt mintaqasi | UTC+8 |
• Yoz (DST) |
UTC+8 |
| Qisqartma | SN |
| Telefon prefiksi | 65 |
| Internet domeni | .sg |
|
| |
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1920-yillarda Hindistonda nashr etilgan bir qancha Ahmadiy musulmon jurnallari va kitoblari bir qator Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarida, jumladan Singapurda ham keng tarqalganligi maʼlum.[3] Ahmadiya taʼsiri shu qadar choʻqqisiga chiqdiki, Viktoriya memorial zalida boʻlib oʻtgan norozilik namoyishi ikki mingdan ortiq odamni jalb qildi.[4] Biroq, Singapurdagi Ahmadiya harakatining rasmiy tarixi 1935-yilda, Jamiyatning ikkinchi xalifasi Mirzo Bashiriddin Mahmud Ahmad Gʻulom Husayn Ayyozni Malay yarim orolidagi bir qator Britaniya hududlariga missioner sifatida yuborgan paytdan boshlanadi.[5] Singapur, Malayziyaning hozirgi Malakka va Penang shtatlari bilan birga yarimorol ichidagi bir qator Britaniya hududlari boʻlgan Boʻgʻozlar turar-joylarining bir qismi edi. Ayyaz xalifa tomonidan butun dunyo boʻylab yuborilgan missionerlarning birinchi guruhidan edi.[5]
Ahmadiya harakatining qayd etilgan tarixiga koʻra, Ayyaz Singapurga kelganidan uch yil oʻtib, 1938-yilda Ahmadiy musulmon boʻlgan birinchi singapurlik shaxs oʻzining yangi eʼtiqodini qabul qilgan Hoji Jaʼfar boʻlgan.[5] Singapurdagi harakatning birinchi prezidenti Johor qirollik oilasining avlodi Engku Ismoil bin Abdul Rahmon edi. Uning vorisi 1955-yilda lavozimga kelgan Hamid Salikin edi.[5] 1966-yilda Xitoyning Anxuy shahrida oʻsgan Ahmadiy musulmon missioner Muhammad Usmon Chou 1966-yil aprel oyida Singapurga koʻchirildi. U 3 yil davom etgan oʻz faoliyati davomida bir qancha Ahmadiya kitoblarini ("Islom taʼlimoti falsafasi" va „ Ahmadiyat, haqiqiy islom“ kitoblari shular jumlasidan) mandarin tiliga tarjima qilgan.[5]
Singapurda birinchi Yillik Konvensiya Singapurda harakat kiritilganidan keyin 50 yildan ortiq vaqt oʻtgach, 1987-yil 26-va 27-dekabrda boʻlib oʻtdi. 121 aʼzo ishtirok etgan konvensiya qoʻshni davlat Malayziya bilan birgalikda oʻtkazildi.[5]
Jamiyatning toʻrtinchi xalifasi Mirzo Tohir Ahmad 1984-yil 8-sentabrda Singapurga tashrif buyurdi. Bir hafta davom etgan tashrifi davomida u Singapurdagi Jamiyatning birinchi masjidiga tamal toshini qoʻydi va unga Taha masjidi deb nom berdi.[5]
Quvgʻin[tahrir | manbasini tahrirlash]
1969-yil 23-iyunda Singapur Islom diniy kengashi fatvo chiqardi va Ahmadiya harakatini Islom dinidan tashqarida qolgan guruh deb eʼlon qildi.[6][7][8]
1980-yillarda Singapurning Ahmadiya Musulmonlar Jamiyati Singapur markazidagi Geylang, Onan yoʻlida oʻzining birinchi maqsadli masjidini qurdi. Bu joy avvalroq Ahmadiy musulmonlar tomonidan sajda qilish joyi sifatida foydalanilgan binodan iborat boʻlgan.[5] Yangi masjid 1985-yilda ochilgan. Rivojlanishni kuzatgan bir qator musulmonlar binoning tashqi koʻrinishidan alohida tashvishlanib, Singapur Islom diniy kengashini oʻzlari taʼlimotini „gʻayriislom“ deb bilgan Ahmadiyaning tarqalishiga qarshi shoshilinch chora koʻrishni talab qilishdi.[9] Usmon Xaron Eusofe bu „tashvish“ni Jamoatchilikni rivojlantirish vazirligiga yukladi. Oʻsha paytdagi Musulmonlar ishlari boʻyicha mas’ul vazir Ahmad Mattar Eusofening fikrini mustahkamlab, Ahmadiy musulmonlar oʻz ibodat joyini masjid deb atab, qasddan provokatsiya qilishayotganini aytdi.[10] Yil davomida Mattar Ahmadiya Musulmon Jamiyatiga qarshi chiqib, Jamiyat tomonidan kelayotgan „xavflar“ haqida ogohlantirdi.[11][12] Natijada, Kengash Singapurda Hamjamiyat taʼlimotlarining tarqalishiga qarshi kurashish uchun „keng qamrovli“ chora-tadbirlar ishlab chiqishga harakat qildi.[13] Kengash tomonidan 11 ta turli musulmon Singapur tashkiloti vakillaridan iborat aʼzolardan iborat qoʻmita tuzildi.[14]
1989-yilda Ahmadiy musulmonlar pochta qutilariga diniy risolalarni, shu jumladan asosiy musulmonlarga tegishli boʻlgan risolalarni joylashtirdilar. Bu butun mamlakat boʻylab asosiy musulmonlarni gʻazablantirdi va bu yosh musulmonlarni „yoʻldan ozdirishi va chalgʻitishi“ haqida xavotir bildirdi.[15]
2008-yil 27-yanvarda orolning gʻarbiy qismidagi Choa Chu Kang qabristonida Jamiyat aʼzolariga tegishli oʻnga yaqin qabrlar tahqirlangan. Qabriston mamlakatdagi eng katta qabriston boʻlib, turli diniy konfessiyalarga mansub qabristonlarni, jumladan, Ahmadiy musulmonlarining 30 ga yaqin qabrlarini oʻz ichiga oladi.[16]
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Singapurda Islom
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „A Messenger of Peace in the Lion City – Khalifah of the Promised Messiahas Visits Singapore“. Review of Religions. January 2014. Qaraldi: 3–dekabr 2016–yil.
{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () - ↑ James L. Peacock. Muslim Puritans: Reformist Psychology in Southeast Asian Islam, January 1978 — 147 bet. ISBN 9780520034037.
- ↑ R Michael Feener, Terenjit Seve. Islamic Connections: Muslim Societies in South and Southeast Asia, 2009 — 138 bet. ISBN 9789812309235.
- ↑ R Michael Feener, Terenjit Seve. Islamic Connections: Muslim Societies in South and Southeast Asia, 2009 — 134 bet. ISBN 9789812309235.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 „History of Ahmadiyya in Singapore“. Ahmadiyya Muslim Community of Singapore.
- ↑ „Narrow escape in Jakarta for 14 Ahmadiyya members from S'pore“. The Straits Times (29-iyul 2005-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ „Probe on Wayward teachings of Islam“. Singapore Monitor (22-dekabr 1982-yil), s. 8. Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ „Ahmadiyah“. Islamic Religious Council of Singapore. 2019-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-iyun.
- ↑ „Stop Sect's false teachings...“. The Straits Times (28-mart 2016-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ „Combat deviant teachings“. The Straits Times (28-mart 1986-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ „Muslims 'must unite to improve their lot' Dr Mattar calls for peacetime jihad to tackle challenges“. The Straits Times (13-may 1986-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ „Act now to tackle Muslim problems“. The Straits Times (6-sentabr 1986-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ „Muis seeks ways to solve 3 issues“. The Straits Times (5-may 1987-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ „Muis must live up to greater expectations“. The Straits Times (1-may 1986-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
- ↑ Khun Eng Kuah-Pearce. State, Society, and Religious Engineering: Towards a Reformist Buddhism in Singapore. Institute of South East Asian Studies Singapore, 2009 — 158 bet. ISBN 9789812308658.
- ↑ „Graves damaged at cemetery in Chao Chu Kang“. The Straits Times (29-yanvar 2008-yil). Qaraldi: 3-dekabr 2016-yil.
