Foydalanuvchi:Diwikiped/Qoralama

Amerika Qoʻshma Shtatlarining iqtisodiyoti
	; Nyu York shahri - dunyoning yetakchi moliya markazi
Valyutasi	AQSh dollari (USD) ; AQSh dollari indeksi
Moliyaviy yil	2022-yil 1-oktyabr — 2023-yil 30-sentyabr
Savdo tashkilotlari	JST, G-20, G7, OECD, USMCA, APEC va boshqalar
Mamlakat guruhi	Rivojlangan/Yetakchi; Yuqori daromadli iqtisodiyot;
Statistikalar
Aholi	334,977,281 (2023-yil 6-iyun)
YaIM	$26.854 trillion (nominal; 2023); $26.854 trillion (XQP; 2023);
YaIM darajasi	1-oʻrin (nominal; 2023); 2-oʻrin (XQP; 2023);
YaIM oʻsishi	2.1% (2022); 1.6% (2023p); 1.0% (2024p);
Jon boshiga YaIM	$80,034 (nominal; 2022); $80,034 (XQP; 2022);
Aholi jon boshiga YaIM darajasi	7-oʻrin (nominal; 2023); 9-oʻrin (XQP; 2023);
Tarmoqlar boʻyicha YaIM	Qishloq xoʻjaligi: 0.9%; Sanoat: 18.9%; Xizmatlar: 80.2%; (2017);
Komponentlar boʻyicha YaIM	Uy xo'jaligi iste'moli: 68.4%; Hukumat iste'moli: 17.3%; Asosiy kapitalga investitsiyalar: 17.2%; Tovar-moddiy zaxiralarga investitsiyalar: 0.1%; Tovarlar va xizmatlar eksporti: 12.1%; Tovarlar va xizmatlar importi: −15%; (2017);
Inflyatsiya (INI)	6.4% (2023);
Qashshoqlik chegarasidan past aholi	▲ 11.6% (2021); ▲ 38 million (2021);
	▲ 48.9 yuqori (2020, USCB); ▲ 43.4 oʻrta (2017, CBO);
Inson taraqqiyoti indeksi	0.921 juda yuqori (2021) (21-oʻrin); 0.819 juda yuqori (25-oʻrin) (2021);
Ishchi kuchi	161,200,000 (2023); 62.4% bandlik darajasi (2022-yil mart);
Ishchi kuchi kasb boʻyicha	Qishloq xoʻjaligi: 1.0%; Sanoat: 19%; Xizmatlar: 80%; (2018);
Ishsizlik	▼ 3.4% (2023-yil yanvar); ▼ 10.4% yoshlar ishsizligi (2022-yil dekabr; 16 dan 19 yoshgacha); ▼ 5.7 million ishsiz (2022-yil iyul);
Oʻrtacha yalpi ish haqi	$60,575 (2021), yillik
Median ish haqi	$1,041 haftalik (Ch2, 2022)
	$50,354 (2021), yillik
Asosiy ishlab chiqarish	Neft; poʻlat; transport vositasi; aerokosmika; telekommunikatsiya; kimyoviy modda; elektronika; oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlash; axborot texnologiyasi; Isteʼmol tovarlari; yog'och; kon sanoati;
Eksport	$3.009 trillion (2022)
Eksport tovarlari	Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari 10.7%; Yoqilgʻi va kon sanoati mahsulotlari 9.4%; Ishlab chiqaruvchilar 74.8%; Boshqalar 5.1%;
Asosiy eksport hamkorlari	Yevropa Ittifoqi(+) 18.7%; Kanada(+) 18.3%; Meksika(+) 15.9%; Xitoy(-) 8%; Yaponiya(+) 4.4%; Boshqa mamlakatlar 34.8%;
Import	$3.957 trillion (2022)
Import tovarlari	Qishloq xoʻjaligi mahsulotlari 10.5%; Yoqilgʻi va kon sanoati mahsulotlari 10.7%; Ishlab chiqaruvchilar 78.4%; Boshqalar 4.2%;
Asosiy import hamkorlari	Xitoy(-) 21.4%; Yevropa Ittifoqi(+) 18.9%; Meksika(+) 13.2%; Kanada(+) 12.6%; Yaponiya(+) 6%; Boshqalar 27.9%;
	▲ −$985.25 milliard (2022); ▲ −3.93% YaIM hisobida (2022);
Yalpi	▲ $27 trillion (2023)
Davlat moliyasi
Davlat qarzi	▲ $30.568 trillion; ▲ 122.1% YaIM hisobida (2022);
Byudjet balansi	−5.5% YaIM hisobida (2022)
Daromadlar	$8.371 trillion; 33.4% YaIM hisobida (2022)
	Asosiy maʼlumotlar manbasi: Shtatlar Markaziy razvedka boshqarmasi Jahon faktlar kitobi ; Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan.

AQSh iqtisodiyoti — oʻta yuqori darajadagi rivojlangan aralash iqtisodiyot. Amerika Qoʻshma Shtatlari dunyodagi eng katta nominal YaIMga hamda juda katta iqtisodiy boyliklarga egalik qilib keladi. AQSh hozirda dunyo mamlakatlarining xarid qobiliyati pariteti (XQP) boʻyicha hisoblangan yalpi ichki mahsuloti boʻyicha Xitoydan keyingi ikkinchi oʻrinni egallab turibdi^[28]^[29]^[30]. Mamlakat yaqin vaqtlarga qadar jon boshiga toʻgʻri keladigan YaIM (nominal) boʻyicha dunyoda sakkizinchi oʻrinni egallab turgan. 2022-yil holatiga koʻra esa aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan YaIM boʻyicha toʻqqizinchi oʻrinni qayd etdi^[31]. Qoʻshma Shtatlar dunyodagi eng taraqqiy etgan texnologik va innovatsion iqtisodiyotga ega mamlakatlardan biri sanaladi. Aqsh firmalari texnologik yutuqlarda, ayniqsa, sunʼiy intellekt, kompyuter, farmatsevtika, tibbiyot, aerokosmik va harbiy texnika sohasida yetakchi oʻrinlarni band etib turibdi^[32]. AQSH dollari xalqaro savdoda eng keng qoʻllaniladigan yetakchi valyuta boʻlib, iqtisodiyoti, barqaror hukumati, armiyasi, neft-dollar tizimiga mos standart sifatida oʻrnini belgilab keladi, shuningdek, yevrodollar va AQShning ulkan tashqi bozori bilan bogʻliq boʻlgan dunyodagi eng yirik zaxira valyutasi sanaladi^[33]^[34]. Baʼzi mamlakatlarda dollar rasmiy valyuta sifatida qabul qilingan. Boshqa mamlakatlarda esa asosiy toʻlov valyutasi sifatida foydalanib kelinadi^[35]^[36]. AQShning eng yirik savdo hamkorlari Xitoy, Yevropa Ittifoqi, Kanada, Meksika, Hindiston, Yaponiya, Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya va Tayvandir^[37]. AQSh dunyodagi eng yirik import qiluvchi davlat boʻlishi bilan birgalikda eksport borasida ikkinchi oʻrinda turuvchi davlat hamdir^[38]. AQSh bir qancha davlatlar, jumladan USMCA (United States-Mexico-Canada Agreement) mamlakatlari, Avstraliya, Janubiy Koreya, Shveysariya, Isroil kabi davlatlar bilan shartnomalar asosida savdo munosabatlari oʻrnatgan. AQSh, shuningdek, muzokaralar olib borilayotgan bir qator boshqa davlatlar bilan ham erkin savdo aloqalariga ega^[39].

Mamlakat iqtisodiyoti moʻl-koʻl tabiiy resurslar, rivojlangan infratuzilma va yuqori mahsuldorligi bilan ajralib turadi^[40]. 2019-yil holatiga koʻra, 44,98 trillion AQSh dollari bilan tabiiy resurslarning umumiy hisoblangan qiymati boʻyicha dunyoda ikkinchi oʻrinda ekanligi aytilgan, ammo manbalarda bu hisob-kitoblarni ifodalovchi raqamlar farqli keltirilgan^[41]. Amerikaliklar Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotiga aʼzo davlatlar orasida uy-xoʻjalik buyumlarining moʻlligi va ishchi-xodimlari yuqori daromadiga egaligi bilan ajralib turadi^[42]. 2013-yilda amerikalik ishchi-xodimlar oʻrtacha daromadi boʻyicha dunyoda oltinchi oʻrinni egallagan. Bu amerikalik fuqarolarning daromadi boʻyicha 2010-yildagi toʻrtinchi oʻrindan biroz pastga tushib qolganining isbotidir^[43]^[44].

1890-yilga kelib, Qoʻshma Shtatlar iqtisodiyoti Britaniya imperiyasini ortda qoldirib, dunyodagi yetakchi iqtisodiyotga aylandi^[45]. Bu ayni paytda dunyodagi eng yirik neft va tabiiy gaz ishlab chiqaruvchi davlat maqomining AQShga oʻtishi bilan bogʻliq boʻlgan^[46]. 2016-yili AQSh dunyodagi eng yirik savdo mamlakati hamda jahon ishlab chiqarish sanoatining beshdan bir qismini oʻzida toʻplagan eng yirik iqtisodli davlatga aylandi^[47]^[48]. AQSh nafaqat tovarlarning eng katta ichki bozoriga ega, balki xizmatlar savdosiga ham hukmronlik qilib kelmoqda. AQSh savdosining umumiy hajmi 2018-yilda 4,2 trillion dollarni tashkil etgan^[49]. Dunyodagi 500 ta eng yirik kompaniyalardan 121 tasining shtab-kvartirasi AQShda joylashgan^[50]. AQSh milliarderlar soni boʻyicha dunyoda birinchi oʻrinda turadi, ularning umumiy boyligi 3,0 trillion dollarni tashkil qiladi^[51]^[52]. AQSh tijorat banklarida 2020-yil holatiga koʻra 20 trillion dollar aktivlar mavjud^[53]. AQShning global aktivlari qiymati 30 trillion dollardan koʻproqni tashkil etadi^[54]^[55].

Nyu York fond birjasi va Nasdaq bozor kapitallashuvi hamda savdo hajmi boʻyicha dunyodagi eng yirik fond birjalari hisoblanadi^[56]^[57]. AQShga kiritilgan xorijiy investitsiyalar deyarli 4,0 trillion dollarni tashkil etadi^[58], AQShning esa xorijiy mamlakatlarga kiritgan sarmoyasi 5,6 trillion dollardan koʻproq^[59]. AQSh iqtisodiyoti venchur kapitali va global tadqiqot va ishlanmalarni moliyalashtirish boʻyicha xalqaro reytingda birinchi oʻrinni egallab turibdi^[60]^[61]. 2018-yilda isteʼmol xarajatlari AQSH iqtisodiyotining 68% ini tashkil etgan boʻlsa, 2017-yilda uning mehnat daromadi bilan qondirilgan ulushi 43% ni tashkil etgan^[62]^[63]. AQSh dunyodagi eng katta isteʼmol bozoriga ega mamlakatdir^[64]. Mamlakatning mehnat bozori butun dunyodan immigrantlarni oʻzigaa jalb qilib keladi va migratsiya darajasi boʻyicha dunyodagi eng yuqori koʻrsatkichlardan birini qayd etib turibdi^[65]. AQSh biznes yuritish qulayligi indeksi, global raqobatbardoshlik indeksi va boshqa shu kabi tadqiqotlar boʻyicha eng yaxshi natijalar koʻrsatgan davlatlardan biri sanaladi^[66].

AQSh iqtisodiyoti 2007-yil dekabridan 2009-yil iyuniga qadar davom etgan Buyuk iqtisodiy turgʻunlik davrida jiddiy iqtisodiy inqirozni boshidan kechirgan. YaIM inqirozdan oldingi (2007-yil oxiri) darajaga 2011-yilda^[67], ishchi-xodimlarning sof daromadi 2012-yil 2-choragida^[68], qishloq xoʻjaligidan tashqari ish haqi 2014-yil may oyida^[69], ishsizlik darajasi 2015-yil sentyabr oyida avvalgi holatiga solishtirilgandagi stabillikka erishgan^[70]. Ushbu sohalarda qayd etilgan umumiy oʻsish keyinchalik ham rekord darajada davom etgan^[71]. 2017-yilda AQSh 156 ta davlat orasida daromadlar tengsizligi bo‘yicha 41-o‘rinni egalladi, bu G‘arb olamida eng yuqori ko‘rsatkichdir^[72]^[73].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShning iqtisodiy tarixi

Mustamlaka davri va XVIII asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQShning iqtisodiy tarixi XVII—XVIII asrlarda Sharqiy dengiz sohillari boʻylab joylashgan Britaniya aholi punktlaridan boshlangan. Amerikada 1700-yillardan keyin aholi soni, import va eksporti tez sur’atlar bilan oʻsib bordi. Afrika, Osiyo mamlakatlari va asosan Yevropa koloniyalari bilan savdo aloqalari yoʻlga qoʻyilgan^[74]. Keyinchalik AQShni tashkil etgan Oʻn uchta koloniyalar XVIII asr oxirida Britaniya imperiyasidan ozod boʻlib, mustaqillikka erishgan^[75]. Ozod etilgan koloniyalalar iqtisodiyoti tez orada mustamlakachilikka ixtisoslashgan iqtisoddan qishloq xoʻjaligiga yoʻnaltirilgan iqtisodiyotga aylandi^[76].

XIX asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

180 yil ichida AQSh jahon iqtisodiyotining beshdan bir qismini oʻzida jamlagan ulkan, integratsiyalashgan va sanoatlashgan iqtisodiyotga aylandi. Natijada, AQSh yalpi ichki mahsulotining aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan katta ulushi oxir-oqibat Britaniya imperiyasidan, shuningdek, ilgari iqtisodiy jihatdan yetakchi boʻlgan boshqa mamlakatlardan oʻzib ketishini taʼminladi. AQSh iqtisodiyoti yuqori ish haqi toʻlash tizimini saqlab qoldi va butun dunyodan millionlab muhojirlarni oʻz sanoatiga jalb qilib keldi^[77]. Ommaviy ishlab chiqarish natijasida 1820—1830-yillarda hunarmandlar oʻz ishini sanoat darajasida yoʻlga qoʻyishiga olib keldi. Yangi hukumat bu jarayonda patentlash ishiga alohida eʼtibor berdi^[78].

1800-yillarning boshlarida Qoʻshma Shtatlar asosan qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullangan va aholisining 80 foizdan ortigʻi dehqonchilik bilan mashgʻul boʻlgan agrar davlat boʻlgan. Ishlab chiqarishning katta qismi birinchi bosqichli xom ashyo, yogʻoch ishlab chiqarish, tegirmon hamda toʻqimachilik sohasi, etik va poyabzallar ishlab chiqarishga yoʻnaltirilgan edi. Oʻz navbatida boy resurs fondlarining mavjudligi XIX asrda jadal iqtisodiy oʻsishga yordam berdi. Ekin maydonlarining koʻpligi fermerlar sonining ortishiga imkon berdi. Ishlab chiqarish, xizmat koʻrsatish, transport va boshqa sohalardagi faollik sabab qishloq xoʻjaligiga nisbatan aynan bu sohalarning ancha tez sur’atlar bilan oʻsib borishiga yoʻl ochib berdi. Shu tariqa 1860-yilga kelib AQShda qishloq aholisining ulushi 80 foizdan 50 foizga qisqardi^[79].

XIX asrda yuz bergan inqirozlar koʻpincha moliyaviy inqirozlarga yoʻl ochdi. 1837-yilda yuz bergan inqiroz banklarning ishdan chiqishi va oʻsha paytdagi rekord darajadagi ishsizlik darajasiga sabab boʻlib, besh yil davom etgan iqtisodiy depressiyaga aylandi^[80]. Iqtisodiyotda asrlar davomida sodir boʻlgan katta oʻzgarishlar sababli hozirgi yaqin tarixda roʻy bergan zamonaviy iqtisodiy inqirozlarni dastlabki iqtisodiy turgʻunlik davri bilan solishtirish biroz mushkul^[81]. Ikkinchi jahon urushidan keyingi iqtisodiy turgʻunliklar avvalgi turgʻunliklarga nisbatan unchalik ham jiddiy oqibatlar bilan kechmagan, ammo buning aniq sabablari hozirga qadar nomaʼlum^[82].

XX asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asr boshlarida yangi innovatsiyalar va mavjud innovatsiyalarning takomillashtirilishi amerikalik isteʼmolchilarning turmush darajasini yaxshilash uchun eshiklarni ochdi. Koʻpgina firmalar umummilliy operatsiyalarni amalga oshirish uchun keng miqyosdagi iqtisod va yaxshi aloqa imkoniyatlaridan foydalangan holda yiriklashdi. Ushbu sohalarda konsentratsiya narxlarning oshishiga va ishlab chiqarishning pasayishiga olib keladigan monopoliya qoʻrquvini kuchaytirdi, ammo bu firmalarning koʻpchiligi xarajatlarni shunchalik tez qisqartirishdiki, tendensiyalar ushbu tarmoqlarda narxlarni pasaytirish va koʻproq ishlab chiqarishga qaratildi. Koʻpgina ishchilar odatda dunyodagi eng yuqori ish haqini taklif qiladigan ushbu yirik firmalarda ishlash uchun keng miqyosdagi raqobatga kirishdilar^[83].

Qoʻshma Shtatlar kamida 1920-yillardan beri YaIM boʻyicha dunyodagi eng yirik milliy iqtisodiyot boʻlib kelgan^[45]. 1930-yillardagi Buyuk Depressiyadan keyingi koʻp yillar davomida, tanazzul xavfi jiddiy paydo boʻlganida, hukumat isteʼmolchilarning koʻproq pul sarflashini ragʻbatlantirish uchun soliqlarni qisqartirish va pul massasining tez oʻsishiga yordam berish orqali iqtisodiyotni mustahkamladi. Iqtisodiyotni barqarorlashtirishning eng yaxshi vositalari haqidagi gʻoyalar 1930- va 1980-yillar orasida sezilarli darajada oʻzgardi. 1933-yilda boshlangan Yangi Kelishuv davridan 1960-yillardagi Buyuk Jamiyat tashabbuslarigacha milliy siyosatchilar iqtisodiyotga taʼsir koʻrsatish uchun asosan fiskal siyosatga tayandilar^[84].

Yigirmanchi asrdagi jahon urushlari paytida Qoʻshma Shtatlar qolgan jangchi davlatlarga qaraganda yaxshiroq natijaga erishdi, chunki Birinchi jahon urushining hech biri va Ikkinchi jahon urushining nisbatan kam qismi Amerika hududida (va oʻsha paytdagi 48 shtatda) boʻlmagan. Shunga qaramay, hatto Qoʻshma Shtatlarda ham urushlar qurbonlikni anglatardi. Ikkinchi jahon urushi faolligining eng yuqori choʻqqisida AQSh yalpi ichki mahsulotining qariyb 40 foizi urush ishlab chiqarishiga ajratilgan. Iqtisodiyotning katta sohalari toʻgʻrisidagi qarorlar asosan harbiy maqsadlarda qabul qilingan va deyarli barcha tegishli mablagʻlar urush harakatlariga ajratilgan. Koʻpgina tovarlar ratsionga olingan, narxlar hamda ish haqi nazorat qilingan va koʻplab uzoq muddatli isteʼmol tovarlari ishlab chiqarilmagan. Ishchi kuchining katta qismi harbiy xizmatga jalb qilingan, qolgan ishchilar yarim oylik maosh uchun ishlagan va ularning qariyb yarmi ham qiyinchilikdan aziyat chekkan^[85].

Britaniyalik iqtisodchi John Maynard Keynes tomonidan ilgari surilgan yondashuv saylangan mansabdor shaxslarga iqtisodiyotni boshqarishda yetakchi rolni berdi, chunki xarajatlar va soliqlar AQSh prezidenti hamda Kongress tomonidan nazorat qilinadi. „Baby Boom“ davrida 1942-1957-yillarda tugʻilishning keskin oʻsishi kuzatildi; Bunga tushkunlik yillarida kechikkan nikohlar va farzand koʻrish, farovonlikning oʻsishi, shahar atrofidagi yakka tartibdagi uylarga boʻlgan talab (shahar ichidagi kvartiralardan farqli oʻlaroq) va kelajakka yangi optimizm sabab boʻlgan. „Boom“ taxminan 1957-yilda koʻtarildi, keyin asta-sekin pasaydi^[86]. 1973-yildan keyin yuqori inflatsiya, foiz stavkalari va ishsizlik davri iqtisodiy faoliyatning umumiy sur’atini tartibga solish vositasi sifatida fiskal siyosatga ishonchni zaiflashtirdi^[87].

AQSh iqtisodiyoti 1946-yildan 1973-yilgacha oʻrtacha 3,8% ga oʻsib, xususiy biznes sohiblarining real daromadi oʻrtacha 74% ga (yoki yiliga 2,1%) oshgan^[88]^[89].

Soʻnggi oʻn yilliklardagi ishlab chiqarish hajmining tushib ketishi boʻyicha eng past natija 2007—2008-yillardagi moliyaviy inqiroz davrida kuzatilgan. Oʻshanda YaIM 2008-yil bahoridan 2009-yilning bahoriga qadar 5,0% ga kamaydi. Boshqa yitik inqirozlar 1957—1958-yillarda sodir boʻldi, 1973-yildagi neft inqirozidan keyin YaIM 3,7% ga kamaydi, 1973-yil oxiridan 1975-yil boshigacha 3,1% ga pasaydi va 1981—1982-yillarda yalpi ichki mahsulot 2,9% ga kamaydi^[90]^[91]. Eng soʻnggi turgʻunlik davri 1990—1991-yillardagi pasayishni oʻz boʻlib, bunda ishlab chiqarish 1,3% ga kamaydi va 2001-yildagi retsessiyada YaIM 0,3% ga pasaydi; 2001-yildagi pasayish atigi sakkiz oy davom etgan^[91]. Boshqa tomondan, iqtisodiy oʻsishning eng kuchli, barqaror davrlari 1961-yil boshidan 1969-yil oʻrtalarigacha boʻlib, 53% ga (yiliga 5,1%), 1991-yil oʻrtalaridan 2000-yil oxirigacha 43% ga (yiliga 3,8%), 1982-yil oxiridan 1990-yil oʻrtalarigacha esa 37% (yiliga 4%)lik natija qayd etilgan^[90].

1970—1980-yillarda „Yaponiya iqtisodiyoti AQShnikidan oshib ketadi“, — degan taxmin AQSHda keng tarqalgan, ammo bu jarayon sodir boʻlmadi^[92].

1970-yillardan boshlab bir qancha rivojlangan davlat maqomiga oʻtishga harakat qilayotgan davlatlar AQSh bilan iqtisodiy tafovutni yoʻq qila boshladilar. Koʻpgina hollarda, buning sababi, ilgari AQShda ishlab chiqarilgan tovarlarni yetkazib berish xarajatlarini qoplash va sotilayotgan ushbu tovarlarni yuqori foyda olish uchun AQShdan kamroq pul evaziga ishlab chiqarish mumkin boʻlgan boshqa mamlakatlarga koʻchirishdir. Boshqa hollarda, baʼzi mamlakatlar asta-sekin ilgari faqat AQSh va bir nechta boshqa mamlakatlarda ishlab chiqarilishi mumkin boʻlgan mahsulot yoki xizmatlarni ishlab chiqarishni oʻrgandilar. Shu sababli AQShda real daromad oʻsishi sekinlashdi.

XXI asr[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amerika Qoʻshma Shtatlari iqtisodiyoti 2001-yilda retsessiyani boshdan kechirdi, ish oʻrinlarining qayta tiklanishi gʻayrioddiy darajada sekinlik bilan kechdi, ish oʻrinlari soni 2005-yil yanvarigacha 2001-yil fevralidagi darajasiga qaytmadi^[93]. Ushbu „ishsizlikni tiklash“ uy-joy qarzlari va, ehtimol, kattaroq boshqa toʻlanmagan qarzlar muammosi bilan bir vaqtda sodir boʻldi, uy xoʻjaliklari qarzining YaIMga nisbati 2001-yil 1-chorakdagi rekord daraja boʻlgan 70% dan 2008-yilning 1-choragida 99% gacha koʻtarildi. 2006-yilda uy-joy narxlari pasayishni boshlaganida, ipoteka kreditlari bilan taʼminlangan qimmatli qogʻozlarning qiymati keskin pasayib ketdi. Koʻpgina ipoteka kompaniyalari va boshqa depozitar boʻlmagan banklar (masalan, investitsiya banklari) 2007-2008-illarda yomonlashayotganuinqirozga duch kelishdi, bank inqirozi 2008-yil sentyabr oyida Lehman Brothers bankrotligi va bir qator boshqa moliya institutlarining moliyaviy yordami bilan eng yuqori choʻqqisiga chiqdi^[94].

Bush maʼmuriyati (2001-2009) va Obama maʼmuriyati (2009-2017) yuqori hukumat kamomadlari orqali banklarni qutqarish dasturlari va yuqori davlat taqchilligi orqali Keynes ragʻbatlantirishini qoʻllagan, Federal zaxira esa nolga yaqin foiz stavkalarini saqlab -olgan. Bu chora-tadbirlar iqtisodiyotning tiklanishiga yordam berdi, 1947-yildan sodir boʻlayotgan va iqtisodiyotning rivojlanishiga jiddiy toʻsiq boʻlayotgan omillar bartaraf etildi^[94], uy xoʻjaliklari 2009-2012-yillarda qarzlarni toʻladi^[95]. Real YaIM 2011-yilda^[67], uy xoʻjaliklarining sof boyligi 2012-yil 2-choragida^[68], qishloq xoʻjaligiga oid boʻlmagan ish haqi 2014-yil mayda^[93], ishsizlik darajasi 2015-yil sentyabriga kelib^[96] inqirozdan oldingi (2007-yil oxiri) holatiga qaytdi^[97]. Ushbu oʻzgaruvchilarning har biri oʻsha sanalardan soʻng iqtisodiy inqirozni boshdan kechirgan hududlarga kirib bordi va AQShning tiklanishi 2018-yil aprel oyida barcha hududlar tiklanish muddati boʻyicha ikkinchi eng uzuni boʻldi^[98].

AQSHda davlat qarzining oʻlchovi boʻlgan xalqning qarzi XXI asr davomida oʻsib bordi. 2000-yildagi 31% dan 2009-yilda 52% ga ko‘tarilib, 2017-yilda YaIMning 77% iga yetgan AQSh qarzi bo‘yicha 207 ta mamlakat ichida 43-o‘rinni egalladi. Daromadlar tengsizligi 2007-yilda eng yuqori cho‘qqisiga chiqdi va Buyuk turg‘unlik davrida pasaydi, AQSh bu koʻrsatkich boʻyicha 2017-yilda 156 ta mamlakat orasida 41-o‘rinni egalladi (yaʼni, mamlakatlarning 74% i daromadlarni AQShga qaraganda yaxshiroq taqsimlagan)^[99].

2020-yilning birinchi ikki choragi davomida Donald Trump prezidentligi davrida^[100] AQSh iqtisodi 2020-yilning mart oyidan boshlab koronavirus pandemiyasi tufayli va Amerika iqtisodiyotining asosiy tarmoqlarini „yopib qoʻyishga“ toʻgʻri kelganligi sababli katta muvaffaqiyatsizlikka uchradi^[101]. 2020-yil mart oyi holatiga koʻra, butun dunyo boʻylab pandemiya natijasida AQShning avtomobil va sanoat mashinalari eksporti keskin kamaydi^[102]. 2020-yil mart oyida kuchga kirgan va tovarlar hamda xizmatlarga boʻlgan talabga salbiy taʼsir koʻrsatgan ijtimoiy ajratish choralari AQSh yalpi ichki mahsulotining birinchi chorakda yillik 4,8% ga pasayishiga olib keldi, bu 2008-yil toʻrtinchi choragidan beri ishlab chiqarish qisqarishining eng keskin sur’atidir^[103]. AQShning chakana savdosi mart oyida rekord darajadagi 8,7% ga kamaydi. AQSh aviakompaniyasi ham uning daromadlari keskin pasayib ketganidan jiddiy zarar koʻrdi^[104]. COVID-19 retsessiyasi Buyuk depressiyadan keyingi eng ogʻir global iqtisodiy tanazzul deb taʼriflandi va u Buyuk turgʻunlikdan ham „yomonroq“ deb topildi^[105]^[106]^[107]^[108].

2020-yilning may oyida CNN ishsizlik maʼlumotlariga asoslangan tahlil asosida AQSh iqtisodiyoti 1930-yillardan beri eng yomon vaziyatga tushganini koʻrsatdi^[109]. 8-mayga kelib, AQShda ishsizlik 14,7% ni tashkil qilib, rekord darajaga yetdi, aprel oyida 20,5 million ish o‘rinlari yo‘qoldi^[110]. AQSh Federal zaxira tizimi raisi Jerome Powell AQSh iqtisodiyoti pandemiya tufayli zaif iqtisodiy oʻsishdan toʻliq tiklanishi uchun „uzoq vaqt“ ketishi mumkinligi va yaqin kelajakda AQShdan „unumdorlikning past darajada oʻsishi va turgʻun daromadlarni“ kutish mumkinligi haqida ogohlantirdi^[111]. 2020-yil 31-mayga kelib, 40 milliondan ortiq amerikaliklar ishsizlik nafaqasini olish uchun ariza topshirishdi^[112].

2020-yil iyun oyiga kelib, koronavirus pandemiyasi tufayli AQShning kontinental reyslaridagi pasayish AQSh hukumatining oʻn beshta AQSh aviakompaniyasining 75 ta mahalliy aeroportga xizmatlarini vaqtincha toʻxtatib qoʻyishiga olib keldi^[113]. The New York Times gazetasi 2020-yil 10-iyun kuni „AQSh byudjeti taqchilligi ushbu moliyaviy yilning dastlabki sakkiz oyi uchun rekord darajadagi 1,88 trillion dollarga o‘sdi“ deb yozdi^[114].

AQSh iqtisodiyoti 2021-yilda 5,7% ga oʻsdi, bu Ronald Reagan prezidentligidan (1981-1989) buyon eng yaxshi koʻrsatkichdir^[115].

2021-2022-yillar Qoʻshma Shtatlarda tarixiy inflyatsiya oʻsishini qayd etdi, iste'mol narxlari indeksi inflyatsiya darajasi 2022-yil iyun oyida 2021-yil iyuniga nisbatan 9,1% ga yuqori boʻlib, 41 yillik vaqt ichidagi eng yuqori inflyatsiya darajasini tashkil etdi, tanqidchilar Federal zaxirani inflyatsiyaga taʼsir etgan boshqa omillar qatorida ayblagan^[116].

Maʼlumotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyidagi jadvalda 1980-2021-yillardagi asosiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar (XVF xodimlarining 2022-2027-yillardagi hisob-kitoblari bilan) ko‘rsatilgan. 5% dan past inflyatsiya yashil rangda koʻrsatilgan^[117]:

Yil	YaIM (millionda AQSh$XQP)	Aholi jon boshiga YaIM (AQSh$XQP)	YaIM (millionda AQSh$nominal)	Aholi jon boshiga YaIM (AQSh$ nominal)	YaIM oʻsishi (real)	Inflyatsiya darajasi (foizda)	Ishsizlik darajasi (foizda)	Davlat qarzi (YaIMning foizida)
1980	2,857.3	12,552.9	2,857.3	12,552.9	-0.3%	▲13.5%	7.2%	n/a
1981	3,207.0	13,948.7	3,207.0	13,948.7	2.5%	▲10.4%	▲7.6%	n/a
1982	3,343.8	14,405.0	3,343.8	14,405.0	-1.8%	▲6.2%	▲9.7%	n/a
1983	3,634.0	15,513.7	3,634.0	15,513.7	4.6%	3.2%	▼9.6%	n/a
1984	4,037.7	17,086.4	4,037.7	17,086.4	7.2%	4.4%	▼7.5%	n/a
1985	4,339.0	18,199.3	4,339.0	18,199.3	4.2%	3.5%	▼7.2%	n/a
1986	4,579.6	19,034.8	4,579.6	19,034.8	3.5%	1.9%	▼7.0%	n/a
1987	4,855.3	20,001.0	4,855.3	20,001.0	3.5%	3.6%	▼6.2%	n/a
1988	5,236.4	21,376.0	5,236.4	21,376.0	4.2%	4.1%	▼5.5%	n/a
1989	5,641.6	22,814.1	5,641.6	22,814.1	3.7%	4.8%	▼5.3%	n/a
1990	5,963.1	23,848.0	5,963.1	23,848.0	1.9%	▲5.4%	▲5.6%	n/a
1991	6,158.1	24,302.8	6,158.1	24,302.8	-0.1%	4.2%	▲6.9%	n/a
1992	6,520.3	25,392.9	6,520.3	25,392.9	3.5%	3.0%	▲7.5%	n/a
1993	6,858.6	26,364.2	6,858.6	26,364.2	2.8%	3.0%	▼6.9%	n/a
1994	7,287.3	27,674.0	7,287.3	27,674.0	4.0%	2.6%	▼6.1%	n/a
1995	7,639.8	28,671.5	7,639.8	28,671.5	2.7%	2.8%	▼5.6%	n/a
1996	8,073.1	29,947.0	8,073.1	29,947.0	3.8%	2.9%	▼5.4%	n/a
1997	8,577.6	31,440.1	8,577.6	31,440.1	4.4%	2.3%	▼4.9%	n/a
1998	9,062.8	32,833.7	9,062.8	32,833.7	4.5%	1.5%	▼4.5%	n/a
1999	9,631.2	34,496.2	9,631.2	34,496.2	4.8%	2.2%	▼4.2%	n/a
2000	10,251.0	36,312.8	10,251.0	36,312.8	4.1%	3.4%	▼4.0%	n/a
2001	10,581.9	37,101.5	10,581.9	37,101.5	1.0%	2.8%	▲4.7%	53.1%
2002	10,929.1	37,945.8	10,929.1	37,945.8	1.7%	1.6%	▲5.8%	▲55.5%
2003	11,456.5	39,405.4	11,456.5	39,405.4	2.8%	2.3%	▲6.0%	▲58.6%
2004	12,217.2	41,641.6	12,217.2	41,641.6	3.9%	2.7%	▼5.5%	▲66.2%
2005	13,039.2	44,034.3	13,039.2	44,034.3	3.5%	3.4%	▼5.1%	▼65.5%
2006	13,815.6	46,216.9	13,815.6	46,216.9	2.8%	3.2%	▼4.6%	▼64.2%
2007	14,474.3	47,943.4	14,474.3	47,943.4	2.0%	2.9%	▬4.6%	▲64.6%
2008	14,769.9	48,470.6	14,769.9	48,470.6	0.1%	3.8%	▲5.8%	▲73.5%
2009	14,478.1	47,102.4	14,478.1	47,102.4	-2.6%	-0.3%	▲9.3%	▲86.7%
2010	15,049.0	48,586.3	15,049.0	48,586.3	2.7%	1.6%	▲9.6%	▲95.2%
2011	15,599.7	50,008.1	15,599.7	50,008.1	1.6%	3.1%	▼8.9%	▲99.5%
2012	16,254.0	51,736.7	16,254.0	51,736.7	2.3%	2.1%	▼8.1%	▲103.1%
2013	16,843.2	53,245.5	16,843.2	53,245.5	1.8%	1.5%	▼7.4%	▲104.6%
2014	17,550.7	55,083.5	17,550.7	55,083.5	2.3%	1.6%	▼6.2%	▼104.6%
2015	18,206.0	56,729.7	18,206.0	56,729.7	2.7%	0.1%	▼5.3%	▲105.2%
2016	18,695.1	57,840.0	18,695.1	57,840.0	1.7%	1.3%	▼4.9%	▲107.2%
2017	19,479.6	59,885.7	19,479.6	59,885.7	2.3%	2.1%	▼4.4%	▼106.2%
2018	20,527.2	62,769.7	20,527.2	62,769.7	2.9%	2.4%	▼3.9%	▲107.5%
2019	21,372.6	65,051.9	21,372.6	65,051.9	2.3%	1.8%	▼3.7%	▲108.8%
2020	20,893.8	63,078.5	20,893.8	63,078.5	-3.4%	1.2%	▲8.1%	▲134.5%
2021	22,996.1	69,227.1	22,996.1	69,227.1	5.7%	4.7%	▼5.4%	▼128.1%
2022	25,035.2	75,179.6	25,035.2	75,179.6	1.6%	▲8.1%	▼3.7%	▼122.1%
2023	26,185.2	78,421.9	26,185.2	78,421.9	1.0%	3.5%	▲4.6%	▲122.9%
2024	27,057.2	80,779.3	27,057.2	80,779.3	1.2%	2.2%	▲5.4%	▲126.0%
2025	28,045.3	83,463.2	28,045.3	83,463.2	1.8%	2.0%	▬5.4%	▲129.4%
2026	29,165.5	86,521.2	29,165.5	86,521.2	2.1%	2.0%	▼4.9%	▲132.2%
2027	30,281.5	89,546.4	30,281.5	89,546.4	1.9%	2.0%	▼4.7%	▲134.9%

YaIM[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQShning nominal yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 2017-yilda 19,5 trillion dollarni tashkil etib, yillik nominal YaIM 2018-yilning 1-choragida ilk bor 20 dollardan (shu 20 barobar boʻlishi kerak) oshgan va 20,1 trillion dollarga yetgan^[119]. AQSh YaIMning 70% ga yaqinini shaxsiy isteʼmol, 18% ni biznes investitsiyalari, 17% ni hukumat (federal, shtat va mahalliy, lekin isteʼmolda boʻlgan ijtimoiy sugʻurta kabi transfert toʻlovlari bundan mustasno) va 3% ni sof eksportning AQSh hisobiga salbiy savdo taqchilligi tashkil qiladi^[120]. Haqiqiy yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarish va daromadning oʻlchovi boʻlib, 2017-yilda 2,3%, 2016-yilda 1,5% va 2015-yilda 2,9% ga oʻsdi. Real YaIM 2018-yilning 1-choragida 2,2%, 2018-yilning 2-choragida 4,2%, 2018-yilning 3-choragida 3,4% va 2018-yilning 4-choragida 2,2% yillik sur’atlarda o‘sdi; 2-chorak sur’ati 2014-yilning 3-choragidan beri eng yaxshi oʻsish sur’ati boʻldi va 2018-yilda yalpi ichki mahsulotning 2,9% ga oʻsishi iqtisodiyotning oʻn yillikdagi eng yaxshi koʻrsatkichi boʻldi^[121]. 2020-yilda YaIMning oʻsish sur’ati COVID-19 pandemiyasi natijasida pasayishni boshladi, natijada YaIM 2020-yilning 1-choragida choraklik yillik oʻsish sur’ati −5,0% ga va mos ravishda 2020-yilning 2-choragida −32,9% ga qisqardi^[122].

2014-yil holatiga koʻra, Xitoy xarid qobiliyati paritetini konvertatsiya qilish stavkalari boʻyicha oʻlchanadigan yalpi ichki mahsulot boʻyicha AQShdan eng yirik iqtisodiyot sifatida oʻtib ketdi^[123]. Amerika Qoʻshma Shtatlari bu muhim bosqichdan oldin bir asrdan koʻproq vaqt davomida eng yirik iqtisodiyot edi; Xitoy soʻnggi 40 yil ichida AQShning oʻsish sur’atlaridan uch baravar koʻproq oʻsdi. 2017-yil holatiga koʻra, Yevropa Ittifoqi yalpi ichki mahsuloti AQShga qaraganda taxminan 5% koʻproq edi^[124].

AQShda aholi jon boshiga real YaIM (2009 dollar bilan o‘lchangan) 2017-yilda 52 444 dollarni tashkil etdi va 2010-yildan buyon har yili o‘sib bormoqda, yaʼni 1960-yillarda yiliga oʻrtacha 3.0%, 1970-yillarda 2.1%, 1980-yillarda 2.4%, 1990-yillarda 2.2%, 2000-yillarda 0.7% va 2010-2017-yillarda 0.9% oʻsdi^[125]. 2000-yildan beri oʻsishning sekinlashuvi sabablari iqtisodchilar tomonidan muhokama qilinmoqda va ular orasiga qarish demografiyasi, sekinroq populyatsiya, ishchi kuchining sekinroq oʻsishi, unumdorlikning sekin oʻsishi, korporativ investitsiyalarning kamayishi, talabning pasayishiga olib keladigan daromadlar tengsizligi, asosiy innovatsiyalarning yetishmasligi hamda ishchi kuchining qisqarishi kiradi^[126]. AQSh 2017-yilda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot bo‘yicha 220 mamlakat ichida 20-o‘rinni egalladi^[127]. Zamonaviy AQSh prezidentlari orasida Bill Clinton prezidentlik muddati davomida ikki marta real YaIMning eng yuqori umumiy foiz oʻsishiga erishdi, bu koʻrsatkich boʻyicha Reagan ikkinchi va Obama uchinchi oʻrinda boʻlgan^[121].

Jahon banki maʼlumotlariga koʻra mamlakat YaIM rivojlanishi^[128]: AQSH real YaIM 2000-yildan 2014-yilning birinchi yarmigacha oʻrtacha 1,7% ga oʻsdi, bu 2000-yilgacha boʻlgan tarixiy oʻrtacha koʻrsatkichning yarmini tashkil etdi^[129].

Midtown Manhetten panoramasi

Iqtisodiy soha boʻyicha[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nominal YaIM sektor tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

YaIM sektorining nominal tarkibi 2005-yilgi oʻzgarmas narxlarda (million dollarlarda)^[130]:

No.	Mamlakat/Iqtisodiyot	Real YaIM	Qishloq xoʻjaligi	Sanoat	Xizmat koʻrsatish
-	Dunyo	60 093 221	1 968 215	16 453 140	38 396 695
1	AQSh	15,160,104	149 023	3 042 332	11 518 980

Nominal YaIM sektori tarkibi 2016-yil joriy narxlarda (million dollarlarda) ^[131]:

No.	Mamlakat/Iqtisodiyot	Nominal YaIM	Qishloq xoʻjaligi	Sanoat	Xizmat koʻrsatish
1	AQSh	18 624 450	204 868,95	3 613 143,3	14 806 437,75
* CIA World Factbookdan foizlar^[132]

Aholi bandligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yili AQShdagi ishchi kuchi bozorida taxminan 160,4 million kishi faoliyat olib borgan boʻlib, bu Xitoy, Hindiston va Yevropa Ittifoqidan keyin dunyoda toʻrtinchi oʻrinda turuvchi eng koʻp sonli ishchi kuchidir^[134]. Hukumatga qarashli sohalarda (federal, shtat va mahalliy) 2010-yil hisobi boʻyicha 22 million kishi ishlab kelgan^[135]. Kichik biznes sohasi mamlakatda eng yirik ish beruvchilar boʻlib, amerikalik ishchilarning 37% i tashkil qiladi^[136]. Ish bilan band boʻlganlarning yana bir katta ulushi AQSHdagi ishchi kuchining 36% i ishlab kelayotgan yirik korxonalarga tegishli^[136].

Mamlakatdagi xususiy sektorida amerikalik ishchilarning 85% i ishlaydi. Davlat sektorida ishlaydiganlar AQSHdagi barcha ishchilarning 14% ini tashkil qiladi. AQShdagi barcha xususiy ish beruvchi tashkilotlarning 99% dan ortigʻi kichik biznes ulushiga toʻgʻri keladi^[136]. AQShdagi 30 million kichik biznes yangi tashkil etilgan ish oʻrinlarining 64% ini tashkil qiladi^[136]. Kichik biznesdagi ish oʻrinlari soʻnggi oʻn yillikda yaratilgan ish oʻrinlarining 70% ini oʻz ichiga oladi^[137].

Kichik biznesda band boʻlgan amerikaliklarning yirik biznesga nisbatan ulushi yildan-yilga bir xil boʻlib qolmoqda, chunki baʼzi kichik korxonalar yirik korxonalarga aylanib, kichik biznesning yarmidan koʻpi besh yildan koʻproq vaqt davomida omon qolmoqda^[136]. Yirik bizneslar orasida dunyodagi bir qancha yirik kompaniyalar va ish beruvchilar Amerika kompaniyalari hisoblanadi^[138]. Ular orasida dunyodagi eng yirik kompaniya va xususiy sektorning eng yirik ish beruvchisi boʻlgan Walmart ham bor. Walmartda butun dunyo boʻylab 2,1 million kishi va birgina AQShda 1,4 million kishi ishlaydi^[139].

AQShda 30 millionga yaqin kichik biznes mavjud. Ispanlar, afro-amerikaliklar, osiyolik-amerikaliklar va tubjoy amerikaliklar (mamlakat aholisining 35%) kabi guruhlar mamlakatdagi 4,1 million biznesga ega^[140]. Bu guruhlarga tegishli korxonalar ishlab chiqarishda deyarli 700 milliard dollar daromadga ega va ular AQShda deyarli 5 million ishchini ish bilan taʼminlaydi^[136]^[141]. Amerikaliklar OECD davlatlari orasida eng yuqori oʻrtacha xodimlar daromadiga ega^[44]. 2008-yil holatiga koʻra AQShda uy xoʻjaliklarining oʻrtacha daromadi 52 029 dollarni tashkil qiladi^[142]. AQShda 284 000 ga yaqin ishchilar ikkita toʻliq kunlik ish joyiga ega va 7,6 million kishi toʻliq kunlik ish bilan bir qatorda toʻliq boʻlmagan ish vaqtiga ega^[135]. Qoʻshma Shtatlardagi barcha ishlaydigan shaxslarning 12 foizi kasaba uyushmasiga tegishli va kasaba uyushma aʼzolarining aksariyati hukumat uchun ishlaydi^[135]. Soʻnggi bir necha oʻn yilliklarda AQSHda kasaba uyushmalariga aʼzolikning kamayishi ishchi kuchining iqtisodiyotdagi ulushiga parallel ravishda kechdi^[143]^[144]^[145]. Jahon bankining roʻyxatiga koʻra, AQSh ishchilarni yollash va ishdan boʻshatish qulayligi boʻyicha dunyoda birinchi oʻrinda turadi^[146]. Qoʻshma Shtatlar oʻz ishchilariga haq toʻlanadigan taʼtil yoki haq toʻlanadigan kasallik kunlarini qonuniy kafolatlamaydigan yagona ilgʻor iqtisodli mamlakatdir va dunyoda qonuniy huquq sifatida haq toʻlanadigan oilaviy taʼtil bermaydigan bir necha mamlakatlardan biridir^[147], qolgan shu kabi mamlakatlar qatoriga Papua-Yangi Gvineya, Surinam va Liberiya kiradi^[148]^[149]. 2014-yilda va yana 2020-yilda Xalqaro kasaba uyushmalari konfederatsiyasi AQShni Kasaba uyushmalariga berilgan vakolatlar va huquqlar boʻyicha 5+ ballik tizimda 4 ball bilan baholadi, bu uchinchi eng past balldir^[150]^[151]. Baʼzi olimlar, jumladan, biznes nazariyotchisi Jeffrey Pfeffer va siyosatshunos Deniel Kinderman: „Qoʻshma Shtatlardagi zamonaviy bandlik amaliyoti rahbariyat tomonidan ish samaradorligini oshirish bosimi va xodimlarga zaharli ish muhiti, xavfli ish vaqti va uzoq ish soatlari kabi qiyinchiliklar bilan bogʻliq“, — deb taʼkidlaydilar, ushbu omillar har yili 120 000 ortiqcha oʻlimga sabab boʻlishi mumkin, bu esa ish joyini Qoʻshma Shtatlardagi eng koʻp oʻlimning beshinchi sababiga aylantiradi^[152]^[153]^[154]

Ishsizlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda ishsizlik

2017-yil dekabr holatiga koʻra, AQShda ishsizlik darajasi 4,1%^[155] yoki 6,6 million kishini tashkil etdi^[156]. Mamlakatning 6 yoshgacha boʻlgan yoshlardagi ishsizlik darajasi toʻliq boʻlmagan ish bilan band boʻlganlarni oʻz ichiga oladi va 8,1% yoki 8,2 million kishini tashkil etdi^[157]. Bu raqamlar taxminan 327 million kishilik AQSh aholisiga nisbatan^[158] taxminan 160,6 million kishilik ishchi kuchi asosida hisoblangan^[159].

2009- va 2010-yillar oraligʻida, Buyuk turgʻunlikdan soʻng, ishsizlikni tiklash muammosi 2010-yil yanvar holatiga koʻra olti oydan ortiq ish izlayotgan 6 milliondan ortiq ishchi sababli uzoq muddatli ishsizlikning rekord darajasiga olib keldi, bu, ayniqsa, keksa ishchilarga taʼsir qildi^[160]. 2009-yil iyun oyida tanazzul tugaganidan bir yil oʻtib, immigrantlar AQShda 656,000 ish joyiga ega boʻlishdi, AQShda tugʻilgan ishchilar esa, qisman qarigan mamlakat (oq tanli nafaqaxoʻrlar hisobiga nisbatan) va demografik siljishlar tufayli bir milliondan ortiq ish joyini yoʻqotdilar^[161]. 2010-yil aprel oyida rasmiy ishsizlik darajasi 9,9% ni tashkil etdi, ammo hukumatning U-6 ishsizlik darajasi 17,1% ni tashkil etdi^[162]. 2008-yilning fevralidan 2010-yilning fevraligacha boʻlgan davrda iqtisodiy sabablarga koʻra yarim kunlik ishlaydigan (yaʼni, toʻliq vaqtli ishlashni afzal koʻrgan) odamlar soni 4,0 millionga koʻpayib, 8,8 million kishini tashkil etdi, bu ikki yillik davr davomida toʻliq boʻlmagan ishda ishlaydigan ishchilar soni 83 foizga oʻsdi^[163].

2013-yilga kelib, ishsizlik darajasi 8% dan pastga tushgan boʻlsa-da, uzoq muddatli ishsizlarning rekord ulushi va uy xoʻjaliklari daromadlarining doimiy ravishda qisqarishi ishsizlikning tiklanishidan dalolat beradi^[164]. Biroq, ish haqi toʻlash boʻyicha ish oʻrinlari soni 2014-yil may oyiga kelib, retsessiyadan oldingi (2007-yil noyabr) darajasiga qaytdi^[165].

AQShda ishsizlik darajasi urushdan keyingi davrda yuqoriroq boʻlganidan soʻng, 1980-yillarning oʻrtalarida yevro hududidagi ishsizlik darajasining oʻsishidan pastga tushdi va shundan beri deyarli doimiy ravishda sezilarli darajada past boʻlib qoldi^[166]^[167]. 1955-yilda amerikaliklarning 55% qismi xizmat koʻrsatish sohasida, 30% dan 35% gacha qismi sanoatda va 10% dan 15% gacha qismi qishloq xoʻjaligida ishlagan. 1980-yilga kelib 65% dan ortiq qismi xizmat koʻrsatish sohasida, 25% dan 30% gacha qismi sanoatda va 5% dan kamroq qismi qishloq xoʻjaligida band edi^[168]. Amerikada erkaklar ishsizligi ayollarnikidan sezilarli darajada yuqori boʻlishda davom etdi (2009-yilda 9,8% ga nisbatan 7,5%)^[169]. Kavkazliklar orasidagi ishsizlik afro-amerikaliklarga qaraganda ancha past boʻlib qolmoqda (2009-yilda 8,5% ga nisbatan 15,8%)^[170].

Yoshlar orasidagi ishsizlik darajasi 2009-yil iyul oyida 18,5% ni tashkil etdi, bu 1948-yildan beri oʻsha oydagi eng yuqori koʻrsatkich edi^[171]. Yosh afro-amerikaliklarning ishsizlik darajasi 2013-yil may oyida 28,2% ni tashkil etdi^[172].

Ishsizlik darajasi 2020-yil aprel oyida 14,7% ni tashkil etdi va 2020-yil iyun oyida 11,1% ga tushdi^[173]. COVID-19 pandemiyasining oqibatlari tufayli 2020-yilda AQShda 2-chorak YaIM 32,9% ga kamaydi^[174]^[175]. Mamlakatda ishsizlik darajasi tez pasayishda davom etdi va 2021-yilda 3,9% gacha tushdi^[176].

Tarmoqlar boʻyicha bandlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

2012-yildagi hisob-kitoblarga koʻra, AQShda ishchi kuchi bandligi sohalar boʻyicha xizmat koʻrsatish sohasida 79,7%, ishlab chiqarish sohasida 19,2% va qishloq xoʻjaligida 1,1% ga boʻlingan^[177].

2013-yil fevral sanoat sektori boʻyicha Amerika Qoʻshma Shtatlarining qishloq xoʻjaligidan tashqari bandligi^[178].

Daromad va boylik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda daromad

Asosiy sahifa: AQShda daromad va AQShdagi farovonlik

Daromad oʻlchovlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Uy xoʻjaliklarining real (yaʼni, inflyatsiyaga moslashtirilgan) oʻrtacha daromadi oʻrta sinf daromadini belgilovchi yaxshi oʻlchovdir, u 2016-yilda rekord darajaga yetib, 59 039 dollarni tashkil etdi. Biroq, bu 1998-yilda oʻrnatilgan avvalgi rekorddan biroz yuqoriroq boʻlib, oʻrta sinf oilasining sotib olish qobiliyati soʻnggi yigirma yil davomida toʻxtab qolgan yoki pasayganini ham koʻrsatadi^[181]. 2013-yil davomida xodimlarning tovon puli 8,969 trillion dollarni tashkil etdi, yalpi xususiy investitsiyalar esa 2,781 trillion dollarni tashkil etdi^[182].

Amerikaliklar OECD davlatlari orasida uy xoʻjaliklarining eng yuqori oʻrtacha daromadiga ega va 2010-yilda uy xoʻjaliklarining oʻrtacha daromadi boʻyicha toʻrtinchi oʻrinni egallagan edi, bu Amerikaning 2007-yildagi ikkinchi oʻrindan pastga tushganini anglatadi^[43]^[44]. Tahlillardan biriga koʻra, Qoʻshma Shtatlardagi oʻrta sinf daromadlari 2010-yilda Kanadadagilar bilan tenglashib ketgan va 2014-yilga kelib ortda qolgan boʻlishi mumkin, boshqa bir qancha ilgʻor iqtisodlar esa soʻnggi yillarda bu farqni yopib ketgan^[183].

Daromadlar tengsizligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Daromadlar tengsizligi butun dunyoda qizgʻin muhokama qilinadigan mavzuga aylandi. CIA World Factbook maʼlumotlariga koʻra, 2017-yilda AQSh daromadlari tengsizligi 156 ta mamlakat orasida 41-oʻrinni egalladi (yaʼni, mamlakatlarning 74% i AQShdan koʻra, daromadlarni teng taqsimlaydi)^[184]. Kongressning Byudjet boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, daromadli uy xoʻjaliklarining eng koʻp daromad oluvchi yuqori 1% qismi 1979-yilda soliqdan oldingi daromadning taxminan 9% qismini olgan boʻlsa, 2007-yilda 19% va 2014-yilda 17% qismiga ega boʻlgan. Soliqdan keyingi daromadlar uchun bu koʻrsatkichlar mos ravishda 7%, 17% va 13% ni tashkil etdi. Bu raqamlar 1979- hamda 2007-yillar orasida eng koʻp maosh oluvchilarning daromadlari ulushi ikki baravardan koʻproq oshganini, keyin esa Buyuk tanazzuldan keyin biroz pasayganini va 2013-yilda Prezident Barack Obama tomonidan qoʻllanilgan yuqori soliq stavkalari va qayta taqsimlash siyosatini koʻrsatadi (yaʼni, Bushning eng yuqori daromad oluvchi 1% uchun soliq imtiyozlari va kam daromadli odamlar uchun Affordable Care Act orqali subsidiyalariga nisbatan)^[185]. 1979-yilgi daromad taqsimotidan foydalangan holda 2012-yilgi daromadni qayta koʻrib chiqilsa, (1950-1980-yillardagi tenglik davrini ifodalaydi) eng quyi 99% daromad oluvchi oilalar oʻrtacha 7100 dollardan koʻproq daromad olgan boʻlar edi^[186]. Qoʻshma Shtatlardagi daromadlar tengsizligi 2005-yildan 2012-yilgacha uch metropolitenning ikkitasida koʻproq darajada oʻsdi^[187].

Daromad oluvchilarning eng yuqori 1% qismining daromadi 2009-yildan 2015-yilgacha boʻlgan daromadning 52 foizini tashkil etdi, bunda daromad davlat transferlarini ichiga olmagan bozor daromadi sifatida belgilanadi^[188], shu bilan birga ularning umumiy daromaddagi ulushi 1976-yildagi 9% dan 2011-yilda 20% ga ikki baravar koʻpaydi^[189]. OECDning 2014-yilgi hisobotiga koʻra, 1975-yildan 2007-yilgacha soliqqa tortilgunga qadar jami bozor daromadining 80% oʻsishi eng yuqori daromad oluvchi 10% aholi hissasiga toʻgʻri keldi^[190].

Bir qator iqtisodchilar va boshqalar daromadlar tengsizligidan xavotir olayotganliklarini izhor qilib, buni „chuqur tashvishli“^[191], adolatsiz^[192], demokratik/ijtimoiy barqarorlikka xavf^[193]^[194]^[195] yoki milliy tanazzulning belgisi deb atashdi^[196]. Yale professori Robert Shiller bu haqida shunday dedi: „Bugungi kunda biz duch kelayotgan eng muhim muammo, menimcha, AQShda va dunyoning boshqa joylarida tengsizlikning kuchayishidir“^[197]. Parij Iqtisodiyot maktabidan Thomas Piketty 1980-yildan keyin tengsizlikning kuchayishi 2008-yilgi inqirozda mamlakatning moliyaviy beqarorligiga hissa qoʻshgan holda rol oʻynaganini taʼkidlaydi^[198]. 2016-yilda iqtisodchilar Peter H. Lindert va Jeffrey G. Williamson bu yilgi tengsizlik davlat tashkil topganidan beri eng yuqori koʻrsatkich ekanligini taʼkidladilar^[199]. 2018-yilda daromadlar tengsizligi Aholini roʻyxatga olish byurosi tomonidan qayd etilgan eng yuqori darajada boʻldi va Gini indeksi esa 0,485 ni tashkil etdi^[200].

Boshqalar esa, tengsizlik muammosi surunkali ishsizlik va sekin oʻsish kabi haqiqiy muammolardan siyosiy chalgʻitish ekanligini aytishadi^[201]^[202]. George Mason universitetining iqtisodchi professori Tyler Cowen tengsizlikni „qizil seld“ deb atadi^[203], uning millat ichida oʻsishiga turtki boʻlgan omillar bir vaqtning oʻzida global miqyosda uning qisqarishiga turtki boʻlishi mumkin va tengsizlikni kamaytirishga qaratilgan qayta taqsimlash siyosati ish haqining turgʻunligi muammosiga nisbatan foydadan koʻra koʻproq zarar keltirishi mumkinligini taʼkidlaydi^[204]. Kichik Robert Lucasning taʼkidlashicha, Amerika turmush darajasi oldida turgan asosiy muammo bu hukumat taʼsirining haddan tashqari oʻsganligidir va soʻnggi paytlarda Yevropa uslubidagi soliqqa tortish, farovonlik xarajatlari hamda tartibga solish yoʻnalishidagi oʻzgarishlar AQShni nomaʼlum muddatga Yevropa darajasidagi daromad traektoriyasidan sezilarli darajada pastga olib tushishi mumkinligidir^[205]^[206]. Baʼzi tadqiqotchilar tengsizlik tendensiyalari haqidagi daʼvolarga oid asosiy maʼlumotlarning toʻgʻriligiga eʼtiroz bildirishdi^[207]^[208] va iqtisodchilar Michael Bordo hamda Christopher M. Meissner „2008-yildagi moliyaviy inqiroz uchun tengsizlikni ayblab boʻlmaydi“, — deb taʼkidladilar^[209].

Kongress tadqiqot xizmati hisobotiga koʻra, 1996-yildan 2006-yilgacha AQShda umumiy daromad tengsizligining oshishiga eng katta hissa qoʻshgan omil sarmoya soligʻi boʻyicha progressivlikning pasayishi boʻlgan^[210].

2010-yil holatiga koʻra, AQSh daromad taqsimoti boʻyicha OECD davlatlari orasida Turkiya, Meksika va Chilidan keyin toʻrtinchi oʻrinda turadi^[211]^[212]^[213]. Brookings instituti 2013-yil mart oyida AQShda daromadlar tengsizligi oshib borayotgani va oʻsish doimiy boʻlib borayotgani, bu esa AQShda ijtimoiy harakatchanlikni keskin kamaytirayotganini aytdi^[214]. Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti AQShda ijtimoiy harakatchanlik boʻyicha Shimoliy Afrika mamlakatlari, Avstraliya, Kanada, Germaniya, Ispaniya va Fransiyadan keyin 10-oʻrinda turadi^[215]. Mamlakatning harakatchanlik darajasi rivojlangan yirik davlatlardan faqat Italiya va Buyuk Britaniyanikidan pastdir^[216]. Bu qisman Amerika qashshoqligining chuqurligi bilan bogʻliq boʻlib, bu kambagʻal bolalarni iqtisodiy jihatdan noqulay ahvolga solib qoʻyadi, biroq boshqalar AQShda nisbiy oʻsish uning yuqori va keng tarqalgan daromad diapazoni tufayli matematik jihatdan qiyinroq ekanligini kuzatishgan^[217]. AQShda koʻproq mutlaq harakatchanlikka ega boʻlsa ham sunʼiy daromad siqilishining yuz berishi va bunday xalqaro taqqoslashlar qanchalik mazmunli ekanligi haqida savol tugʻilgan^[218]

AQShda 1970-yillardan boshlab hosildorlik va oʻrtacha daromadlar oʻrtasida katta farq kuzatildi^[219]. Hosildorlik va daromad oʻsishi oʻrtasidagi tafovutning asosiy sababi aholi jon boshiga ishlagan soatlarning qisqarishidir^[220]. Boshqa shu kabi sabablar orasiga ishchilarga tovon puli ulushi sifatida naqd boʻlmagan nafaqalar berilishining koʻpayishi (ular CPS daromadlari toʻgʻrisidagi maʼlumotlarda hisobga olinmaydi), ishchi kuchi tarkibiga kiradigan immigrantlar, BLS va CPS tomonidan turli inflyatsiya rostlagichlaridan foydalanish sababli yuzaga kelgan statistik buzilishlar, daromadlarning kam mehnat talab qiladigan tarmoqlarga yoʻnaltirilganligi, daromadning mehnatdan kapitalga oʻtishi, malakaga bogʻliq boʻlgan ish haqining nomutanosibligi, texnologiya asosidagi yashirin amortizatsiya oʻsishi va import narxlarini oʻlchash muammolari tufayli unumdorlikning notoʻgʻri koʻtarilishi va/yoki urushdan keyingi gʻayritabiiy sharoitlarda daromadning oʻsishidan keyin tabiiy moslashish davri kiradi^[201]^[221]^[222].

OECD tomonidan 2018-yilda oʻtkazilgan tadqiqotga koʻra, ishsizlar hamda ishsizlik xavfi ostida boʻlgan ishchilar davlat tomonidan deyarli hech qanday qoʻllab-quvvatlanmaydilar va jamoaviy muzokaralar tizimi juda zaif boʻlib qolishi hisobga olinsa, Qoʻshma Shtatlarda deyarli barcha rivojlangan davlatlarga qaraganda ancha yuqori daromadlar tengsizligi kuzatiladi va kam taʼminlangan ishchilar soni koʻproq^[223].

Xususiy biznesning sof daromadi va ijtimoiy tengsizlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qo'shma Shtatlardagi sof daromad, 2006–2018^[224]
Year	Boylik (milliard AQSh dollarida)
2006	67 704
2007	68 156
2008	58 070
2009	60 409
2010	64 702
2011	66 457
2012	72 316
2013	81 542
2014	86 927
2015	89 614
2016	95 101
2017	103 484
2018	104 329

2017-yilning IV choragi holatiga koʻra, Qoʻshma Shtatlardagi xususiy bizsenlarning umumiy boyligi rekord darajadagi 99 trillion dollarni tashkil etib, 2016-yildan 5,2 trillion dollarga oshgan . Bu oʻsish ham fond bozori, ham uy-joy narxining oʻsishida oʻz aksini topgan. Ushbu koʻrsatkich 2012-yilning IV choragidan buyon yangi rekordlar oʻrnatib kelmoqda^[225]. Agar $99 trillion dollar teng boʻlsa, har bir uy xoʻjaligiga oʻrtacha 782 000 dollardan (taxminan 126,2 million uy xoʻjaliklari uchun) yoki kishi boshiga 302 000 dollardan toʻgʻri keladi. Biroq, xususiy biznesdan keladigan daromadning oʻrtacha qiymati (yaʼni, bu darajadan yuqori va past oilalarning yarmi) 2016-yilda 97 300 dollarni tashkil etdi. Quyi daromadga ega 25% oilalarning oʻrtacha sof boyligi nolga teng boʻlsa, 25-50% oilalarning oʻrtacha sof boyligi 40 000 dollarni tashkil etgan^[226].

Ijtimoiy notenglik aholi daromadining umumiy miqdoriga qaralganda ancha farq yuzaga kelganini koʻrish mumkin, 2012-yilda daromadi eng yuqori 1% uy xoʻjaliklari sof boylikning taxminan 42% ga egalik qilgan boʻlsa, 1979-yilda bu qism 24% ga egalik qilgan edi^[227]. Federal zahiraning 2017-yil sentyabr oyidagi hisobotiga koʻra, ijtimoiy notenglik eng yuqori daromadga ega boʻlgan 1% aholi 2016-yilga kelib mamlakat boyligining 38,6% ini nazorat qilganida koʻringan^[228]. Boston Consulting Group 2017-yil iyun oyida eʼlon qilgan hisobotiga koʻra, amerikaliklarning 1% qismi 2021-yilga kelib mamlakat boyligining 70% nazorat qilib kelmoqda^[229].

Eng boy aholining 10% qismi barcha moliyaviy aktivlarning 80% qismiga egalik qiladi^[230]. AQShda boylik tengsizligi Shvetsiyadan tashqari koʻplab rivojlangan mamlakatlarga qaraganda yuqori^[231]. Meros boʻlgan boylik boyib ketgan koʻplab amerikaliklarning „boshlash uchun poydevor“ga ega boʻlganini tushuntirishga yordam berishi mumkin^[232]^[233]. 2012-yil sentyabr oyida mamlakatdagi Siyosatshunoslik instituti maʼlumotlariga koʻra, Forbes jurnalining eng boy 400 nafar amerikaliklarining 60% idan ortigʻi „katta imtiyozga ega boʻlgan“^[234]. Yuz bergan buyuk iqtisodiy inqiroz tufayli AQShda uy xoʻjaliklarining oʻrtacha boyligi 35% ga, yaʼni 2005—2011-yillar oraligʻida 106,591 dollardan 68,839 dollargacha kamaygan, lekin yuqorida aytib oʻtilganidek, oʻsha paytdan boshlab iqtisodiyot qayta tiklana boshlangan^[235].

Butun dunyo millionerlarining qariyb 30% Qoʻshma Shtatlar hududida istiqomat qilib keladi (-Missing required parameter 1=month!, 2009-yil holatiga koʻra)^[236]. Economist Intelligence Unit 2008-yil hisobiga koʻra AQShda 16 600 000 nafar millioner borligini taxmin qilgan^[237]. Bundan tashqari, dunyodagi milliarderlarning 34% qismi amerikaliklardir (2011-yilda)^[238]^[239].

Uy egaligi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yilning 1-choragida AQShda uy-joyga egalik qilish darajasi 64,2% ni tashkil etga boʻlib, bu 2004-yilning 4-choragida belgilangan 69,2% dan ancha past koʻrsatkichdir. 2007—2009-yillarda yuz bergan iqtisodiy inqiroz davrida millionlab uylar garovga qo‘yilib, 2016-yilning 2-choragida egalik darajasi 62,9% ga pasaygan. 1965-yildan 2017-yilga qadar boʻlgan davrda uyga egalik darajasi oʻrtacha 65,3% ni tashkil etgan^[240].

Qoʻshma Shtatlardagi oʻrtacha uy kishi boshiga 700 kvadrat futdan (65 kvadrat metr) koʻproqni tashkil qiladi, bu boshqa yuqori daromadli mamlakatlarda kishi boshiga toʻgʻri keladigan oʻrtacha koʻrsatkichdan 50%−100% ga koʻproqdir. Xuddi shunday, uylarning gadjetlar va qulayliklarga egalik darajasi ham boshqa mamlakatlarga nisbatan yuqori^[241]^[242]^[243].

2016-yilda Pew Research Center tomonidan maʼlum qilinishicha, soʻnggi 130 yil ichida ilk bor 18 yoshdan 34 yoshgacha boʻlgan amerikaliklar orasida alohida yashaganlardan koʻra ota-onalari bilan yashash holatlari koʻproq kuzatilgan^[244].

ATTOM Data Solutions kompaniyasi tomonidan olib borilgan bir tadqiqotda soʻrovda qatnashgan okruglarning 70% ida uylar oʻrtacha daromadga ega AQSH ishchilari uchun arzonlashib borayotganligi aniqlangan^[245].

2018-yil holatiga koʻra, arzon uy-joy topa olmagani uchun oʻz avtomobillarida yashovchi AQSh fuqarolari soni koʻpayib ketgan, bu holat ayniqsa Los-Anjeles, Portland va San-Fransisko kabi uy-joy narxi keskin oshgan shaharlarda yuqoriroq kuzatilgan^[246].

Daromad va ish haqi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1970-yilda ish haqi AQSh yalpi ichki mahsulotining 51% dan ortigʻini tashkil etgan. Ammo 2013-yilga kelib, ish haqi iqtisodning 44% ga qadar tushib, daromad ikki barobardan koʻproqqa oshgan va jami 11% ga yetgan^[247]. Aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan inflyatsiya darajasi shaxsiy daromadga nisbatan 1945-yildan 2008-yilgacha barqaror ravishda oʻsib borgan, biroq oʻsha davrdan buyon umumiy miqdor deyarli oʻzgarmagan^[248]^[249].

2005-yilda 18 yoshdan oshganlarning oʻrtacha shaxsiy daromadi ishsiz, turmushga chiqqan osiyolik amerikalik ayol uchun 3317 dollardan^[250] toʻliq vaqtli, yil davomida ishlaydigan osiyolik amerikalik erkak uchun 55 935 dollargacha boʻlgan^[251]. AQShda aholini roʻyxatga olish tashkilotlari bergan maʼlumotlariga koʻra, erkaklar ayollarga, shuningdek, osiyoliklar va oq tanli amerikaliklar afro-amerikaliklar hamda ispaniyaliklarga qaraganda nisbatan koʻproq ish haqi olishgan. 2005-yilda 18 yoshdan oshgan barcha shaxslar uchun umumiy oʻrtacha shaxsiy daromad 24 062 AQSh dollarini^[252] (25 yosh va undan yuqori boʻlganlar uchun 32 140 AQSh dollari)ni tashkil etdi^[253].

Maʼlumot sifatida, 2009- va 2017-yillarda eng kam ish haqi stavkasi soatiga 7,25 dollarni yoki odatdagi ish yilidagi 2080 soat uchun 15 080 dollarni tashkil etgan. Eng kam ish haqi bir kishi uchun kambagʻallik darajasidan bir oz yuqoriroq darajada yashashga va toʻrt kishilik oila uchun qashshoqlik darajasining taxminan 50% ini tashkil qilgan holda yashashga yetadi.

Pew Research Center tomonidan 2014-yil oktyabr oyida eʼlon qilingan hisobotga koʻra, ish oʻrni oʻsishidan qatʼi nazar, soʻnggi besh oʻn yillikda koʻpchilik amerikalik ishchilar uchun real ish haqi bir xil boʻlgan yoki pasaygan^[254]. Bloombergning 2018-yil iyul oyida bergan xabariga koʻra, Amerikada aholi jon boshiga real YaIM Buyuk turg‘unlikdan keyin sezilarli darajada o‘sgan, biroq real kompensatsiya, jumladan, imtiyozlar umuman oshgani yo‘q^[255].

2017-yil avgust oyida CareerBuilder tomonidan oʻtkazilgan soʻrov shuni koʻrsatdiki, AQShda oʻn nafar ishchidan sakkiztasi maoshdan maoshgacha yashaydi. CareerBuilder matbuot kotibi Mayk Ervin „ish haqining turgʻunligi va taʼlimdan tortib koʻplab isteʼmol tovarlarigacha boʻlgan har bir narsaning oʻsishini“ aybladi^[256]. Isteʼmolchilarni moliyaviy himoya qilish federal byurosining AQSh fuqarolarining moliyaviy farovonligi boʻyicha oʻtkazgan soʻroviga koʻra, qariyb yarmi toʻlovlarni toʻlashda muammolarga duch kelgan va uchdan biridan koʻprogʻi yashash uchun pul topa olmaslik, tugab qolish kabi qiyinchiliklarga duch kelgan. oziq-ovqat, yoki tibbiy yordam uchun toʻlash uchun etarli pul yoʻqligi^[257]. Jurnalist va yozuvchi Alissa Kvartning soʻzlariga koʻra, yashash narxi ish haqi va ish haqining oʻsishidan, jumladan, oʻqituvchilik kabi anʼanaviy xavfsiz kasblar uchun ham tez oʻsib bormoqda. Uning yozishicha, „oʻrta sinfning hayoti hozir 20 yil oldingiga qaraganda 30% qimmatroq“^[258].

2019-yil fevral oyida Nyu-York Federal zaxira banki AQShning yetti million fuqarosi avtomobil to‘lovlarini uch oy yoki undan ko‘proq kechiktirib, rekord o‘rnatganini maʼlum qildi. Bu iqtisodchilar tomonidan „qizil bayroq“ deb hisoblanadi, chunki amerikaliklar ishsizlik darajasi past boʻlishiga qaramay, toʻlovlarni toʻlashda qiynalmoqda^[259]. 2019-yil may oyida NPR tomonidan oʻtkazilgan soʻrov shuni koʻrsatdiki, amerikalik qishloq aholisining 40 foizi sogʻliqni saqlash, oziq-ovqat va uy-joy uchun pul toʻlashda qiynalmoqda, 49 foizi esa 1000 dollarlik kutilmagan favqulodda xarajatlar uchun naqd pul toʻlay olmagan va buning oʻrniga pulni toʻlash uchun qarz olishni afzal koʻrgan^[260]. Baʼzi ekspertlarning taʼkidlashicha, Qoʻshma Shtatlar „ikki bosqichli tiklanish“ ni boshdan kechirgan, bu aholining 60 foiziga foyda keltirgan, „quyi darajadagi“ qolgan 40 foizi esa ish haqi turgʻun holda saqlanib qolgani bilan bir qatorda uy-joy, taʼlim va sogʻliqni saqlash xarajatlari hamda oʻsib borayotgan qarzlarining toʻlovlarini toʻlashda qiynalmoqda^[261].

Kam daromadli uy-joy koalitsiyasining 2021-yildagi tadqiqoti shuni koʻrsatdiki, ishchilar standart ikki xonali uyni ijaraga olish imkoniyatiga ega boʻlishlari uchun (odam daromadining 30 foizi yoki undan kamini anglatadi) soatiga kamida 24,90 dollar yoki AQShning istalgan joyida bir yotoqxonali uy uchun 20,40 dollar ishlab topishlari kerak. Birinchi turdagi ijara narxi amaldagi federal eng kam ish haqidan 3,4 baravar yuqoridir^[262].

Qashshoqlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQSHda qashshoqlik

AQShda 1980-yillardan boshlab nisbiy qashshoqlik darajasi boshqa badavlat davlatlarnikidan doimiy ravishda oshib bordi, ammo taqqoslash uchun umumiy maʼlumotlar toʻplamidan foydalangan holda kelib chiqqan tahlillar shuni koʻrsatadiki, mamlakatda bozor daromadlari boʻyicha mutlaq qashshoqlik darajasi boshqa badavlat davlatlarga qaraganda pastroq^[213]. Qoʻshma Shtatlardagi oʻta qashshoq, yaʼni hukumat tomonidan beriladigan nafaqalardan tashqari kuniga 2 dollardan kam daromad qiladigan uy xoʻjaliklari 1996-yildagi darajadan ikki baravar koʻpayib, 2011-yilda 1,5 million xonadonni, shu jumladan 2,8 million bolani qamrab oldi^[263]. 2013-yilda bolalar qashshoqligi rekord hisobida yuqori darajaga yetdi, 16,7 million bola oziq-ovqat taʼminoti taʼminlanmagan xonadonlarda yashaydi, bu 2007-yildagidan qariyb 35 foizga ko‘p edi^[264]. 2015-yil holatiga koʻra, Qoʻshma Shtatlardagi bolalarning 44 foizi kam taʼminlangan oilalarda yashaydi^[265].

2016-yilda AQSh aholisining 12,7 foizi qashshoqlikda yashadi, bu 2015-yildagi 13,5 foizdan kam koʻrsatkichdir. Qashshoqlik darajasi 2007-yildagi 12,5% dan yuqorilab 2010-yilda Buyuk turgʻunlikdan oldingi davrdagidek 15,1% ga koʻtarildi. 1959-1962-yillarda mamlakatda qashshoqlik darajasi 20% dan oshgan, lekin Lyndon Johnson prezidentligi davrida boshlangan qashshoqlikka qarshi kurashdan keyin 1973-yilda 11,1% ga tushib ketgan edi^[266]. 2016-yil iyun oyida XVJ Qoʻshma Shtatlarni yuqori qashshoqlik darajasiga zudlik bilan qarshi turishi kerakligi haqida ogohlantirdi^[267].

2000-yildan 2009-yilgacha qashshoqlik darajasi yuqori bo‘lgan mahallalarda aholi soni uchdan bir qismga ko‘paydi^[269]. Bunday mahallalarda yashovchi odamlar odatda sifatli taʼlim olish imkoniyati yetishmasligidan aziyat chekishadi, jinoyatlarning yuqori darajasi, jismoniy va ruhiy kasalliklarning yuqori darajasi, kreditni toʻlash va boylik toʻplashning qiyinligi, tovarlar va xizmatlar uchun yuqori narxlar va ish imkoniyatlaridan foydalanish cheklanganligi bu hududlar aholisi uchun xosdir^[269]. 2013-yil holatiga koʻra, Amerika kambagʻallarining 44 foizi „oʻta qashshoqlikda“ deb hisoblangan, ularning daromadi hukumat belgilagan rasmiy qashshoqlik chegarasidan 50 foiz yoki undan ham pastroqni tashkil etadi^[270].

AQSh Uy-joy va shaharsozlik departamentining uysizlikni baholash boʻyicha yillik hisobotiga koʻra, 2017-yil holatiga koʻra oʻrtacha bir kechada Qoʻshma Shtatlarda 554 000 nafar yoki aholining 0,17%i atrofida uysizlar bor edi^[271]. Ularning deyarli uchdan ikki qismi favqulodda boshpana yoki vaqtinchalik uy-joy dasturi doirasidagi uylarda qolgan, qolgan uchdan bir qismi koʻchada, tashlandiq binoda yoki inson yashashi uchun moʻljallanmagan boshqa joyda yashagan^[272]. 2008-yil 1-oktyabrdan 2009-yil 30-sentyabrgacha 1,56 million kishi yoki AQSh aholisining taxminan 0,5 foizi favqulodda boshpana yoki vaqtinchalik uy-joy dasturidan foydalangan. Uysizlarning qariyb 44 foizi ish bilan band aholidir^[273].

Qoʻshma Shtatlar rivojlangan dunyoda eng keng tarqalgan ijtimoiy xavfsizlik tarmoqlaridan biriga ega boʻlib, mamlakat nisbiy qashshoqlikni ham, mutlaq qashshoqlikni ham boy davlatlar uchun oʻrtacha koʻrsatkich boʻlgan darajadan sezilarli darajada kamaytirgan^[274]^[275]^[276]^[277]^[278]. Baʼzi ekspertlarning taʼkidlashicha, rivojlanayotgan dunyo bilan raqobatlashadigan sharoitlarda aholining sezilarli qismi qashshoqlikda yashaydi^[279]^[280]. BMTning o‘ta qashshoqlik va inson huquqlari bo‘yicha maxsus maʼruzachisining 2018-yil may oyidagi hisobotida aytilishicha, Qo‘shma Shtatlarda besh milliondan ortiq odam „Uchinchi dunyo“ sharoitida yashaydi^[281]. Soʻnggi oʻttiz yil ichida Amerikadagi kambagʻallar boshqa rivojlangan mamlakatlardagi kambagʻallarga qaraganda ancha yuqori darajada qamoqqa olingan va qamoqqa olinish „mehnat yoshidagi kambagʻal erkaklar uchun odatiy hol“ hisoblanadi^[282]. Baʼzi olimlarning taʼkidlashicha, 1970-yillarning oxirida boshlangan neoliberal ijtimoiy va iqtisodiy siyosatga oʻtish davlatdagi jazolanuvchilar sonini kengaytirdi, ijtimoiy farovonlik koʻrsatkichini kamaytirdi, iqtisodni tartibga solishni chekladi va qashshoq aholi orasidagi jinoyatchilikni avj oldirdi, natijada „Amerikada kambagʻal boʻlish qanday maʼnoni anglatishini oʻzgartirdi“^[283].

Sogʻliqni saqlash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda sogʻliqni saqlash

Sugʻurta[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amerika sugʻurta tizimi davlat va xususiy sugʻurtaning aralashmasidan iborat. Hukumat Medicare orqali qariyb 53 million qariyani, Medicaid orqali 62 million kam taʼminlangan kishini va Veterans maʼmuriyati orqali 15 million harbiy faxriyni sugʻurta bilan taʼminlaydi. Kompaniyalarda ishlaydigan qariyb 178 million kishi ish beruvchi orqali subsidiyalangan tibbiy sugʻurta oladi, 52 million kishi esa sugʻurtani „Affordable Care Act“ning bir qismi sifatida ishlab chiqilgan subsidiyalangan bozor birjalari orqali yoki toʻgʻridan-toʻgʻri sugʻurtachilardan sotib oladi. Xususiy sektorlar sugʻurta qilingan shaxslarga sogʻliqni saqlash xizmatlarini taqdim etadi (Veterans maʼmuriyati bundan mustasno) va bunda shifokorlar hukumat nazorati ostida ishlaydi^[287].

Koʻplab soʻrovlar, shuningdek, „ACA“ yoki „Obamacare“ deb ham ataladigan bemorlarni himoya qilish va arzon parvarishlash toʻgʻrisidagi qonun tufayli oʻrnatilgan Medicaid huquqi va sogʻliq sugʻurtasi miqyosi kengaytirilganligi sababli mamlakatda sugʻurtalanmaganlar soni 2013- va 2016-yillar oraligʻida kamaydi. Amerika Qoʻshma Shtatlari Aholini roʻyxatga olish byurosi maʼlumotlariga koʻra, 2012-yilda AQShda 45,6 million kishi (65 yoshgacha boʻlgan aholining 14,8 foizi) tibbiy sugʻurtaga ega boʻlmagan. Bu ko‘rsatkich 2016-yilga kelib 18,3 millionga (40 foizga) kamayib, 27,3 millionni tashkil etdi (65 yoshgacha bo‘lgan aholining 8,6 foizi)^[288].

Biroq, Prezident Trump davrida sogʻliqni saqlash sohasidagi bu yutuqlarning oʻsishi orqaga qaytishni boshladi. Hamdoʻstlik jamgʻarmasi 2018-yil may oyida sugʻurtalanmaganlar soni 2016-yil boshidan 2018-yil boshigacha toʻrt millionga oshganini taxmin qildi. Mamlakatda sugʻurtalanmaganlar darajasi 2016-yildagi 12,7 foizdan 15,5 foizgacha oʻsdi. Bu holat yuqori daromadli katta yoshdagi aholiga qaraganda yuqori sugʻurta stavkasiga ega boʻlgan kam daromadli katta yoshdagi aholi orasida koʻproq kuzatildi. Mintaqaviy nuqtai nazardan, janub va gʻarbda sugʻurtaga ega boʻlmaganlar soni shimol va sharqqa qaraganda yuqori edi. Bundan tashqari, Medicaid sugʻurta hajmini kengaytirmagan 18 ta shtatda sugʻurtalanmaganlik darajasi yuqori boʻlgan^[289].

Mamlakat aholisining salomatligini saqlash uchun yoʻlga qoʻyilgan shifokorlik dasturiga koʻra, AQShda sugʻurta yetishmasligi yiliga taxminan 48,000 kishining oʻlimiga olib keladi^[290]. Dastur metodologiyasi Jon C. Goodman tomonidan oʻlim sababining koʻrib chiqilmagani yoki vaqt oʻtishi bilan sugʻurta holatining oʻzgarishi, shu jumladan oʻlim vaqti kuzatilmaganligi uchun tanqid qilingan^[291]. Ushbu holat yuzasidan Clintonning siyosat boʻyicha sobiq maslahatchisi Richard Kronik tomonidan 2009-yilda tadqiqot oʻtkazidi, uning natijalariga koʻra, sogʻliqning yomonlashishiga olib keluvchi maʼlum xavf omillari nazorat ostiga olingandan keyin sugʻurta qilinmaganligi uchun oʻlganlar soni koʻpayishi aniqlamagan^[292].

Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQSh sogʻliqni saqlashning umumiy koʻrsatkichlari boʻyicha ortda qolmoqda, ammo u tibbiy innovatsiyalar boʻyicha jahon yetakchisidir. 2001-yilda shifokorlar oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, Amerika 1975-yildan beri oʻnta eng muhim tibbiy innovatsiyalarning toʻqqiztasini ishlab chiqqan yoki ishlab chiqarishga sezilarli hissa qoʻshgan, Yevropa Ittifoqi va Shveysariya esa beshtasiga hissa qoʻshgan^[293]. 1966-yildan beri amerikaliklar tibbiyot boʻyicha dunyoning qolgan qismidan koʻra koʻproq Nobel mukofotiga sazovor boʻlishdi. 1989-yildan 2002-yilgacha Amerikadagi xususiy biotexnologiya kompaniyalariga Yevropadagiga qaraganda toʻrt baravar koʻproq mablagʻ sarflangan^[294].

2013-yilda milliy sogʻliqni saqlash institutlari tomonidan oʻrganilgan 17 ta yuqori daromadli mamlakatlar orasida Qoʻshma Shtatlar semirish darajasi, avtomobillardan foydalanish orqali yuzaga kelgan baxtsiz hodisalar, qotilliklar, chaqaloqlar oʻlimi darajasi, yurak va oʻpka kasalliklari bilan kasallanish, jinsiy yuqadigan infeksiyalar, oʻsmirlar homiladorligi, giyohvand moddalar yoki spirtli ichimliklarni isteʼmol qilish natijasida oʻlim, jarohatlar va nogironlik darajasi boʻyicha yetakchi mamlakat boʻlib chiqqan. Bunday turmush tarzi va ijtimoiy omillar sababli AQSh umr koʻrish davomiyligi boʻyicha mamlakatlar ichida roʻyxatning eng oxirida turadi. Oʻrtacha umr koʻradigan amerikalik erkak bu roʻyxatda birinchi oʻrinni egallagan mamlakatdagiga qaraganda deyarli toʻrt yil kam umr koʻrishi mumkin, ammo 75 yoshga toʻlgan amerikaliklar boshqa davlatlardagi bu yoshga yetganlarga qaraganda koʻproq yashashi kuzatilgan^[295]. Yuqorida tavsiflangan bir nechta kasalliklarni keltirib chiqaradigan bitta isteʼmol tanlovi sigaretalardir. Amerikaliklar 2016-yilda 258 milliard sigaret chekishgan^[296]. Sigaretalar Qoʻshma Shtatlarga har yili toʻgʻridan-toʻgʻri sogʻliqni saqlash xarajatlari (170 milliard dollar) va mahsuldorlikni yoʻqotish (156 milliard dollar) natijasida 326 milliard dollarga tushadi^[296].

2007-yilda yevropalik shifokorlar tomonidan olib borilgan keng qamrovli tadqiqot shuni koʻrsatdiki, AQShda saraton kasalligidan besh yillik omon qolish darajasi barcha oʻrganilgan Yevropaning 21 davlatiga qaraganda ancha yuqori^[297]: erkaklar uchun 66,3% va ayollar uchun 62,9%, Yevropadagi oʻrtacha koʻrsatkich esa erkaklar uchun 47,3% va ayollar uchun 52,8%ni tashkil etgan^[298]. Amerikaliklar boshqa rivojlangan mamlakatlardagi odamlarga qaraganda ancha yuqori sur’atlarda saraton tekshiruvidan oʻtadilar, shuningdek, OECDning boshqa mamlakatlariga qaraganda MRT hamda kompyuter tomografiyasidan eng yuqori tezlikda foydalanishadi^[299]. Qoʻshma Shtatlarda yuqori xolesterin yoki gipertoniya tashxisi qoʻyilgan odamlar farmatsevtik muolajalardan boshqa rivojlangan mamlakatlarda tashxis qoʻyilgan kishilarga qaraganda yuqori tezlikda foydalanishadi va bu sharoitlar doimiy nazorat ostida boʻlishi ehtimoli koʻproqdir^[300]^[301]. Qandli diabetga chalinganlar Kanada, Angliya yoki Shotlandiyaga qaraganda AQShda davolanish maqsadlariga erishish ehtimoli koʻproq^[302]^[303].

Sogʻliqni saqlash oʻlchovlari va baholash instituti tomonidan eʼlon qilingan 2016-yilgi maʼlumotlarning 2018-yildagi tadqiqotiga koʻra, Qoʻshma Shtatlar sogʻliqni saqlash va taʼlim boʻyicha dunyoda 27-oʻrinni egallab, 1990-yildagi 6-oʻrnidan ancha pastga tushgan^[304].

Narxi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlarda sogʻliqni saqlash xarajatlari boshqa koʻrsatkichlar qatorida YaIMdagi ulush sifatida boshqa mamlakatlarga qaraganda ancha yuqori. OECD maʼlumotlariga koʻra, 2015-yilda AQSh sogʻliqni saqlash xarajatlari YaIMning 16,9%ini tashkil etdi, bu OECDning AQShdan keyingi oʻrinda turuvchi YaIM hajmi eng yuqori mamlakatidan 5%ga koʻproq natijadir^[305]. YaIMning 5% farqi 1 trillion dollarni tashkil qiladi, bu kishi boshiga taxminan 3000 dollar yoki AQShdan keyingi oʻrinda turuvchi YaIM hajmi eng yuqori mamlakatga nisbatan uchdan bir qismga koʻp miqdorni tashkil etadi^[306].

Qoʻshma Shtatlarda sogʻliqni saqlashning yuqori narxi texnologik taraqqiyot, maʼmuriy xarajatlar, dori narxi, yetkazib beruvchilarning tibbiy asbob-uskunalar uchun koʻproq haq olishi, boshqa mamlakatlardagi odamlarga qaraganda koʻproq tibbiy yordam olish, shifokorlarning yuqori maoshi, hukumat qoidalari, davolarning taʼsiri va uchinchi tomon toʻlov tizimlarining (sugʻurtalar) isteʼmolchilar davolanishi uchun toʻliq narxni qoplab berishi bilan bogʻliq^[307]^[308]. Hukumat sugʻurtalarida dori-darmonlar, tibbiy asboblar va shifokorlarga toʻlovlar uchun eng past narxlarni keltirib oʻtadi^[309]. Amerikaliklar boshqa mamlakatlardagilarga qaraganda koʻproq tibbiy yordam olishadi, bu esa yuqori xarajatlarga sezilarli hissa qoʻshadi. Qoʻshma Shtatlarda yurak xurujidan soʻng, boshqa mamlakatlarga qaraganda, odam ochiq yurak operatsiyasini olish ehtimoli koʻproq. Medicaid chegirmalari qonun orqali oʻrnatilganligi sababli, u koʻplab retsept boʻyicha dori-darmonlar uchun Medicaredan kamroq pul toʻlaydi, Medicare narxlari esa xususiy sugʻurtachilar va dori kompaniyalari tomonidan kelishib olinadi^[308]^[310]. Hukumat sugʻurtalari koʻpincha qoʻshimcha xarajatlardan kamroq pul toʻlaydi, natijada tibbiy xizmat koʻrsatuvchilar yuqori narxlar sabab xarajatlarni xususiy sugʻurtalangan kishilarga oʻtkazadilar^[311]^[312].

Iqtisodiyot tarmoqlarining tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: Iqtisodiyot tarmoqlari boʻyicha AQSh iqtisodiyoti

Qoʻshma Shtatlar dunyodagi ikkinchi yirik tovar ishlab chiqaruvchi boʻlib, 2013-yilda sanoat ishlab chiqarishi 2,4 trillion AQSh dollarini tashkil etdi, yaʼni mamlakatning ishlab chiqarish hajmi Germaniya, Fransiya, Hindiston va Braziliyaning ishlab chiqarish hajmini birlashtirgandan koʻproq miqdorni tashkil etadi^[313]. Uning asosiy tarmoqlariga neft, poʻlat, avtomobilsozlik, qurilish mashinasozligi, aerokosmika, qishloq xoʻjaligi mashinasozligi, telekommunikatsiya, kimyo, elektronika, oziq-ovqat, xalq isteʼmoli mollari, yogʻoch, togʻ-kon sanoati kiradi^[314].

AQSH samolyot ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda yetakchilik qiladi, bu esa AQSh sanoat mahsulotining katta qismini tashkil qiladi. Boeing, Cessna (qarang: Textron), Lockheed Martin (qarang: Skunk Works) va General Dynamics kabi Amerika kompaniyalari dunyodagi fuqaro va harbiy samolyotlarning koʻp qismini Qoʻshma Shtatlardagi zavodlarda ishlab chiqaradi^[315].

AQSh iqtisodiyotining ishlab chiqarish sektori soʻnggi bir necha yil ichida sezilarli ish oʻrinlarini yoʻqotdi^[316]. 2004-yil yanvar oyida bunday ish oʻrinlari soni 14,3 millionni tashkil etgan, bu 2000-yil iyulidan buyon 3 million ish oʻrniga (17,5 foizga) va 1979-yildagi tarixiy choʻqqidan buyon taxminan 5,2 million ish oʻrinlariga kamayganini koʻrsatadi^[317]. Po‘lat ishlab chiqaruvchi ishchilar soni 1980-yildagi 500 ming kishidan 2000-yilda 224 ming kishiga qisqargan^[318].

AQSh jahonda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning qariyb 18% qismini ishlab chiqarayotgan edi, bu ulush boshqa davlatlar raqobatbardosh ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirishi natijasida kamaydi^[320]. Ushbu doimiy hajmning oʻsishi davomida ish oʻrinlarining yoʻqolishi koʻplab omillar, jumladan, samaradorlikning oshishi, savdo va dunyoviy iqtisodiy tendensiyalarning natijasidir^[321]. Bundan tashqari, telekommunikatsiya, farmatsevtika, samolyotsozlik, ogʻir mashinasozlik va boshqa sohalardagi oʻsish, kiyim-kechak, oʻyinchoqlar va boshqa yengil ishlab chiqarish kabi past darajadagi, past malakali sanoatdagi pasayish AQShdagi baʼzi ish joylarining yuqori malakali va yaxshi maoshli boʻlishiga olib keldi^[322]. Qoʻshma Shtatlarda ishlab chiqarishdagi ish oʻrinlarining qisqarishi Amerika kasaba uyushmalari bilan bogʻliqmi, xorijiy ish haqining kamayishi yoki ikkalasi bilan bogʻliqmi degan koʻplab munozaralar boʻlib oʻtdi^[323].

AQShda yetishtiriladigan qishloq xoʻjaligi mahsulotlari orasiga bugʻdoy, makkajoʻxori, boshqa don, meva, sabzavotlar, paxta, mol goʻshti, choʻchqa goʻshti, parranda goʻshti, sut mahsulotlari, oʻrmon mahsulotlari va baliq kiradi^[324].

Energetika, transport va telekommunikatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda energetika

Transport[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yoʻl[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQSh iqtisodiyotida odamlar va yuklarni tashiydigan avtomobil transport xizmati ham alohida oʻrin egallaydi. Mamlakatda shaxsiy transport uchun 4 million milya (6,4 million km) umumiy foydalanishdagi yoʻllar tarmogʻi mavjud^[326], jumladan, AQShda 57,000 milya (91,700 km) boʻlgan dunyodagi eng uzun avtomobil yoʻllari tizimlaridan biri qurilgan^[327]. Dunyodagi ikkinchi yirik avtomobil bozori boʻlgan^[328] Qoʻshma Shtatlar jon boshiga avtomobilga egalik qilish boʻyicha dunyodagi eng yuqori koʻrsatkichga ega, yaʼni 1000 amerikalikka 765 ta mashina toʻgʻri keladi^[329]. Shaxsiy transport vositalarining qariyb 40% qismini furgonlar, sport mashinlari yoki yengil yuk mashinalari tashkil etadi^[330].

Temir yoʻl[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ommaviy tranzit AQShdagi umumiy ish safarlarining 9% ini tashkil qiladi^[331]^[332]. Temir yoʻl orqali yuklarni tashish keng qamrovli boʻlsa-da, nisbatan kam sonli yoʻlovchilar (har yili taxminan 31 million) sayohat qilish uchun shaharlararo temir yoʻldan foydalanadilar, bu qisman mamlakat boʻylab aholi zichligi pastligiga ham bogʻliq^[333]^[334]. Biroq, Amtrak milliy shaharlararo yoʻlovchi temir yoʻl tizimiga boʻlgan talab 2000- va 2010-yillar orasida deyarli 37% ga oʻsdi^[335]. Bundan tashqari, soʻnggi yillarda yengil temir yoʻl xizmatining rivojlanishi ortdi^[336]. Kaliforniya shtati hozirda mamlakatdagi birinchi tezyurar temir yoʻl tizimini qurmoqda.

Aviakompaniya[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQShdagi fuqarolik aviakompaniyasi butunlay xususiy mulkdir va 1978-yildan beri tartibga solinmagan, aksariyat yirik aeroportlar esa davlatga tegishli^[337]. Yoʻlovchilar tashish boʻyicha dunyodagi eng yirik uchta aviakompaniya AQShda joylashgan; American Airlines 2013-yilda US Airways tomonidan sotib olinganidan keyin birinchi oʻrinni egalladi^[338]. Dunyodagi eng gavjum oʻttizta yoʻlovchi aeroportidan oʻn ikkitasi Qoʻshma Shtatlarda joylashgan, jumladan, ulardan eng gavjumi Hartsfield-Jackson Atlanta xalqaro aeroportidir^[339].

Energiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlar umumiy foydalanish boʻyicha ikkinchi yirik energiya isteʼmolchisidir^[340]. AQSh aholi jon boshiga energiya isteʼmoli boʻyicha Kanada va boshqa qator mamlakatlardan keyin yettinchi oʻrinda turadi^[341]^[342]. Ushbu energiyaning asosiy qismi qazib olinadigan yoqilgʻilardan olinadi: 2005-yilda mamlakat energiyasining 40 foizi neftdan, 23 foizi koʻmirdan va 23 foizi tabiiy gazdan olingani taxmin qilingan. Yadro energiyasining 8,4% va qayta tiklanadigan energiyaning 6,8% ini gidroelektrik toʻgʻonlar taʼminlangan, ammo boshqa qayta tiklanadigan manbalar ham mavjud^[343].

Amerikaning neft importiga qaramligi 1970-yildagi 24 foizdan 2005-yil oxiriga kelib 65 foizgacha oʻsdi^[344]. Mamlakatda transport eng yuqori isteʼmol stavkalariga ega boʻlib, 2006-yilda Qoʻshma Shtatlarda ishlatilgan neftning taxminan 69% qismi va Hirsch hisobotida hujjatlashtirilganidek, butun dunyo boʻylab neftdan foydalanishning 55% ini sarflagan^[345].

2013-yilda Qoʻshma Shtatlar 2010-yildagi 3,377 milliard barrelga nisbatan kamroq, yaʼni 2,808 milliard barrel xom neft import qildi^[346]. Qoʻshma Shtatlar yoqilgʻining eng yirik importchisi boʻlsa-da, The Wall Street Journal 2011-yilda mamlakat soʻnggi 62 yil ichida birinchi marta yoqilgʻining sof eksportchisiga aylanish arafasida ekanligini xabar qildi. Gazetaning xabar berishicha, bu 2020-yilgacha davom etadi^[347]. Aslida, 2011-yilda neft mamlakatdan eksport qilinadigan asosiy mahsulot edi^[348].

Telekommunikatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Internet AQShda ishlab chiqarilgan va mamlakatda dunyodagi koʻplab eng yirik telekommunikatsiya markazlari joylashgan^[349].

Xalqaro savdo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShning xalqaro savdosi

Qoʻshma Shtatlar dunyodagi ikkinchi yirik savdo davlatidir^[351]. Butun sayyora boʻylab muomalada katta miqdorda AQSh dollari mavjud; xalqaro savdoda foydalaniladigan mablagʻlarning qariyb 60% qismi AQSH dollarini tashkil etadi. Dollar xalqaro bozorlarda oltin va neft kabi tovarlar uchun standart valyuta birligi sifatida ham qoʻllaniladi^[352].

Shimoliy Amerika erkin savdo bitimi yoki NAFTA 1994-yilda dunyodagi eng yirik savdo bloklaridan birini yaratdi^[353]^[354].

1976-yildan beri AQSH boshqa davlatlar bilan tovar savdosi defitsitini, 1982-yildan esa joriy hisob taqchilligini saqlab qoldi. Shunga qaramay, mamlakatning xizmatlar savdosidagi uzoq yillik profitsiti saqlanib qoldi va 2013-yilda rekord darajadagi 231 mlrd AQSh dollariga yetdi^[355].

AQSh savdo kamomadi 2016-yildagi 502 milliard dollardan 2017-yilda 552 milliard dollarga, yaʼni 50 milliard dollarga yoki 10%ga oshgan^[356]. 2017-yil davomida umumiy import 2,90 trillion dollarni, eksport esa 2,35 dollarni tashkil etgan. Tovarlarning sof taqchilligi 807 mlrd dollarni tashkil etib, xizmatlar bo‘yicha sof profitsit esa 255 mlrd dollarni tashkil etgan^[357].

Amerikaning oʻnta yirik savdo hamkorlari — Xitoy, Kanada, Meksika, Yaponiya, Germaniya, Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Hindiston va Tayvan^[37]. Xitoy bilan tovar savdosi kamomadi 2016-yildagi 347 mlrd dollardan oshdi va 2017-yilda 376 milliard dollarni tashkil etib, 30 milliard dollarga yoki 8%ga oshgan. 2017-yilda AQShda Meksika bilan 71 mlrd dollarlik va Kanada bilan 17 mlrd dollarlik tovarlar savdosi kamomadi bor edi^[358].

KOF Globallashuv indeksi va AT Kearney/Foreign Policy Magazine tomonidan oʻtkazilgan Globallashuv indeksiga koʻra, AQSh nisbatan yuqori darajadagi globallashuv darajasiga ega. AQSh ishchilari dunyodagi barcha pul oʻtkazmalarining uchdan bir qismini joʻnatadi^[359].

2014-yildagi savdo balansi (faqat tovarlar)^[360]
	Xitoy	Yevro hududi	Yaponiya	Meksika	Tinch okeani	Kanada	Yaqin Sharq	Lotin Amerikasi	Jami mahsulot boʻyicha
Kompyuter	−151.9	3.4	−8.0	−11.0	−26.1	20.9	5.8	12.1	−155.0
Neft, gaz, minerallar	1.9	6.4	2.4	−20.8	1.1	−79.8	−45.1	−15.9	−149.7
Transport	10.9	−30.9	−46.2	−59.5	−0.5	−6.1	17.1	8.8	−106.3
Kiyim-kechak	−56.3	−4.9	0.6	−4.2	−6.3	2.5	−0.3	−1.1	−69.9
Elektr jihozlari	−35.9	−2.4	−4.0	−8.5	−3.3	10.0	1.8	2.0	−40.4
Boshqa ishlab chiqarish	−35.3	4.9	2.7	−2.8	−1.4	5.8	−1.5	1.8	−25.8
Mebel	−18.3	−1.2	0.0	−1.6	−2.1	0.4	0.2	0.0	−22.6
Mashinasozlik	−19.9	−27.0	−18.8	3.9	7.6	18.1	4.5	9.1	−22.4
Birlamchi metallar	−3.1	3.1	−1.8	1.0	1.9	−8.9	−0.9	−10.4	−19.1
Tayyor metallar	−17.9	−5.9	−3.5	2.8	−4.3	7.3	1.2	1.9	−18.5
Plastmassalar	−15.7	−1.9	−2.0	5.7	−4.1	2.6	−0.1	0.5	−15.0
Toʻqimachilik	−12.3	−1.1	−0.3	2.8	−4.6	1.5	−0.9	0.2	−14.7
Ichimliklar, tamaki	1.3	−9.9	0.6	−3.3	0.0	1.0	0.2	−0.6	−10.6
Metall boʻlmagan minerallar	−6.1	−1.9	−0.4	−1.2	0.1	1.9	−0.5	−0.8	−8.9
Qogʻoz	−2.7	1.2	1.1	4.3	1.2	−9.8	0.9	−1.9	−5.8
Kimyoviy moddalar	−3.9	−39.5	−1.5	19.1	3.2	4.6	−2.4	15.8	−4.7
Oziq-ovqat	0.7	−3.6	6.1	4.9	0.9	0.1	1.4	−1.1	9.5
Qishloq xoʻjaligi	17.8	6.2	7.3	−3.0	5.7	−0.8	2.8	−6.5	29.5
Neft va neft mahsulotlari	0.6	−1.2	0.1	16.6	−2.0	−0.1	0.6	18.3	32.9
Mamlakat/Hudud boʻyicha jami	−346.1	−106.1	−65.6	−54.9	−33.0	−29.0	−15.1	32.3

Moliyaviy holati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShning moliyaviy holati

AQShning uy xoʻjaliklari va notijorat sof boyligi 2018-yilning 1-choragida birinchi marta 100 trillion dollardan oshdi; 2012-yilning 4-choragidan buyon rekordlar oʻrnatayotgan edi^[361]. AQSh federal hukumati yoki „milliy qarz“ 2018-yil may oyida 21,1 trillion dollarni tashkil etdi, bu esa 100% YaIMdan sal koʻproq^[362]. Davlat qarzining „jamoat tomonidan ushlab turilgan qarz“ deb nomlangan kichik toʻplamidan foydalangan holda, AQSh qarzi 2017-yilda YaIMning taxminan 77% ini tashkil etdi. Ushbu koʻrsatkich boʻyicha AQSh 2017-yilgi davlatlar orasida 43-oʻrinni egalladi^[363]. Buyuk turgʻunlik va uning oqibatlari natijasida aholining qarzlari sezilarli darajada oshdi. Mamlakat qarzi 2028-yilga kelib 100% yalpi ichki mahsulotga yetishi sari oʻsishda davom etishi kutilmoqda^[364].

AQSh davlat qarzi 1980-yilda 909 mlrd dollarni tashkil etgan, bu Amerika yalpi ichki mahsulotining (YaIM) 33% ga teng edi; 1990-yilga kelib, bu raqam 3,2 trillion dollardan koʻproqqa oʻsdi — YaIMning 56% qismi^[365]. 2001-yilda davlat qarzi 5,7 trillion dollarni tashkil etdi; ammo qarzning YaIMga nisbati 1990-yil darajasida saqlanib qoldi^[366]. Keyingi oʻn yil ichida qarz darajasi tez oʻsdi va 2010-yil 28-yanvarda AQSh qarzining chegarasi 14,3 trillion dollarga koʻtarildi^[367]. 2010-yilgi Amerika Qoʻshma Shtatlari federal byudjetiga asoslanib, umumiy davlat qarzi 2009-yil boshidagi taxminan 80% darajasiga nisbatan yalpi ichki mahsulotning qariyb 100% qismigacha oʻsadi^[368]. Oq uyning hisob-kitoblariga koʻra, hukumatning xizmat koʻrsatish uchun qarzi 2009-yildagi 202 mlrd dollardan^[369] 2019-yilda 700 mlrd dollargacha oshgan^[370].

AQSh gʻaznachiligi statistikasi shuni koʻrsatadiki, 2006-yil oxirida AQSH fuqarosi boʻlmagan kishilar va muassasalar federal qarzning 44 foiziga ega boʻlgan^[371]. 2014-yil holatiga koʻra, Xitoy 1,26 trillion dollarga ega gʻaznachilik obligatsiyalari bilan AQSH davlat qarzining eng yirik xorijiy moliyachisi hisoblanadi^[372].

Qoʻshma Shtatlarning 2014-yildagi umumiy moliyaviy holati 269,6 trillion dollarlik uy xoʻjaliklari, korxonalar va hukumatlarga tegishli boʻlgan aktivlarni oʻz ichiga ollgan va bu Amerika Qoʻshma Shtatlarining yillik yalpi ichki mahsulotidan 15,7 baravar koʻp edi^[373]. Shu davrdagi qarzlar 145,8 trillion dollarni tashkil etadi, bu esa yillik yalpi ichki mahsulotning qariyb 8,5 barobariga teng edi^[374].

2010-yildan beri AQSh gʻaznachiligi davlat qarzi boʻyicha salbiy real foiz stavkalarini qayd etmoqda^[375]. Inflyatsiya darajasidan yuqori boʻlgan bunday koʻrsatkichlar bozor yetarlicha past xatarli alternativlar mavjud emasligiga ishonganda yoki sugʻurta kompaniyalari, pensiyalar hamda obligatsiyalar, pul bozori va muvozanatli investitsiya fondlari kabi mashhur institutsional investitsiyalar talab qilinganda yoki xavfdan himoya qilish uchun gʻaznachilik qimmatli qogʻozlariga yetarlicha katta miqdorda sarmoya kiritganida yuzaga keladi^[376]. Amerikalik iqtisodchi Lawrence Summersning taʼkidlashicha, bunday past stavkalarda davlat qarzi soliq toʻlovchining pulini tejaydi va kredit qobiliyatini yaxshilaydi^[377].

1940-yillarning oxiri va 1970-yillarning boshlarida AQSh va Buyuk Britaniya salbiy real foiz stavkalaridan foydalangan holda oʻz qarz yukini har oʻn yilda YaIMning 30-40% qismigacha kamaytirdi, biroq davlat qarzi stavkalari bundan keyin ham shunday past darajada qolishiga kafolat yoʻq edi^[376]^[378]. 2012-yil yanvar oyida qimmatli qogʻozlar sanoati va moliya bozorlari assotsiatsiyasining AQSh gʻaznachilik qarzlari boʻyicha maslahat qoʻmitasi bir ovozdan davlat qarzlarini manfiy mutlaq foiz stavkalaridan ham pastroq foizda auksionga qoʻyishga ruxsat berishni tavsiya qildi^[379].

Valyuta va markaziy bank[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQSh dollari

Amerika Qoʻshma Shtatlari dollari AQShning milliy pul birligidir. AQSh dollari xalqaro operatsiyalarda eng koʻp qoʻllaniladigan valyuta hisoblanadi^[380]. Bir qancha davlatlar undan rasmiy valyuta sifatida foydalanadi, boshqa koʻp mamlakatlarda esa bu de facto valyuta hisoblanadi^[381].

Federal hukumat past inflyatsiya, yuqori iqtisodiy oʻsish va past ishsizlikni saqlab qolish uchun pul-kredit siyosatidan (foiz stavkalarining oʻzgarishi kabi mexanizmlar orqali pul taklifini nazorat qilish) va fiskal siyosatdan (soliqlar va xarajatlar) foydalanishga harakat qiladi^[33]. Federal rezerv deb nomlanuvchi xususiy markaziy bank 1913-yilda barqaror valyuta va pul-kredit siyosatini taʼminlash uchun tashkil etilgan. AQSh dollari dunyodagi eng barqaror valyutalardan biri sifatida qabul qilingan va koʻplab davlatlar oʻz valyutalarini AQSh dollari zaxiralari bilan saqlaydi^[35].

AQSh dollari dunyoning asosiy zaxira valyutasi sifatidagi mavqeini saqlab qolgan^[382]. Dunyo boʻylab saqlanadigan valyuta zaxiralarining deyarli uchdan ikki qismi AQSH dollarida saqlanadi, keyingi eng mashhur valyuta yevro esa taxminan 25% ni tashkil qiladi^[383]. AQSh davlat qarzining oʻsishi va bu koʻrsatkichni miqdoriy yumshatish baʼzilarning AQSh dollarining jahon zaxira valyutasi maqomini yoʻqotishini taxmin qilishiga sabab boʻldi, ammo, bu bashoratlar hali amalga oshmadi^[384].

Korrupsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda korrupsiya

2019-yilda Qoʻshma Shtatlar Transparency International korrupsiyani idrok etish indeksida 100 balldan 69 ball bilan 23-oʻrinni egalladi^[385]. Bu koʻrsatkich mamlakatning 2018-yildagi 100 balldan 71 ball olgan darajasidan yaxshilangan^[386].

Qonun va hukumat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlar biznes yuritish qulayligi indeksi boʻyicha 2012-yilda 4-oʻrinni, 2012-yilda Fraser instituti tomonidan aniqlangan dunyoning iqtisodiy erkinligi indeksida 18-oʻrinni, 2012-yilda The Wall Street Journal va The Heritage Foundation tomonidan tuzilgan iqtisodiy erkinlik indeksida 10-oʻrinni egalladi. 2014-yilgi global savdo hisobotida 15-oʻrin^[387] va global raqobatbardoshlik hisobotida 3-oʻringa ega boʻlgan^[388].

The Wall Street Journal va The Heritage Foundation tomonidan eʼlon qilingan 2014-yilgi iqtisodiy erkinlik indeksiga koʻra, AQSh iqtisodiy jihatdan eng erkin davlatlar oʻntaligidan chiqib ketdi. Qoʻshma Shtatlar yetti yillik iqtisodiy erkinlik barqaror ravishda pasayib borib, buni amalga oshirgan yagona davlatdir^[389]. Indeks har bir davlatning erkin tadbirkorlikka boʻlgan majburiyatini 0 dan 100 gacha boʻlgan shkalada oʻlchaydi. Iqtisodiy erkinlikni yoʻqotgan va past koʻrsatkichlarga ega boʻlgan mamlakatlar iqtisodiy turgʻunlik, ishsizlikning yuqori darajasi va ijtimoiy sharoitlarning pasayishi xavfi ostida qolgan boʻladi^[390]^[391]. 2014-yilgi iqtisodiy erkinlik indeksi Qoʻshma Shtatlarga 75,5 ball berdi va u dunyodagi eng erkin iqtisodiyot reytingida oʻn ikkinchi oʻrinni egalladi. Mamlakat ikki marta bu oʻrindan pastga tushdi va uning koʻrsatkichi 2013-yildagidan yarim ball past boʻldi^[389].

Tartibga solish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1800-yildan beri har yili bank inqiroziga uchragan mamlakatlar soni. Bu „*This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly“ kitobida* bor-yoʻgʻi 70 ta mamlakatni qamrab olgan^[392]. Umumiy oʻsish tendensiyasi koʻplab omillar bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Ulardan biri oʻz mehnati uchun pul oladigan odamlar foizining bosqichma-bosqich oʻsishidir. Ushbu grafikning dramatik xususiyati 1945-yildan 1971-yilgacha Bretton Woods kelishuvi davrida bank inqirozlarining deyarli yoʻqligidir. Reinhart va Rogoff (2009) tomonidan olib borilgan tahlil deyarli bir xil natija bergan (rasm).

AQSh federal hukumati xususiy tadbirkorlikni turli yoʻllar bilan tartibga soladi. Reglament ikkita umumiy toifaga boʻlinadi.

Baʼzi harakatlar toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita narxlarni nazorat qilish bilan olib boriladi. Anʼanaga koʻra, hukumat elektr energiyasi kabi davlat tomonidan tartibga solinadigan monopoliyalarni yaratishga harakat qildi va shu bilan birga narxlarni ularga normal foyda keltiradigan darajada qoʻyilishiga ruxsat berdi. Baʼzida hukumat iqtisodiy nazoratni boshqa sanoat turlariga nisbatan qoʻllashni ham kengaytirdi. Buyuk Depressiyadan keyingi yillarda u tez oʻzgaruvchan talab va taklifga javoban vahshiyona oʻzgarib turadigan qishloq xoʻjaligi mahsulotlari narxlarini barqarorlashtirish uchun murakkab tizimni ishlab chiqdi. Bir qator boshqa sohalar — yuk tashish va keyinchalik aviakompaniyalar — narxlarni pasaytirish zararli deb hisoblagan narsalarni cheklash orqali mamlakat tartibga solishda muvaffaqiyat qozondi, bu jarayon tartibga solishni qoʻlga olish deb ataladi^[393].

Iqtisodiy tartibga solishning yana bir shakli, monopoliyaga qarshi qonun toʻgʻridan-toʻgʻri tartibga solishga ehtiyoj qolmasligi uchun bozor kuchlarini oshirishga qaratiladi. Hukumat va baʼzan xususiy partiyalar monopoliyaga qarshi qonunni qoʻllab, raqobatni asossiz ravishda cheklaydigan amaliyotlar yoki qoʻshilishlarni taqiqlaydi^[393].

Qoʻshma Shtatlardagi banklarni tartibga solish, aksariyat faqat bitta bank regulyatoriga ega boʻlgan boshqa G10 mamlakatlariga nisbatan juda tarqoq. AQShda bank ishi federal va shtat darajasida tartibga solinadi. AQSh, shuningdek, dunyodagi eng yuqori tartibga solinadigan bank muhitiga ega mamlakat; biroq, bu koʻpgina meʼyoriy-huquqiy hujjatlar asosida emas, aksincha, shaxsiy daxlsizlik, oshkor qilish, firibgarlikning oldini olish, jinoiy daromadlarni legallashtirish, terrorizmga qarshi kurash, sudxoʻrlik bilan bogʻliq kreditlarga qarshi kurashish va daromadi past boʻlgan qatlamlarga kredit berishni ragʻbatlantirish bilan amalga oshirilgan.

1970-yillardan boshlab hukumat aholi salomatligi va xavfsizligini yaxshilash yoki sogʻlom atrof-muhitni saqlash kabi ijtimoiy maqsadlarga erishish uchun xususiy kompaniyalar ustidan nazoratni amalga oshirdi. Masalan, mehnatni muhofaza qilish va sogʻliqni saqlash boshqarmasi ish joyida xavfsizlik standartlarini taʼminlaydi va qoʻllaydi, shuningdek, Qoʻshma Shtatlar atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi havo, suv va yer resurslarini saqlash uchun standartlar va qoidalarni taqdim etadi. AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasi qaysi dorilar bozorga chiqishini tartibga soladi, shuningdek, oziq-ovqat mahsulotlariga qoʻyiladigan standartlarini taqdim etadi^[393].

Amerikaning tartibga solishga boʻlgan munosabati XX asrning oxirgi oʻttiz yilligida sezilarli darajada oʻzgardi. 1970-yillardan boshlab siyosatchilar iqtisodiy tartibga solish aviakompaniyalar va yuk tashish kabi sohalaridagi isteʼmolchilarning hisobiga kompaniyalarni himoya qilishiga ishonchi ortdi. Shu bilan birga, texnologik oʻzgarishlar bir paytlar tabiiy monopoliya hisoblangan telekommunikatsiya kabi baʼzi tarmoqlarda yangi raqobatchilarni paydo qildi. Ikkala oʻzgarishlar ham tartibga solishni yengillashtiradigan bir qator qonunlar ishlab chiqarilishiga olib keldi^[393].

Amerikaning ikkita eng nufuzli siyosiy partiyalari rahbarlari 1970-, 1980- va 1990-yillarda iqtisodiy tartibga solishni umuman yoqlagan boʻlsa-da, ijtimoiy maqsadlarga erishish uchun moʻljallangan qoidalarga nisbatan kamroq eʼtibor qaratdi. Ijtimoiy tartibga solish Depressiya va Ikkinchi jahon urushidan keyingi yillarda va yana 1960- hamda 1970-yillarda tobora kuchli ahamiyat kasb etdi. 1980-yillarda hukumat bunday tartibga solish erkin tadbirkorlikka xalaqit beradi, biznesni yuritish xarajatlarini oshiradi va shu bilan inflyatsiyaga yordam beradi, degan gʻoyaga asoslanib, mehnat, isteʼmolchi va atrof-muhit qoidalarini yumshatdi. Bunday oʻzgarishlarga turli munosabatlar bildirildi, koʻplab amerikaliklar muayyan voqealar yoki tendensiyalar haqida xavotirlarini bildirishda davom etishdi, bu hukumatni baʼzi sohalar uchun, jumladan, atrof-muhitni muhofaza qilish uchun yangi qoidalar chiqarishga undadi^[393].

Qonunchilik javob bermagan hollarda, ayrim fuqarolar ijtimoiy muammolarni tezroq hal qilish uchun sudga murojaat qilishadi. Misol uchun, 1990-yillarda baʼzi shaxslar va oxir-oqibat hukumatning oʻzi tamaki kompaniyalarini sigaret chekishning sogʻliq uchun xavfliligi uchun sudga berdi. 1998-yildagi Tamaki boʻyicha asosiy hisob-kitob shartnomasi davlatlarga chekish bilan bogʻliq kasalliklarni davolashda sarflangan tibbiy xarajatlarni qoplash uchun uzoq muddatli toʻlovlarni taqdim etdi^[393].

2000- va 2008-yillar oraligʻida Qoʻshma Shtatlardagi iqtisodiy tartibga solish 1970-yillarning boshidan beri eng tez kengayishga erishdi. Iqtisodiy tartibga solish uchun vakolati boʻlgan Federal reestrdagi yangi sahifalar soni 2001-yildagi 64 438 yangi sahifadan 2007-yilda 78 090 ta yangi sahifaga oʻsdi, bu tartibga solishning rekord miqdori edi. Mamlakatda iqtisodiy ahamiyatga ega boʻlgan reglamentlar, 100 million dollardan ortiq turadigan qoidalar yiliga 70% ga oshdi. Tartibga solish xarajatlari 26,4 milliard dollardan 62 foizga oshib, 42,7 milliard dollargacha koʻtarildi^[394].

Soliq tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQSh soliq tizimi

Qoʻshma Shtatlardagi soliqqa tortish murakkab tizim boʻlib, u kamida toʻrt xil darajadagi hukumatga toʻlovlarni va soliqqa tortishning koʻplab usullarini oʻz ichiga oladi. Soliqlar federal hukumat, shtat hukumatlari va koʻpincha mahalliy hukumatlar tomonidan undiriladi, ular orasiga okruglar, munitsipalitetlar, shaharchalar, maktab okruglari, yongʻin, kommunal va tranzit tumanlarini oʻz ichiga olgan boshqa maxsus maqsadli tumanlar ham kiradi^[395].

Soliq shakllariga daromad, mol-mulk, savdo, import, ish haqi, mulk va sovgʻa soliqlari, shuningdek, turli yigʻimlar kiradi. Hukumatning barcha darajalari bo‘yicha soliqqa tortish hisobga olinsa, 2011-yilda yalpi ichki mahsulotga nisbatan foiz sifatida soliqqa tortishning umumiy miqdori YaIMning chorak qismini tashkil etdi^[396]. Qora bozorning AQSH iqtisodiyotidagi ulushi boshqa mamlakatlarga nisbatan juda past^[397].

Federal mol-mulk soligʻi Amerika Qoʻshma Shtatlari Konstitutsiyasi tomonidan taqiqlangan boʻlsa-da, agar tushumlar shtatlarga ularning aholisi boʻyicha taqsimlanmasa, shtat va mahalliy hukumatlar undiradigan mulk soligʻi koʻchmas mulkka boʻlgan boylik soligʻini tashkil etishi mumkin va kapital daromadi soligʻidan (belgilab qoʻyilgan foyda soligʻi) inflyatsiya darajasi boʻyicha boylik soligʻi miqdori oʻrniga nominal boʻyicha soliq undiriladi^[398].

AQSh soliqlari odatda progressiv xarakterga egadir, ayniqsa ular federal darajada va rivojlangan dunyoda eng oʻsib borayotgan soliqlar hisoblanadi^[399]^[400]^[401]^[402]. Bu boʻyicha „Soliqlar koʻproq progressiv boʻlishi kerakmi yoki kamroqmi?“ degan bahs-munozaralar ham mavjud^[398]^[403]^[404]^[405].

2022-yilgi Tax Justice tarmogʻi maʼlumotlariga koʻra, AQSh Shveysariya, Kayman va Bermud orollari jamlagandan koʻra koʻproq global moliyaviy sirlarga ega^[406].

Xarajatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQSh federal byudjeti

Qoʻshma Shtatlar davlat sektori xarajatlari YaIMning taxminan 38% ini tashkil qiladi (federal 21% atrofida, qolgani shtat va mahalliy)^[408]. Hukumatning har bir darajasi koʻplab bevosita xizmatlarni taqdim etadi. Federal hukumat, masalan, milliy mudofaa, koʻpincha yangi mahsulotlarni ishlab chiqishga olib keladigan tadqiqotlar uchun mas’uldir, kosmik tadqiqotlar olib boradi va ishchilarga ish joyidagi koʻnikmalarni rivojlantirish hamda ish topishga yordam berish uchun moʻljallangan koʻplab dasturlarni amalga oshiradi. Davlat xarajatlari mahalliy va mintaqaviy iqtisodlarga, iqtisodiy faoliyatning umumiy sur’atlariga sezilarli taʼsir koʻrsatadi.

Shu bilan birga, shtat hukumatlari koʻplab avtomobil yoʻllarini qurish va saqlash uchun javobgardir. Davlat maktablarini moliyalashtirish va faoliyat yuritishda shtat, okrug yoki shahar hokimiyatlari yetakchi rol o‘ynaydi. Mahalliy hukumatlar birinchi navbatda politsiya va yongʻindan himoya qilish uchun javobgardir. 2016-yilda AQSh shtatlari va mahalliy hukumatlari 3 trillion dollar qarzdor bo‘lgan va yana 5 trillion dollarlik moliyalashtirilmagan majburiyatlarga ega edi^[409].

Qoʻshma Shtatlardagi farovonlik tizimi 1930-yillarda, Buyuk Depressiya davrida, Yangi kelishuvning yoʻlga qoʻyilishi bilan boshlangan. Keyinchalik farovonlik tizimi 1960-yillarda Medicare, Medicaid, Older American Act va federal taʼlimni moliyalashtirishni oʻz ichiga olgan Buyuk jamiyat qonunchiligi orqali kengaytirildi.

Umuman olganda, federal, shtat va mahalliy xarajatlar 1998-yilda yalpi ichki mahsulotning deyarli 28% qismini tashkil etdi^[410].

Federal byudjet va qarz[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yilgi moliya davrida federal hukumat xarajatlari uchun byudjet yoki naqd pul asosida 3,98 trillion dollar sarfladi, moliya xarajatlari 2016-yilda 3,85 trillion dollar boʻlgan edi, bu esa oʻtgan yilning shu davriga nisbatan xarajatlarning 128 milliard dollarga yoki 3,3% ga oshganini koʻrsatadi. 2017- yilgi moliya xarajatlarining asosiy tarkibi quyidagilardan iborat boʻlgan: Medicare va Medicaid (1,077 milliard dollar yoki xarajatlarning 27 foizi), ijtimoiy sugʻurta (939 milliard dollar yoki 24 foiz), federal departamentlar va agentliklarni boshqarish uchun foydalaniladigan mudofaadan tashqari ixtiyoriy xarajatlar (610 milliard dollar yoki 15%), Mudofaa vazirligi (590 milliard dollar yoki 15%) va boshqalar (263 milliard dollar yoki 7%)^[407].

2017-yilgi moliya davrida federal hukumat taxminan 3,32 trillion dollarlik soliq yigʻdi, bu 2016-yilgi soliq tushumiga nisbatan 48 milliard dollarga yoki 1,5 foizga koʻp edi. Birlamchi tushum tarkibi shaxsiy daromad soligʻini ($1,587 milliard yoki umumiy tushumning 48%), ijtimoiy sugʻurta/ijtimoiy sugʻurta soliqlarini (1162 dollar milliard yoki 35%) va korporativ soliqlarni (297 dollar milliard yoki 9%) oʻz ichiga oladi. Boshqa soliq tushumlari tarkibiga aksiz, mulk va sovgʻa soligʻi kiradi. 2017-yilgi moliya davri daromadlari yalpi ichki mahsulotning (YaIM) 17,3% ini tashkil etdi, 2016-yilgi moliya davrida bu koʻrsatkich 17,7% edi. 1980-2017-yillar davomida soliq tushumlari oʻrtacha yalpi ichki mahsulotning taxminan 17,4 foizini tashkil etgan^[407].

Mamlakatda 2017-moliya yilida federal byudjet taqchilligi (yaʼni, xarajatlar daromadlardan kattaroq) 665 milliard dollarni tashkil etdi, byudjet taqchilligi 2016-moliya yilida 585 milliard dollar edi va bu taqchillikning oʻtgan yilgiga nisbatan 80 milliard dollarga yoki 14% ga oshganini koʻrsatadi. Byudjet taqchilligi 2016-yilda YaIMga nisbatan 3,2 foiz boʻlgan boʻlsa, 2017-yilda bu koʻrsatkich 3,5 foizni tashkil etdi^[407].

AQShda davlat qarzining oʻlchovi boʻlgan milliy qarz 2017-yilda taxminan 14,7 trillion dollarni tashkil etdi, bu YaIMning 77 foiziga teng boʻlib, mamlakat qarzining koʻpligi boʻyicha 207 mamlakat ichida 43-o‘rinni egalladi^[411]. Ushbu qarz YaIMning foizi sifatida Gʻarbiy Yevropadagi koʻplab davlatlarning umumiy qarziga teng^[412].

Biznes madaniyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQSh iqtisodiyotining oʻziga xos asosiy xususiyati ishlab chiqariladigan mahsulotning yoʻnalishi va koʻlamini belgilash boʻyicha koʻplab iqtisodiy qarorlarni qabul qilishiga ruxsat berish orqali xususiy sektorga beriladigan iqtisodiy erkinlikdir. Bu erkinlik tartibga solishning nisbatan past darajalari va hukumat ishtiroki^[413], shuningdek, mulk huquqlarini himoya qiluvchi va shartnomalar bajarilishini taʼminlaydigan sud tizimi bilan yaxshilanadi. Bugungi kunda Qoʻshma Shtatlarda 29,6 million kichik biznes subyektlari, dunyodagi millionerlarning 30 foizi, milliarderlarning 40 foizi va dunyodagi 500 ta eng yirik kompaniyalardan 139 tasi joylashgan^[136]^[238]^[414]^[415].

Amerika Qoʻshma Shtatlari mustaqil davlat sifatida paydo boʻlganidan beri ilm-fan va innovatsiyalarni ragʻbatlantirdi. XX asr boshlarida AQSH sanoati va akademiyasining norasmiy hamkorligi natijasida ishlab chiqilgan tadqiqotlar tez surʼatlar bilan oʻsib bordi va 1930-yillarning oxiriga kelib Buyuk Britaniyada olib borilayotgan tadqiqot hajmidan oshib ketdi (biroq, bu vaqtda AQSH tadqiqotlarining sifati hali Britaniya va Germaniya tadqiqotlari bilan teng boʻlmagan edi). Ikkinchi jahon urushidan keyin ilmiy-tadqiqotlarni qoʻllab-quvvatlash va monopoliyaga qarshi siyosatga ajratilgan federal xarajatlar AQShning innovatsiyalarida muhim rol oʻynadi^[416].

Qoʻshma Shtatlar mineral resurslarga, unumdor dehqonchilik tuproqlariga boy va moʻtadil iqlimga ega. Shuningdek, mamlakatning Atlantika, Tinch okeanlarida va Meksika koʻrfazida keng qirgʻoqlari mavjud. Qitʼa ichidan daryolar oqib oʻtadi va Buyuk koʻllar (Kanada chegarasidagi beshta yirik ichki koʻllar) qoʻshimcha yuk tashish imkoniyatini beradi. Ushbu keng koʻlamli suv yoʻllari yillar davomida mamlakatning iqtisodiy oʻsishini shakllantirishga va Amerikaning 50 ta alohida shtatlarini yagona iqtisodiy birlikda birlashtirishga yordam berdi^[417].

Ishchilar soni va eng muhimi, ularning mahsuldorligi AQSh iqtisodiyotining sogʻligʻini aniqlashga yordam beradi. AQSHda isteʼmol xarajatlari 1960-yilda YaIMning taxminan 62% igacha oʻsdi va taxminan 1981-yilgacha saqlanib qoldi, 2013-yilda 71% gacha koʻtarildi^[62]. Butun tarixi davomida Qoʻshma Shtatlar ishchi kuchining barqaror oʻsishini boshdan kechirdi, bu esa doimiy iqtisodiy kengayishning sababi va natijasi boʻlgan. Birinchi jahon urushidan koʻp oʻtmay, koʻpchilik ishchilar tarkibini Yevropadan kelgan muhojirlar, ularning bevosita avlodlari, Afrikadan olingan qullar yoki ularning avlodlari boʻlgan afro-amerikaliklar tashkil etgan^[418].

Demografik siljish[tahrir | manbasini tahrirlash]

XX asrning oxiridan boshlab koʻplab Lotin Amerika aholisi, keyinroq esa milliy kelib chiqishga asoslangan immigratsiya kvotalari olib tashlanganidan keyin koʻplab osiyoliklar mamlakatga immigratsiya qildi^[419]. Yuqori ish haqi vaʼdasi butun dunyodan koʻplab yuqori malakali ishchilarni, shuningdek, norasmiy iqtisodiyotda ish izlayotgan millionlab noqonuniy immigrantlarni Qoʻshma Shtatlarga olib keladi. Birgina 1990-yillarda AQShga rasman 13 milliondan ortiq odam kirgan^[420].

Ishchi kuchining harakatchanligi Amerika iqtisodiyotining oʻzgaruvchan sharoitlarga moslashish qobiliyati uchun muhim ahamiyatga ega. Mamlakatning sharqiy qirgʻoqdagi mehnat bozorlarini immigrantlar bosib ketganida, koʻplab ishchilar boshqa yerlarga koʻchib oʻtdilar. Xuddi shunday, sanoat va shimoliy shaharlardagi iqtisodiy imkoniyatlar XX asrning birinchi yarmida janubiy fermer xoʻjaliklaridagi qora tanli amerikaliklarni jalb qildi va bu Buyuk migratsiya deb atalgan.

Amerika Qoʻshma Shtatlarida korporatsiyalar aksiyadorlar deb nomlanuvchi mulkdorlar uyushmasi sifatida paydo boʻldi, ular murakkab qoidalar va urf-odatlar bilan boshqariladigan biznes korxonasini tashkil qiladi. Ommaviy ishlab chiqarish jarayoni natijasida yuzaga kelgan General Electric kabi korporatsiyalar Qoʻshma Shtatlarni shakllantirishda muhim rol oʻynadi. Qimmatli qogʻozlar bozori orqali Amerika banklari hamda investorlari daromadli korporatsiyalarga sarmoya kiritish va kapitalni olib qoʻyish orqali iqtisodiyotlarini oʻstirdilar. Bugungi kundagi globallashuv davrida amerikalik investorlar va korporatsiyalar butun dunyoga taʼsir oʻtkazmoqda. Amerika hukumati ham Amerika iqtisodiyotining asosiy sarmoyadorlari qatoriga kiradi. Hukumat investitsiyalari keng koʻlamli jamoat ishlariga (masalan, Hoover toʻgʻoni), harbiy-sanoat shartnomalariga va moliya sanoatiga yoʻnaltirilgan.

Qarish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir qator tadqiqotlarga koʻra, AQSh aholisi qarib bormoqda, bu yalpi ichki mahsulotning oʻsishi, hosildorlik, innovatsiyalar, daromadlar tengsizligi va milliy qarzga sezilarli iqtisodiy taʼsir koʻrsatadi. 2019-yilda mamlakatdagi oʻrtacha ishchi yoshi 42 yosh, 2000-yilda 38 yosh edi. 2015-yilda 16 yoshdan oshgan kattalarning qariyb 62 foizga ishchi kuchiga jalb qilindi. Bir tadqiqot orqali 2000-yildan beri qarish mahsuldorlikni yiliga 0,25% dan 0,7% gacha kamaytirishi taxmin qilindi. YaIMning oʻsishi mahsuldorlik (bir ishchiga toʻgʻri keladigan mahsulot) va ishchilar soniga bogʻliq boʻlganligi sababli, ikkala tendensiya ham YaIM oʻsish sur’atini sekinlashtiradi. Keksa ishchilar daromadlarini koʻproq jamgʻarma qilishadi, bu esa foiz stavkalarini pasaytiradi, yalpi ichki mahsulot oʻsishining bir qismini qisqartiradi va Federal rezervning foiz stavkalarini pasaytirish orqali retsessiyani hal qilish qobiliyatini pasaytiradi. Mamlakatda qarish tendensiyasini hal qilish vositalari immigratsiya (nazariy jihatdan yosh ishchilarni jalb qiladi) va tugʻilishning yuqori koʻrsatkichlarini oʻz ichiga oladi, shuningdek, koʻproq farzand koʻrishni ragʻbatlantirish uchun soliq imtiyozlari, subsidiyalar hamda koʻproq taʼtillar berilishi ham mumkin^[421].

Kongress Byudjet byurosining 2019-yilning may oyidagi hisob-kitoblariga koʻra, majburiy xarajatlar (masalan, Medicare, Medicaid va ijtimoiy taʼminot) aholi yoshi oshgani sayin iqtisodiyot hajmiga (YaIM) nisbatan oʻsishda davom etadi. 2019-2029-yillar davomida 65 va undan katta yoshdagi aholi soni uchdan birga koʻpayishi prognoz qilinmoqda. Majburiy dastur xarajatlari 2019-yilda YaIMning 12,7 foizini tashkil etdi va 2025-2029-yillar davomida YaIMning o‘rtacha 14,4 foizini tashkil etishi prognoz qilinmoqda^[422].

Tadbirkorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tennessi, 1897-yil. Bu davrda elektr yoritishdan foydalanishda AQSh yetakchi edi

Qoʻshma Shtatlar XIX asr oxiridan boshlab texnologik innovatsiyalar va XX asr oʻrtalaridan boshlab ilmiy tadqiqotlar boʻyicha dunyoda yetakchi mamlakat hisoblanadi. 1876-yilda Alexander Graham Bell telefon uchun birinchi AQSh patentiga sazovor boʻldi. Thomas Edison laboratoriyasi fonografni, birinchi chogʻlanma lampochkani va birinchi koʻchma kinokamerani ishlab chiqdi. Edison kompaniyasi, shuningdek, (toʻgʻridan-toʻgʻri oqimga asoslangan) elektr energiyasini yetkazib berish boʻyicha kashshof boʻlib, uni butun dunyo boʻylab bozorga chiqardi, keyin esa oʻzgaruvchan tokni yetkazib berishni tez rivojlantirgan Westinghouse Electric Corporation kabi kompaniyalar paydo boʻldi. XX asr boshlarida Ransom E. Olds va Henry Fordning avtomobil kompaniyalari yigʻish liniyasini ommalashtirdi. Aka-uka Wrightlar 1903-yilda aeroplanda birinchi barqaror va boshqariladigan parvozni amalga oshirdilar^[423].

Amerika jamiyati tadbirkorlik va biznesga katta eʼtibor beradi. Tadbirkorlik — bu tadbirkor boʻlish harakati boʻlib, uni „innovatsiyalarni iqtisodiy mahsulotga aylantirish uchun innovatsiyalar, moliya va ishbilarmonlik qobiliyatini oʻz zimmasiga oladigan kishi“ deb taʼriflash mumkin. Tadbirkorlik bilan shugʻullanishga harakat qilish yangi tashkilotlarning paydo boʻlishiga olib kelishi mumkin yoki berilgan imkoniyatlarga javoban yetuk tashkilotlarni yanada rivojlantirishda maʼlum rol oʻynashi mumkin^[424]. Amerikalik tadbirkorlar davlat-xususiy sheriklik orqali davlat xizmatlarini koʻrsatish bilan ham shugʻullanadilar.

Tadbirkorlikning eng keng tarqalgan davri yangi biznesni boshlash jarayoni va ishtirokini bildiradi (boshlangʻich kompaniyalar deb ataladi); biroq so‘nggi yillarda bu muddat tadbirkorlik faoliyatining ijtimoiy va siyosiy shakllarini qamrab olgan holda kengaytirildi. Tadbirkorlik firma yoki yirik tashkilot ichidagi faoliyatni tavsiflaganda, u ichki tadbirkorlik deb ataladi va yirik korxonalar tashkilotlardan ajralib chiqqach korporativ tadbirkorlikka aylanadi^[424].

Tadbirkorlik boʻyicha olim va Global Entrepreneurship Monitor yaratuvchisi Paul Reynoldsning soʻzlariga koʻra, „Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi barcha ishchilarning yarmi pensiya yoshiga yetganlarida, bir yoki bir necha yil oʻz-oʻzini ish bilan taʼminlash imkoniga ega boʻladi va har toʻrtdan biri olti yoki undan koʻp yil davomida mustaqil ish bilan shugʻullana oladi. Yangi biznes yaratishda ishtirok etish amerikalik ishchilar orasida keng tarqalgan faoliyatdir“^[425]. Va soʻnggi yillarda biznesni yaratish Amerika Qoʻshma Shtatlarida ham, Gʻarbiy Yevropada ham iqtisodiy oʻsishning asosiy omili boʻlganligi David Audretsch kabi olimlar tomonidan oʻrganilgan.

Venchur kapitaliga investitsiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Venchur kapitali sanoat tarkibi sifatida Amerika Qoʻshma Shtatlarida paydo boʻlgan va u hali ham bu yoʻnalishda hukmronlik qiladi^[426]. Milliy venchur kapital assotsiatsiyasi maʼlumotlariga koʻra, xususiy sektordagi ish oʻrinlarining 11 foizi venchur kapitali qoʻllab-quvvatlanadigan kompaniyalarda tashkil etilgan va venchur kapitali bilan taʼminlangan sanoatdan keladigan daromad AQSh yalpi ichki mahsulotining 21 foizini tashkil qiladi^[427].

2014-yilda AQShda venchur kapitali boʻyicha 4356 ta bitim tuzilib, jami sarmoya 48,3 milliard dollarni tashkil etdi. Milliy venchur kapital assotsiatsiyasining xabar berishicha, bu „oldingi yilga nisbatan dollarda 61 foizga va bitimlar hajmi boʻyicha 4 foizga ortiq“. Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti hisob-kitoblariga koʻra, Qoʻshma Shtatlardagi venchur kapital investitsiyalari 2014-yilga kelib tanazzuldan oldingi darajaga toʻliq tiklangan. Milliy venchur kapital assotsiatsiyasi 2014-yilda ijtimoiy hayot bilan bogʻliq yoʻnalishlarga venchur kapital qo‘yilmalari 2008-yildan beri eng yuqori darajada bo‘lganini maʼlum qildi: biotexnologiya sohasidagi 470 ta bitimga 6,0 milliard dollar va umuman ijtimoiy sohalar boʻyicha (shu jumladan biotexnologiya va tibbiy asboblar) 789 ta bitimga 8,6 milliard dollar sarmoya kiritilgan. Biotexnologiyaga sarflangan investitsiyalarning uchdan ikki qismi (68%) birinchi/dastlabki bosqichdagi rivojlanish bitimlariga, qolgan qismi esa rivojlanishning kengayish bosqichiga (14%), oʻsayotgan kompaniyalarga (11%) va oxirgi bosqichdagi kompaniyalarga (7%) toʻgʻri keladi. Biroq, mamlakatda dasturiy taʼminot sanoati eng koʻp bitimlarga sarmoya kiritgan sohadir: 1799 bitim uchun 19,8 milliard dollarlik sarmoya. Ikkinchi oʻrinni internetga oid kompaniyalar egalladi, ular kiritgan sarmoya 1005 ta bitimga 11,9 milliard AQSH dollarini tashkil qildi. Ushbu kompaniyalarning koʻpchiligi Kaliforniya shtatida joylashgan boʻlib, AQSh tadqiqot ishlarining atigi 28 foizi bu yerda olib boriladi^[428].

Baʼzi yangi Amerika korxonalari angel investorlaridan (venchur kapitalistlari) investitsiyalarni jalb qiladilar. 2010-yilda angel investitsiyalarining eng katta ulushi sogʻliqni saqlash/tibbiyot sohasiga toʻgʻri keldi, bu soha umumiy angel investitsiyalarining 30% (2009-yilda 17%) qismini qamrab oldi, undan keyin dasturiy taʼminot 16% (2007-yildagi 19%), biotexnologiya 15% (2009-yilda 8%), sanoat/energetika 8% (2009-yilda 17%), chakana savdo 5% (2009-yilda 8%) va IT xizmatlari (5%) uchun angel investitsiyalari jalb etilgan^[429].

Amerikaliklar har xil turdagi yangi mahsulotlarni sinab koʻrishga intiladigan va mahsulotlarni yaxshilash uchun ishlab chiqaruvchilarni bezovta qiladigan gʻayrioddiy boʻlgan „tashabbuskor isteʼmolchilar“dir^[430].

Birlashish va sotib olish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1985-yildan beri AQShda Birlashish/Sotib olishning uchta asosiy toʻlqini roʻy berdi. 2017-yil bitimlar soni boʻyicha (12 914 ta) eng faol yil boʻldi, 2015-yilda esa bitimlar eng katta umumiy qiymatni (24 milliard dollar) tashkil etdi. AQSh tarixidagi eng yirik birlashish kelishuvi 2000-yilda America Online Inc. tomonidan Time Warner kompaniyasini sotib olish boʻlib, unda savdo uchun taklif qilingan miqdor 164 milliard dollardan ortiq boʻlgan. 2000-yildan beri xitoylik investorlar tomonidan AQSh kompaniyalarini sotib olish 368 foizga oshdi. Aksincha, Xitoy kompaniyalarini sotib olgan AQSh kompaniyalari 2007-yilgacha qisqa muddatli oʻsish tendensiyasini koʻrsatib, undan keyin esa 25% ga kamayib ketgan^[431].

Tadqiqot va ishlanmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlar tadqiqot va ishlanmalarga umumiy qilib olganda G7ga kiruvchi boshqa davlatlarni jamlagandan koʻra koʻproq mablagʻ ajratadi: 2012-yilda 17,2% ga koʻproq mablagʻ sarflagan. 2000-yildan beri AQShda ilmiy-tadqiqot ishlariga yalpi ichki xarajatlar 31,2% ga oʻsdi va bu G7 davlatlariga ilmiy-tadqiqot ishlariga yalpi ichki xarajatlar ulushini 54,0% (2000-yilda 54,2%) darajasida saqlab qolish imkonini berdi^[428].

Retsessiyaning tadqiqot xarajatlariga taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Umuman olganda, AQShning ilmiy-tadqiqot ishlariga investitsiyalari XXI asrning birinchi yillarida iqtisod bilan birga oʻsib bordi, bundan oldin iqtisodiy tanazzul davrida bir oz pasaygan boʻlsa ham oʻsish tiklanishi bilan yana ijobiy darajaga erishdi. Ilmiy-tadqiqot ishlariga qilingan xarajatlar 2009-yilda eng yuqori choʻqqisiga erishib, 406 milliard AQSh dollarini tashkil etdi (YaIMga nisbatan 2,82%). Retsessiyaga qaramay, u 2012-yilda YaIMning 2,79% qismini tashkil etishda davom etdi^[428].

Federal hukumat 2012-yilda 52,6% ni tashkil etgan fundamental tadqiqotlarning asosiy moliyachisi hisoblanadi; shtat hukumatlari, universitetlar va boshqa notijorat tashkilotlar 26% tadqiqotlarni moliyalashtiradi. Boshqa tomondan, eksperimental rivojlanish asosan sanoat tarmoqlari tomonidan moliyalashtiriladi, yaʼni 2012-yilda bunday tadqiqotlarning 76,4% qismiga sanoat tarmoqlari mablagʻ ajratgan boʻlsa, federal hukumat 22,1% qismiga mablagʻ ajratgan^[428].

AQShning ilmiy-tadqiqot va ishlanmalarga sarmoyasi yuqori bo‘lsa-da, 2016-yildagi Obamaning prezidentlik muddati yakuniga ko‘ra, bu xarajatlar YaIMning 3 foizini tashkil etish ko‘rsatkichiga erisha olmagan. 2009- va 2012-yillar oraligʻida Qoʻshma Shtatlarning tadqiqot xarajatlaridagi dunyo ulushi 30,5% dan 28,1% gacha qisqardi. Ayni paytda bir qancha mamlakatlar yalpi ichki mahsulotning 4% dan ortigʻini ilmiy-tadqiqot ishlariga (Isroil, Yaponiya va Koreya Respublikasi) bagʻishlamoqda, boshqalari esa 2020-yilgacha (Finlyandiya va Shvetsiya) ilmiy-tadqiqot ishlariga sarmoyalar/YaIM nisbatini 4% gacha oshirishni rejalashtirmoqda^[428].

Tadqiqot uchun tadbirkorlar xarajatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQShda tadbirkorlik subyektlarining jami tadqiqot ishlariga qoʻshgan hissasi 2000-yildagi 59.1% dan koʻpayib, 2012-yilda 69,0% ni tashkil etdi. Xususiy notijorat tashkilotlar va xorijiy tashkilotlar esa umumiy ilmiy-tadqiqot ishlarining kichik qismiga, mos ravishda 3,3% va 3,8% qismiga hissa qoʻshadilar^[428].

Qoʻshma Shtatlar tarixan tadbirkorlikdagi ilmiy-tadqiqot va innovatsiyalar sohasida yetakchi boʻlib kelgan. Biroq, bunga 2008-2009-yillardagi uzoq davom etgan iqtisodiy tanazzul taʼsir koʻrsatdi. Ilmiy-tadqiqot va ishlanmalarning asosiy ishtirokchilari bu vaqtda oʻz majburiyatlarini bajargan boʻlsalar-da, AQShdagi turgʻunlik toʻlqinini asosan kichik biznes va startaplar his qildi. AQSh aholini roʻyxatga olish byurosi tomonidan eʼlon qilingan statistik maʼlumotlar shuni koʻrsatdiki, 2008-yilda biznesdagi „oʻlimlar“ soni biznesdagi „tugʻilganlar“ sonini ortda qoldira boshladi va bu tendensiya kamida 2012-yilgacha davom etdi. 2003-yildan 2008-yilgacha biznes tadqiqotlari uchun sarf-xarajatlarning asosan oʻsishi kuzatildi. 2009-yilda oʻsayotgan egri chiziq teskari boʻlib ketdi, chunki xarajatlar oʻtgan yilga nisbatan 4% ga, keyin 2010-yilda yana 1-2% ga kamaydi. Sogʻliqni saqlash kabi imkoniyatlar yuqori boʻlgan sohalardagi kompaniyalar tadqiqotlar uchun qilinadigan xarajatlarni qazib olinadigan yoqilgʻi kabi yetukroq sohalarga qaraganda kamroq qisqartiradilar. Tadqiqot xarajatlarining eng katta qisqarishi qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishiga toʻgʻri keldi: oʻrtacha ilmiy-tadqiqot va sof sotish hajmiga nisbatan −3,5%. 2011-yilda ilmiy-tadqiqot va ishlanmalarga tadbirkorlar tomonidan moliyalashtirilgan ilmiy-tadqiqot ishlarining oʻsish sur’ati tiklandi. Bu oʻsishning davom etishi, iqtisodiy tiklanish hamda oʻsishga intilish federal tadqiqotlarni moliyalashtirish darajasi va umumiy biznes muhitiga bogʻliq boʻladi^[428].

Davlat darajasida tadqiqot xarajatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amerikada har bir shtatning tadqiqot xarajatlari darajasi boshqasidan sezilarli darajada farq qiladi. Oltita shtatning (Nyu-Meksiko, Merilend, Massachusetts, Vashington, Kaliforniya va Michigan) har biri 2010-yilda yalpi ichki mahsulotining 3,9% yoki undan koʻproq qismini ilmiy-tadqiqot ishlariga bagʻishlagan va bu milliy tadqiqot xarajatlarining 42% ini tashkil qilgan. 2010-yilda ilmiy-tadqiqot ishlarining toʻrtdan biridan koʻprogʻi Kaliforniya (28,1%), Massachusetts (5,7%), Nyu-Jersi (5,6%), Vashington shtati (5,5%), Michigan (5,4%), Texas (5,2%), Illinoys (4,8%), Nyu-York (3,6%) va Pensilvaniyada (3,5%) toʻplangan. Yetti shtat (Arkanzas, Nevada, Oklaxoma, Luiziana, Janubiy Dakota va Vayoming) yalpi ichki mahsulotining 0,8% dan kamrogʻini ilmiy-tadqiqot ishlariga ajratgan^[428].

Kaliforniyada Silikon vodiysi joylashgan boʻlib, bu nom axborot texnologiyalari sohasidagi yetakchi korporatsiyalar va startaplar joylashgan hududga berilgan. Bu shtat, shuningdek, San-Fransisko koʻrfazi hududidagi, Los-Anjeles va San-Diegodagi dinamik biotexnologiya klasterlariga mezbonlik qiladi. Kaliforniyadan tashqaridagi asosiy biotexnologiya klasterlari Boston/Kembrij, Massachusets, Merilend, Vashington shahar atrofi, Nyu-York, Sietl, Filadelfiya va Chikago shaharlaridir. Kaliforniya butun mamlakat boʻylab fan va muhandislik boʻyicha barcha ish oʻrinlarining 13,7 foizini taʼminlaydi, bu koʻrsatkich boshqa shtatlarga qaraganda koʻproqdir. Kaliforniyaliklarning 5,7 foizi shu sohalarda ishlaydi. Ilmiy-tadqiqot ishlariga sarflangan xarajatlarning ushbu yuqori ulushi kuchli biznes olib borilishini bildiradi va kuchli akademik bilimlarni talab etadi, masalan, nufuzli Stenford universiteti va Kaliforniya universiteti Silikon vodiysi bilan birga faoliyat olib boradi. Xuddi shu tarzda, Massachusets shtatida Boston atrofidagi 128-marshrut nafaqat koʻplab yuqori texnologiyali firma va korporatsiyalarga, balki mashhur Garvard universiteti va Massachusets texnologiya institutiga ham mezbonlik qiladi^[428].

Nyu-Meksikoning yuqori tadqiqot intensivligini unda Los Alamos milliy laboratoriyasi joylashganligi bilan izohlash mumkin. Merilend shtatining oʻrni u yerda federal moliyalashtiriladigan tadqiqot institutlarining kontsentratsiyasi bilan ifodalanadi. Vashington shtatida Microsoft, Amazon hamda Boeing kabi yuqori texnologiyali firmalarning yuqori konsentratsiyasi mavjud va aksariyat avtomobil ishlab chiqaruvchilarning muhandislik binolari Michigan shtatida joylashgan^[428].

Transmilliy korporatsiyalarning tadqiqot xarajatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Federal hukumat va Qoʻshma Shtatlar tarkibiga kiruvchi 50 ta shtatning aksariyati tadqiqot va ishlanmalar bilan shugʻullanishga ragʻbatlantirish uchun muayyan sanoat va kompaniyalarga soliq imtiyozlarini taklif qiladi. Kongress odatda bir necha yilda bir marta soliq imtiyozini yangilaydi. 2012-yilda The Wall Street Journal tomonidan oʻtkazilgan soʻrovga koʻra, kompaniyalar ilmiy-tadqiqot ishlariga sarmoya kiritish toʻgʻrisida qaror qabul qilishda ushbu kreditlarga eʼtibor bermaydilar, chunki ular yangilangan kreditlarga tayanmaydilar^[428].

2014-yilda AQSHning toʻrtta transmilliy korporatsiyasi ilmiy-tadqiqot ishlariga sarflagan xarajatlari boʻyicha Top 50 talikka kirdi: Microsoft, Intel, Johnson & Johnson va Google. Eng kamida oʻn yil davomida bir nechtasi Top 20 talikka kirgan: Intel, Microsoft, Johnson & Johnson, Pfizer va IBM. Google bu roʻyxatga birinchi marta 2013-yilda kiritilgan^[428].

Yuqori texnologiyali tovarlar va patentlar eksporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yilgacha Qoʻshma Shtatlar farmatsevtika mahsulotlarining sof eksportchisi boʻlgan, ammo 2011-yildan boshlab bu tovarlarning sof importchisiga aylandi.

Qoʻshma Shtatlar postindustrial mamlakatdir. Yuqori texnologiyali mahsulotlar importi eksportdan ancha yuqori. Biroq, Qoʻshma Shtatlarning texnologik jihatdan malakali ishchi kuchi katta hajmdagi patentlarni ishlab chiqaradi va hali ham ushbu patentlarni litsenziyalash yoki sotishdan foyda oladi. Amerika Qoʻshma Shtatlarining ilmiy-tadqiqot sohalarida faol boʻlgan kompaniyalari ishlab chiqargan mahsulot va xizmatlarning 9,1 foizi intellektual mulk huquqlarini litsenziyalash bilan bogʻliq^[428].

Intellektual mulk savdosiga kelsak, Qoʻshma Shtatlar bu yoʻnalishda tengsizligicha qolmoqda. AQShda 2013-yilda mualliflik huquqi va litsenziyalashdan tushgan daromad 129,2 milliard dollarni tashkil etdi, bu oʻsha yili dunyodagi eng yuqori koʻrsatkich edi. 2013-yilda Yaponiya 31,6 milliard dollarlik tushum bilan ikkinchi oʻrinni egallagan. Shu yili Qoʻshma Shtatlarning intellektual mulkdan foydalanganlik uchun toʻlovlari 39,0 milliard dollarni tashkil etdi, biroq Irlandiya bu koʻrsatkich boʻyicha mamlakatdan oshib ketgan (46,4 dollar milliard)^[428].

Mashhur kompaniyalar va bozorlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2011-yilda daromadlari boʻyicha AQShning 20 ta eng yirik kompaniyalari Walmart, ExxonMobil, Chevron, ConocoPhillips, Fannie Mae, General Electric, Berkshire Hathaway, General Motors, Ford Motor Company, Hewlett-Packard, AT&T, Cargill, McKesson Corporation, Bank of America, Federal Home Loan Mortgage Corporation, Apple Inc., Verizon, JPMorgan Chase va Cardinal Health edi.

2013-yilda bozor kapitallashuvi boʻyicha dunyodagi eng yirik oʻnta kompaniyadan sakkiztasi Amerikada joylashgan: Apple Inc., ExxonMobil, Berkshire Hathaway, Walmart, General Electric, Microsoft, IBM va Chevron Corporation^[432].

Fortune Global 500ning 2011-yilgi maʼlumotlariga koʻra, AQShning eng yirik ish beruvchilari oʻntaligiga Walmart, AQSh pochta xizmati, IBM, UPS, McDonald's, Target Corporation, Kroger, The Home Depot, General Electric va Sears Holdings kiradi^[433].

Apple Inc., Google, IBM, McDonald’s va Microsoft Millward Brown tomonidan chop etilgan indeksda dunyodagi eng qimmat beshta brend hisoblangan^[434].

Amerikaning eng yirik kompaniyalari har yili Fortune 500da daromadlari boʻyicha yuqori oʻrinlarni egallaydi. Roʻyxatning 2000-2022-yillardagi nashrida Fortune 500 reytingida birinchi oʻrinni avtomobil ishlab chiqaruvchi General Motors (GM), neft va gaz giganti ExxonMobil yoki chakana sotuvchi Walmart egallagan^[435]. AQSH bozor kapitallashuvi boʻyicha dunyodagi koʻplab yirik kompaniyalarning bosh qarorgohidir; 2023-yil 9-fevral holatiga ko‘ra bozor kapitali bo‘yicha Amerikaning eng yirik kompaniyalari Apple, Microsoft, Google (Alphabet xolding kompaniyasi orqali), Amazon Berkshire Hathaway, Tesla , Nvidia, Visa, ExxonMobil va Meta Platforms hisoblanadi^[436]. Bundan tashqari, ushbu kompaniyalarning aksariyati eng qimmat brendlar boʻlib, daromadlari va bozor kapitali boʻyicha Coca-Cola, The Walt Disney Company va McDonald’s kabi koʻplab yirik kompaniyalar Forbes tomonidan eng qimmat brendlarning yillik reytingiga qoʻshiladi^[437].

Amerikadagi baʼzi sanoatlar hajmi bir nechta yirik kompaniyalar tomonidan belgilanadi, ular koʻpincha „katta uchlik“ yoki „katta toʻrtlik“ deb ataladi. Ushbu hodisaga misollar: Katta uchlik kredit hisobot agentliklari (Equifax, Experian va TransUnion), Katta uchlik avtomobil ishlab chiqaruvchilari (Ford, General Motors va Stellantis), Katta toʻrtlik buxgalteriya firmalari (Deloitte, Ernst & Young, KPMG va PwC) va Katta toʻrtlik aloqa operatorlari (Verizon, AT&T, T-Mobile/Sprint va Dish Network)^[438]^[439]. Amerika energetika sanoati dunyo boʻyicha eng yiriklaridan biri boʻlib, neft, tabiiy gaz, koʻmir va qayta tiklanadigan energiya manbalari boʻyicha yirik kompaniyalardan iborat. Bozor boʻyicha Amerikaning eng yirik energetika kompaniyalari neft va gaz sohasida joylashgan boʻlib, bunda ExxonMobilga Chevron, ConocoPhillips va Schlumberger qoʻshiladi; Britaniyaning BP hamda Shell neft kompaniyalari ham Qoʻshma Shtatlar energetika sohasida sezilarli ishtirokka ega va London hamda Nyu-York fond birjalarida savdo qiladi^[50]. Amerikaning koʻplab yirik neft kompaniyalari, shuningdek, BPning ham John D. Rockefeller tomonidan boshqariladigan sobiq monopoliya boʻlgan Standard Oildan kelib chiqqan. Amerika koʻmir sanoatida 30 milliard dollarlik aylanmaga ega Peabody Energy ustunlik qiladi, u 2021-yilda deyarli 23 milliard dollar daromad bilan dunyodagi eng yirik koʻmir kompaniyasi hisoblangan^[440]. Mamlakatda koʻmir qazib olishning katta qismi Gʻarbiy Virjiniya, Pennsilvaniya, Kentukki va Appalachia shtatlari hissasiga toʻgʻri keladi^[441].

STORES jurnalida eʼlon qilingan 2012-yilgi Deloitte hisobotiga koʻra, 2010-moliya yilida chakana savdodan tushgan daromad boʻyicha dunyodagi eng yirik 250 ta chakana sotuvchilardan 32% qismi AQSHda joylashgan va bu 32% qism jami chakana savdoning 41% ni tashkil qilgan^[442]. Amazon dunyodagi eng yirik onlayn sotuvchi hisoblanadi^[443].

Amerika yarimoʻtkazgich ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda birinchi oʻrinda turadi. 2011-yilda sotuvlar boʻyicha dunyodagi eng yirik 20 ta yarimoʻtkazgich ishlab chiqaruvchilarning yarmi amerikalik boʻlgan^[444]. Yaqinda Joe Biden boshchiligidagi Kongress yarimoʻtkazgich ishlab chiqarishni kuchaytiruvchi ikki partiyaviy qonun loyihasini, CHIPS and Science Act qonunini qabul qildi^[445]. Amerikaning eng yirik yarimoʻtkazgich firmalari va chip kompaniyalari Broadcom, Intel, AMD va Qualcommdir^[446]^[447].

Bozor kapitaliga koʻra Qoʻshma Shtatlardagi eng yirik firmalarning aksariyati texnologiya kompaniyalaridir. Ushbu kompaniyalarda katta beshlik texnologiya gigantlari (Apple, Amazon, Google, Microsoft va Meta) hukmronlik qiladi, shuningdek, Amerikadagi koʻplab dasturiy taʼminot firmalari ham texnologiya sanoatida hukmronlik qiladi^[448]. Mamlakatda Dell Technologies, IBM, Hewlett-Packard va Cisco kabi apparat ishlab chiqaruvchilardan tortib, Oracle, Salesforce, Adobe va Intuit kabi dasturiy taʼminot hamda hisoblash infratuzilmasi dasturchilarigacha boʻlgan bunday firmalar faoliyat yuritadi^[449].

Amerikalik prodyuserlar dunyodagi eng yuqori daromad keltiruvchi filmlarning deyarli barchasini yaratadilar. Dunyodagi eng koʻp sotilgan musiqalar sanʼatkorlarining aksariyati Qoʻshma Shtatlarda yashaydi. Amerikaning eng yirik media kompaniyalari: The Walt Disney Company, Warner Bros. Discovery, Netflix, Comcast, Paramount Global va Fox^[450].

AQSh turizm sektori har yili 60 millionga yaqin xalqaro tashrif buyuruvchilarni qabul qiladi. Yaqinda Salam Standard tomonidan olib borilgan tadqiqotda maʼlum qilinishicha, Qoʻshma Shtatlar global musulmon turizmi xarajatlaridan eng koʻp foyda oluvchi davlat boʻlib, butun dunyo boʻylab musulmonlar sayohati uchun sarflangan umumiy xarajatlarning 24 foizi yoki qariyb 35 milliard dollariga AQSh egalik qiladi^[451].

Moliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQSh bank tizimi

Listing kompaniyalari qimmatli qogʻozlari qiymati boʻyicha oʻlchanadigan boʻlsa, Nyu-York fond birjasi dunyodagi boshqa fond birjalaridan uch barobar koʻproq mablagʻga ega^[452]. 2008-yil oktyabr holatiga koʻra, barcha mahalliy NYFB listing kompaniyalarining umumiy kapitallashuvi 10,1 trillion AQSh dollarini tashkil etdi^[453]. NASDAQ yana bir Amerika fond birjasi hisoblanib, Nyu-York fond birjasi va Yaponiyaning Tokio fond birjasidan keyin dunyodagi uchinchi yirik birjadir. Biroq, NASDAQning savdo qiymati Yaponiyaning TFBdan kattaroqdir^[452]. NASDAQ AQShdagi eng yirik elektron ekranga asoslangan qimmatli qogʻozlar savdosi bozoridir. Taxminan 3800 ta kompaniya va korporatsiyalar bilan u boshqa fond birjalariga qaraganda soatiga koʻproq savdo hajmiga ega^[454].

AQSh moliya sanoati 1947-yilda qishloq xoʻjaligidan tashqari biznes umumiy foydasining atigi 10 foizini tashkil qilgan boʻlsa, 2010-yilga kelib bu 50 foizga oʻsdi. Xuddi shu davrda moliya sanoatining daromadlari YaIMdagi ulushi sifatida 2,5% dan 7,5% gacha, moliya sanoatining barcha korporativ daromadlardagi ulushi esa 10% dan 20% gacha koʻtarildi. Nyu-York shahrining moliya sohasida oʻrtacha ish haqi 1981-yildagi 80 000 dollardan 2011-yilda 360 000 dollargacha, Nyu-York shahridagi oʻrtacha ish haqi 40 000 dollardan 70 000 dollargacha koʻtarildi. 1988-yilda AQShda 900 dan ortiq depoziti boʻlgan va bu depozitlar qiymati 300 million dollardan kam boʻlgan 12500 ga yaqin bank mavjud edi, ammo 2012-yilga kelib, 1800 dan ortiq depozitlari bilan 300 million dollardan kam boʻlgan depozit qiymatiga ega 4200 ta bank boʻlgan^[455].

Aktivlari qiymati boʻyicha AQShning eng yaxshi oʻnta banki^[456]: |1|| JP Morgan Chase |2|| Bank of America |3|| Citigroup |4|| Wells Fargo |5|| Goldman Sachs |6|| Morgan Stanley |7|| US Bancorp |8|| Bank of NY Mellon |9|| HSBC North American Holdings |10|| Capital One Financial.

Xalqaro valyuta jamgʻarmasining 2012-yildagi tadqiqotiga koʻra, AQSh moliya sektori shunchalik katta miqyosda oʻsganki, natijada iqtisodiy oʻsish sekinlashmoqda. Nyu-York universiteti iqtisodchisi Thomas Philippon bu tadqiqotni qoʻllab-quvvatlab, AQSh moliyaviy xizmatlar uchun yiliga 300 milliard dollar sarflashini taxmin qildi, bu esa juda koʻp va sektor 20% ga qisqartirilishi kerak. Garvard universiteti hamda Chikago universiteti iqtisodchilari 2014-yilda tadqiqot va ishlanmalar bilan shug‘ullanuvchi ishchilar ishlagan har bir dollar yalpi ichki mahsulotga 5 dollar qo‘shishini, biroq moliya sohasi xodimlari uchun to‘lanadigan ish haqining har bir dollari YaIMning 0,60 dollarga qisqarishiga olib kelishini hisoblab chiqishgan^[457]. Xalqaro hisob-kitoblar banki olib borgan tadqiqoti natijasida ham xuddi shunday xulosaga keldi, yaʼni moliya sanoati iqtisodiy oʻsish va tadqiqot/ishlanmalarga asoslangan sanoatlarga toʻsqinlik qiladi^[458].

Tarixiy statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yalpi ichki mahsulot[tahrir | manbasini tahrirlash]

1790-2006-yilgi YaIM[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amerika Qo'shma Shtatlarining yillik iqtisodiy ma'lumotlari

Amerika Qoʻshma Shtatlarining yillik iqtisodiy maʼlumotlari^[459]
Yil	YaIM, nominal ($ milliard)	YaIM, tuzatilgan ($ milliard)	Aholi (millions)	Aholi jon boshiga YaIM, nominal ($)	Aholi jon boshiga YaIM, tuzatilgan ($)
1790	0.19	3.60	3.929	48	916
1791	0.21	3.82	4.048	52	944
1792	0.22	4.10	4.171	53	983
1793	0.25	4.43	4.297	58	1031
1794	0.31	5.00	4.428	70	1129
1795	0.38	5.31	4.562	83	1164
1796	0.41	5.47	4.700	87	1164
1797	0.41	5.57	4.843	85	1150
1798	0.41	5.80	4.990	82	1162
1799	0.44	6.20	5.141	86	1206
1800	0.48	6.55	5.297	91	1237
1801	0.51	6.87	5.486	93	1252
1802	0.45	7.09	5.679	79	1248
1803	0.48	7.21	5.872	82	1228
1804	0.53	7.49	6.065	87	1235
1805	0.56	7.88	6.258	89	1259
1806	0.61	8.26	6.451	95	1280
1807	0.58	8.27	6.644	87	1245
1808	0.64	8.28	6.838	94	1211
1809	0.68	8.92	7.031	97	1269
1810	0.70	9.40	7.224	97	1301
1811	0.76	9.82	7.460	102	1316
1812	0.78	10.2	7.700	101	1326
1813	0.96	10.8	7.939	121	1358
1814	1.06	11.2	8.179	130	1372
1815	0.91	11.3	8.419	108	1342
1816	0.81	11.3	8.659	94	1304
1817	0.76	11.5	8.899	85	1297
1818	0.72	12.0	9.139	79	1308
1819	0.72	12.3	9.379	77	1309
1820	0.70	12.8	9.618	73	1328
1821	0.73	13.4	9.939	73	1351
1822	0.80	14.0	10.268	78	1360
1823	0.75	14.5	10.596	71	1364
1824	0.75	15.3	10.924	69	1400
1825	0.81	16.0	11.252	72	1421
1826	0.86	16.6	11.580	74	1431
1827	0.91	17.1	11.909	76	1433
1828	0.89	17.3	12.237	73	1415
1829	0.92	18.0	12.565	73	1431
1830	1.01	19.5	12.901	78	1518
1831	1.04	21.2	13.321	78	1591
1832	1.12	22.6	13.742	82	1646
1833	1.14	23.3	14.162	80	1647
1834	1.20	23.7	14.582	82	1625
1835	1.32	25.0	15.003	88	1664
1836	1.46	25.7	15.423	95	1667
1837	1.54	26.0	15.843	97	1639
1838	1.58	27.1	16.264	97	1663
1839	1.65	27.8	16.684	99	1666
1840	1.55	27.8	17.123	91	1622
1841	1.63	28.4	17.733	92	1603
1842	1.60	29.4	18.345	87	1600
1843	1.55	30.8	18.957	82	1623
1844	1.69	32.6	19.569	86	1665
1845	1.84	34.6	20.182	91	1715
1846	2.04	37.4	20.794	98	1799
1847	2.39	40.0	21.406	112	1870
1848	2.41	41.4	22.018	109	1881
1849	2.40	42.0	22.631	106	1855
1850	2.56	43.9	23.261	110	1889
1851	2.70	47.5	24.086	112	1972
1852	3.04	53.0	24.911	122	2128
1853	3.28	57.3	25.736	127	2226
1854	3.68	59.3	26.561	139	2232
1855	3.94	61.7	27.386	144	2254
1856	4.00	64.1	28.212	142	2270
1857	4.13	64.4	29.037	142	2218
1858	4.05	67.1	29.862	136	2247
1859	4.38	72.0	30.687	143	2346
1860	4.32	72.3	31.513	137	2296
1861	4.58	73.7	32.351	142	2277
1862	5.76	82.9	33.188	174	2497
1863	7.60	89.3	34.026	223	2624
1864	9.43	90.4	34.863	270	2592
1865	9.86	93.0	35.701	276	2606
1866	8.98	88.8	36.538	246	2430
1867	8.33	90.4	37.376	223	2418
1868	8.14	93.9	38.213	213	2458
1869	7.85	96.6	39.051	201	2473
1870	7.79	100	39.905	195	2509
1871	7.68	105	40.938	188	2573
1872	8.21	113	41.972	196	2683
1873	8.68	123	43.006	202	2824
1874	8.43	124	44.040	191	2815
1875	8.05	123	45.073	179	2726
1876	8.21	128	46.107	178	2781
1877	8.27	132	47.141	175	2804
1878	8.31	139	48.174	172	2894
1879	9.36	157	49.208	190	3188
1880	10.4	170	50.262	206	3379
1881	11.6	191	51.542	226	3708
1882	12.2	201	52.821	231	3800
1883	12.3	206	54.100	227	3808
1884	11.8	203	55.379	212	3667
1885	11.4	201	56.658	202	3552
1886	12.0	218	57.938	208	3764
1887	13.0	234	59.217	219	3944
1888	13.8	249	60.496	227	4108
1889	13.8	258	61.775	224	4169
1890	15.2	284	63.056	240	4502
1891	15.5	287	64.361	240	4459
1892	16.4	301	65.666	250	4590
1893	15.5	284	66.970	231	4242
1894	14.2	271	68.275	208	3972
1895	15.6	300	69.580	224	4313
1896	15.4	294	70.885	218	4153
1897	16.1	307	72.189	223	4256
1898	18.2	344	73.494	248	4685
1899	19.5	365	74.799	261	4884
1900	20.7	376	76.094	272	4943
1901	22.4	397	77.584	289	5112
1902	24.2	417	79.163	305	5261
1903	26.1	429	80.632	323	5317
1904	25.8	414	82.166	314	5034
1905	28.9	459	83.822	344	5480
1906	30.9	475	85.450	362	5564
1907	34.0	492	87.008	391	5649
1908	30.3	439	88.710	342	4949
1909	32.2	468	90.490	356	5169
1910	33.4	473	92.407	362	5116
1911	34.3	488	93.863	366	5200
1912	37.4	511	95.335	392	5359
1913	39.1	531	97.225	403	5462
1914	36.5	490	99.111	368	4948
1915	38.7	504	100.546	385	5011
1916	49.6	574	101.961	487	5626
1917	59.7	560	103.268	578	5418
1918	75.8	610	103.208	735	5910
1919	78.3	615	104.514	749	5883
1920	88.4	609	106.461	830	5721
1921	73.6	595	108.538	678	5483
1922	73.4	628	110.049	667	5708
1923	85.4	711	111.947	763	6350
1924	87.0	733	114.109	762	6422
1925	90.6	750	115.829	782	6475
1926	97.0	799	117.397	826	6806
1927	95.5	807	119.035	803	6777
1928	97.4	816	120.509	808	6771
1929	103.6	865.2	121.767	851	7105
1930	91.2	790.7	123.077	741	6424
1931	76.5	739.9	124.040	617	5965
1932	58.7	643.7	124.840	470	5156
1933	56.4	635.5	125.579	449	5061
1934	66.0	704.2	126.374	522	5572
1935	73.3	766.9	127.250	576	6027
1936	83.8	866.6	128.053	654	6768
1937	91.9	911.1	128.825	713	7072
1938	86.1	879.7	129.825	663	6776
1939	92.2	950.7	130.880	704	7264
1940	101.4	1034.1	131.954	768	7837
1941	126.7	1211.1	133.121	952	9098
1942	161.9	1435.4	133.920	1209	10718
1943	198.6	1670.9	134.245	1479	12447
1944	219.8	1806.5	132.885	1654	13594
1945	223.1	1786.3	132.481	1684	13483
1946	222.3	1589.4	140.054	1587	11348
1947	244.2	1574.5	143.446	1702	10976
1948	269.2	1643.2	146.093	1843	11248
1949	267.3	1634.6	148.665	1798	10995
1950	293.8	1777.3	151.235	1943	11752
1951	339.3	1915.0	153.310	2213	12491
1952	358.3	1988.3	155.687	2301	12771
1953	379.4	2079.5	158.242	2398	13141
1954	380.4	2065.4	161.164	2360	12816
1955	414.8	2212.8	164.308	2525	13467
1956	437.5	2255.8	167.306	2615	13483
1957	461.1	2301.1	170.371	2706	13506
1958	467.2	2279.2	173.320	2696	13150
1959	506.6	2441.3	176.289	2874	13848
1960	526.4	2501.8	179.979	2925	13901
1961	544.7	2560.0	182.992	2977	13990
1962	585.6	2715.2	185.771	3152	14616
1963	617.7	2834.0	188.483	3277	15036
1964	663.6	2998.6	191.141	3472	15688
1965	719.1	3191.1	193.526	3716	16489
1966	787.8	3399.1	195.576	4028	17380
1967	832.6	3484.6	197.457	4217	17647
1968	911.0	3652.7	199.399	4564	18319
1969	984.6	3765.4	201.385	4889	18698
1970	1038.5	3771.9	203.984	5091	18491
1971	1127.1	3898.6	206.827	5449	18850
1972	1238.3	4105.0	209.284	5917	19614
1973	1382.7	4341.5	211.357	6542	20541
1974	1500.0	4319.6	213.342	7031	20247
1975	1638.3	4311.2	215.465	7604	20009
1976	1825.3	4540.9	217.583	8389	20870
1977	2030.9	4750.5	219.760	9241	21617
1978	2294.7	5015.0	222.095	10332	22580
1979	2563.3	5173.4	224.567	11414	23037
1980	2789.5	5161.7	227.225	12276	22716
1981	3128.4	5291.7	229.466	13633	23061
1982	3255.0	5189.3	231.664	14051	22400
1983	3536.7	5423.8	233.792	15128	23199
1984	3933.2	5813.6	235.825	16678	24652
1985	4220.3	6053.7	237.924	17738	25444
1986	4462.8	6263.6	240.133	18585	26084
1987	4739.5	6475.1	242.289	19561	26725
1988	5103.8	6742.7	244.499	20875	27578
1989	5484.4	6981.4	246.819	22220	28286
1990	5803.1	7112.5	249.623	23247	28493
1991	5995.9	7100.5	252.981	23701	28067
1992	6337.7	7336.6	256.514	24707	28601
1993	6657.4	7532.7	259.919	25613	28981
1994	7072.2	7835.5	263.126	26878	29779
1995	7397.7	8031.7	266.278	27782	30163
1996	7816.9	8328.9	269.394	29017	30917
1997	8304.3	8703.5	272.647	30458	31922
1998	8747.0	9066.9	275.854	31709	32868
1999	9268.4	9470.3	279.040	33215	33939
2000	9817.0	9817.0	282.217	34785	34785
2001	10128.0	9890.7	285.226	35509	34677
2002	10469.6	10048.8	288.126	36337	34876
2003	10960.8	10301.0	290.796	37692	35423
2004	11685.9	10675.8	293.638	39797	36357
2005	12433.9	11003.4	296.507	41935	37110
2006	13194.7	11319.4	299.98	44071	37807

Real YaIMning foiz koʻrinishidagi oʻzgarishi (1930-1946); manba: Iqtisodiy tahlil byurosi
Real YaIMning foiz koʻrinishidagi oʻzgarishi (1947-1973); manba: Iqtisodiy tahlil byurosi
Real YaIMning foiz koʻrinishidagi oʻzgarishi (1974-1990); manba: Iqtisodiy tahlil byurosi
Real YaIMning foiz koʻrinishidagi oʻzgarishi (1991-2008), manba: I qtisodiy tahlil byurosi
Aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning oʻsishi

Aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning oʻsishi
AQShda aholi jon boshiga real YaIM
1961-2015-yillarda AQSh iqtisodiyotining tarixiy oʻsishi
Qoʻshma Shtatlarda kishi boshiga YaIM
AQSh yalpi xususiy ichki investitsiyalari va soliqdan keyingi korporativ foyda yalpi ichki mahsulot ulushi sifatida
1980-yildan beri AQShning jahon yalpi ichki mahsulotidagi ulushi (%). AQSHning jahon yalpi ichki mahsulotidagi ulushi (nominal) 1985-yilda eng yuqori choʻqqisiga chiqdi va jahon YaIM hajmining 32,74 foizini (nominal) tashkil etdi. Ikkinchi eng yuqori ulush 2001-yilda 32,24% ni tashkil etdi. AQShning xarid qobiliyati boʻyicha jahon yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 1999-yilda eng yuqori choʻqqisiga chiqdi va global YaIMning (XQP) 23,78% qismini tashkil etdi. Shundan beri ulush har yili pasayib bormoqda.
Jahon iqtisodiyotida AQSh

Jahon iqtisodiyotida AQSh

Bandlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda ishsizlik

AQShdagi mehnatga layoqatli aholining ish bilan band boʻlish ulushi, 1995-2012.
AQShdagi rasmiy ishsizlik darajasi, 1950-2005
Qoʻshma Shtatlardagi ishsizlikning oʻrtacha davomiyligi (1948-2010)
Oʻrtacha yillik ish vaqti
Xususiy sanoat filiallari boʻyicha barcha xodimlar

Ishlab chiqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda ishlab chiqarish

AQShda ishlab chiqarish xodimlari

AQShda ishlab chiqarish xodimlari
AQSH ishlab chiqarish sanoatining nominal YaIMdagi ulushi

AQSH ishlab chiqarish sanoatining nominal YaIMdagi ulushi

Daromad[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda daromad va Qo'shma Shtatlardagi farovonlik

Tanlangan tovarlar va xizmatlarga nisbatan AQSH real daromadining oʻzgarishi

Tanlangan tovarlar va xizmatlarga nisbatan AQSH real daromadining oʻzgarishi
Uy xoʻjaliklarining beshta daraja boʻyicha oʻrtacha daromadi (1967-2015)^[460]
U. S. real median household income, 1967-2014

AQShning real oʻrtacha uy xoʻjaliklari daromadi, 1967-2014^[461]
1947-2014-yillardagi taqsimot boʻyicha 1973-yilga indekslangan real oila daromadlari^[461]

Kompensatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQShda soatiga real kompensatsiya (1947-2021).

Ish haqi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1964-yildan 2005-yilgacha AQShda real ish haqining tarixiy grafigi
Taʼlim darajasi boʻyicha oʻrtacha real ish haqi^[462]

Unumdorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Unumdorlik va real oʻrtacha oila daromadining oʻsishi, 1947-2009.

Hozirda milliy daromadning xodimlarga toʻgʻri keladigan ulushi taxminan olganda 1970-yildagi bilan bir xil darajada^[463].

Ish haqi va unumdorlik oʻrtasidagi aniq tafovutlar inflyatsiyani hisoblash uchun oʻtkazilgan turli soʻrovlar va foydalanilgan formulalardan kelib chiqadi^[464].

Tengsizlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda daromadlar tengsizligi

Qoʻshma Shtatlar va Fransiyada eng yuqori daromad tengsizligi
Yuqori 1% fiskal daromad ulushi
Uy xoʻjaliklari daromadi uchun Gini koeffitsiyenti (1967-2007), manba: Amerika Qoʻshma Shtatlari Savdo Palatasi

Uy xoʻjaliklari daromadi uchun Gini koeffitsiyenti (1967-2007), manba: Amerika Qoʻshma Shtatlari Savdo Palatasi
AQShdagi yuqori 1% va 0.1% daromadlar ulushi, 1913-2013

AQShdagi yuqori 1% va 0.1% daromadlar ulushi, 1913-2013
Daromadlar tengsizligi paneli

Daromadlar tengsizligi paneli

Sogʻliqni saqlash xarajatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda sogʻliqni saqlash

OECD boy davlatlaridagi oʻrtacha umr koʻrishning sogʻliqni saqlash xarajatlariga nisbati^[465]^[466]
Sogʻliqni saqlash xarajatlarining YaIMdagi ulushi
International Comparison — Healthcare spending as % GDP

Xalqaro taqqoslash — Sog‘liqni saqlash xarajatlari YaIMning %i sifatida

Tarif stavkalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShdagi tariflar roʻyxati va Qoʻshma Shtatlardagi proteksionizm

AQShda oʻrtacha tarif stavkalari (1821-2016)
Oʻrtacha tarif stavkalari (Fransiya, Buyuk Britaniya, AQSh)
Tanlangan mamlakatlar uchun oʻrtacha tarif stavkalari (1913-2007)
Ishlab chiqarilgan mahsulotlarga oʻrtacha tarif stavkalari

Savdo balansi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: Amerika Qoʻshma Shtatlari tashqi savdosi

AQSH savdo balansi va savdo siyosati (1895-2015)

AQSH savdo balansi va savdo siyosati (1895-2015)
Import, eksport va sof import
AQSh savdo balansi (from 1960)
Tovarlar eksporti (1870-1992)

Inflyatsiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Federal soliq[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShda soliq tizimi

Soliq siyosati markazi tomonidan 2014-yil uchun prognoz qilingan daromad foizlari va komponentlari boʻyicha AQSh federal soliq stavkalari^[467]^[468]
Kongress byudjet idorasi tomonidan tarixiy federal soliq stavkalarining daromad darajasi boʻyicha taqsimlangan hisob-kitoblari^[399]

Hukumat xarajatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQSh federal byudjeti

Federal, shtat va mahalliy hukumat xarajatlari YaIMning %i sifatida
Revenue and expense as % GDP

YaIMning %i sifatida daromad va xarajatlar
2019-yilda mamlakatlar boʻyicha global harbiy xarajatlar milliard AQSh dollarida koʻrsatilgan dumaloq diagramma

Qarz[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy sahifa: AQShning davlat qarzi

Qoʻshma Shtatlardagi qarz
Qoʻshma Shtatlar aktivlarining YaIMdagi ulushi, 1960-2008
Qoʻshma Shtatlar majburiyatlarining YaIMdagi ulushi, 1960-2009
1990-yildan 2012-yil yanvarigacha aniqlangan AQSh federal hukumati qarzining chegarasi^[469]
Defitsit va oʻsayotgan qarz , 2001-2016.

Defitsit va oʻsayotgan qarz , 2001-2016.
AQSh sof davlat qarzi va umumiy davlat qarzi

Defitsit[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yillik federal taqchillikning YaIMdagi ulushi (foizda)
"Egizak defitsit", (1960-2006)

Davlat va hudud iqtisodiyotlari roʻyxati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shtat va federal okrug iqtisodiyotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hudud iqtisodiyotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shuningdek qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Jones, Huw. „New York widens lead over London in top finance centres index“. www.reuters.com (2022-yil 24-mart). Qaraldi: 2022-yil 29-iyul.
↑ „The Global Financial Centres Index 32“. Long Finance (2022-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 22-sentyabr.
↑ „World Economic Outlook Database, April 2022“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
↑ „World Bank Country and Lending Groups“. datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.
↑ „U.S. and World Population Clock“. United States census. Qaraldi: 2023-yil 26-iyun.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 „Report for Selected Countries and Subjects: April 2023“. imf.org. International Monetary Fund.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 „The outlook is uncertain again amid financial sector turmoil, high inflation, ongoing effects of Russia's invasion of Ukraine, and three years of COVID“. International Monetary Fund (2023-yil 11-aprel).
↑ ^8,0 ^8,1 „Field Listing: GDP – Composition, by Sector of Origin“. Central Intelligence Agency World Factbook. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2018-yil 3-aprel.
↑ „US inflation eases to 4.9% in April as Fed tightening takes effect“. Financial Times.
↑ ^10,0 ^10,1 „Poverty in the United States: 2021“. United States Census Bureau (2022-yil 13-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 5-oktyabr.
↑ „Income Distribution Measures and Percent Change Using Money Income and Equivalence-Adjusted Income“. census.gov. United States Census Bureau. Qaraldi: 2021-yil 15-yanvar.
↑ „The Distribution of Household Income, 2017“. cbo.gov 31, 32. Congressional Budget Office (2020-yil 2-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 19-oktyabr.
↑ „Human Development Index (HDI)“. hdr.undp.org. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Qaraldi: 2022-yil 12-noyabr.
↑ „Inequality-adjusted HDI (IHDI)“. hdr.undp.org. UNDP. Qaraldi: 2022-yil 12-noyabr.
↑ ^15,0 ^15,1 ^15,2 ^15,3 ^15,4 „Employment status of the civilian population by sex and age“. BLS.gov. Bureau of Labor Statistics. Qaraldi: 2020-yil 4-oktyabr.
↑ „Employment by major industry sector“. Bureau of Labor Statistics. Qaraldi: 2018-yil 5-iyul.
↑ „National Average Wage Index“.
↑ „Usual Weekly Earnings Summary“. www.bls.gov. Bureau of Labor Statistics (2020-yil 17-yanvar).
↑ „$60,575【 USA Salary Calculator 】 - Salary After Taxes“, goodcalculators.com
↑ ^20,0 ^20,1 „us-international-trade-goods-and-services-december-2021“. Bureau of Economic Analysis. Qaraldi: 2022-yil 16-aprel.
↑ „Exports of goods by principal end-use category“. Census Bureau.
↑ ^22,0 ^22,1 „U.S. trade in goods with World, Seasonally Adjusted“. United States Census Bureau. Qaraldi: 2021-yil 1-iyun.
↑ „Imports of goods by principal end-use category“. Census Bureau.
↑ ^24,0 ^24,1 ^24,2 ^24,3 ^24,4 „Report for Selected Countries and Subjects: October 2022“. imf.org. International Monetary Fund.
↑ „Treasury TIC Data“. U.S. Department of the Treasury. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar.
↑ CBO-Historical Budget Data-Retrieved January 28, 2020
↑ „Development aid rises again in 2016 but flows to poorest countries dip“. OECD (2017-yil 11-aprel). Qaraldi: 2017-yil 25-sentyabr.
↑ (4)Outline of the U. S. Economy — (2)How the U. S. Economy Works.
↑ „U. S. Economy — Basic Conditions & Resources“.
↑ „Report for Selected Country Groups and Subjects (PPP valuation of country GDP)“ (en-US). IMF. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
↑ „World Economic Outlook Database, April 2022“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.
↑ „United States reference resource“. The World Factbook Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2019-yil 31-may.
↑ ^33,0 ^33,1 „The Implementation of Monetary Policy – The Federal Reserve in the International Sphere“. Qaraldi: 2010-yil 24-avgust.
↑ Zaw Thiha Tun. „How Petrodollars Affect The U.S. Dollar“ (2015-yil 29-iyul). Qaraldi: 2016-yil 14-oktyabr.
↑ ^35,0 ^35,1 Benjamin J. Cohen, The Future of Money, Princeton University Press, 2006, ISBN 0691116660; cf. „the dollar is the de facto currency in Cambodia“, Charles Agar, Frommer’s Vietnam, 2006, ISBN 0471798169, p. 17
↑ „US GDP Growth Rate by Year“. multpl.com. US Bureau of Economic Analysis (2014-yil 31-mart). Qaraldi: 2014-yil 18-iyun.
↑ ^37,0 ^37,1 „Top Trading Partners“. U.S. Census Bureau (2016-yil dekabr). Qaraldi: 2017-yil 8-iyul.
↑ „World Trade Statistical Review 2019“. World Trade Organization. Qaraldi: 2019-yil 31-may.
↑ „United States free trade agreements“. Office of the United States Trade Representative. Qaraldi: 2019-yil 31-may.
↑ Wright, Gavin, and Jesse Czelusta, „Resource-Based Growth Past and Present“, in Natural Resources: Neither Curse Nor Destiny, ed.
↑ Anthony. „10 Countries With The Most Natural Resources“. Investopedia (2016-yil 12-sentyabr).
↑ „Income“. Better Life Index. OECD. — „In the United States, the average household net adjusted disposable income per capita is USD 45 284 a year, much higher than the OECD average of USD 33 604 and the highest figure in the OECD.“. Qaraldi: 2019-yil 28-sentyabr.
↑ ^43,0 ^43,1 "Household Income". Society at a Glance 2014: OECD Social Indicators. Society at a Glance (OECD Publishing). March 18, 2014. doi:10.1787/soc_glance-2014-en. ISBN 9789264200722. http://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/society-at-a-glance-2014_soc_glance-2014-en. Qaraldi: May 29, 2014. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]
↑ ^44,0 ^44,1 ^44,2 „OECD Better Life Index“. OECD. Qaraldi: 2012-yil 25-noyabr.
↑ ^45,0 ^45,1 Digital History. „Digital History“. Digitalhistory.uh.edu. 2004-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „United States remains the world's top producer of petroleum and natural gas hydrocarbons“. EIA.
↑ Katsuhiko Hara; Issaku Harada (staff writers). „US overtook China as top trading nation in 2016“. Nikkei Asian Review (2017-yil 13-aprel). Qaraldi: 2017-yil 22-iyun.
↑ Vargo, Frank. „U.S. Manufacturing Remains World's Largest“. Shopfloor (2011-yil 11-mart). 2012-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 28-mart.
↑ „Trade recovery expected in 2017 and 2018, amid policy uncertainty“. World Trade Organization (2017-yil 12-aprel). Qaraldi: 2017-yil 22-iyun.
↑ ^50,0 ^50,1 „Global 500 2016“. Fortune.
↑ „The US is home to more billionaires than China, Germany and Russia combined“. CNBC (2019-yil 9-may). Qaraldi: 2019-yil 9-may.
↑ „Wealth-X's Billionaire Census 2019 report reveals insights and trends about the world's top billionaires“. hk.asiatatler.com. Qaraldi: 2019-yil 14-may.
↑ „Total Assets, All Commercial Banks“ (1973-yil 3-yanvar).
↑ „Doubling Down on Data“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
↑ „The asset management industry in the United States“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
↑ „Monthly Reports - World Federation of Exchanges“. WFE.
↑ Table A — Market Capitalization of the World’s Top Stock Exchanges (As at end of June 2012).
↑ „CIA – The World Factbook“. Cia.gov. 2007-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „CIA – The World Factbook“. Cia.gov. 2007-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ Adapting and evolving – Global venture capital insights and trends 2014.
↑ „2014 Global R&D Funding Forecast“. battelle.org (2013-yil 16-dekabr). 2014-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
↑ ^62,0 ^62,1 „Personal consumption expenditures (PCE)/gross domestic product (GDP)“ FRED Graph, Federal Reserve Bank of St. Louis
↑ „Shares of gross domestic income: Compensation of employees, paid: Wage and salary accruals: Disbursements: To persons“ FRED Graph, Federal Reserve Bank of St. Louis
↑ „United Nations Statistics Division – National Accounts Main Aggregates Database“.
↑ „Country comparison :: net migration rate“. Central Intelligence Agency. The World Factbook (2014). 2008-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 18-iyun.
↑ „Rankings: Global Competitiveness Report 2013–2014“. World Economic Forum. Qaraldi: 2014-yil 1-iyun.
↑ ^67,0 ^67,1 „FRED – Real GDP“.
↑ ^68,0 ^68,1 „FRED – Household Net Worth“.
↑ „FRED-Total Non-Farm Payrolls“.
↑ „FRED-Civilian Unemployment Rate“.
↑ The New York Times.
↑ „CIA World Factbook "Distribution of Family Income"“. 2011-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-iyun.
↑ Gray, Sarah. „Trump Policies Highlighted in Scathing U.N. Report On U.S. Poverty“. Fortune (2018-yil 4-iyun). Qaraldi: 2018-yil 13-sentyabr. „"The United States has the highest rate of income inequality among Western countries", the report states.“.
↑ „Colonial Economy“ (en). National Museum of American History (2018-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 20-may.
↑ „Digital History“. www.digitalhistory.uh.edu. Qaraldi: 2022-yil 20-may.
↑ „Territory Worth Contesting“ (en). National Museum of American History (2018-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 20-may.
↑ „19th century: Immigration Galore – Peopling of NYC: The Immigrant Experience“ (en-CAC). Qaraldi: 2022-yil 20-may.
↑ „A Market Revolution“ (en). National Museum of American History (2018-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 20-may.
↑ Baten, Jörg. A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press, 2016 — 88ff bet. ISBN 978-1107507180.
↑ W. J. Rorabaugh. America's Promise: A Concise History of the United States. Rowman & Littlefield, 2004 — 210 bet. ISBN 978-0742511897.
↑ Moore, Geoffrey H.. Appendix A The Development and Role of the National Bureau of Economic Research's Business Cycle Chronologies. University of Chicago Press, 1986 — 735–780 bet.
↑ Knoop, Todd A.. Recessions and Depressions: Understanding Business Cycles. Praeger Publishers, July 30, 2004 — 166–71 bet. ISBN 978-0275981624.
↑ Baten, Jörg. A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press, 2016 — 95 bet. ISBN 978-1107507180.
↑ „17.1 the Great Depression and Keynesian Economics“ (2016-yil dekabr).
↑ Baten, Jörg. A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press, 2016 — 97f bet. ISBN 978-1107507180.
↑ Steven Mintz and Susan Kellogg, Domestic Revolutions: a Social History of American Family Life (1988) ch 9
↑ Buchanan, James M.. Democracy in Deficit: The Political Legacy of Lord Keynes. New York: Academic Press, 1977 — 1–55 bet. ISBN 978-0865972278.
↑ „Current Population Reports: Money Income of Households and Persons in the United States (1987)“. U.S. Department of Commerce.
↑ „Current Population Reports: Income of nonfarm families and individuals (1946)“. U.S. Department of Commerce.
↑ ^90,0 ^90,1 „Global Crisis News“. GCN (2009-yil 30-oktyabr). 2009-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.
↑ ^91,0 ^91,1 „Worries grow of deeper U.S. recession“. CNN. 2008-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 17-noyabr.
↑ Schuman. „Is China facing a Japanese future?“ (2011-yil 14-fevral). Qaraldi: 2012-yil 27-fevral.
↑ ^93,0 ^93,1 „FRED – Total Non-Farm Payrolls“ (1939-yil yanvar).
↑ ^94,0 ^94,1 „Financial Crisis Inquiry Report-Conclusions-January 2011“. Fcic.law.stanford.edu (2011-yil 10-mart). Qaraldi: 2013-yil 22-aprel.
↑ „FRED – Household Debt Changes“ (1945-yil oktyabr).
↑ „FRED – Civilian Unemployment Rate“ (1948-yil yanvar).
↑ „FRED – Civilian Unemployment Rate“ (1948-yil yanvar).
↑ The New York Times.
↑ „CIA World Factbook – Debt to GDP“. 2007-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Pound, Jesse. „Fed's Bullard says the recession is over but rates will 'stay low for a long time'“. CNBC (2020-yil 28-avgust). Qaraldi: 2020-yil 4-sentyabr.
↑ 2020-yil 5-may kuni Phoenixga joʻnab ketishidan oldin yigʻilgan prezident Trumpning jurnalistlarga bergan bayonoti, Arizona, President Donald J. Trump departs from Joint Base Andrews en route to Phoenix YouTubeda, 5-may 2020-yil, 10:06-10:14.
↑ Wiseman, Paul. „US trade gap rises to $44.4 billion as virus slams commerce“ (en). Associated Press (2020-yil 5-may).
↑ Mutikani, Lucia. „U.S. trade deficit widens, services sector contracts amid coronavirus“ (en). Reuters (2020-yil 5-may).
↑ Shepardson, David; Rucinski, Tracy. „Exclusive: U.S. airlines burn through 1620 billion a month as traffic plummets“ (en). Reuters (2020-yil 6-may).
↑ „The Great Recession Was Bad. The 'Great Lockdown' Is Worse.“. BloombergQuint. Qaraldi: 2020-yil 15-aprel.
↑ „IMF Says 'Great Lockdown' Worst Recession Since Depression, Far Worse Than Last Crisis“. nysscpa.org. Qaraldi: 2020-yil 15-aprel.
↑ Ben Winck. „IMF economic outlook: 'Great Lockdown' will be worst recession in century“. Business Insider (2020-yil 14-aprel). Qaraldi: 2020-yil 27-aprel.
↑ {{{editor}}}: „'Great Lockdown' to rival Great Depression with 3% hit to global economy, says IMF | Business“. The Guardian (2020-yil 14-aprel). Qaraldi: 2020-yil 27-aprel.
↑ Collinson, Stephen. „Trump economy faces long-term disaster as jobs data looms“ (en). CNN (2020-yil 7-may).
↑ Ross, Jamie. „Trump's Live Reaction to Record Unemployment: Don't Blame Me“ (en). Yahoo Business (2020-yil 8-may).
↑ Schneider, Howard; Saphir, Ann. „In nod to grim U.S. outlook, Fed's Powell calls for more fiscal support“ (en). Reuters (2020-yil 13-may).
↑ Fottrell, Quentin. „Over 40 million people filed for unemployment since March – 170,200 stimulus checks are a mere Band-Aid for Americans“ (en). MarketWatch (for Yahoo! Finance) (2020-yil 31-may).
↑ Shepardson, David. „U.S. airlines gain final approval to drop services to 75 domestic airports“ (en). Reuters (2020-yil 4-iyun).
↑ „Fed Expects Unemployment Rate to Stay High: Live Updates“ (en). The New York Times (2020-yil 10-iyun).
↑ „US economy grew 5.7% in 2021 in rebound from 2020 recession“ (en). ABC News. Qaraldi: 2022-yil 28-yanvar.
↑ „Inflation Hits 9.1 Percent, Highest Level in 41 Years“ (2022-yil 13-iyul).
↑ „Report for Selected Countries and Subjects“.
↑ FRED-Real GDP-Retrieved July 1, 2018.
↑ „BEA News Release – GDP Second Quarter 2018 – July 27, 2018“.
↑ „BEA News Release – GDP Second Quarter 2018 – July 27, 2018“.
↑ ^121,0 ^121,1 Analysis. „Bureau of Economic Analysis“. bea.gov. Qaraldi: 2018-yil 7-may.
↑ „Gross Domestic Product, 2nd Quarter 2020 (Advance Estimate) and Annual Update“ (2020-yil 30-iyul). Qaraldi: 2022-yil 11-noyabr.
↑ „China’s Economic Rise: History, Trends, Challenges, and Implications for the United States“ (2019-yil 25-iyun). Qaraldi: 2022-yil 11-noyabr.
↑ CIA World Factbook-United States-Retrieved July 29, 2018.
↑ „FRED – Real GDP per Capita – Annual Average“ (1947-yil yanvar).
↑ The New York Times.
↑ „CIA World Factbook. "USA Economy".“. 2007-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „GDP growth (annual %)“. Data.worldbank.org. Qaraldi: 2014-yil 8-dekabr.
↑ „National Income and Product Accounts Gross Domestic Product: Second Quarter 2014 (Advance Estimate) Annual Revision: 1999 through First Quarter 2014“. Bureau of Economic Analysis. Bureau of Economic Analysis. Qaraldi: 2014-yil 31-iyul.
↑ „UNCTADstat – Table view“. unctadstat.unctad.org. Qaraldi: 2017-yil 26-noyabr.
↑ „Report for Selected Countries and Subjects“ (en-US). imf.org. Qaraldi: 2017-yil 26-noyabr.
↑ „The World Factbook – Central Intelligence Agency“ (en). cia.gov. Qaraldi: 2017-yil 26-noyabr.
↑ Federal Reserve Economic Data-All Employees Total Non-Farm-Retrieved July 29, 2018.
↑ „CIA World Factbook. "United States.“ (2022-yil 16-fevral).
↑ ^135,0 ^135,1 ^135,2 McFeatters, Dale. „Saluting 154 million in workforce on Labor Day“. Napa Valley Register (2010-yil 6-sentyabr).
↑ ^136,0 ^136,1 ^136,2 ^136,3 ^136,4 ^136,5 ^136,6 „Office of Advocacy – Frequently Asked Questions – How important are small businesses to the U.S. economy?“. SBA.gov. 2010-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „Obama: Small Business 'Heart' of Economy – YouTube“. Youtube. 2021-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „Global 500 2010: Global 500 1–100“. CNN.
↑ Walmart Corporate and Financial Facts.
↑ "Minority population growing in the United States, census estimates show".
↑ „Current Unemployment Rates for States and Historical Highs/Lows“. BLS (2012-yil iyun). Qaraldi: 2012-yil 15-iyun.
↑ Median Household Income for States: 2007 and 2008, September 2009, census.gov.
↑ Doree Armstrong (February 12, 2014).
↑ Keith Naughton, Lynn Doan and Jeffrey Green (February 20, 2015).
↑ Michael Hiltzik (March 25, 2015).
↑ „Doing Business in the United States (2006)“. World Bank. Qaraldi: 2007-yil 28-iyun.
↑ Rebecca Ray, Milla Sanes, and John Schmitt (May 2013).
↑ Tara Siegel Bernard (February 22, 2013).
↑ Maxwell Strachan, Alissa Scheller, Jan Diehm (October 29, 2013). 15 Ways The United States Is The Best (At Being The Worst).
↑ Ishaan Tharoor (May 20, 2014).
↑ O'Brien, Fergal; Schneeweiss, Zoe. „U.S. Ranked Worst for Workers' Rights Among Major Economies“. Bloomberg (2020-yil 18-iyun). Qaraldi: 2020-yil 19-iyun.
↑ Pfeffer, Jeffrey. Dying for a Paycheck: How Modern Management Harms Employee Health and Company Performance – and What We Can Do About It. HarperBusiness, 2018 — 38 bet. ISBN 978-0062800923.
↑ McGregor, Jena. „This professor says the workplace is the fifth leading cause of death in the U.S.“. The Washington Post (2018-yil 22-mart). Qaraldi: 2019-yil 5-iyul.
↑ Kinderman, Daniel (2019). "The Neoliberal Revolution in Industrial Relations". Catalyst 2 (4): 117–118. ISSN 2475-7365. "Neoliberal industrial relations reform and increased employer discretion has enabled employers to significantly increase the performance pressure, with serious repercussions for employees. In the United States, work-related issues including layoffs, job insecurity, toxic cultures, and long hours may be responsible for up to 120,000 deaths a year."
↑ „Federal Reserve Database-FRED-Data Series UNRATE“. Research.stlouisfed.org (2013-yil 6-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.
↑ „Federal Reserve Database-FRED-Data Series Unemploy“. Research.stlouisfed.org (1948-yil yanvar). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.
↑ „Federal Reserve Database-FRED-Data Series U6RATE-March 2013“. Research.stlouisfed.org (2013-yil 6-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.
↑ „Federal Reserve Database-CLF160V Data Series“. Research.stlouisfed.org (1948-yil yanvar). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.
↑ „FRED Database – POP Data Series – U.S. Population. November 2012“. Research.stlouisfed.org (1952-yil yanvar). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.
↑ „Millions of Unemployed Face Years Without Jobs“ article by Peter S. Goodman in The New York Times February 20, 2010.
↑ "Immigrants top native born in U. S. job hunt".
↑ "Broader U-6 Unemployment Rate Increases to 17.1% in April".
↑ „Four million more people working part time than 2 years ago“. EconPost.com (2010-yil 17-mart). 2010-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 30-mart.
↑ Schwartz, Nelson. „Recovery in U.S. Is Lifting Profits, but Not Adding Jobs“. The New York Times (2013-yil 3-mart). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.
↑ „FRED – All Employees Total Non-farm Payrolls“ (1939-yil yanvar).
↑ Constance Sorrentino; Joyanna Moy (June 2002). "U.S. labor market performance in international perspective". Monthly Labor Review. http://www.bls.gov/opub/mlr/2002/06/art2full.pdf. Qaraldi: August 22, 2013. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]
↑ „Chronic Unemployment in the Euro Area: Causes and Cures“. World Economic Outlook. International Monetary Fund (1999). Qaraldi: 2013-yil 22-avgust.
↑ Time-Life Books, Library of Nations: United States, Sixth European English language printing, 1989
↑ „Unemployment“. Euro Economics. University of North Carolina. — „Chart“. Qaraldi: 2013-yil 22-avgust.
↑ „Current Population Survey“. Bureau of Labor Statistics, U.S. Government (2009-yil 5-iyun). Qaraldi: 2009-yil 19-iyun.
↑ "Employment and Unemployment Among Youth Summary".
↑ "The Unemployment News Is Worse For Many".
↑ „The U.S. economy added 4.8 million jobs in June, but fierce new headwinds have emerged“ (en-US). The Washington Post. Qaraldi: 2021-yil 8-iyun.
↑ „Gross Domestic Product, 2nd Quarter 2020 (Advance Estimate) and Annual Update | U. S. Bureau of Economic Analysis (BEA)“. www.bea.gov. Qaraldi: 2021-yil 8-iyun.
↑ Cox. „Second-quarter GDP plunged by worst-ever 32.9% amid virus-induced shutdown“ (en). CNBC (2020-yil 30-iyul). Qaraldi: 2021-yil 8-iyun.
↑ „The US labor market recovered rapidly in 2021 but still fell short even before Omicron wave“ (en). PIIE (2022-yil 7-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 12-aprel.
↑ „The World Factbook (United States)“. CIA.gov (2013-yil 25-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.
↑ „CPI Detailed Report – Data for February 2013“. Bureau of Labor Statistics. Qaraldi: 2014-yil 1-iyun.
↑ „CBO. The Distribution of Household Income, 2015“ (2018-yil 8-noyabr).
↑ Federal Reserve Bulletin.
↑ „FRED – Real Median Household Income“ (1984-yil yanvar).
↑ „Z.1: Financial Accounts of the United States“. Federal Reserve Board of Governors (2014-yil 6-mart). 2014-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 31-may.
↑ David Leonhardt and Kevin Quealy (April 22, 2014).
↑ „CIA World Factbook. "Distribution of Family Income"“. 2011-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-iyun.
↑ „CBO. The Distribution of Household Income, 2014“ (2018-yil 19-mart).
↑ The New York Times.
↑ Chokshi, Niraj. „Income inequality seems to be rising in more than 2 in 3 metro areas“. The Washington Post (2014-yil 11-avgust). Qaraldi: 2014-yil 13-sentyabr.
↑ Saez, Emmanuel (June 30, 2016).
↑ Alvaredo, Facundo; Atkinson, Anthony B.; Piketty, Thomas; Saez, Emmanuel (2013).
↑ Focus on Top Incomes and Taxation in OECD Countries: Was the crisis a game changer?
↑ White House: Hereʼs Why You Have To Care About Inequality Timothy Noah | tnr.com| January 13, 2012.
↑ Krugman, Paul. „For Richer“. The New York Times (2002-yil 20-oktyabr).
↑ The New York Times.
↑ Martin Gilens; Benjamin I. Page (2014). "Testing Theories of American Politics: Elites, Interest Groups, and Average Citizens". Perspectives on Politics 12 (3): 564–581. doi:10.1017/S1537592714001595. http://scholar.princeton.edu/sites/default/files/mgilens/files/gilens_and_page_2014_-testing_theories_of_american_politics.doc.pdf.
↑ Piketty, Thomas (2014).
↑ "The Broken Contract", By George Packer, Foreign Affairs, November/December 2011
↑ Christoffersen, John. „Rising inequality 'most important problem,' says Nobel-winning economist“. St. Louis Post-Dispatch (2013-yil 14-oktyabr). Qaraldi: 2013-yil 19-oktyabr.
↑ Piketty, Thomas (2014).
↑ Jeff Guo (July 1, 2016).
↑ Telford, Taylor. „Income inequality in America is the highest it's been since census started tracking it, data shows“. The Washington Post (2019-yil 26-sentyabr). Qaraldi: 2019-yil 27-sentyabr.
↑ ^201,0 ^201,1 Winship. „Overstating the Costs of Inequality“. Brookings (spring 2013). 2013-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ „Income Inequality in America: Fact and Fiction“. e21. Manhattan Institute (2014-yil may). Qaraldi: 2014-yil 14-avgust.
↑ Porter, Eduardo. „Tyler Cowen on Inequality and What Really Ails America“. The New York Times (2014-yil 30-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Cowen, Tyler. „Income Inequality Is Not Rising Globally. It's Falling“. The New York Times (2014-yil 19-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Lucas. „The U.S. Recession of 2007–201?“ (2011-yil 19-may). 2014-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Henninger, Daniel. „The Disappearing Recovery: What if the weak recovery is all the recovery we are going to get?“. The Wall Street Journal (2011-yil 13-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Stiles, Andrew. „The Full Piketty: Experts raise questions about Frenchman's data on income inequality“. The Washington Free Beacon (1014-yil 28-may). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Feldstein, Martin. „Piketty's Numbers Don't Add Up: Ignoring dramatic changes in tax rules since 1980 creates the false impression that income inequality is rising“. The Wall Street Journal (2014-yil 14-may). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Michael Bordo. „Does inequality lead to a financial crisis?“. Vox (2014-yil 24-mart). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Hungerford, Thomas L.. Changes in the Distribution of Income Among Tax Filers Between 1996 and 2006: The Role of Labor Income, Capital Income, and Tax Policy (Report 7-5700/R42131), Washington, DC: Congressional Research Service, December 29, 2011. 2014-yil 1-yanvarda qaraldi.
↑ „Inequality and Poverty“. OECD (2013-yil may). Qaraldi: 2014-yil 30-iyul.
↑ Compare your country: Income distribution and poverty.
↑ ^213,0 ^213,1 Woolf, Steven. U.S. Health in International Perspective. National Research Council and Institute of Medicine, 2013 — 171–72 bet. DOI:10.17226/13497. ISBN 978-0-309-26414-3. 2013-yil 8-aprelda qaraldi.
↑ Vasia Panousi. „Inequality Rising and Permanent Over Past Two Decades“. Brookings Papers on Economic Activity. Brookings Institution (spring 2013). 2013-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 23-mart.
↑ Dave Serchuk.
↑ Steve Hargreaves (December 18, 2013).
↑ DeParle, Jason (January 4, 2012).
↑ Schneider. „A Guide to Understanding International Comparisons of Economic Mobility“. The Heritage Foundation (2013-yil 29-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ Mishel, Lawrence (April 26, 2012).
↑ Gordon, Robert J. (Spring 2013). "U.S. Productivity Growth: The Slowdown Has Returned After a Temporary Revival". International Productivity Monitor, Centre for the Study of Living Standards 25: 13–19. Archived from the original on August 9, 2014. https://web.archive.org/web/20140809065612/http://faculty-web.at.northwestern.edu/economics/Gordon/SAN-to-NBER%20Baily-Sharpe%20as%20published_130327.pdf. Qaraldi: 2014-07-19. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]
↑ Rose. „Does Productivity Growth Still Benefit Working Americans?: Unraveling the Income Growth Mystery to Determine How Much Median Incomes Trail Productivity Growth“. The Information Technology and Innovation Foundation (2007-yil iyun). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.
↑ „Global wage growth stagnates, lags behind pre-crisis rates“ (2014-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.
↑ Van Dam, Andrew. „Is it great to be a worker in the U.S.? Not compared with the rest of the developed world“. The Washington Post (2018-yil 4-iyul). Qaraldi: 2018-yil 6-iyul.
↑ „Federal Reserve Economic Data – Households and Nonprofit Organizations – Net Worth Level“ (1945-yil oktyabr).
↑ „FRED "Household and Non-Profit net worth – Real and Nominal"“.
↑ „Federal Reserve – Survey of Consumer Finances 2016“.
↑ „Economist Gabriel Zucman "Wealth Inequality in the United States Since 1913"“ (2014-yil 12-oktyabr).
↑ Egan, Matt. „Record inequality: The top 1% controls 38.6% of America's wealth“. CNNMoney (2017-yil 27-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 12-oktyabr.
↑ Steverman, Ben. „The U.S. Is Where the Rich Are the Richest“. Bloomberg (2017-yil 16-iyun). Qaraldi: 2017-yil 22-oktyabr.
↑ Hurst, Charles E.. Social Inequality: Forms, Causes, and Consequences. Pearson Education, Inc., 2007 — 34 bet. ISBN 978-0205698295.
↑ „Global Wealth Databook 2021“. Credit Suisse (2021-yil 23-iyun), s. 115–118. Qaraldi: 2022-yil 4-mart.
↑ Bruenig. „You call this a meritocracy? How rich inheritance is poisoning the American economy“. Salon (2014-yil 24-mart). Qaraldi: 2014-yil 24-avgust.
↑ Staff. „Inequality – Inherited wealth“. The Economist (2014-yil 18-mart). Qaraldi: 2014-yil 24-avgust.
↑ Pizzigati. „The 'Self-Made' Hallucination of America's Rich“. Institute for Policy Studies (2012-yil 24-sentyabr). Qaraldi: 2014-yil 24-avgust.
↑ „Median Household Net Worth by Quintile“. United States Census. 2014-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „World Wealth Report 2010 – Resource“ (2010-yil 18-iyun). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.
↑ „Barclays Wealth Insights“. 2009-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-fevral.
↑ ^238,0 ^238,1 „Forbes“ (2011-yil 14-mart).
↑ Ody, Elizabeth. „Carlos Slim Tops Forbes List of Billionaires for Second Year“. Bloomberg (2011-yil 10-mart). Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „FRED "Homeownership rate for the United States"“ (1965-yil yanvar).
↑ Robert E. Rector. „Understanding Poverty in America“ (2004-yil 5-yanvar). 2010-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Robert Rector. „How Poor Are America's Poor? Examining the "Plague" of Poverty in America“ (2007-yil 27-avgust). 2010-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan.
↑ W. Michael Cox and Richard Alm (1999), The myths of rich and poor: why weʼre better off than we think.
↑ Millennials arenʼt buying homes right now.
↑ Min, Sarah. „Average Americans can't afford a home in 70 percent of the country“. CBS News (2019-yil 28-mart). Qaraldi: 2019-yil 1-aprel.
↑ Berr, Johnathan. „More Americans are forced to "reside" in their vehicles“. CBS MoneyWatch (2018-yil 31-iyul). Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.
↑ Derek, Thompson. „Corporate Profits Are Eating the Economy“. The Atlantic (2013-yil 4-mart). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.
↑ „Real Disposable Personal Income: Per capita“ Federal Reserve Bank of St. Louis, 2013
↑ „The Rich Are Enjoying The Recovery While Wages Fall For Everyone Else“ ThinkProgress, January 25, 2013.
↑ „US Census Bureau, females, 18 or older, unemployed, personal income, 2005“. 2012-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 8-dekabr.
↑ „US Census Bureau, male, 18 or older, employed full-time year round, 2005“. 2012-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 8-dekabr.
↑ „US Census Bureau, 18+ age, 2005“. 2012-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 8-dekabr.
↑ „US Census Bureau, Personal income for all sexes, races in 2005“. 2007-yil 19-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 19-noyabr.
↑ Desilver. „For most workers, real wages have barely budged for decades“. Pew Research Center (2014-yil 9-oktyabr). — „But a look at five decades' worth of government wage data suggests that the better question might be, why should now be any different? For most U.S. workers, real wages – that is, after inflation is taken into account – have been flat or even falling for decades, regardless of whether the economy has been adding or subtracting jobs.“. Qaraldi: 2018-yil 20-iyul.
↑ Smith, Noah. „How About a Free Market for Wages?“. Bloomberg Opinion (2018-yil 25-iyul). Qaraldi: 2018-yil 31-avgust.
↑ Picchi, Aimee. „Vast number of Americans live paycheck to paycheck“. CBS News (2017-yil 24-avgust). Qaraldi: 2017-yil 25-avgust.
↑ Albrecht, Leslie. „One-third of American households can't afford food, shelter or medical care“. Marketwatch (2017-yil 27-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 6-oktyabr.
↑ Getlen, Larry. „America's middle class is slowly being 'wiped out'“. MarketWatch (2018-yil 23-iyul). Qaraldi: 2018-yil 29-iyul.
↑ Long, Heather. „Record 7 million Americans are 3 months behind on car payments“. boston.com (2019-yil 13-fevral). Qaraldi: 2019-yil 15-fevral.
↑ Neel, Joe; Neighmond, Patti. „Poll: Many Rural Americans Struggle With Financial Insecurity, Access To Health Care“. NPR (2019-yil 21-may). Qaraldi: 2019-yil 21-may.
↑ Long, Heather. „'This doesn't look like the best economy ever': 40% of Americans say they still struggle to pay bills“. The Washington Post (2019-yil 4-iyul). Qaraldi: 2019-yil 5-iyul.
↑ Romo, Vanessa. „Rents Are Out Of Reach For Most Americans Earning Minimum Wage, A Study Says“. NPR (2021-yil 14-iyul). Qaraldi: 2021-yil 15-iyul.
↑ „Extreme Poverty in the United States, 1996 to 2011“ National Poverty Center, February 2012.
↑ Walker, Duncan. „The children going hungry in America“. BBC News (2013-yil 6-mart). Qaraldi: 2013-yil 13-mart.
↑ Report finds 44 percent of U. S. children live in low-income families.
↑ „U.S. Census Bureau – Income and Poverty in the United States 2016“.
↑ IMF warns the US over high poverty.
↑ „Trends in Family Wealth, 1989 to 2013“. Congressional Budget Office (2016-yil 18-avgust).
↑ ^269,0 ^269,1 Kneebone, Elizabeth; Nadeau, Carey; Berube, Alan (November 3, 2011).
↑ Shah, Neil (October 11, 2013).
↑ „US homeless people numbers rise for first time in seven years“. BBC (2017-yil 6-dekabr).
↑ „HUD 5th Annual Homelessness Assessment Report to Congress, June 2010“. Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.
↑ Employment and Homelessness.
↑ Smeeding, T.M. (2005). "Public Policy: Economic Inequality and Poverty: The United States in Comparative Perspective". Social Science Quarterly 86: 955–83. doi:10.1111/j.0038-4941.2005.00331.x.
↑ Kenworthy, L. (1999). "Do Social-Welfare Policies Reduce Poverty? A Cross-National Assessment". Social Forces 77 (3): 1119–39. doi:10.1093/sf/77.3.1119. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/160860/1/lis-wps-188.pdf.
↑ Bradley, D.; E. Huber; S. Moller; F. Nielsen; J.D. Stephens (2003). "Determinants of Relative Poverty in Advanced Capitalist Democracies". American Sociological Review 68 (1): 22–51. doi:10.2307/3088901.
↑ Kevin Drum (September 26, 2013).
↑ Gould, Elise and Wething, Hilary (July 24, 2012).
↑ Temin, Peter. The Vanishing Middle Class: Prejudice and Power in a Dual Economy. MIT Press, 2017. ISBN 978-0262036160.
↑ Alston, Philp. „Extreme poverty in America: read the UN special monitor's report“. The Guardian (2017-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2017-yil 16-dekabr.
↑ „"Contempt for the poor in US drives cruel policies," says UN expert“. OHCHR (2018-yil 4-iyun). Qaraldi: 2018-yil 6-iyun.
↑ Bruce Western.
↑ Marie Gottschalk.
↑ „Federal Subsidies for Health Insurance Coverage for People Under Age 65“. CBO (2016-yil 24-mart).
↑ „OECD Health at a Glance 2015 – Table 3.3“.
↑ „Federal Subsidies for Health Insurance Coverage for People Under Age 65: 2018 to 2028“ (2018-yil 23-may). Qaraldi: 2018-yil 17-iyun.
↑ Bureau. „Health Insurance Coverage in the United States: 2016“. census.gov.
↑ Bureau. „Health Insurance Historical Tables –HIC Series“. Census.
↑ Collins, Sara R.; Gunja, Munira Z.; Doty, Michelle M.; Bhupal, Herman K. (2018). Commonwealth Fund – First Look at Health Insurance Coverage in 2018 Finds ACA Gains Beginning to Reverse. Commonwealth Fund. doi:10.26099/aacp-5268. http://www.commonwealthfund.org/publications/blog/2018/apr/health-coverage-erosion.
↑ Woolhandler. „Despite slight drop in uninsured, last year's figure points to 48,000 preventable deaths“. Physicians for a National Health Program (2012-yil 12-sentyabr). 2012-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-sentyabr.
↑ Goodman, John (September 21, 2009). Does Lack Of Insurance Cause Premature Death?. Health Affairs. doi:10.1377/forefront.20090921.002196. https://www.healthaffairs.org/do/10.1377/forefront.20090921.002196.
↑ Kronick, Richard (August 2009). "Health Insurance Coverage and Mortality Revisited". Health Services Research 44 (4): 1211–31. doi:10.1111/j.1475-6773.2009.00973.x. PMID 19453392. PMC 2739025. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2739025.
↑ Cowen, Tyler. „Poor U.S. Scores in Health Care Don't Measure Nobels and Innovation“. The New York Times (2006-yil 5-oktyabr). Qaraldi: 2012-yil 9-oktyabr.
↑ Whitman, Glen. „Bending the Productivity Curve: Why America Leads the World in Medical Innovation“. The Cato Institute. Qaraldi: 2012-yil 9-oktyabr.
↑ National Research Council (US). "U.S. Health in International Perspective: Shorter Lives, Poorer Health" (2013) National Institutes of Health Committee on Population, Board on Population Health and Public Health Practice. Books.nap.edu, 2013. DOI:10.17226/13497. ISBN 978-0-309-26414-3. 2013-yil 20-oktyabrda qaraldi.
↑ ^296,0 ^296,1 CDCTobaccoFree. „Economic Trends in Tobacco“ (en-us). Centers for Disease Control and Prevention (2018-yil 4-may). Qaraldi: 2019-yil 3-iyun.
↑ Martin, Nicole. „UK cancer survival rate lowest in Europe“. The Daily Telegraph (2007-yil 21-avgust). 2022-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 19-avgust.
↑ Verdecchia, A; Francisci, S; Brenner, H; Gatta, G; Micheli, A; Mangone, L; Kunkler, I; EUROCARE-4 Working, Group (September 2007). "Recent cancer survival in Europe: a 2000–02 period analysis of EUROCARE-4 data". The Lancet Oncology 8 (9): 784–96. doi:10.1016/s1470-2045(07)70246-2. PMID 17714993.
↑ MD, Scott W. Atlas. In excellent health : setting the record straight on America's health care and charting a path for future reform. Stanford, California: Hoover Institution Press, Stanford University, 2011 — 199–205 bet. ISBN 978-0817914448.
↑ Atlas 2011, pp. 205-07
↑ Wolf-Maier, K. (November 24, 2003). "Hypertension Treatment and Control in Five European Countries, Canada, and the United States". Hypertension 43 (1): 10–17. doi:10.1161/01.HYP.0000103630.72812.10. PMID 14638619.
↑ Atlas 2011, pp. 150-56
↑ O'Neill, June E.; O'Neill, Dave M. (2008). "Health Status, Health Care and Inequality: Canada vs. the U.S". Forum for Health Economics & Policy 10 (1). doi:10.2202/1558-9544.1094. http://www.nber.org/papers/w13429.pdf.
↑ McDonald, Andy. „U.S. Drops To 27th In The World For Education And Health Care“. The Huffington Post (2018-yil 28-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 6-oktyabr.
↑ „OECD Statistical Database – Health expenditure and financing“.
↑ „FastStats“. cdc.gov (2017-yil 18-iyul).
↑ Conover. „Health Care Regulation A 70869 Billion Hidden Tax“. Cato Institute (2004-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2014-yil 2-sentyabr.
↑ ^308,0 ^308,1 „Why Does Health Care Cost so Much in America? Ask Harvard's David Cutler“. Public Broadcasting Service (2013-yil 19-noyabr).
↑ Lawler. „Health Care Economist John Goodman on Market-Based Health Care“. Real Clear Policy (2012-yil 19-sentyabr). Qaraldi: 2014-yil 2-sentyabr.
↑ „Medicaid Pays Less Than Medicare for Many Prescription Drugs, U.S. Report Finds“. The New York Times.
↑ Dobson, A.; DaVanzo, J.; Sen, N. (January 1, 2006). "The Cost-Shift Payment 'Hydraulic': Foundation, History, And Implications". Health Affairs 25 (1): 22–33. doi:10.1377/hlthaff.25.1.22. PMID 16403741.
↑ Pope. „Legislating Low Prices: Cutting Costs or Care?“. The Heritage Foundation (2013-yil 9-avgust). Qaraldi: 2014-yil 2-sentyabr.
↑ „Manufacturing Output by Country“. imt. Qaraldi: 2014-yil 4-aprel.
↑ Martin Crutsinger. „Factory jobs: 3 million lost since 2000“. USA Today. Associated Press (2007-yil 20-aprel). Qaraldi: 2012-yil 4-mart.
↑ „World Book at NASA“. 2010-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
↑ Michael Lind (December 1, 2011). "The Cost of Free Trade". The American Prospect. http://prospect.org/article/cost-free-trade. Qaraldi: March 3, 2012. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]
↑ „What Accounts for the Decline in Manufacturing Employment?“ (2004-yil 18-fevral). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.
↑ "Congressional Record V. 148, Pt. 4, April 11, 2002 to April 24, 2002".
↑ UNESCO Science Report: towards 2030. Paris: UNESCO Publishing, 2015 — 141 bet. ISBN 978-9231001291.
↑ „Manufacturing Output by Country“. Greyhill Advisors. Qaraldi: 2011-yil 5-oktyabr.
↑ „What Accounts for the Decline in Manufacturing Employment?“. Congressional Budget Office. Qaraldi: 2011-yil 5-oktyabr.
↑ Harold Meyerson (November 29, 2011). "Back from China?". The American Prospect. http://prospect.org/article/back-china. Qaraldi: March 4, 2012. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]
↑ Carl Pope. „America's Dirty War Against Manufacturing: Part 1“. Bloomberg (january 18–20, 2012). Qaraldi: 2012-yil 22-yanvar.
↑ Dean Baker. „Hasn't Anyone at the NYT Heard of Exchange Rates?“. Beat the Press. Center for Economic and Policy Research (2012-yil 22-yanvar). Qaraldi: 2012-yil 22-yanvar.
↑ „Interstate FAQ (Question #3)“. Federal Highway Administration (2006). Qaraldi: 2009-yil 4-mart.
↑ „Public Road and Street Mileage in the United States by Type of Surface“. United States Department of Transportation. 2015-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-yanvar.
↑ „China Expressway System to Exceed US Interstates“. New Geography (2011-yil 22-yanvar). Qaraldi: 2011-yil 16-sentyabr.
↑ „China overtakes US in car sales“. The Guardian (2010-yil 8-yanvar). Qaraldi: 2011-yil 10-iyul.
↑ „Motor vehicles statistics – countries compared worldwide“. NationMaster. Qaraldi: 2011-yil 10-iyul.
↑ „Household, Individual, and Vehicle Characteristics“. 2001 National Household Travel Survey. U.S. Dept. of Transportation, Bureau of Transportation Statistics. 2007-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 15-avgust.
↑ Renne, John L. „Emerging European-Style Planning in the United States: Transit-Oriented Development“. Rutgers University (2003). 2014-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 11-iyun.
↑ Benfield. „NatGeo surveys countries' transit use: guess who comes in last“. Natural Resources Defense Council (2009-yil 18-may). 2015-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 6-yanvar.
↑ „Intercity Passenger Rail: National Policy and Strategies Needed to Maximize Public Benefits from Federal Expenditures“. U.S. Government Accountability Office (2006-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2007-yil 20-iyun.
↑ „The Economist Explains: Why Americans Don't Ride Trains“. The Economist (2013-yil 29-avgust). Qaraldi: 2015-yil 12-may.
↑ „Amtrak Ridership Records“. Amtrak (2011-yil 8-iyun). Qaraldi: 2012-yil 29-fevral.
↑ McGill, Tracy. „3 Reasons Light Rail Is an Efficient Transportation Option for U.S. Cities“. MetaEfficient (2011-yil 1-yanvar). Qaraldi: 2013-yil 14-iyun.
↑ „Privatization“. downsizinggovernment.org. Cato Institute. Qaraldi: 2014-yil 27-dekabr.
↑ „Scheduled Passengers Carried“. International Air Transport Association (IATA) (2011). 2013-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.
↑ „Preliminary World Airport Traffic and Rankings 2013 – High Growth Dubai Moves Up to 7th Busiest Airport – March 31, 2014“. Airports Council International (2014-yil 31-mart). 2014-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 17-may.
↑ Barr. „China surpasses US as top energy consumer – Business – Oil & energy – NBC News“. NBC News. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ World Per Capita Total Primary Energy Consumption,1980-2005 (MS Excel format)
↑ World Resources Institute „Energy Consumption: Consumption per capita“ (2001).
↑ US Dept. of Energy, „Annual Energy Report“ (July 2006), Energy Flow diagram
↑ Tertzakian, Peter. „The U.S. Senate's Oil Spill“. Forbes (2005-yil 15-noyabr). 2006-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „Domestic Demand for Refined Petroleum Products by Sector“. U.S. Bureau of Transportation Statistics. Qaraldi: 2014-yil 23-avgust.
↑ "U. S. Imports of Crude Oil".
↑ Pleven, Liam. „The Wall Street Journal“ (2011-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ Kahn, Chris. „In a first, gas and other fuels top U.S. exports“. Florida Today (2011-yil 31-dekabr), s. 4A. 2012-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan.
↑ „IPTO — Information Processing Techniques Office“ (Wayback Machine saytida 2014-07-02 sanasida arxivlangan), The Living Internet, Bill Stewart (ed), January 2000.
↑ „Global Trade Alert – Independent monitoring of policies that affect world trade“. globaltradealert.org.
↑ „China overtakes US as world's largest goods trader“. Financial Times. Qaraldi: 2014-yil 10-yanvar.
↑ „Free exchange: Petrodollar profusion“. The Economist.
↑ „North American Free Trade Agreement | History, Purpose, & Provisions“ (en). Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2020-yil 24-mart.
↑ „North American Free Trade Agreement (NAFTA) | United States Trade Representative“. ustr.gov. Qaraldi: 2020-yil 24-mart.
↑ „U.S. International Trade in Goods and Services“. BEA (2015-yil 5-fevral).
↑ „FRED – Trade Balance, Goods and Services, Balance of Payments Basis“ (1992-yil yanvar).
↑ „U.S. International Trade in Goods and Services – Historical Series“.
↑ „Census – Foreign Trade – Balance by Partner Country“.
↑ „IMF: US accounts for one-third of annual remittances to Developing Countries of 77200bn“. Finfacts.com. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „This chart shows how America stacks up in trade with everyone in the world“. Business Insider. Qaraldi: 2018-yil 20-mart.
↑ „FRED – Household and Non-Profit Net Worth“ (1945-yil oktyabr).
↑ „Treasury Direct – Monthly Statement of the Public Debt“.
↑ „CIA World Factbook – USA“ (2022-yil 16-fevral).
↑ „CBO. Budget & Economic Outlook 2018–2028“ (2018-yil 9-aprel).
↑ FY 2010 Budget Historical Tables. pp. 127-28.
↑ "US spends its way to 28 Eiffel towers: made out of pure gold".
↑ "Senate backs increase in debt limit to $14.3 trillion".
↑ „2010 Budget-Summary Tables S-13 and S-14“. 2011-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 21-iyul.
↑ "Debt has become Americaʼs life blood".
↑ "Wave of Debt Payments Facing US Government".
↑ "Analytical Perspectives of the FY 2008 Budget (Wayback Machine saytida 7-yanvar, 2010 sanasida arxivlangan)".
↑ „Major Foreign Holders of Treasury Securities“. United States Department of the Treasury (2014-yil iyul). da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 23-avgust.
↑ Federal Reserve. „Z.1 Financial Accounts of the United States – Flow of Funds, Balance Sheets, and Integrated Macroeconomic Accounts – First Quarter 2014“ (2014-06-05). july 2, 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: july 3, 2010.
↑ Federal Reserve. „Z.1 Financial Accounts of the United States – Flow of Funds, Balance Sheets, and Integrated Macroeconomic Accounts – Historical Annual Tables 2005–2013“ (2014-06-05). august 13, 2014da asl nusxadan arxivlangan.
↑ Saint Louis Federal Reserve (2012) „5-Year Treasury Inflation-Indexed Security, Constant Maturity“ FRED Economic Data chart from government debt auctions (the x-axis at y=0 represents the inflation rate over the life of the security)
↑ ^376,0 ^376,1 Carmen M. Reinhart and M. Belen Sbrancia (March 2011) „The Liquidation of Government Debt“ National Bureau of Economic Research working paper No. 16893
↑ Lawrence Summers (June 3, 2012) „Breaking the negative feedback loop“ Reuters
↑ William H. Gross (May 2, 2011) „The Caine Mutiny (Part 2)“ PIMCO Investment Outlook
↑ U. S. Treasury (January 31, 2012) „Minutes of the Meeting of the Treasury Borrowing Advisory Committee of the Securities Industry and Financial Markets Association“
↑ „The Implementation of Monetary Policy – The Federal Reserve in the International Sphere“. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ Benjamin J. Cohen, The Future of Money, Princeton University Press, 2006, ISBN 0691116660; cf. „the dollar is the de facto currency in Cambodia“, Charles Agar, Frommer’s Vietnam, 2006, ISBN 0471798169, p. 17
↑ "Biggest game in town".
↑ „Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves (COFER) – June 30, 2011“. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ Rooney, Ben. „IMF calls for dollar alternative“. CNN (february 10, 2011). Qaraldi: 2012-yil 28-mart.
↑ „2019 - Cpi“.
↑ „2018 - Cpi“.
↑ „Enabling Trade Index 2014“. World Economic Forum.
↑ „2014 Global Competitiveness Report“.
↑ ^389,0 ^389,1 „2014 Index of Economic Freedom – United States“. Heritage Foundation. Qaraldi: january 14, 2014.
↑ Terry, Miller. „America's Dwindling Economic Freedom Regulation, taxes and debt knock the U.S. out of the world's top 10“. The Wall Street Journal (2014-yil 13-yanvar). Qaraldi: january 14, 2014.
↑ „2014 Index of Economic Freedom“. Heritage Foundation. Qaraldi: january 14, 2014.
↑ Carmen M. Reinhart. „This Time is Different“. reinhartandrogoff.com. Anchor Media Works.
↑ ^393,0 ^393,1 ^393,2 ^393,3 ^393,4 ^393,5 Regulation and Control in the U. S. Economy: About.com
↑ „Bush's Regulatory Kiss-Off – Obama's assertions to the contrary, the 43rd president was the biggest regulator since Nixon“. Reason magazine. January 2009. September 2, 2009da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: February 12, 2012.
↑ Porter, Eduardo. „America's Aversion to Taxes“. The New York Times (august 14, 2012). Qaraldi: august 15, 2012. „In 1965, taxes collected by federal, state and municipal governments amounted to 24.7 percent of the nation's output. In 2010, they amounted to 24.8 percent. Excluding Chile and Mexico, the United States raises less tax revenue, as a share of the economy, than every other industrial country.“.
↑ „Index of Economic Freedom: United States“. Index of Economic Freedom.
↑ „Is the US Really a Nation of God-Fearing Darwin-Haters?“. Der Spiegel (june 6, 2009).
↑ ^398,0 ^398,1 Yglesias, Matthew. „America Does Tax Wealth, Just Not Very Intelligently“. Slate (2013-yil 6-mart). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.
↑ ^399,0 ^399,1 „The Distribution of Household Income and Federal Taxes, 2010“. The US Congressional Budget Office (CBO) (december 4, 2013). Qaraldi: august 13, 2014.
↑ Prasad, M.; Deng, Y. (April 2, 2009). "Taxation and the worlds of welfare". Socio-Economic Review 7 (3): 431–57. doi:10.1093/ser/mwp005. http://www.lisdatacenter.org/wps/liswps/480.pdf.
↑ Matthews, Dylan. „Other countries don't have a "47%"“. The Washington Post (2012-yil 19-sentyabr). Qaraldi: october 29, 2013.
↑ Stephen, Ohlemacher. „Tax bills for rich families approach 30-year high“. The Seattle Times. Associated Press (2013-yil 3-mart). Qaraldi: april 3, 2013.
↑ Bair, Sheila. „Grand Old Parity“. The New York Times (february 26, 2013). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.
↑ Hodge. „The Case for a Single-Rate Tax: Why Our Progressive Tax Code is Inconsistent with the Changing Face of American Taxpayers“. Tax Foundation (april 29, 2005). Qaraldi: august 13, 2014.
↑ Frank, Robert. „The Price of Taxing the Rich: The top 1% of earners fill the coffers of states like California and New York during a boom – and leave them starved for revenue in a bust“. The Wall Street Journal (march 26, 2011). Qaraldi: august 13, 2014.
↑ „Switzerland ranked second-worst global facilitator of tax avoidance“. SWI swissinfo.ch (2022-05-18). Qaraldi: 2022-06-28.
↑ ^407,0 ^407,1 ^407,2 ^407,3 „CBO Budget and Economic Outlook 2018–2028“ (2018-yil 9-aprel).
↑ „General Government Spending“.
↑ „Debt Myths, Debunked“. U.S. News (december 1, 2016).
↑ „U.S. Budget 2001“. january 12, 2012da asl nusxadan arxivlangan.
↑ „CIA World Factbook-Debt to GDP“. 2007-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
↑ Kumar. „Is Rising U.S. Debt Inviting Trouble? Ask Japan“. Daily Finance. Qaraldi: may 18, 2010.
↑ Anderson. „Tax Misery & Reform Index“. Forbes (may 22, 2006). Qaraldi: 2008-yil 17-noyabr.
↑ „Global 500 2010: Countries“. CNN.
↑ „Where the millionaires are now“. MSN (october 22, 2007). september 27, 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „U.S. Department of state: How the U.S. Economy Works“. 2008-11-14da asl nusxadan arxivlangan.
↑ Walker, William „National Innovation Systems: Britain“,. National innovation systems : a comparative analysis Nelson: . New York: Oxford University Press, 1993 — 61–64 bet. ISBN 978-0195076172.
↑ "Trends in International Migration 2002: Continuous Reporting System on Migration".
↑ Peter S. Canellos. „Obama victory took root in Kennedy-inspired Immigration Act“. The Boston Globe (november 11, 2008). Qaraldi: november 14, 2008.
↑ Jeanette Altarriba. An Introduction to Bilingualism: Principles and Processes. Taylor & Francis, 2007 — 212 bet. ISBN 978-0203927823.
↑ Porter, Eduardo. „This Economy Is Not Aging Gracefully“. The New York Times (june 15, 2019). Qaraldi: june 15, 2019.
↑ „Updated Budget Projections: 2019 to 2029“. Congressional Budget Office (may 2, 2019). Qaraldi: june 15, 2019.
↑ Benedetti, François. „100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality“. Fédération Aéronautique Internationale (FAI) (december 17, 2003). september 12, 2007da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 15-avgust.
↑ ^424,0 ^424,1 Shane, Scott „A General Theory of Entrepreneurship: the Individual-Opportunity Nexus“, Edward Elgar
↑ Reynolds, Paul D. „Entrepreneurship in the United States“, Springer, 2007, ISBN 978-0387456676
↑ „Mandelson, Peter. "There is no Google, or Amazon, or Microsoft or Apple in the UK, Mandelson tells BVCA." BriskFox Financial News, March 11, 2009“. Briskfox.com. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ Venture Impact, 5, IHS Global Insight, 2009 — 2 bet. ISBN 978-0978501570.
↑ ^428,00 ^428,01 ^428,02 ^428,03 ^428,04 ^428,05 ^428,06 ^428,07 ^428,08 ^428,09 ^428,10 ^428,11 ^428,12 ^428,13 Stewart, Shannon. United States of America. In: UNESCO Science Report: towards 2030. Paris: UNESCO, 2015 — 129–55 bet. ISBN 978-9231001291.
↑ Sohl. „Full Year 2009 Angel Market Trends“. University of New Hampshire Center for Venture Research (march 31, 2010). january 20, 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: september 27, 2011.
↑ „The United States of Entrepreneurs“ (march 12, 2009).
↑ „M&A US – Mergers & Acquisitions in the United States“ (en-US). IMAA-Institute. Qaraldi: 2018-02-22.
↑ „FT 500 2013“. ft.com (june 19, 2015).
↑ „Global 500“. Fortune.
↑ „Apple usurps Google as world's most valuable brand“. Reuters (may 9, 2011). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.
↑ Hoover, Gary „2022 UPDATED Largest Companies Charts“ (en-US). Business History - The American Business History Center (2022-06-26). Qaraldi: 2023-02-09.
↑ „Companies ranked by Market Cap - CompaniesMarketCap.com“ (en-us). companiesmarketcap.com. Qaraldi: 2023-02-09.
↑ „The 2020 World's Most Valuable Brands“ (en). Forbes. Qaraldi: 2023-02-09.
↑ „How to protect yourself against the theft of your identity“. Qaraldi: 2023-02-10.
↑ „Big 4 wireless carriers spent 85800B on 5G spectrum: Was it worth it?“ (en-us). www.spglobal.com. Qaraldi: 2023-02-10.
↑ „The 10 Largest Coal Mining Companies In The United States – Zippia“ (en) (july 26, 2022). Qaraldi: 2023-02-10.
↑ Desjardins, Jeff „Chart: The Evolution of Standard Oil“ (en-US). Visual Capitalist (2017-11-24). Qaraldi: 2023-02-10.
↑ Deloitte, Switching Channels: Global Powers of Retailing 2012, STORES, January 2012, G20.
↑ Jopson, Barney. „Amazon urges California referendum on online tax“. Financial Times (july 12, 2011). july 14, 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: august 4, 2011.
↑ „IHS iSuppli Semiconductor preliminary rankings for 2011“. december 14, 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ House, The White „FACT SHEET: CHIPS and Science Act Will Lower Costs, Create Jobs, Strengthen Supply Chains, and Counter China“ (en-US). The White House (2022-08-09). Qaraldi: 2023-02-10.
↑ „IHS iSuppli Semiconductor preliminary rankings for 2011“. december 14, 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „Top 10 Semiconductor Manufacturers in the U.S. - IndustrySelect®“. www.industryselect.com. Qaraldi: 2023-02-10.
↑ Girardin, McKayla „Top Tech Companies in 2022“ (en-US). Forage (2022-09-22). Qaraldi: 2023-02-10.
↑ „Top 1000 Technology Companies United States 2023“ (en). Disfold Data. Qaraldi: 2023-02-10.
↑ investopedia.com. „10 Biggest Entertainment Companies“. Qaraldi: 30-iyun, 2023-yil.
↑ „Speaking out Welcoming the halal traveller“. ttnworldwide.com. december 20, 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-12-16.
↑ ^452,0 ^452,1 „WFE – YTD Monthly“ (november 6, 2011). november 6, 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: june 8, 2014.
↑ „> Data Products > NYSE > Facts & Figures“. NYXdata. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.
↑ „NASDAQ Performance Report“. NASDAQ Newsroom. The Nasdaq Stock Market (january 12, 2007). february 10, 2007da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: february 15, 2007.
↑ Investor Relations.
↑ „Financial and investor information from U.S. Bank“. usbank.com.
↑ Tankersley, Jim. „A black hole for our best and brightest“. The Washington Post (december 16, 2014). Qaraldi: december 23, 2014.
↑ Cecchetti. „Why does financial sector growth crowd out real economic growth?“. BIS Working Papers No 490. Bank for International Settlements. Qaraldi: september 20, 2015.
↑ GDP (nominal and adjusted) figures from 1929 to present are from the Bureau of Economic Analysis.
Figures for before 1929 have been reconstructed by Johnston and Williamson based on various sources and are less reliable. See [1] for more information about sources and methods.
Current-dollar and real GDP. United States Bureau of Economic Analysis. December 20, 2007.
Louis D. Johnston and Samuel H. Williamson, „The Annual Real and Nominal GDP for the United States, 1790-present“. Economic History Services, July 27, 2007.
Inflation-adjusted figures are for base year 2000.
↑ „The U.S. Income Distribution: Trends and Issues“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
↑ ^461,0 ^461,1 „Problems Unsolved and A Nation Divided“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
↑ „Real Wage Trends, 1979 to 2019“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
↑ „Total Compensation Reflects Growth in Productivity“. NBER.
↑ „When you measure it properly, worker's compensation is driven by productivity“ (september 19, 2017).
↑ Link between health spending and life expectancy: US is an outlier. May 26, 2017. By Max Roser at Our World in Data. Click the sources tab under the chart for info on the countries, healthcare expenditures, and data sources. See the later version of the chart here.
↑ Kenworthy, Lane „America's inefficient health-care system: another look“. Consider the Evidence (blog) (2011-yil 10-iyul). Qaraldi: september 11, 2012.
↑ „Effective tax rates: income, payroll, corporate and estate taxes combined“. Peter G. Peterson Foundation (july 1, 2013). Qaraldi: november 3, 2013.
↑ „T13-0174 – Average Effective Federal Tax Rates by Filing Status; by Expanded Cash Income Percentile, 2014“. Tax Policy Center (july 25, 2013). december 11, 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: november 3, 2013.
↑ „Table 7.3 – Statutory Limits on Federal Debt: 1940–Current“. Office of Management and Budget. Qaraldi: december 25, 2013.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gordon, Robert J.. The American Business Cycle: Continuity and Change. Chicago: University of Chicago Press, 1986. ISBN 0-226-30452-3.

[1] Jones, Huw. „New York widens lead over London in top finance centres index“. www.reuters.com (2022-yil 24-mart). Qaraldi: 2022-yil 29-iyul.

[2] „The Global Financial Centres Index 32“. Long Finance (2022-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 22-sentyabr.

[3] „World Economic Outlook Database, April 2022“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.

[4] „World Bank Country and Lending Groups“. datahelpdesk.worldbank.org. World Bank. Qaraldi: 2019-yil 29-sentyabr.

[5] „U.S. and World Population Clock“. United States census. Qaraldi: 2023-yil 26-iyun.

[IMFWEOCN-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 „Report for Selected Countries and Subjects: April 2023“. imf.org. International Monetary Fund.

[IMF_forecast-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 „The outlook is uncertain again amid financial sector turmoil, high inflation, ongoing effects of Russia's invasion of Ukraine, and three years of COVID“. International Monetary Fund (2023-yil 11-aprel).

[CIA_US-8] 8,0 ^8,1 „Field Listing: GDP – Composition, by Sector of Origin“. Central Intelligence Agency World Factbook. Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2018-yil 3-aprel.

[9] „US inflation eases to 4.9% in April as Fed tightening takes effect“. Financial Times.

[PovertyCB-10] 10,0 ^10,1 „Poverty in the United States: 2021“. United States Census Bureau (2022-yil 13-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 5-oktyabr.

[11] „Income Distribution Measures and Percent Change Using Money Income and Equivalence-Adjusted Income“. census.gov. United States Census Bureau. Qaraldi: 2021-yil 15-yanvar.

[12] „The Distribution of Household Income, 2017“. cbo.gov 31, 32. Congressional Budget Office (2020-yil 2-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 19-oktyabr.

[13] „Human Development Index (HDI)“. hdr.undp.org. HDRO (Human Development Report Office) United Nations Development Programme. Qaraldi: 2022-yil 12-noyabr.

[14] „Inequality-adjusted HDI (IHDI)“. hdr.undp.org. UNDP. Qaraldi: 2022-yil 12-noyabr.

[BLS_JobsData-15] 15,0 ^15,1 ^15,2 ^15,3 ^15,4 „Employment status of the civilian population by sex and age“. BLS.gov. Bureau of Labor Statistics. Qaraldi: 2020-yil 4-oktyabr.

[16] „Employment by major industry sector“. Bureau of Labor Statistics. Qaraldi: 2018-yil 5-iyul.

[17] „National Average Wage Index“.

[18] „Usual Weekly Earnings Summary“. www.bls.gov. Bureau of Labor Statistics (2020-yil 17-yanvar).

[19] „$60,575【 USA Salary Calculator 】 - Salary After Taxes“, goodcalculators.com

[bea-20] 20,0 ^20,1 „us-international-trade-goods-and-services-december-2021“. Bureau of Economic Analysis. Qaraldi: 2022-yil 16-aprel.

[21] „Exports of goods by principal end-use category“. Census Bureau.

[wto-22] 22,0 ^22,1 „U.S. trade in goods with World, Seasonally Adjusted“. United States Census Bureau. Qaraldi: 2021-yil 1-iyun.

[23] „Imports of goods by principal end-use category“. Census Bureau.

[IMF_Finance-24] 24,0 ^24,1 ^24,2 ^24,3 ^24,4 „Report for Selected Countries and Subjects: October 2022“. imf.org. International Monetary Fund.

[25] „Treasury TIC Data“. U.S. Department of the Treasury. Qaraldi: 2022-yil 30-yanvar.

[CBO_Hist_20-26] CBO-Historical Budget Data-Retrieved January 28, 2020

[oecd-aid-27] „Development aid rises again in 2016 but flows to poorest countries dip“. OECD (2017-yil 11-aprel). Qaraldi: 2017-yil 25-sentyabr.

[28] (4)Outline of the U. S. Economy — (2)How the U. S. Economy Works.

[29] „U. S. Economy — Basic Conditions & Resources“.

[30] „Report for Selected Country Groups and Subjects (PPP valuation of country GDP)“ (en-US). IMF. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.

[31] „World Economic Outlook Database, April 2022“. IMF.org. International Monetary Fund. Qaraldi: 2022-yil 20-aprel.

[32] „United States reference resource“. The World Factbook Central Intelligence Agency. Qaraldi: 2019-yil 31-may.

[federalreserve.gov-33] 33,0 ^33,1 „The Implementation of Monetary Policy – The Federal Reserve in the International Sphere“. Qaraldi: 2010-yil 24-avgust.

[34] Zaw Thiha Tun. „How Petrodollars Affect The U.S. Dollar“ (2015-yil 29-iyul). Qaraldi: 2016-yil 14-oktyabr.

[Benjamin_J._Cohen_2006,_p._17-35] 35,0 ^35,1 Benjamin J. Cohen, The Future of Money, Princeton University Press, 2006, ISBN 0691116660; cf. „the dollar is the de facto currency in Cambodia“, Charles Agar, Frommer’s Vietnam, 2006, ISBN 0471798169, p. 17

[36] „US GDP Growth Rate by Year“. multpl.com. US Bureau of Economic Analysis (2014-yil 31-mart). Qaraldi: 2014-yil 18-iyun.

[auto-37] 37,0 ^37,1 „Top Trading Partners“. U.S. Census Bureau (2016-yil dekabr). Qaraldi: 2017-yil 8-iyul.

[38] „World Trade Statistical Review 2019“. World Trade Organization. Qaraldi: 2019-yil 31-may.

[39] „United States free trade agreements“. Office of the United States Trade Representative. Qaraldi: 2019-yil 31-may.

[Wright,_Gavin_2007_p._185-40] Wright, Gavin, and Jesse Czelusta, „Resource-Based Growth Past and Present“, in Natural Resources: Neither Curse Nor Destiny, ed.

[41] Anthony. „10 Countries With The Most Natural Resources“. Investopedia (2016-yil 12-sentyabr).

[42] „Income“. Better Life Index. OECD. — „In the United States, the average household net adjusted disposable income per capita is USD 45 284 a year, much higher than the OECD average of USD 33 604 and the highest figure in the OECD.“. Qaraldi: 2019-yil 28-sentyabr.

[Household_Income-43] 43,0 ^43,1 "Household Income". Society at a Glance 2014: OECD Social Indicators. Society at a Glance (OECD Publishing). March 18, 2014. doi:10.1787/soc_glance-2014-en. ISBN 9789264200722. http://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/society-at-a-glance-2014_soc_glance-2014-en. Qaraldi: May 29, 2014. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]

[autogenerated4-44] 44,0 ^44,1 ^44,2 „OECD Better Life Index“. OECD. Qaraldi: 2012-yil 25-noyabr.

[Digital_History-45] 45,0 ^45,1 Digital History. „Digital History“. Digitalhistory.uh.edu. 2004-yil 2-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[lop-46] „United States remains the world's top producer of petroleum and natural gas hydrocarbons“. EIA.

[47] Katsuhiko Hara; Issaku Harada (staff writers). „US overtook China as top trading nation in 2016“. Nikkei Asian Review (2017-yil 13-aprel). Qaraldi: 2017-yil 22-iyun.

[Vargo,_Frank-48] Vargo, Frank. „U.S. Manufacturing Remains World's Largest“. Shopfloor (2011-yil 11-mart). 2012-yil 4-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 28-mart.

[49] „Trade recovery expected in 2017 and 2018, amid policy uncertainty“. World Trade Organization (2017-yil 12-aprel). Qaraldi: 2017-yil 22-iyun.

[:1-50] 50,0 ^50,1 „Global 500 2016“. Fortune.

[51] „The US is home to more billionaires than China, Germany and Russia combined“. CNBC (2019-yil 9-may). Qaraldi: 2019-yil 9-may.

[52] „Wealth-X's Billionaire Census 2019 report reveals insights and trends about the world's top billionaires“. hk.asiatatler.com. Qaraldi: 2019-yil 14-may.

[53] „Total Assets, All Commercial Banks“ (1973-yil 3-yanvar).

[54] „Doubling Down on Data“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.

[55] „The asset management industry in the United States“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.

[56] „Monthly Reports - World Federation of Exchanges“. WFE.

[sfc.hk-57] Table A — Market Capitalization of the World’s Top Stock Exchanges (As at end of June 2012).

[CIA_–_The_World_Factbook-58] „CIA – The World Factbook“. Cia.gov. 2007-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[cia.gov-59] „CIA – The World Factbook“. Cia.gov. 2007-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[60] Adapting and evolving – Global venture capital insights and trends 2014.

[61] „2014 Global R&D Funding Forecast“. battelle.org (2013-yil 16-dekabr). 2014-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan.

[consumerecon-62] 62,0 ^62,1 „Personal consumption expenditures (PCE)/gross domestic product (GDP)“ FRED Graph, Federal Reserve Bank of St. Louis

[63] „Shares of gross domestic income: Compensation of employees, paid: Wage and salary accruals: Disbursements: To persons“ FRED Graph, Federal Reserve Bank of St. Louis

[unstats.un.org-64] „United Nations Statistics Division – National Accounts Main Aggregates Database“.

[The_World_Factbook-65] „Country comparison :: net migration rate“. Central Intelligence Agency. The World Factbook (2014). 2008-yil 9-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 18-iyun.

[World_Economic_Forum-66] „Rankings: Global Competitiveness Report 2013–2014“. World Economic Forum. Qaraldi: 2014-yil 1-iyun.

[FRED_–_Real_GDP-67] 67,0 ^67,1 „FRED – Real GDP“.

[FRED_–_Household_Net_Worth-68] 68,0 ^68,1 „FRED – Household Net Worth“.

[69] „FRED-Total Non-Farm Payrolls“.

[70] „FRED-Civilian Unemployment Rate“.

[71] The New York Times.

[72] „CIA World Factbook "Distribution of Family Income"“. 2011-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-iyun.

[73] Gray, Sarah. „Trump Policies Highlighted in Scathing U.N. Report On U.S. Poverty“. Fortune (2018-yil 4-iyun). Qaraldi: 2018-yil 13-sentyabr. „"The United States has the highest rate of income inequality among Western countries", the report states.“.

[74] „Colonial Economy“ (en). National Museum of American History (2018-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 20-may.

[75] „Digital History“. www.digitalhistory.uh.edu. Qaraldi: 2022-yil 20-may.

[76] „Territory Worth Contesting“ (en). National Museum of American History (2018-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 20-may.

[77] „19th century: Immigration Galore – Peopling of NYC: The Immigrant Experience“ (en-CAC). Qaraldi: 2022-yil 20-may.

[78] „A Market Revolution“ (en). National Museum of American History (2018-yil 24-may). Qaraldi: 2022-yil 20-may.

[79] Baten, Jörg. A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press, 2016 — 88ff bet. ISBN 978-1107507180.

[80] W. J. Rorabaugh. America's Promise: A Concise History of the United States. Rowman & Littlefield, 2004 — 210 bet. ISBN 978-0742511897.

[81] Moore, Geoffrey H.. Appendix A The Development and Role of the National Bureau of Economic Research's Business Cycle Chronologies. University of Chicago Press, 1986 — 735–780 bet.

[82] Knoop, Todd A.. Recessions and Depressions: Understanding Business Cycles. Praeger Publishers, July 30, 2004 — 166–71 bet. ISBN 978-0275981624.

[83] Baten, Jörg. A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press, 2016 — 95 bet. ISBN 978-1107507180.

[84] „17.1 the Great Depression and Keynesian Economics“ (2016-yil dekabr).

[85] Baten, Jörg. A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press, 2016 — 97f bet. ISBN 978-1107507180.

[Susan_Kellogg_1988-86] Steven Mintz and Susan Kellogg, Domestic Revolutions: a Social History of American Family Life (1988) ch 9

[buchanan1977-87] Buchanan, James M.. Democracy in Deficit: The Political Legacy of Lord Keynes. New York: Academic Press, 1977 — 1–55 bet. ISBN 978-0865972278.

[hhes-88] „Current Population Reports: Money Income of Households and Persons in the United States (1987)“. U.S. Department of Commerce.

[89] „Current Population Reports: Income of nonfarm families and individuals (1946)“. U.S. Department of Commerce.

[gcn-90] 90,0 ^90,1 „Global Crisis News“. GCN (2009-yil 30-oktyabr). 2009-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[cnn1-91] 91,0 ^91,1 „Worries grow of deeper U.S. recession“. CNN. 2008-yil 11-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 17-noyabr.

[92] Schuman. „Is China facing a Japanese future?“ (2011-yil 14-fevral). Qaraldi: 2012-yil 27-fevral.

[Payems-93] 93,0 ^93,1 „FRED – Total Non-Farm Payrolls“ (1939-yil yanvar).

[FCIC_1-94] 94,0 ^94,1 „Financial Crisis Inquiry Report-Conclusions-January 2011“. Fcic.law.stanford.edu (2011-yil 10-mart). Qaraldi: 2013-yil 22-aprel.

[95] „FRED – Household Debt Changes“ (1945-yil oktyabr).

[96] „FRED – Civilian Unemployment Rate“ (1948-yil yanvar).

[97] „FRED – Civilian Unemployment Rate“ (1948-yil yanvar).

[98] The New York Times.

[99] „CIA World Factbook – Debt to GDP“. 2007-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan.

[CNBC_Q3-100] Pound, Jesse. „Fed's Bullard says the recession is over but rates will 'stay low for a long time'“. CNBC (2020-yil 28-avgust). Qaraldi: 2020-yil 4-sentyabr.

[101] 2020-yil 5-may kuni Phoenixga joʻnab ketishidan oldin yigʻilgan prezident Trumpning jurnalistlarga bergan bayonoti, Arizona, President Donald J. Trump departs from Joint Base Andrews en route to Phoenix YouTubeda, 5-may 2020-yil, 10:06-10:14.

[102] Wiseman, Paul. „US trade gap rises to $44.4 billion as virus slams commerce“ (en). Associated Press (2020-yil 5-may).

[103] Mutikani, Lucia. „U.S. trade deficit widens, services sector contracts amid coronavirus“ (en). Reuters (2020-yil 5-may).

[104] Shepardson, David; Rucinski, Tracy. „Exclusive: U.S. airlines burn through 1620 billion a month as traffic plummets“ (en). Reuters (2020-yil 6-may).

[105] „The Great Recession Was Bad. The 'Great Lockdown' Is Worse.“. BloombergQuint. Qaraldi: 2020-yil 15-aprel.

[106] „IMF Says 'Great Lockdown' Worst Recession Since Depression, Far Worse Than Last Crisis“. nysscpa.org. Qaraldi: 2020-yil 15-aprel.

[107] Ben Winck. „IMF economic outlook: 'Great Lockdown' will be worst recession in century“. Business Insider (2020-yil 14-aprel). Qaraldi: 2020-yil 27-aprel.

[108] {{{editor}}}: „'Great Lockdown' to rival Great Depression with 3% hit to global economy, says IMF | Business“. The Guardian (2020-yil 14-aprel). Qaraldi: 2020-yil 27-aprel.

[109] Collinson, Stephen. „Trump economy faces long-term disaster as jobs data looms“ (en). CNN (2020-yil 7-may).

[110] Ross, Jamie. „Trump's Live Reaction to Record Unemployment: Don't Blame Me“ (en). Yahoo Business (2020-yil 8-may).

[111] Schneider, Howard; Saphir, Ann. „In nod to grim U.S. outlook, Fed's Powell calls for more fiscal support“ (en). Reuters (2020-yil 13-may).

[112] Fottrell, Quentin. „Over 40 million people filed for unemployment since March – 170,200 stimulus checks are a mere Band-Aid for Americans“ (en). MarketWatch (for Yahoo! Finance) (2020-yil 31-may).

[113] Shepardson, David. „U.S. airlines gain final approval to drop services to 75 domestic airports“ (en). Reuters (2020-yil 4-iyun).

[114] „Fed Expects Unemployment Rate to Stay High: Live Updates“ (en). The New York Times (2020-yil 10-iyun).

[115] „US economy grew 5.7% in 2021 in rebound from 2020 recession“ (en). ABC News. Qaraldi: 2022-yil 28-yanvar.

[116] „Inflation Hits 9.1 Percent, Highest Level in 41 Years“ (2022-yil 13-iyul).

[117] „Report for Selected Countries and Subjects“.

[118] FRED-Real GDP-Retrieved July 1, 2018.

[119] „BEA News Release – GDP Second Quarter 2018 – July 27, 2018“.

[120] „BEA News Release – GDP Second Quarter 2018 – July 27, 2018“.

[Real_GDP-121] 121,0 ^121,1 Analysis. „Bureau of Economic Analysis“. bea.gov. Qaraldi: 2018-yil 7-may.

[122] „Gross Domestic Product, 2nd Quarter 2020 (Advance Estimate) and Annual Update“ (2020-yil 30-iyul). Qaraldi: 2022-yil 11-noyabr.

[123] „China’s Economic Rise: History, Trends, Challenges, and Implications for the United States“ (2019-yil 25-iyun). Qaraldi: 2022-yil 11-noyabr.

[124] CIA World Factbook-United States-Retrieved July 29, 2018.

[125] „FRED – Real GDP per Capita – Annual Average“ (1947-yil yanvar).

[126] The New York Times.

[127] „CIA World Factbook. "USA Economy".“. 2007-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan.

[128] „GDP growth (annual %)“. Data.worldbank.org. Qaraldi: 2014-yil 8-dekabr.

[bea.gov-129] „National Income and Product Accounts Gross Domestic Product: Second Quarter 2014 (Advance Estimate) Annual Revision: 1999 through First Quarter 2014“. Bureau of Economic Analysis. Bureau of Economic Analysis. Qaraldi: 2014-yil 31-iyul.

[130] „UNCTADstat – Table view“. unctadstat.unctad.org. Qaraldi: 2017-yil 26-noyabr.

[131] „Report for Selected Countries and Subjects“ (en-US). imf.org. Qaraldi: 2017-yil 26-noyabr.

[132] „The World Factbook – Central Intelligence Agency“ (en). cia.gov. Qaraldi: 2017-yil 26-noyabr.

[133] Federal Reserve Economic Data-All Employees Total Non-Farm-Retrieved July 29, 2018.

[134] „CIA World Factbook. "United States.“ (2022-yil 16-fevral).

[Mcfeatters-135] 135,0 ^135,1 ^135,2 McFeatters, Dale. „Saluting 154 million in workforce on Labor Day“. Napa Valley Register (2010-yil 6-sentyabr).

[sba.gov-136] 136,0 ^136,1 ^136,2 ^136,3 ^136,4 ^136,5 ^136,6 „Office of Advocacy – Frequently Asked Questions – How important are small businesses to the U.S. economy?“. SBA.gov. 2010-yil 2-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[137] „Obama: Small Business 'Heart' of Economy – YouTube“. Youtube. 2021-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[138] „Global 500 2010: Global 500 1–100“. CNN.

[139] Walmart Corporate and Financial Facts.

[140] "Minority population growing in the United States, census estimates show".

[141] „Current Unemployment Rates for States and Historical Highs/Lows“. BLS (2012-yil iyun). Qaraldi: 2012-yil 15-iyun.

[142] Median Household Income for States: 2007 and 2008, September 2009, census.gov.

[143] Doree Armstrong (February 12, 2014).

[144] Keith Naughton, Lynn Doan and Jeffrey Green (February 20, 2015).

[145] Michael Hiltzik (March 25, 2015).

[EDBI-146] „Doing Business in the United States (2006)“. World Bank. Qaraldi: 2007-yil 28-iyun.

[147] Rebecca Ray, Milla Sanes, and John Schmitt (May 2013).

[148] Tara Siegel Bernard (February 22, 2013).

[149] Maxwell Strachan, Alissa Scheller, Jan Diehm (October 29, 2013). 15 Ways The United States Is The Best (At Being The Worst).

[150] Ishaan Tharoor (May 20, 2014).

[151] O'Brien, Fergal; Schneeweiss, Zoe. „U.S. Ranked Worst for Workers' Rights Among Major Economies“. Bloomberg (2020-yil 18-iyun). Qaraldi: 2020-yil 19-iyun.

[152] Pfeffer, Jeffrey. Dying for a Paycheck: How Modern Management Harms Employee Health and Company Performance – and What We Can Do About It. HarperBusiness, 2018 — 38 bet. ISBN 978-0062800923.

[153] McGregor, Jena. „This professor says the workplace is the fifth leading cause of death in the U.S.“. The Washington Post (2018-yil 22-mart). Qaraldi: 2019-yil 5-iyul.

[154] Kinderman, Daniel (2019). "The Neoliberal Revolution in Industrial Relations". Catalyst 2 (4): 117–118. ISSN 2475-7365. "Neoliberal industrial relations reform and increased employer discretion has enabled employers to significantly increase the performance pressure, with serious repercussions for employees. In the United States, work-related issues including layoffs, job insecurity, toxic cultures, and long hours may be responsible for up to 120,000 deaths a year."

[155] „Federal Reserve Database-FRED-Data Series UNRATE“. Research.stlouisfed.org (2013-yil 6-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.

[156] „Federal Reserve Database-FRED-Data Series Unemploy“. Research.stlouisfed.org (1948-yil yanvar). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.

[157] „Federal Reserve Database-FRED-Data Series U6RATE-March 2013“. Research.stlouisfed.org (2013-yil 6-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.

[research.stlouisfed.org-158] „Federal Reserve Database-CLF160V Data Series“. Research.stlouisfed.org (1948-yil yanvar). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.

[159] „FRED Database – POP Data Series – U.S. Population. November 2012“. Research.stlouisfed.org (1952-yil yanvar). Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.

[Goodman-160] „Millions of Unemployed Face Years Without Jobs“ article by Peter S. Goodman in The New York Times February 20, 2010.

[161] "Immigrants top native born in U. S. job hunt".

[162] "Broader U-6 Unemployment Rate Increases to 17.1% in April".

[EconPost-163] „Four million more people working part time than 2 years ago“. EconPost.com (2010-yil 17-mart). 2010-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 30-mart.

[SchwartzJobless-164] Schwartz, Nelson. „Recovery in U.S. Is Lifting Profits, but Not Adding Jobs“. The New York Times (2013-yil 3-mart). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.

[165] „FRED – All Employees Total Non-farm Payrolls“ (1939-yil yanvar).

[166] Constance Sorrentino; Joyanna Moy (June 2002). "U.S. labor market performance in international perspective". Monthly Labor Review. http://www.bls.gov/opub/mlr/2002/06/art2full.pdf. Qaraldi: August 22, 2013. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]

[167] „Chronic Unemployment in the Euro Area: Causes and Cures“. World Economic Outlook. International Monetary Fund (1999). Qaraldi: 2013-yil 22-avgust.

[168] Time-Life Books, Library of Nations: United States, Sixth European English language printing, 1989

[169] „Unemployment“. Euro Economics. University of North Carolina. — „Chart“. Qaraldi: 2013-yil 22-avgust.

[CPS06052009-170] „Current Population Survey“. Bureau of Labor Statistics, U.S. Government (2009-yil 5-iyun). Qaraldi: 2009-yil 19-iyun.

[171] "Employment and Unemployment Among Youth Summary".

[172] "The Unemployment News Is Worse For Many".

[173] „The U.S. economy added 4.8 million jobs in June, but fierce new headwinds have emerged“ (en-US). The Washington Post. Qaraldi: 2021-yil 8-iyun.

[174] „Gross Domestic Product, 2nd Quarter 2020 (Advance Estimate) and Annual Update | U. S. Bureau of Economic Analysis (BEA)“. www.bea.gov. Qaraldi: 2021-yil 8-iyun.

[175] Cox. „Second-quarter GDP plunged by worst-ever 32.9% amid virus-induced shutdown“ (en). CNBC (2020-yil 30-iyul). Qaraldi: 2021-yil 8-iyun.

[176] „The US labor market recovered rapidly in 2021 but still fell short even before Omicron wave“ (en). PIIE (2022-yil 7-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 12-aprel.

[177] „The World Factbook (United States)“. CIA.gov (2013-yil 25-sentyabr). Qaraldi: 2013-yil 26-oktyabr.

[Inflation2-178] „CPI Detailed Report – Data for February 2013“. Bureau of Labor Statistics. Qaraldi: 2014-yil 1-iyun.

[CBO_Dist2015-179] „CBO. The Distribution of Household Income, 2015“ (2018-yil 8-noyabr).

[fed2017sept-180] Federal Reserve Bulletin.

[181] „FRED – Real Median Household Income“ (1984-yil yanvar).

[Fed_Z.1-182] „Z.1: Financial Accounts of the United States“. Federal Reserve Board of Governors (2014-yil 6-mart). 2014-yil 27-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 31-may.

[183] David Leonhardt and Kevin Quealy (April 22, 2014).

[184] „CIA World Factbook. "Distribution of Family Income"“. 2011-yil 4-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-iyun.

[CBO_Dist2014-185] „CBO. The Distribution of Household Income, 2014“ (2018-yil 19-mart).

[186] The New York Times.

[Chokshi-187] Chokshi, Niraj. „Income inequality seems to be rising in more than 2 in 3 metro areas“. The Washington Post (2014-yil 11-avgust). Qaraldi: 2014-yil 13-sentyabr.

[188] Saez, Emmanuel (June 30, 2016).

[PikettySaez-189] Alvaredo, Facundo; Atkinson, Anthony B.; Piketty, Thomas; Saez, Emmanuel (2013).

[190] Focus on Top Incomes and Taxation in OECD Countries: Was the crisis a game changer?

[Noah1-191] White House: Hereʼs Why You Have To Care About Inequality Timothy Noah | tnr.com| January 13, 2012.

[Richer-192] Krugman, Paul. „For Richer“. The New York Times (2002-yil 20-oktyabr).

[Oligarchy-193] The New York Times.

[194] Martin Gilens; Benjamin I. Page (2014). "Testing Theories of American Politics: Elites, Interest Groups, and Average Citizens". Perspectives on Politics 12 (3): 564–581. doi:10.1017/S1537592714001595. http://scholar.princeton.edu/sites/default/files/mgilens/files/gilens_and_page_2014_-testing_theories_of_american_politics.doc.pdf.

[195] Piketty, Thomas (2014).

[Packer-196] "The Broken Contract", By George Packer, Foreign Affairs, November/December 2011

[197] Christoffersen, John. „Rising inequality 'most important problem,' says Nobel-winning economist“. St. Louis Post-Dispatch (2013-yil 14-oktyabr). Qaraldi: 2013-yil 19-oktyabr.

[198] Piketty, Thomas (2014).

[199] Jeff Guo (July 1, 2016).

[200] Telford, Taylor. „Income inequality in America is the highest it's been since census started tracking it, data shows“. The Washington Post (2019-yil 26-sentyabr). Qaraldi: 2019-yil 27-sentyabr.

[Winship-201] 201,0 ^201,1 Winship. „Overstating the Costs of Inequality“. Brookings (spring 2013). 2013-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[202] „Income Inequality in America: Fact and Fiction“. e21. Manhattan Institute (2014-yil may). Qaraldi: 2014-yil 14-avgust.

[203] Porter, Eduardo. „Tyler Cowen on Inequality and What Really Ails America“. The New York Times (2014-yil 30-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[204] Cowen, Tyler. „Income Inequality Is Not Rising Globally. It's Falling“. The New York Times (2014-yil 19-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[205] Lucas. „The U.S. Recession of 2007–201?“ (2011-yil 19-may). 2014-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[206] Henninger, Daniel. „The Disappearing Recovery: What if the weak recovery is all the recovery we are going to get?“. The Wall Street Journal (2011-yil 13-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[207] Stiles, Andrew. „The Full Piketty: Experts raise questions about Frenchman's data on income inequality“. The Washington Free Beacon (1014-yil 28-may). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[208] Feldstein, Martin. „Piketty's Numbers Don't Add Up: Ignoring dramatic changes in tax rules since 1980 creates the false impression that income inequality is rising“. The Wall Street Journal (2014-yil 14-may). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[209] Michael Bordo. „Does inequality lead to a financial crisis?“. Vox (2014-yil 24-mart). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[210] Hungerford, Thomas L.. Changes in the Distribution of Income Among Tax Filers Between 1996 and 2006: The Role of Labor Income, Capital Income, and Tax Policy (Report 7-5700/R42131), Washington, DC: Congressional Research Service, December 29, 2011. 2014-yil 1-yanvarda qaraldi.

[211] „Inequality and Poverty“. OECD (2013-yil may). Qaraldi: 2014-yil 30-iyul.

[212] Compare your country: Income distribution and poverty.

[National_Research_Council-213] 213,0 ^213,1 Woolf, Steven. U.S. Health in International Perspective. National Research Council and Institute of Medicine, 2013 — 171–72 bet. DOI:10.17226/13497. ISBN 978-0-309-26414-3. 2013-yil 8-aprelda qaraldi.

[BrookingsPerm-214] Vasia Panousi. „Inequality Rising and Permanent Over Past Two Decades“. Brookings Papers on Economic Activity. Brookings Institution (spring 2013). 2013-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 23-mart.

[215] Dave Serchuk.

[216] Steve Hargreaves (December 18, 2013).

[DeParle-217] DeParle, Jason (January 4, 2012).

[218] Schneider. „A Guide to Understanding International Comparisons of Economic Mobility“. The Heritage Foundation (2013-yil 29-iyul). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[219] Mishel, Lawrence (April 26, 2012).

[Gordon_2013-220] Gordon, Robert J. (Spring 2013). "U.S. Productivity Growth: The Slowdown Has Returned After a Temporary Revival". International Productivity Monitor, Centre for the Study of Living Standards 25: 13–19. Archived from the original on August 9, 2014. https://web.archive.org/web/20140809065612/http://faculty-web.at.northwestern.edu/economics/Gordon/SAN-to-NBER%20Baily-Sharpe%20as%20published_130327.pdf. Qaraldi: 2014-07-19. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]

[221] Rose. „Does Productivity Growth Still Benefit Working Americans?: Unraveling the Income Growth Mystery to Determine How Much Median Incomes Trail Productivity Growth“. The Information Technology and Innovation Foundation (2007-yil iyun). Qaraldi: 2014-yil 12-avgust.

[222] „Global wage growth stagnates, lags behind pre-crisis rates“ (2014-yil 5-dekabr). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.

[223] Van Dam, Andrew. „Is it great to be a worker in the U.S.? Not compared with the rest of the developed world“. The Washington Post (2018-yil 4-iyul). Qaraldi: 2018-yil 6-iyul.

[224] „Federal Reserve Economic Data – Households and Nonprofit Organizations – Net Worth Level“ (1945-yil oktyabr).

[225] „FRED "Household and Non-Profit net worth – Real and Nominal"“.

[226] „Federal Reserve – Survey of Consumer Finances 2016“.

[227] „Economist Gabriel Zucman "Wealth Inequality in the United States Since 1913"“ (2014-yil 12-oktyabr).

[228] Egan, Matt. „Record inequality: The top 1% controls 38.6% of America's wealth“. CNNMoney (2017-yil 27-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 12-oktyabr.

[229] Steverman, Ben. „The U.S. Is Where the Rich Are the Richest“. Bloomberg (2017-yil 16-iyun). Qaraldi: 2017-yil 22-oktyabr.

[hurst34-230] Hurst, Charles E.. Social Inequality: Forms, Causes, and Consequences. Pearson Education, Inc., 2007 — 34 bet. ISBN 978-0205698295.

[Weissmann-231] „Global Wealth Databook 2021“. Credit Suisse (2021-yil 23-iyun), s. 115–118. Qaraldi: 2022-yil 4-mart.

[Salon-20140324-232] Bruenig. „You call this a meritocracy? How rich inheritance is poisoning the American economy“. Salon (2014-yil 24-mart). Qaraldi: 2014-yil 24-avgust.

[ECO-20140318-233] Staff. „Inequality – Inherited wealth“. The Economist (2014-yil 18-mart). Qaraldi: 2014-yil 24-avgust.

[OW-20120924-234] Pizzigati. „The 'Self-Made' Hallucination of America's Rich“. Institute for Policy Studies (2012-yil 24-sentyabr). Qaraldi: 2014-yil 24-avgust.

[235] „Median Household Net Worth by Quintile“. United States Census. 2014-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[WorldWealthReport2010-236] „World Wealth Report 2010 – Resource“ (2010-yil 18-iyun). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.

[237] „Barclays Wealth Insights“. 2009-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-fevral.

[forbes.com-238] 238,0 ^238,1 „Forbes“ (2011-yil 14-mart).

[239] Ody, Elizabeth. „Carlos Slim Tops Forbes List of Billionaires for Second Year“. Bloomberg (2011-yil 10-mart). Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[240] „FRED "Homeownership rate for the United States"“ (1965-yil yanvar).

[Rector-Johnson-241] Robert E. Rector. „Understanding Poverty in America“ (2004-yil 5-yanvar). 2010-yil 13-martda asl nusxadan arxivlangan.

[Rector-242] Robert Rector. „How Poor Are America's Poor? Examining the "Plague" of Poverty in America“ (2007-yil 27-avgust). 2010-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan.

[243] W. Michael Cox and Richard Alm (1999), The myths of rich and poor: why weʼre better off than we think.

[244] Millennials arenʼt buying homes right now.

[245] Min, Sarah. „Average Americans can't afford a home in 70 percent of the country“. CBS News (2019-yil 28-mart). Qaraldi: 2019-yil 1-aprel.

[246] Berr, Johnathan. „More Americans are forced to "reside" in their vehicles“. CBS MoneyWatch (2018-yil 31-iyul). Qaraldi: 2018-yil 2-avgust.

[DThompson-247] Derek, Thompson. „Corporate Profits Are Eating the Economy“. The Atlantic (2013-yil 4-mart). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.

[248] „Real Disposable Personal Income: Per capita“ Federal Reserve Bank of St. Louis, 2013

[249] „The Rich Are Enjoying The Recovery While Wages Fall For Everyone Else“ ThinkProgress, January 25, 2013.

[US_Census_Bureau,_females,_18_or_older,_unemployed,_personal_income,_2005-250] „US Census Bureau, females, 18 or older, unemployed, personal income, 2005“. 2012-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 8-dekabr.

[US_Census_Bureau,_male,_18_or_older,_employed_full-time_year_round,_2005-251] „US Census Bureau, male, 18 or older, employed full-time year round, 2005“. 2012-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 8-dekabr.

[US_Census_Bureau,_18+_age,_2005-252] „US Census Bureau, 18+ age, 2005“. 2012-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 8-dekabr.

[US_Census_Bureau,_Personal_income_for_all_sexes,_races_in_2005-253] „US Census Bureau, Personal income for all sexes, races in 2005“. 2007-yil 19-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2006-yil 19-noyabr.

[254] Desilver. „For most workers, real wages have barely budged for decades“. Pew Research Center (2014-yil 9-oktyabr). — „But a look at five decades' worth of government wage data suggests that the better question might be, why should now be any different? For most U.S. workers, real wages – that is, after inflation is taken into account – have been flat or even falling for decades, regardless of whether the economy has been adding or subtracting jobs.“. Qaraldi: 2018-yil 20-iyul.

[255] Smith, Noah. „How About a Free Market for Wages?“. Bloomberg Opinion (2018-yil 25-iyul). Qaraldi: 2018-yil 31-avgust.

[256] Picchi, Aimee. „Vast number of Americans live paycheck to paycheck“. CBS News (2017-yil 24-avgust). Qaraldi: 2017-yil 25-avgust.

[257] Albrecht, Leslie. „One-third of American households can't afford food, shelter or medical care“. Marketwatch (2017-yil 27-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 6-oktyabr.

[258] Getlen, Larry. „America's middle class is slowly being 'wiped out'“. MarketWatch (2018-yil 23-iyul). Qaraldi: 2018-yil 29-iyul.

[259] Long, Heather. „Record 7 million Americans are 3 months behind on car payments“. boston.com (2019-yil 13-fevral). Qaraldi: 2019-yil 15-fevral.

[260] Neel, Joe; Neighmond, Patti. „Poll: Many Rural Americans Struggle With Financial Insecurity, Access To Health Care“. NPR (2019-yil 21-may). Qaraldi: 2019-yil 21-may.

[261] Long, Heather. „'This doesn't look like the best economy ever': 40% of Americans say they still struggle to pay bills“. The Washington Post (2019-yil 4-iyul). Qaraldi: 2019-yil 5-iyul.

[262] Romo, Vanessa. „Rents Are Out Of Reach For Most Americans Earning Minimum Wage, A Study Says“. NPR (2021-yil 14-iyul). Qaraldi: 2021-yil 15-iyul.

[NatlPovertyCtr-263] „Extreme Poverty in the United States, 1996 to 2011“ National Poverty Center, February 2012.

[WalkerBBC-264] Walker, Duncan. „The children going hungry in America“. BBC News (2013-yil 6-mart). Qaraldi: 2013-yil 13-mart.

[265] Report finds 44 percent of U. S. children live in low-income families.

[266] „U.S. Census Bureau – Income and Poverty in the United States 2016“.

[267] IMF warns the US over high poverty.

[268] „Trends in Family Wealth, 1989 to 2013“. Congressional Budget Office (2016-yil 18-avgust).

[Concentrated_Poverty-269] 269,0 ^269,1 Kneebone, Elizabeth; Nadeau, Carey; Berube, Alan (November 3, 2011).

[270] Shah, Neil (October 11, 2013).

[bbc2017-271] „US homeless people numbers rise for first time in seven years“. BBC (2017-yil 6-dekabr).

[HUDhomeless2009-272] „HUD 5th Annual Homelessness Assessment Report to Congress, June 2010“. Qaraldi: 2013-yil 20-oktyabr.

[273] Employment and Homelessness.

[Sme-274] Smeeding, T.M. (2005). "Public Policy: Economic Inequality and Poverty: The United States in Comparative Perspective". Social Science Quarterly 86: 955–83. doi:10.1111/j.0038-4941.2005.00331.x.

[275] Kenworthy, L. (1999). "Do Social-Welfare Policies Reduce Poverty? A Cross-National Assessment". Social Forces 77 (3): 1119–39. doi:10.1093/sf/77.3.1119. https://www.econstor.eu/bitstream/10419/160860/1/lis-wps-188.pdf.

[276] Bradley, D.; E. Huber; S. Moller; F. Nielsen; J.D. Stephens (2003). "Determinants of Relative Poverty in Advanced Capitalist Democracies". American Sociological Review 68 (1): 22–51. doi:10.2307/3088901.

[277] Kevin Drum (September 26, 2013).

[278] Gould, Elise and Wething, Hilary (July 24, 2012).

[279] Temin, Peter. The Vanishing Middle Class: Prejudice and Power in a Dual Economy. MIT Press, 2017. ISBN 978-0262036160.

[280] Alston, Philp. „Extreme poverty in America: read the UN special monitor's report“. The Guardian (2017-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2017-yil 16-dekabr.

[281] „"Contempt for the poor in US drives cruel policies," says UN expert“. OHCHR (2018-yil 4-iyun). Qaraldi: 2018-yil 6-iyun.

[282] Bruce Western.

[283] Marie Gottschalk.

[CBO_Subsidy2016-284] „Federal Subsidies for Health Insurance Coverage for People Under Age 65“. CBO (2016-yil 24-mart).

[285] „OECD Health at a Glance 2015 – Table 3.3“.

[286] „Federal Subsidies for Health Insurance Coverage for People Under Age 65: 2018 to 2028“ (2018-yil 23-may). Qaraldi: 2018-yil 17-iyun.

[Census2016-287] Bureau. „Health Insurance Coverage in the United States: 2016“. census.gov.

[Census_HistTable-288] Bureau. „Health Insurance Historical Tables –HIC Series“. Census.

[289] Collins, Sara R.; Gunja, Munira Z.; Doty, Michelle M.; Bhupal, Herman K. (2018). Commonwealth Fund – First Look at Health Insurance Coverage in 2018 Finds ACA Gains Beginning to Reverse. Commonwealth Fund. doi:10.26099/aacp-5268. http://www.commonwealthfund.org/publications/blog/2018/apr/health-coverage-erosion.

[uninsureddeaths-290] Woolhandler. „Despite slight drop in uninsured, last year's figure points to 48,000 preventable deaths“. Physicians for a National Health Program (2012-yil 12-sentyabr). 2012-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-sentyabr.

[291] Goodman, John (September 21, 2009). Does Lack Of Insurance Cause Premature Death?. Health Affairs. doi:10.1377/forefront.20090921.002196. https://www.healthaffairs.org/do/10.1377/forefront.20090921.002196.

[292] Kronick, Richard (August 2009). "Health Insurance Coverage and Mortality Revisited". Health Services Research 44 (4): 1211–31. doi:10.1111/j.1475-6773.2009.00973.x. PMID 19453392. PMC 2739025. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2739025.

[293] Cowen, Tyler. „Poor U.S. Scores in Health Care Don't Measure Nobels and Innovation“. The New York Times (2006-yil 5-oktyabr). Qaraldi: 2012-yil 9-oktyabr.

[294] Whitman, Glen. „Bending the Productivity Curve: Why America Leads the World in Medical Innovation“. The Cato Institute. Qaraldi: 2012-yil 9-oktyabr.

[nihbph-295] National Research Council (US). "U.S. Health in International Perspective: Shorter Lives, Poorer Health" (2013) National Institutes of Health Committee on Population, Board on Population Health and Public Health Practice. Books.nap.edu, 2013. DOI:10.17226/13497. ISBN 978-0-309-26414-3. 2013-yil 20-oktyabrda qaraldi.

[CDCTobaccoFree-296] 296,0 ^296,1 CDCTobaccoFree. „Economic Trends in Tobacco“ (en-us). Centers for Disease Control and Prevention (2018-yil 4-may). Qaraldi: 2019-yil 3-iyun.

[297] Martin, Nicole. „UK cancer survival rate lowest in Europe“. The Daily Telegraph (2007-yil 21-avgust). 2022-yil 11-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 19-avgust.

[298] Verdecchia, A; Francisci, S; Brenner, H; Gatta, G; Micheli, A; Mangone, L; Kunkler, I; EUROCARE-4 Working, Group (September 2007). "Recent cancer survival in Europe: a 2000–02 period analysis of EUROCARE-4 data". The Lancet Oncology 8 (9): 784–96. doi:10.1016/s1470-2045(07)70246-2. PMID 17714993.

[Atlas-299] MD, Scott W. Atlas. In excellent health : setting the record straight on America's health care and charting a path for future reform. Stanford, California: Hoover Institution Press, Stanford University, 2011 — 199–205 bet. ISBN 978-0817914448.

[300] Atlas 2011, pp. 205-07

[301] Wolf-Maier, K. (November 24, 2003). "Hypertension Treatment and Control in Five European Countries, Canada, and the United States". Hypertension 43 (1): 10–17. doi:10.1161/01.HYP.0000103630.72812.10. PMID 14638619.

[302] Atlas 2011, pp. 150-56

[303] O'Neill, June E.; O'Neill, Dave M. (2008). "Health Status, Health Care and Inequality: Canada vs. the U.S". Forum for Health Economics & Policy 10 (1). doi:10.2202/1558-9544.1094. http://www.nber.org/papers/w13429.pdf.

[304] McDonald, Andy. „U.S. Drops To 27th In The World For Education And Health Care“. The Huffington Post (2018-yil 28-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 6-oktyabr.

[OECD1-305] „OECD Statistical Database – Health expenditure and financing“.

[CDC1-306] „FastStats“. cdc.gov (2017-yil 18-iyul).

[307] Conover. „Health Care Regulation A 70869 Billion Hidden Tax“. Cato Institute (2004-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2014-yil 2-sentyabr.

[Cutler-308] 308,0 ^308,1 „Why Does Health Care Cost so Much in America? Ask Harvard's David Cutler“. Public Broadcasting Service (2013-yil 19-noyabr).

[309] Lawler. „Health Care Economist John Goodman on Market-Based Health Care“. Real Clear Policy (2012-yil 19-sentyabr). Qaraldi: 2014-yil 2-sentyabr.

[310] „Medicaid Pays Less Than Medicare for Many Prescription Drugs, U.S. Report Finds“. The New York Times.

[311] Dobson, A.; DaVanzo, J.; Sen, N. (January 1, 2006). "The Cost-Shift Payment 'Hydraulic': Foundation, History, And Implications". Health Affairs 25 (1): 22–33. doi:10.1377/hlthaff.25.1.22. PMID 16403741.

[312] Pope. „Legislating Low Prices: Cutting Costs or Care?“. The Heritage Foundation (2013-yil 9-avgust). Qaraldi: 2014-yil 2-sentyabr.

[imt-313] „Manufacturing Output by Country“. imt. Qaraldi: 2014-yil 4-aprel.

[314] Martin Crutsinger. „Factory jobs: 3 million lost since 2000“. USA Today. Associated Press (2007-yil 20-aprel). Qaraldi: 2012-yil 4-mart.

[315] „World Book at NASA“. 2010-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.

[316] Michael Lind (December 1, 2011). "The Cost of Free Trade". The American Prospect. http://prospect.org/article/cost-free-trade. Qaraldi: March 3, 2012. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]

[317] „What Accounts for the Decline in Manufacturing Employment?“ (2004-yil 18-fevral). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.

[318] "Congressional Record V. 148, Pt. 4, April 11, 2002 to April 24, 2002".

[319] UNESCO Science Report: towards 2030. Paris: UNESCO Publishing, 2015 — 141 bet. ISBN 978-9231001291.

[greyhill-320] „Manufacturing Output by Country“. Greyhill Advisors. Qaraldi: 2011-yil 5-oktyabr.

[321] „What Accounts for the Decline in Manufacturing Employment?“. Congressional Budget Office. Qaraldi: 2011-yil 5-oktyabr.

[322] Harold Meyerson (November 29, 2011). "Back from China?". The American Prospect. http://prospect.org/article/back-china. Qaraldi: March 4, 2012. Foydalanuvchi Diwikiped/Qoralama]]

[Pope_2012-323] Carl Pope. „America's Dirty War Against Manufacturing: Part 1“. Bloomberg (january 18–20, 2012). Qaraldi: 2012-yil 22-yanvar.

[btb_22.01.2012-324] Dean Baker. „Hasn't Anyone at the NYT Heard of Exchange Rates?“. Beat the Press. Center for Economic and Policy Research (2012-yil 22-yanvar). Qaraldi: 2012-yil 22-yanvar.

[325] „Interstate FAQ (Question #3)“. Federal Highway Administration (2006). Qaraldi: 2009-yil 4-mart.

[326] „Public Road and Street Mileage in the United States by Type of Surface“. United States Department of Transportation. 2015-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-yanvar.

[327] „China Expressway System to Exceed US Interstates“. New Geography (2011-yil 22-yanvar). Qaraldi: 2011-yil 16-sentyabr.

[328] „China overtakes US in car sales“. The Guardian (2010-yil 8-yanvar). Qaraldi: 2011-yil 10-iyul.

[329] „Motor vehicles statistics – countries compared worldwide“. NationMaster. Qaraldi: 2011-yil 10-iyul.

[330] „Household, Individual, and Vehicle Characteristics“. 2001 National Household Travel Survey. U.S. Dept. of Transportation, Bureau of Transportation Statistics. 2007-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 15-avgust.

[331] Renne, John L. „Emerging European-Style Planning in the United States: Transit-Oriented Development“. Rutgers University (2003). 2014-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 11-iyun.

[332] Benfield. „NatGeo surveys countries' transit use: guess who comes in last“. Natural Resources Defense Council (2009-yil 18-may). 2015-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 6-yanvar.

[333] „Intercity Passenger Rail: National Policy and Strategies Needed to Maximize Public Benefits from Federal Expenditures“. U.S. Government Accountability Office (2006-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2007-yil 20-iyun.

[334] „The Economist Explains: Why Americans Don't Ride Trains“. The Economist (2013-yil 29-avgust). Qaraldi: 2015-yil 12-may.

[335] „Amtrak Ridership Records“. Amtrak (2011-yil 8-iyun). Qaraldi: 2012-yil 29-fevral.

[336] McGill, Tracy. „3 Reasons Light Rail Is an Efficient Transportation Option for U.S. Cities“. MetaEfficient (2011-yil 1-yanvar). Qaraldi: 2013-yil 14-iyun.

[337] „Privatization“. downsizinggovernment.org. Cato Institute. Qaraldi: 2014-yil 27-dekabr.

[338] „Scheduled Passengers Carried“. International Air Transport Association (IATA) (2011). 2013-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-fevral.

[339] „Preliminary World Airport Traffic and Rankings 2013 – High Growth Dubai Moves Up to 7th Busiest Airport – March 31, 2014“. Airports Council International (2014-yil 31-mart). 2014-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 17-may.

[340] Barr. „China surpasses US as top energy consumer – Business – Oil & energy – NBC News“. NBC News. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[341] World Per Capita Total Primary Energy Consumption,1980-2005 (MS Excel format)

[342] World Resources Institute „Energy Consumption: Consumption per capita“ (2001).

[343] US Dept. of Energy, „Annual Energy Report“ (July 2006), Energy Flow diagram

[344] Tertzakian, Peter. „The U.S. Senate's Oil Spill“. Forbes (2005-yil 15-noyabr). 2006-yil 14-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[btstable4-3-345] „Domestic Demand for Refined Petroleum Products by Sector“. U.S. Bureau of Transportation Statistics. Qaraldi: 2014-yil 23-avgust.

[346] "U. S. Imports of Crude Oil".

[347] Pleven, Liam. „The Wall Street Journal“ (2011-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[348] Kahn, Chris. „In a first, gas and other fuels top U.S. exports“. Florida Today (2011-yil 31-dekabr), s. 4A. 2012-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan.

[349] „IPTO — Information Processing Techniques Office“ (Wayback Machine saytida 2014-07-02 sanasida arxivlangan), The Living Internet, Bill Stewart (ed), January 2000.

[350] „Global Trade Alert – Independent monitoring of policies that affect world trade“. globaltradealert.org.

[351] „China overtakes US as world's largest goods trader“. Financial Times. Qaraldi: 2014-yil 10-yanvar.

[352] „Free exchange: Petrodollar profusion“. The Economist.

[353] „North American Free Trade Agreement | History, Purpose, & Provisions“ (en). Encyclopedia Britannica. Qaraldi: 2020-yil 24-mart.

[354] „North American Free Trade Agreement (NAFTA) | United States Trade Representative“. ustr.gov. Qaraldi: 2020-yil 24-mart.

[Exports-Imports-355] „U.S. International Trade in Goods and Services“. BEA (2015-yil 5-fevral).

[356] „FRED – Trade Balance, Goods and Services, Balance of Payments Basis“ (1992-yil yanvar).

[357] „U.S. International Trade in Goods and Services – Historical Series“.

[358] „Census – Foreign Trade – Balance by Partner Country“.

[359] „IMF: US accounts for one-third of annual remittances to Developing Countries of 77200bn“. Finfacts.com. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[360] „This chart shows how America stacks up in trade with everyone in the world“. Business Insider. Qaraldi: 2018-yil 20-mart.

[361] „FRED – Household and Non-Profit Net Worth“ (1945-yil oktyabr).

[362] „Treasury Direct – Monthly Statement of the Public Debt“.

[363] „CIA World Factbook – USA“ (2022-yil 16-fevral).

[364] „CBO. Budget & Economic Outlook 2018–2028“ (2018-yil 9-aprel).

[365] FY 2010 Budget Historical Tables. pp. 127-28.

[366] "US spends its way to 28 Eiffel towers: made out of pure gold".

[367] "Senate backs increase in debt limit to $14.3 trillion".

[368] „2010 Budget-Summary Tables S-13 and S-14“. 2011-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 21-iyul.

[369] "Debt has become Americaʼs life blood".

[370] "Wave of Debt Payments Facing US Government".

[371] "Analytical Perspectives of the FY 2008 Budget (Wayback Machine saytida 7-yanvar, 2010 sanasida arxivlangan)".

[372] „Major Foreign Holders of Treasury Securities“. United States Department of the Treasury (2014-yil iyul). da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 23-avgust.

[2014Q1flowoffunds-373] Federal Reserve. „Z.1 Financial Accounts of the United States – Flow of Funds, Balance Sheets, and Integrated Macroeconomic Accounts – First Quarter 2014“ (2014-06-05). july 2, 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: july 3, 2010.

[2005to2013flowoffunds-374] Federal Reserve. „Z.1 Financial Accounts of the United States – Flow of Funds, Balance Sheets, and Integrated Macroeconomic Accounts – Historical Annual Tables 2005–2013“ (2014-06-05). august 13, 2014da asl nusxadan arxivlangan.

[375] Saint Louis Federal Reserve (2012) „5-Year Treasury Inflation-Indexed Security, Constant Maturity“ FRED Economic Data chart from government debt auctions (the x-axis at y=0 represents the inflation rate over the life of the security)

[liquidation-376] 376,0 ^376,1 Carmen M. Reinhart and M. Belen Sbrancia (March 2011) „The Liquidation of Government Debt“ National Bureau of Economic Research working paper No. 16893

[377] Lawrence Summers (June 3, 2012) „Breaking the negative feedback loop“ Reuters

[378] William H. Gross (May 2, 2011) „The Caine Mutiny (Part 2)“ PIMCO Investment Outlook

[379] U. S. Treasury (January 31, 2012) „Minutes of the Meeting of the Treasury Borrowing Advisory Committee of the Securities Industry and Financial Markets Association“

[380] „The Implementation of Monetary Policy – The Federal Reserve in the International Sphere“. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[381] Benjamin J. Cohen, The Future of Money, Princeton University Press, 2006, ISBN 0691116660; cf. „the dollar is the de facto currency in Cambodia“, Charles Agar, Frommer’s Vietnam, 2006, ISBN 0471798169, p. 17

[382] "Biggest game in town".

[383] „Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves (COFER) – June 30, 2011“. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[384] Rooney, Ben. „IMF calls for dollar alternative“. CNN (february 10, 2011). Qaraldi: 2012-yil 28-mart.

[385] „2019 - Cpi“.

[386] „2018 - Cpi“.

[387] „Enabling Trade Index 2014“. World Economic Forum.

[388] „2014 Global Competitiveness Report“.

[US_economic_freedom-389] 389,0 ^389,1 „2014 Index of Economic Freedom – United States“. Heritage Foundation. Qaraldi: january 14, 2014.

[wsj_miller-390] Terry, Miller. „America's Dwindling Economic Freedom Regulation, taxes and debt knock the U.S. out of the world's top 10“. The Wall Street Journal (2014-yil 13-yanvar). Qaraldi: january 14, 2014.

[Index_of_economic_freedom-391] „2014 Index of Economic Freedom“. Heritage Foundation. Qaraldi: january 14, 2014.

[392] Carmen M. Reinhart. „This Time is Different“. reinhartandrogoff.com. Anchor Media Works.

[ReferenceA-393] 393,0 ^393,1 ^393,2 ^393,3 ^393,4 ^393,5 Regulation and Control in the U. S. Economy: About.com

[bushregulation-394] „Bush's Regulatory Kiss-Off – Obama's assertions to the contrary, the 43rd president was the biggest regulator since Nixon“. Reason magazine. January 2009. September 2, 2009da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: February 12, 2012.

[395] Porter, Eduardo. „America's Aversion to Taxes“. The New York Times (august 14, 2012). Qaraldi: august 15, 2012. „In 1965, taxes collected by federal, state and municipal governments amounted to 24.7 percent of the nation's output. In 2010, they amounted to 24.8 percent. Excluding Chile and Mexico, the United States raises less tax revenue, as a share of the economy, than every other industrial country.“.

[396] „Index of Economic Freedom: United States“. Index of Economic Freedom.

[Trans-Atlantic_Comparisons_3-2-397] „Is the US Really a Nation of God-Fearing Darwin-Haters?“. Der Spiegel (june 6, 2009).

[YglesiasWealth-398] 398,0 ^398,1 Yglesias, Matthew. „America Does Tax Wealth, Just Not Very Intelligently“. Slate (2013-yil 6-mart). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.

[CBO_2010-399] 399,0 ^399,1 „The Distribution of Household Income and Federal Taxes, 2010“. The US Congressional Budget Office (CBO) (december 4, 2013). Qaraldi: august 13, 2014.

[400] Prasad, M.; Deng, Y. (April 2, 2009). "Taxation and the worlds of welfare". Socio-Economic Review 7 (3): 431–57. doi:10.1093/ser/mwp005. http://www.lisdatacenter.org/wps/liswps/480.pdf.

[Dylan47-401] Matthews, Dylan. „Other countries don't have a "47%"“. The Washington Post (2012-yil 19-sentyabr). Qaraldi: october 29, 2013.

[402] Stephen, Ohlemacher. „Tax bills for rich families approach 30-year high“. The Seattle Times. Associated Press (2013-yil 3-mart). Qaraldi: april 3, 2013.

[BairParity-403] Bair, Sheila. „Grand Old Parity“. The New York Times (february 26, 2013). Qaraldi: 2013-yil 18-mart.

[404] Hodge. „The Case for a Single-Rate Tax: Why Our Progressive Tax Code is Inconsistent with the Changing Face of American Taxpayers“. Tax Foundation (april 29, 2005). Qaraldi: august 13, 2014.

[405] Frank, Robert. „The Price of Taxing the Rich: The top 1% of earners fill the coffers of states like California and New York during a boom – and leave them starved for revenue in a bust“. The Wall Street Journal (march 26, 2011). Qaraldi: august 13, 2014.

[SWI_swissinfo.ch_2022-406] „Switzerland ranked second-worst global facilitator of tax avoidance“. SWI swissinfo.ch (2022-05-18). Qaraldi: 2022-06-28.

[CBO_BOE2018-407] 407,0 ^407,1 ^407,2 ^407,3 „CBO Budget and Economic Outlook 2018–2028“ (2018-yil 9-aprel).

[408] „General Government Spending“.

[409] „Debt Myths, Debunked“. U.S. News (december 1, 2016).

[410] „U.S. Budget 2001“. january 12, 2012da asl nusxadan arxivlangan.

[411] „CIA World Factbook-Debt to GDP“. 2007-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan.

[412] Kumar. „Is Rising U.S. Debt Inviting Trouble? Ask Japan“. Daily Finance. Qaraldi: may 18, 2010.

[413] Anderson. „Tax Misery & Reform Index“. Forbes (may 22, 2006). Qaraldi: 2008-yil 17-noyabr.

[Global_500_2010:_Countries-414] „Global 500 2010: Countries“. CNN.

[415] „Where the millionaires are now“. MSN (october 22, 2007). september 27, 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[416] „U.S. Department of state: How the U.S. Economy Works“. 2008-11-14da asl nusxadan arxivlangan.

[417] Walker, William „National Innovation Systems: Britain“,. National innovation systems : a comparative analysis Nelson: . New York: Oxford University Press, 1993 — 61–64 bet. ISBN 978-0195076172.

[418] "Trends in International Migration 2002: Continuous Reporting System on Migration".

[419] Peter S. Canellos. „Obama victory took root in Kennedy-inspired Immigration Act“. The Boston Globe (november 11, 2008). Qaraldi: november 14, 2008.

[420] Jeanette Altarriba. An Introduction to Bilingualism: Principles and Processes. Taylor & Francis, 2007 — 212 bet. ISBN 978-0203927823.

[421] Porter, Eduardo. „This Economy Is Not Aging Gracefully“. The New York Times (june 15, 2019). Qaraldi: june 15, 2019.

[422] „Updated Budget Projections: 2019 to 2029“. Congressional Budget Office (may 2, 2019). Qaraldi: june 15, 2019.

[423] Benedetti, François. „100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality“. Fédération Aéronautique Internationale (FAI) (december 17, 2003). september 12, 2007da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 15-avgust.

[ReferenceB-424] 424,0 ^424,1 Shane, Scott „A General Theory of Entrepreneurship: the Individual-Opportunity Nexus“, Edward Elgar

[425] Reynolds, Paul D. „Entrepreneurship in the United States“, Springer, 2007, ISBN 978-0387456676

[426] „Mandelson, Peter. "There is no Google, or Amazon, or Microsoft or Apple in the UK, Mandelson tells BVCA." BriskFox Financial News, March 11, 2009“. Briskfox.com. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[427] Venture Impact, 5, IHS Global Insight, 2009 — 2 bet. ISBN 978-0978501570.

[:0-428] 428,00 ^428,01 ^428,02 ^428,03 ^428,04 ^428,05 ^428,06 ^428,07 ^428,08 ^428,09 ^428,10 ^428,11 ^428,12 ^428,13 Stewart, Shannon. United States of America. In: UNESCO Science Report: towards 2030. Paris: UNESCO, 2015 — 129–55 bet. ISBN 978-9231001291.

[429] Sohl. „Full Year 2009 Angel Market Trends“. University of New Hampshire Center for Venture Research (march 31, 2010). january 20, 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: september 27, 2011.

[430] „The United States of Entrepreneurs“ (march 12, 2009).

[431] „M&A US – Mergers & Acquisitions in the United States“ (en-US). IMAA-Institute. Qaraldi: 2018-02-22.

[432] „FT 500 2013“. ft.com (june 19, 2015).

[433] „Global 500“. Fortune.

[434] „Apple usurps Google as world's most valuable brand“. Reuters (may 9, 2011). Qaraldi: 2017-yil 10-avgust.

[435] Hoover, Gary „2022 UPDATED Largest Companies Charts“ (en-US). Business History - The American Business History Center (2022-06-26). Qaraldi: 2023-02-09.

[436] „Companies ranked by Market Cap - CompaniesMarketCap.com“ (en-us). companiesmarketcap.com. Qaraldi: 2023-02-09.

[437] „The 2020 World's Most Valuable Brands“ (en). Forbes. Qaraldi: 2023-02-09.

[438] „How to protect yourself against the theft of your identity“. Qaraldi: 2023-02-10.

[439] „Big 4 wireless carriers spent 85800B on 5G spectrum: Was it worth it?“ (en-us). www.spglobal.com. Qaraldi: 2023-02-10.

[440] „The 10 Largest Coal Mining Companies In The United States – Zippia“ (en) (july 26, 2022). Qaraldi: 2023-02-10.

[441] Desjardins, Jeff „Chart: The Evolution of Standard Oil“ (en-US). Visual Capitalist (2017-11-24). Qaraldi: 2023-02-10.

[442] Deloitte, Switching Channels: Global Powers of Retailing 2012, STORES, January 2012, G20.

[443] Jopson, Barney. „Amazon urges California referendum on online tax“. Financial Times (july 12, 2011). july 14, 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: august 4, 2011.

[444] „IHS iSuppli Semiconductor preliminary rankings for 2011“. december 14, 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[445] House, The White „FACT SHEET: CHIPS and Science Act Will Lower Costs, Create Jobs, Strengthen Supply Chains, and Counter China“ (en-US). The White House (2022-08-09). Qaraldi: 2023-02-10.

[446] „IHS iSuppli Semiconductor preliminary rankings for 2011“. december 14, 2013da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[447] „Top 10 Semiconductor Manufacturers in the U.S. - IndustrySelect®“. www.industryselect.com. Qaraldi: 2023-02-10.

[448] Girardin, McKayla „Top Tech Companies in 2022“ (en-US). Forage (2022-09-22). Qaraldi: 2023-02-10.

[449] „Top 1000 Technology Companies United States 2023“ (en). Disfold Data. Qaraldi: 2023-02-10.

[450] investopedia.com. „10 Biggest Entertainment Companies“. Qaraldi: 30-iyun, 2023-yil.

[451] „Speaking out Welcoming the halal traveller“. ttnworldwide.com. december 20, 2016da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-12-16.

[world-exchanges.org-452] 452,0 ^452,1 „WFE – YTD Monthly“ (november 6, 2011). november 6, 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: june 8, 2014.

[453] „> Data Products > NYSE > Facts & Figures“. NYXdata. Qaraldi: 2012-yil 21-aprel.

[454] „NASDAQ Performance Report“. NASDAQ Newsroom. The Nasdaq Stock Market (january 12, 2007). february 10, 2007da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: february 15, 2007.

[455] Investor Relations.

[456] „Financial and investor information from U.S. Bank“. usbank.com.

[457] Tankersley, Jim. „A black hole for our best and brightest“. The Washington Post (december 16, 2014). Qaraldi: december 23, 2014.

[458] Cecchetti. „Why does financial sector growth crowd out real economic growth?“. BIS Working Papers No 490. Bank for International Settlements. Qaraldi: september 20, 2015.

[459] GDP (nominal and adjusted) figures from 1929 to present are from the Bureau of Economic Analysis.
Figures for before 1929 have been reconstructed by Johnston and Williamson based on various sources and are less reliable. See [1] for more information about sources and methods.
Current-dollar and real GDP. United States Bureau of Economic Analysis. December 20, 2007.
Louis D. Johnston and Samuel H. Williamson, „The Annual Real and Nominal GDP for the United States, 1790-present“. Economic History Services, July 27, 2007.
Inflation-adjusted figures are for base year 2000.

[460] „The U.S. Income Distribution: Trends and Issues“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.

[hbs.edu-461] 461,0 ^461,1 „Problems Unsolved and A Nation Divided“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.

[462] „Real Wage Trends, 1979 to 2019“. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.

[463] „Total Compensation Reflects Growth in Productivity“. NBER.

[464] „When you measure it properly, worker's compensation is driven by productivity“ (september 19, 2017).

[life-465] Link between health spending and life expectancy: US is an outlier. May 26, 2017. By Max Roser at Our World in Data. Click the sources tab under the chart for info on the countries, healthcare expenditures, and data sources. See the later version of the chart here.

[Kenworthy2011-466] Kenworthy, Lane „America's inefficient health-care system: another look“. Consider the Evidence (blog) (2011-yil 10-iyul). Qaraldi: september 11, 2012.

[467] „Effective tax rates: income, payroll, corporate and estate taxes combined“. Peter G. Peterson Foundation (july 1, 2013). Qaraldi: november 3, 2013.

[468] „T13-0174 – Average Effective Federal Tax Rates by Filing Status; by Expanded Cash Income Percentile, 2014“. Tax Policy Center (july 25, 2013). december 11, 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: november 3, 2013.

[469] „Table 7.3 – Statutory Limits on Federal Debt: 1940–Current“. Office of Management and Budget. Qaraldi: december 25, 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]

[101]

k m t AQSh iqtisodiyoti
Qoʻshma Shtatlar kompaniyalari
Tarix	Tarix Amerika maktabi Amerika tizimi Sanoat inqilobi Oltin davr
Sanoat tarmoqlari	Sanoat Tarix Akvakultura Avtomobil Aviatsiya Pivo Biotexnologiya Sement Kofe Paxta Elektr quvvati Elektronika Kino Baliqchilik Qimor Xedj-fond Internet Ommaviy axborot vositalari Konchilik Oltin qazib olish Farmatsevtika va Dorixona Nashriyot Radio Temir yoʻl Koʻchmas mulk Qayta tiklanadigan energiya Poʻlat Telekommunikatsiya Televideniye Raqamli Turizm Toʻqimachilik Video oʻyinlar Vino
Maxsus iqtisodiy zonalar	Imkoniyatlar zonasi Vakolatlar zonasi Maqsadli bandlik hududi Tashqi savdo zonalari Metropolitan statistik hududi
Energetika	Energetika siyosati Koʻmir Neft Neft slanetslari Neftni qayta ishlash zavodlari Yadro Qayta tiklanadigan energiya Shamol Quyosh Geotermal
Savdo va infratuzilma	Transport Aloqa Pochta tarixi Turizm Yetkazib berish Noqonuniy giyohvand moddalar savdosi AQSh xorijiy investitsiyalar boʻyicha qoʻmitasi Port Suv taʼminoti va kanalizatsiya Eksport Savdo hamkorlari
Qonun va qoidalar	Soliq tizimi Mehnat huquqi Bolalar mehnati qonunlari Mehnat huquqi qonuni Eng kam ish haqi Oziq-ovqat xavfsizligi
Moliya va bank	Moliyaviy xizmatlar Dollar Gravyura va matbaa byurosi Bank tizimi Tarix Markaziy bank Boshqa banklar Wall Street Nyu York fond birjasi (NYSE Composite) NASDAQ (NASDAQ Composite) Chikago savdo kengashi Nyu York savdo kengashi Qitalararo almashinuv Buxgalteriya hisobi
Davlat institutlari	Gʻaznachilik Departamenti Savdo Departamenti Mehnat Departamenti Amerika Qoʻshma Shtatlari Savdo Vakili Ofisi Kichik biznes boshqaruvi Ichki daromad xizmati Mehnat munosabatlari milliy kengashi AQSh Savdo va taraqqiyot agentligi Bojxona va chegara himoyasi Valyuta nazorati idorasi Isteʼmolchilarni moliyaviy himoya qilish byurosi Qimmatli qogʻozlar va birjalar komissiyasi Federal depozitlarni sugʻurtalash korporatsiyasi Milliy kredit ittifoqi maʼmuriyati Amerika Qoʻshma Shtatlari Xalqaro Savdo Komissiyasi Statistika
Rivojlanish	Xalqaro reytinglar YaIM boʻyicha shtatlar Ijtimoiy farovonlik Qashshoqlik Ish kuchi Ishsizlik Sabablari Shtatlardagi ishsizlik darajasi Korrupsiya Yashash darajasi Urbanizatsiya Emigratsiya
Xalqaro rivojlanish	AQSh Xalqaro taraqqiyot moliya korporatsiyasi Blue Dot Network Build Back Better World AQSh eksport-import banki
Iqtisodiy tashabbuslar	AmeriCorps VISTA Job Corps Qashshoqlikdan chiqish yoʻllari
Voqealar	2006–2012-yil uy-joy mojarosi 2007–2008-yillardagi moliyaviy inqiroz 2008-2010-yillardagi avtomobil sanoati inqirozi 2008-yilgi iqtisodiy ragʻbatlantirish rejasi Xitoy-AQSh savdo urushi
Aloqador mavzular	Qishloq xoʻjaligi Bankrotlik Kompaniyalar Eng yirik Top 500 DK Demografiya Milliy standartlar FCC belgisi AQShda ishlab chiqarilgan Sof boyligi boʻyicha amerikaliklar roʻyxati Amerikalik iqtisodchilar Fan va texnologiya
Yana qarang: Turkum Amerika Qoʻshma Shtatlarining konturi Shimoliy Amerika iqtisodiyoti