Illinoys
Qiyofa
| |||||
---|---|---|---|---|---|
Shtat | |||||
| |||||
Shtat laqabi: | |||||
![]() | |||||
Mamlakat | ![]() | ||||
Poytaxt | Springfield | ||||
Eng yirik shaharlar | Chicago Aurora Rockford | ||||
Maydon • Butun |
AQSh: 25-oʻrinda 149,998 km² | ||||
Aholi • Butun (2021) |
AQSh: 5-oʻrinda 12,763,371 | ||||
YIM |
AQSh: 5-oʻrinda $521,900 million | ||||
Ittifoqqa kirish • Sana |
21-boʻlib 3 dekabr 1818 | ||||
Vaqt | UTC-6 (MST) | ||||
Qisqartma | ID [16] | ||||
Shtat guli | Viola ([[]]) | ||||
Shtat daraxti | White oak |
🗺️ Geografiyasi va joylashuvi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Illinoys — AQShning O‘rta G‘arbiy hududida joylashgan shtat.
- shimoli-sharqda — Michigan ko‘li bilan,
- g‘arbda — Missisipi daryosi,
- janubda esa — Ohio va Vabash daryolari bilan chegaradosh.
- Poytaxti — Springfield shahri,
- Eng yirik shahri — Chicago (Chikago).
- Aholi soni — AQShda 6-o‘rinda (taxminan 12,8 million kishi).
- Yalpi ichki mahsuloti (YaIM) bo‘yicha 5-o‘rinda.
- Yer maydoni bo‘yicha — 25-o‘rinda.
🏛️ Tarixiy ko‘rinish
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Qadimda: Illinoys ming yillar davomida tubjoy hindular yashagan hudud bo‘lgan.
- 17-asrda: Bu yerga ilk bor fransuz missionerlari va mustamlakachilari kelib joylashgan. Hudud Yangi Fransiya tarkibida bo‘lgan.
- 1783-yil: AQSh mustaqillikka erishgach, Illinoys Mississippi daryosigacha AQSh hududiga qo‘shilgan va unga Kentucky shtatidan ko‘plab amerikaliklar kelib joylashgan.
- 1818-yil: Illinoys AQSh tarkibiga rasmiy ravishda 21-shtat sifatida qo‘shilgan.
- Erie kanali va temir yo‘l tizimi iqtisodiy o‘sishni tezlashtirgan.
- Jon Dir tomonidan ishlab chiqilgan po‘lat plug tufayli, boy qora tuproqli dashtlar unumdor qishloq xo‘jaligiga aylangan.
🏭 Iqtisodiy va madaniy taraqqiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Qishloq xo‘jaligi: Yerlar unumdorligi ko‘plab nemis, shved va boshqa immigrantlarni jalb qilgan.
- Sanoatlashuv: 1900-yilga kelib Illinoys AQShdagi eng sanoatlashgan shtatlardan biriga aylangan.
- Buyuk Migratsiya davri: Janubdan ko‘chib kelgan afro-amerikaliklar ayniqsa Chikagoda katta jamoa tashkil etgan va shaharning iqtisodiy hamda madaniy hayotida muhim rol o‘ynagan.
🌍 Madaniy va ilmiy ahamiyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]- YuNESKO merosi ob'ektlari:
- Kaxokia qadamjolari (Cahokia Mounds)
- Frank Lloyd Wright arxitekturasining ayrim qismlari
- Nufuzli universitetlar:
- Chikago universiteti
- Illinoys universiteti
- Northwestern universiteti
- Prezidentlar: Uch nafar AQSh prezidenti — Abraham Linkoln, Ulysses Grant va Barack Obama Illinoysda yashagan va bu yerda saylangan. Ronald Reygan ham bu shtatda tug‘ilgan. Shtatning rasmiy shiori: “Linkoln yurti”.
🚛 Transport va iqtisodiy markaz
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Chicago porti: Buyuk ko‘llar orqali Atlantika okeaniga va Mississippi daryosi orqali Meksika ko‘rfaziga chiqish imkonini beradi.
- Temir yo‘l tarmog‘i: 1860-yillardan beri Chicago — AQShning asosiy temir yo‘l markazi.
- O’Hare aeroporti: Dunyoning eng gavjum aeroportlaridan biri hisoblanadi.
- “Peoriyada o‘ynaydimi?” iborasi — Illinoysning butun Amerika kayfiyatining ifodasi bo‘lishini anglatadi (ya'ni, bu shtat Amerika jamiyatining kichik modeli sifatida qaraladi).
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
![]() | Geografiyaga oid ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin. |