Illinoys

Illinoys Illinois
Shtat
Illinoys bayrogʻi Illinoys tamgʻasi
Shtat laqabi: (Prairie State)
Mamlakat	AQSh
Poytaxt	Springfield
Eng yirik shaharlar	Chicago Aurora Rockford
Maydon    • Butun    • % suv	AQSh: 25-oʻrinda 149,998 km² 4.02 %
Aholi    • Butun (2021)    • Zichlik    • Senat oʻrinlari    • Elektoral ovozlari	AQSh: 5-oʻrinda 12,763,371 86.27 kishi/km² 19 21
YIM    • YIM    • YIM/kishi	AQSh: 5-oʻrinda $521,900 million $41,056
Ittifoqqa kirish    • Sana	21-boʻlib 3 dekabr 1818
Vaqt	UTC-6 (MST)
Qisqartma	ID [16]
Shtat guli	Viola ([[]])
Shtat daraxti	White oak (Quercus alba)

🗺️ Geografiyasi va joylashuvi

Illinoys — AQShning O‘rta G‘arbiy hududida joylashgan shtat.

• shimoli-sharqda — Michigan ko‘li bilan,
• g‘arbda — Missisipi daryosi,
• janubda esa — Ohio va Vabash daryolari bilan chegaradosh.
• Poytaxti — Springfield shahri,
• Eng yirik shahri — Chicago (Chikago).
• Aholi soni — AQShda 6-o‘rinda (taxminan 12,8 million kishi).
• Yalpi ichki mahsuloti (YaIM) bo‘yicha 5-o‘rinda.
• Yer maydoni bo‘yicha — 25-o‘rinda.

---

🏛️ Tarixiy ko‘rinish

• Qadimda: Illinoys ming yillar davomida tubjoy hindular yashagan hudud bo‘lgan.
• 17-asrda: Bu yerga ilk bor fransuz missionerlari va mustamlakachilari kelib joylashgan. Hudud Yangi Fransiya tarkibida bo‘lgan.
• 1783-yil: AQSh mustaqillikka erishgach, Illinoys Mississippi daryosigacha AQSh hududiga qo‘shilgan va unga Kentucky shtatidan ko‘plab amerikaliklar kelib joylashgan.
• 1818-yil: Illinoys AQSh tarkibiga rasmiy ravishda 21-shtat sifatida qo‘shilgan.
• Erie kanali va temir yo‘l tizimi iqtisodiy o‘sishni tezlashtirgan.
• Jon Dir tomonidan ishlab chiqilgan po‘lat plug tufayli, boy qora tuproqli dashtlar unumdor qishloq xo‘jaligiga aylangan.

---

🏭 Iqtisodiy va madaniy taraqqiyot

• Qishloq xo‘jaligi: Yerlar unumdorligi ko‘plab nemis, shved va boshqa immigrantlarni jalb qilgan.
• Sanoatlashuv: 1900-yilga kelib Illinoys AQShdagi eng sanoatlashgan shtatlardan biriga aylangan.
• Buyuk Migratsiya davri: Janubdan ko‘chib kelgan afro-amerikaliklar ayniqsa Chikagoda katta jamoa tashkil etgan va shaharning iqtisodiy hamda madaniy hayotida muhim rol o‘ynagan.

---

🌍 Madaniy va ilmiy ahamiyati

• YuNESKO merosi ob'ektlari:
  • Kaxokia qadamjolari (Cahokia Mounds)
  • Frank Lloyd Wright arxitekturasining ayrim qismlari
• Nufuzli universitetlar:
  • Chikago universiteti
  • Illinoys universiteti
  • Northwestern universiteti
• Prezidentlar: Uch nafar AQSh prezidenti — Abraham Linkoln, Ulysses Grant va Barack Obama Illinoysda yashagan va bu yerda saylangan. Ronald Reygan ham bu shtatda tug‘ilgan. Shtatning rasmiy shiori: “Linkoln yurti”.

---

🚛 Transport va iqtisodiy markaz

• Chicago porti: Buyuk ko‘llar orqali Atlantika okeaniga va Mississippi daryosi orqali Meksika ko‘rfaziga chiqish imkonini beradi.
• Temir yo‘l tarmog‘i: 1860-yillardan beri Chicago — AQShning asosiy temir yo‘l markazi.
• O’Hare aeroporti: Dunyoning eng gavjum aeroportlaridan biri hisoblanadi.
• “Peoriyada o‘ynaydimi?” iborasi — Illinoysning butun Amerika kayfiyatining ifodasi bo‘lishini anglatadi (ya'ni, bu shtat Amerika jamiyatining kichik modeli sifatida qaraladi).