Kontent qismiga oʻtish

Demokratiya indeksi

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Dunyo mamlakatlaridagi demokratiya koʻrsatkichlari (2020)

The Economist guruhi tomonidan tuzilgan demokratiya indeksi – dunyodagi demokratiyaning sifatini oʻlchash indeksi. Ushbu miqdor va qiyosiy baholash asosiy ahamiyati demokratik huquqlar va demokratik institutlarga qaratilgan. Ushbu demokratiya indeksida demokratiyani baholash metodologiyasi „Economist Intelligence Unit“ning (Economists Group) qismi boʻlgan, Britaniyada joylashgan xususiy kompaniya, „The Economist“ haftalik gazetasini nashr etadi. Indeks beshta turkumga toʻplangan 60 ta koʻrsatkichga asoslangan va ular ommaviy fikrlar, fuqarolik erkinliklari va siyosiy madaniyatni oʻlchab oladi. Hisob maʼlumotlari va reytingdan tashqari, indeks har bir mamlakatni toʻrtta rejim turiga ajratadi: mukammal demokratiya, nomukammal demokratiya, aralash rejimlar va avtoritar rejimlar. Demokratiya indeksi toʻgʻrisidagi birinchi hisobot 2006-yilda nashr etilgan. Hisobotlar 2010-yilgacha har ikki yilda bir marta va undan keyin har yili nashr etilardi. Indeksda 167 mamlakat va hududlar mavjud, ulardan 166 tasi mustaqil davlatlar, 164 tasi BMTga aʼzo davlatlar. Demokratiya holatiga oʻxshash baholar bilan boshqa demokratiya indekslari – V-Demokratiya indeksi va Bertelsmann Transformation Indexni oʻz ichiga oladi[1][2][3].

Hisobotda tasvirlanganidek, Demokratiya indeksi 60 ta savolga asoslangan oʻlchov bilan hosil qilinadi. Har biri ikki yoki uchta ruxsat etilgan javobga ega. Aksariyat javoblar mutaxassislarning baholashi bilan bogʻliq. Baʼzi javoblar tegishli mamlakatlarda oʻtkazilgan jamoatchilik fikrini oʻrganish orqali taqdim etiladi. Soʻrov natijalari mavjud boʻlmagan mamlakatlar uchun, ekspertlarning baholaridan foydalanadilar.

Savollar besh toifaga boʻlinadi: saylov jarayoni va plyuralzmi, fuqarolik erkinliklari, hukumatning faoliyati, siyosiy ishtirok etish,siyosiy madaniyat.

Har bir javob 0 yoki 1, uchta javobli savollar uchun 0, 0,5 yoki 1 ballga aylanadi. Quyidagi istisnolardan tashqari, har bir turkum ichida natijalar qoʻshib, oʻn marta koʻpaytirilgan va kategoriya boʻyicha savollarning umumiy soni bilan boʻlinadi. Bir nechta oʻzgaruvchan bogʻliqliklar mavjud, ular asosiy qoida tartiblaridan ancha aniqroq tushuntiriladi. Baʼzi hollarda, bitta savolga nol javob berish boshqa savolni bekor qiladi: masalan, agar milliy qonun chiqaruvchi va hukumat rahbarining saylovlari erkin deb hisoblanmasa (soʻrov 1), unda keyingi savol: „Saylovlar adolatli boʻlmagan“, deb hisoblanadi. Lekin avtomatik ravishda nol natija beradi. Shu singari, bir nechta savollar shunchalik muhim deb hisoblanadiki, ular boʻyicha natijalar ularning tegishli turkumlari uchun umumiy natijalar summasiga salbiy taʼsirini beradi: „Milliy saylovlar erkin va adolatli boʻladimi“, „saylovchilar xavfsizligi“, „Xorijiy kuchlarning hukumatga taʼsiri“, „Xuddiy xizmatchilarning siyosatni amalga oshirish qobiliyati qanday“ va hokazo.

Oʻsha hisobotda koʻrsatilgan beshta turkum indekslari keyinchalik maʼlum bir mamlakat uchun umumiy balni topish uchun oʻrtacha hisoblanadi. Ikki oʻnlik raqamga aylangan natija mamlakatni rejim turi bilan tasniflashni aniqlaydi.

Hisobotda Freedom House tomonidan tanlangan demokratiyaning boshqa koʻrsatkichlari muhokama qilinadi va „Economist Intelligence Unit“ guruhining baʼzi tanlovlari uchun bahslashadi. Ushbu taqqoslashda, soʻrovlar orqali oʻlchanadigan jamoatchilik fikri va munosabatlariga katta eʼtibor qaratiladi. Boshqa tomondan, iqtisodiy turmush standartlari demokratiyaning bir mezoni sifatida koʻrilmaydi.

Hisobot xalqaro matbuotda va ilmiy jurnallarda keng tarqaladi.

Tavsifi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Mukammal demokratiyalar – fuqarolik erkinliklari va asosiy siyosiy erkinliklar nafaqat hurmat qilinadigan, balki demokratik tamoyillarning rivojlanishiga imkon beradigan siyosiy madaniyat bilan mustahkamlanadigan davlatlar. Ushbu davlatlar hukumat nazorati va muvozanatlarining haqiqiy tizimiga ega, mustaqil sud hokimiyati, qarorlari qoʻllaniladigan, hukumatlar toʻgʻri ishlaydigan va mustaqil ommaviy axborot vositalari mavjud tizimlardir. Ushbu mamlakatlarda demokratik faoliyat koʻrsatishda cheklangan muammolar bor.
  • Nomukammal demokratiyalar – saylovlar adolatli va erkin boʻlgan va asosiy fuqarolik erkinliklari hurmat qilinadigan, ammo muammolarga ega boʻlishi mumkin boʻlgan davlatlar (masalan, ommaviy axborot vositalari erkinligini buzish va siyosiy muxolifat va tanqidchilarni kamroq kamaytirish). Ushbu mamlakatlarda boshqa demokratik jihatlarda, shu jumladan, kam rivojlangan siyosiy madaniyat, siyosatda ishtirok etishning past darajasi va boshqaruv faoliyatida muammolar mavjud boʻlishi mumkin.
  • Aralash (chatishgan) tartiblar – saylovda muntazam ravishda aldashlarga duchor boʻlgan davlatlardir, bu ularni adolatli va erkin demokratiya boʻlishga toʻsqinlik qiladi. Ushbu mamlakatlarda odatda siyosiy muxolifat, mustaqil boʻlmagan sudlar, keng tarqalgan korrupsiya, ommaviy axborot vositalariga qoʻyilgan taʼqib va bosim, qonuniy hokimiyatning anemiyasi va kam rivojlangan siyosiy madaniyat, siyosatda ishtirok etishning past darajasi va boshqaruv faoliyatida muammolar sohasida nomukammal demokratiyalardan koʻra koʻproq kamchiliklarga ega boʻlgan hukumatlar mavjud.
  • Mutloq boshqaruvlar – siyosiy plyuralizm mavjud boʻlmagan yoki jiddiy cheklangan mamlakatlardir. Ushbu davlatlar koʻpincha mutlaq monarxiya yoki diktaturalar, anʼanaviy demokratik institutlariga ega boʻlgan, ammo ishlamaydigan, fuqarolik erkinliklarining buzilishi va suiisteʼmollari odatiy hol boʻlgan, saylovlar (agar ular oʻtkaziladigan boʻlsa) soxta, ommaviy axborot vositalari davlatga tegishli yoki hukmron rejim bilan bogʻliq guruhlar tomonidan nazorat qilinadigan, sud hokimiyati mustaqil emas, senzura va hukumat tanqidlarini taqiqlashi odatiy holatdir.

Qitʼalar boʻyicha

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hudud Davlatlar 2023 2022 2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2008 2006
Gʻarbiy Yevropa 21 8.37 8.36 8.23 8.29 8.35 8.35 8.38 8.40 8.42 8.41 8.41 8.44 8.40 8.45 8.61 8.60
Shimoliy Amerika 2 8.27 8.37 8.36 8.58 8.59 8.56 8.56 8.56 8.56 8.59 8.59 8.59 8.59 8.63 8.64 8.64
Lotin Amerikasi va Karib davlatlari 24 5.68 5.79 5.83 6.09 6.13 6.24 6.26 6.33 6.37 6.36 6.38 6.36 6.35 6.37 6.43 6.37
Markaziy va Sharqiy Yevropa 28 5.37 5.39 5.36 5.36 5.42 5.42 5.40 5.43 5.55 5.58 5.53 5.51 5.50 5.55 5.67 5.76
Osiyo va Avstraliya 28 5.21 5.46 5.62 5.67 5.67 5.67 5.63 5.74 5.74 5.70 5.61 5.56 5.51 5.53 5.58 5.44
Janubiy Afrika 44 4.04 4.14 4.12 4.16 4.26 4.36 4.35 4.37 4.38 4.34 4.36 4.33 4.32 4.23 4.28 4.24
Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika 20 3.23 3.34 3.41 3.44 3.53 3.54 3.54 3.56 3.58 3.65 3.68 3.73 3.62 3.52 3.48 3.54
Dunyo 167 5.23 5.29 5.28 5.37 5.44 5.48 5.48 5.52 5.55 5.55 5.53 5.52 5.49 5.46 5.55 5.52

2018-yilgi reyting

[tahrir | manbasini tahrirlash]
# Davlat Umumiy baho Saylovlar Hukumatga ishonch Siyosiy faollik Siyosiy madaniyat Erkinlik Turi
1  Norvegiya 9.87 10.00 9.64 10.00 10.00 9.71 Mukammal demokratiya
2  Islandiya 9.58 10.00 9.29 8.89 10.00 9.71 Mukammal demokratiya
3  Shvetsiya 9.39 9.58 9.64 8.33 10.00 9.41 Mukammal demokratiya
4  Yangi Zelandiya 9.26 10.00 9.29 8.89 8.13 10.00 Mukammal demokratiya
5  Daniya 9.22 10.00 9.29 8.33 9.38 9.12 Mukammal demokratiya
6  Kanada 9.15 9.58 9.64 7.78 8.75 10.00 Mukammal demokratiya
7  Irlandiya 9.15 9.58 7.86 8.33 10.00 10.00 Mukammal demokratiya
8  Finlandiya 9.14 10.00 8.93 8.33 8.75 9.71 Mukammal demokratiya
9  Avstraliya 9.09 10.00 8.93 7.78 8.75 10.00 Mukammal demokratiya
10  Shveysariya 9.03 9.58 9.29 7.78 9.38 9.12 Mukammal demokratiya
11  Niderlandiya 8.89 9.58 9.29 8.33 8.13 9.12 Mukammal demokratiya
12  Lyuksemburg 8.81 10.00 8.93 6.67 8.75 9.71 Mukammal demokratiya
13  Germaniya 8.68 9.58 8.57 8.33 7.50 9.41 Mukammal demokratiya
14  Buyuk Britaniya 8.53 9.58 7.50 8.33 8.13 9.12 Mukammal demokratiya
15  Urugvay 8.38 10.00 8.57 6.11 7.50 9.71 Mukammal demokratiya
16  Avstriya 8.29 9.58 7.86 8.33 6.88 8.82 Mukammal demokratiya
17  Mavrikiy 8.22 9.17 8.21 5.56 8.75 9.41 Mukammal demokratiya
18  Malta 8.21 9.17 8.21 6.11 8.75 8.82 Mukammal demokratiya
19  Ispaniya 8.08 9.17 7.14 7.78 7.50 8.82 Mukammal demokratiya
20  Kosta Rika 8.07 9.58 7.50 6.67 7.50 9.12 Mukammal demokratiya
21  Janubiy Koreya 8.00 9.17 7.86 7.22 7.50 8.24 Nomukammal demokratiya
22  Yaponiya 7.99 8.75 8.21 6.67 7.50 8.82 Nomukammal demokratiya
23  Estoniya 7.97 9.58 8.21 6.67 6.88 8.53 Nomukammal demokratiya
24  Chili 7.97 9.58 8.57 4.44 8.13 9.12 Nomukammal demokratiya
25 AQSH bayrogʻi AQSh 7.96 9.17 7.14 7.78 7.50 8.24 Nomukammal demokratiya
26  Kabo Verde 7.88 9.17 7.86 6.67 6.88 8.82 Nomukammal demokratiya
27  Portugaliya 7.84 9.58 7.50 6.11 6.88 9.12 Nomukammal demokratiya
28  Botsvana 7.81 9.17 7.14 6.11 7.50 9.12 Nomukammal demokratiya
29  Fransiya 7.80 9.58 7.50 7.78 5.63 8.53 Nomukammal demokratiya
30  Isroil 7.79 9.17 7.50 8.89 7.50 5.88 Nomukammal demokratiya
31  Belgiya 7.78 9.58 8.93 5.00 6.88 8.53 Nomukammal demokratiya
32 Tayvan bayrogʻi Tayvan 7.73 9.58 8.21 6.11 5.63 9.12 Nomukammal demokratiya
33  Italiya 7.71 9.58 6.07 7.78 6.88 8.24 Nomukammal demokratiya
34  Chexiya 7.69 9.58 6.79 6.67 6.88 8.53 Nomukammal demokratiya
35  Kipr Respublikasi 7.59 9.17 6.43 6.67 6.88 8.82 Nomukammal demokratiya
36  Litva 7.50 9.58 6.43 6.11 6.25 9.12 Nomukammal demokratiya
37  Sloveniya 7.50 9.58 6.79 6.67 6.25 8.24 Nomukammal demokratiya
38  Latviya 7.38 9.58 6.07 5.56 6.88 8.82 Nomukammal demokratiya
39  Gretsiya 7.29 9.58 5.36 6.11 6.88 8.53 Nomukammal demokratiya
40  Janubiy Afrika 7.24 7.42 7.50 8.33 5.00 7.94 Nomukammal demokratiya
41  Hindiston 7.23 9.17 6.79 7.22 5.63 7.35 Nomukammal demokratiya
42  Sharqiy Timor 7.19 9.08 6.79 5.56 6.88 7.65 Nomukammal demokratiya
43  Trinidad va Tobago 7.16 9.58 7.14 6.11 5.63 7.35 Nomukammal demokratiya
44  Slovakiya 7.10 9.58 6.79 5.56 5.63 7.94 Nomukammal demokratiya
45  Panama 7.05 9.58 6.07 6.67 5.00 7.94 Nomukammal demokratiya
46  Bolgariya 7.03 9.17 6.43 7.22 4.38 7.94 Nomukammal demokratiya
47  Yamayka 7.02 8.75 7.14 4.44 6.25 8.53 Nomukammal demokratiya
48  Argentina 7.02 9.17 5.36 6.11 6.25 8.24 Nomukammal demokratiya
49  Surinam 6.98 9.17 6.43 6.67 5.00 7.65 Nomukammal demokratiya
50  Braziliya 6.97 9.58 5.36 6.67 5.00 8.24 Nomukammal demokratiya
51 Kolumbiya bayrogʻi Kolumbiya 6.96 9.17 6.79 5.00 5.63 8.24 Nomukammal demokratiya
52  Malayziya 6.88 7.75 7.86 6.67 6.25 5.88 Nomukammal demokratiya
53  Filippin 6.71 9.17 5.71 7.22 4.38 7.06 Nomukammal demokratiya
54  Polsha 6.67 9.17 6.07 6.11 4.38 7.65 Nomukammal demokratiya
55  Gayana 6.67 9.17 5.71 6.11 5.00 7.35 Nomukammal demokratiya
56  Lesoto 6.64 9.17 5.00 6.67 5.63 6.76 Nomukammal demokratiya
57  Vengriya 6.63 8.75 6.07 5.00 6.25 7.06 Nomukammal demokratiya
58  Gana 6.63 8.33 5.71 6.67 6.25 6.18 Nomukammal demokratiya
59  Peru 6.60 9.17 5.00 5.56 5.63 7.65 Nomukammal demokratiya
60 Xorvatiya bayrogʻi Xorvatiya 6.57 9.17 6.07 5.56 5.00 7.06 Nomukammal demokratiya
61  Dominikan Respublikasi 6.54 9.17 5.36 6.11 5.00 7.06 Nomukammal demokratiya
62  Indoneziya 6.54 8.05 7.16 6.77 6.68 6.59 Nomukammal demokratiya
63  Moʻgʻuliston 6.50 9.17 5.71 5.56 5.00 7.06 Nomukammal demokratiya
64  Tunis 6.41 6.42 5.71 7.78 6.25 5.88 Nomukammal demokratiya
65  Serbiya 6.41 8.25 5.36 6.11 5.00 7.35 Nomukammal demokratiya
66  Ruminiya 6.38 9.17 5.71 5.00 4.38 7.65 Nomukammal demokratiya
67  Singapur 6.38 4.33 7.86 6.11 6.25 7.35 Nomukammal demokratiya
68  Ekvador 6.27 8.75 5.36 6.11 4.38 6.76 Nomukammal demokratiya
69  Namibiya 6.25 5.67 5.36 6.67 5.63 7.94 Nomukammal demokratiya
70  Paragvay 6.24 8.75 5.71 5.00 4.38 7.35 Nomukammal demokratiya
71  Meksika 6.19 8.33 6.07 7.22 3.13 6.18 Nomukammal demokratiya
72  Shri Lanka 6.19 7.83 5.71 5.00 6.25 6.18 Nomukammal demokratiya
73  Senegal 6.15 7.50 6.07 4.44 6.25 6.47 Nomukammal demokratiya
74  Gonkong 6.15 3.08 6.07 5.56 7.50 8.53 Nomukammal demokratiya
75  Papua Yangi Gvineya 6.03 6.92 6.07 3.89 5.63 7.65 Nomukammal demokratiya
76  Albaniya 5.98 7.00 4.71 5.56 5.00 7.65 Chatishgan tartib
77  El Salvador 5.96 9.17 4.29 5.56 3.75 7.06 Chatishgan tartib
78  Shimoliy Makedoniya 5.87 6.50 5.36 6.67 3.75 7.06 Chatishgan tartib
79  Moldova 5.85 7.08 4.64 6.11 4.38 7.06 Chatishgan tartib
80  Fiji 5.85 6.58 5.36 6.11 5.63 5.59 Chatishgan tartib
81  Benin 5.74 6.50 5.71 5.00 5.63 5.88 Chatishgan tartib
82  Chernogoriya 5.74 6.08 5.36 6.11 4.38 6.76 Chatishgan tartib
83  Boliviya 5.70 7.50 4.64 5.56 3.75 7.06 Chatishgan tartib
84  Ukraina 5.69 6.17 3.21 6.67 6.25 6.18 Chatishgan tartib
85  Honduras 5.63 8.50 4.64 4.44 4.38 6.18 Chatishgan tartib
86  Zambia 5.61 6.17 4.64 3.89 6.88 6.47 Chatishgan tartib
87  Gvatemala 5.60 7.92 5.36 3.89 4.38 6.47 Chatishgan tartib
88  Bangladesh 5.57 7.83 5.07 5.56 4.38 5.00 Chatishgan tartib
89  Gruziya 5.50 7.83 3.57 6.11 4.38 5.59 Chatishgan tartib
90  Malavi 5.49 6.58 4.29 4.44 6.25 5.88 Chatishgan tartib
91  Mali 5.41 7.42 3.93 3.89 5.63 6.18 Chatishgan tartib
92  Tanzania 5.41 7.00 5.00 5.00 5.63 4.41 Chatishgan tartib
93  Liberiya 5.35 7.42 2.57 5.56 5.63 5.59 Chatishgan tartib
94  Butan 5.30 8.75 6.79 2.78 4.38 3.82 Chatishgan tartib
95 Madagaskar bayrogʻi Madagaskar 5.22 6.08 3.57 6.11 5.63 4.71 Chatishgan tartib
96  Uganda 5.20 5.25 3.57 4.44 6.88 5.88 Chatishgan tartib
97    Nepal 5.18 4.33 5.36 5.00 5.63 5.59 Chatishgan tartib
98  Qirgʻiziston 5.11 6.58 2.93 6.67 4.38 5.00 Chatishgan tartib
99  Keniya 5.11 3.50 5.36 6.67 5.63 4.41 Chatishgan tartib
100  Marokash 4.99 5.25 4.64 5.00 5.63 4.41 Chatishgan tartib
101  Bosniya va Gersegovina 4.98 6.50 2.93 5.56 3.75 6.18 Chatishgan tartib
102  Gaiti 4.91 5.58 2.93 3.89 6.25 5.88 Chatishgan tartib
103  Armaniston 4.79 5.67 4.64 5.56 2.50 5.59 Chatishgan tartib
104  Burkina Faso 4.75 4.42 4.29 4.44 5.63 5.00 Chatishgan tartib
105  Sierra Leone 4.66 6.58 1.86 3.33 6.25 5.29 Chatishgan tartib
106  Livan 4.63 3.92 2.21 6.67 5.63 4.71 Chatishgan tartib
107  Tailand 4.63 3.00 4.29 5.00 5.00 5.88 Chatishgan tartib
108 Nigeriya bayrogʻi Nigeriya 4.44 6.08 4.64 3.33 3.75 4.41 Chatishgan tartib
109 Falastin Davlati 4.39 3.83 2.14 7.78 4.38 3.82 Chatishgan tartib
110  Turkiya 4.37 4.50 5.00 5.00 5.00 2.35 Chatishgan tartib
111 Gambiya bayrogʻi Gambiya 4.31 4.48 4.29 3.33 5.63 3.82 Chatishgan tartib
112  Pokiston 4.17 6.08 5.36 2.22 2.50 4.71 Chatishgan tartib
113 Kot d'Ivuar bayrogʻi Kot-d'Ivuar 4.15 4.83 2.86 3.33 5.63 4.12 Chatishgan tartib
114  Iroq 4.06 4.75 0.07 6.67 5.00 3.82 Chatishgan tartib
115  Iordaniya 3.93 3.58 4.29 3.89 4.38 3.53 Mutloq boshqaruv
116  Mozambik 3.85 3.58 2.14 5.00 5.00 3.53 Mutloq boshqaruv
117  Quvayt 3.85 3.17 4.29 3.89 4.38 3.53 Mutloq boshqaruv
118  Myanma 3.83 3.67 3.93 3.89 5.63 2.06 Mutloq boshqaruv
119  Mavritaniya 3.82 3.00 3.57 5.00 3.13 4.41 Mutloq boshqaruv
120  Niger 3.76 5.25 1.14 3.33 4.38 4.71 Mutloq boshqaruv
121 Komoros bayrogʻi Komor orollari 3.71 4.33 2.21 4.44 3.75 3.82 Mutloq boshqaruv
122  Nikaragua 3.63 2.67 1.86 3.89 5.63 4.12 Mutloq boshqaruv
123  Angola 3.62 1.75 2.86 5.56 5.00 2.94 Mutloq boshqaruv
124  Gabon 3.61 2.58 2.21 4.44 5.00 3.82 Mutloq boshqaruv
125  Kambodja 3.59 1.33 5.00 2.78 5.63 3.24 Mutloq boshqaruv
126  Jazoir 3.50 2.58 2.21 3.89 5.00 3.82 Mutloq boshqaruv
127  Misr 3.36 3.58 3.21 3.33 3.75 2.94 Mutloq boshqaruv
128  Ruanda 3.35 1.67 5.00 2.78 4.38 2.94 Mutloq boshqaruv
129 Efiopiya bayrogʻi Efiopiya 3.35 0.00 3.57 5.56 5.00 2.65 Mutloq boshqaruv
130  Xitoy 3.32 0.00 5.00 3.89 6.25 1.47 Mutloq boshqaruv
131 Kongo Demokratik Respublikasi bayrogʻi Kongo Respublikasi 3.31 3.17 2.50 3.89 3.75 3.24 Mutloq boshqaruv
132 Kamerun bayrogʻi Kamerun 3.28 3.17 2.86 3.33 4.38 2.65 Mutloq boshqaruv
133  Qatar 3.19 0.00 4.29 2.22 5.63 3.82 Mutloq boshqaruv
134  Venesuela 3.16 1.67 1.79 4.44 4.38 3.53 Mutloq boshqaruv
135  Zimbabve 3.16 0.50 2.00 4.44 5.63 3.24 Mutloq boshqaruv
136  Gvineya 3.14 3.50 0.43 4.44 4.38 2.94 Mutloq boshqaruv
137  Belarus 3.13 0.92 2.86 3.89 5.63 2.35 Mutloq boshqaruv
138  Togo 3.10 3.17 0.79 3.33 5.00 3.24 Mutloq boshqaruv
139  Vietnam 3.08 0.00 3.21 3.89 5.63 2.65 Mutloq boshqaruv
140  Ummon 3.04 0.00 3.93 2.78 4.38 4.12 Mutloq boshqaruv
141  Eswatini 3.03 0.92 2.86 2.22 5.63 3.53 Mutloq boshqaruv
142  Kuba 3.00 1.08 3.57 3.33 4.38 2.65 Mutloq boshqaruv
143  Afgʻoniston 2.97 2.92 1.14 4.44 2.50 3.82 Mutloq boshqaruv
144  Rossiya 2.94 2.17 1.79 5.00 2.50 3.24 Mutloq boshqaruv
145  Qozogʻiston 2.94 0.50 2.14 4.44 4.38 3.24 Mutloq boshqaruv
146  Jibuti 2.87 0.42 1.79 3.89 5.63 2.65 Mutloq boshqaruv
147  Birlashgan Arab Amirliklari 2.76 0.00 3.93 2.22 5.00 2.65 Mutloq boshqaruv
148  Bahrayn 2.71 0.83 3.21 2.78 4.38 2.35 Mutloq boshqaruv
149  Ozarbayjon 2.65 0.50 2.14 3.33 3.75 3.53 Mutloq boshqaruv
150  Eron 2.45 0.00 3.21 4.44 3.13 1.47 Mutloq boshqaruv
151  Laos 2.37 0.83 2.86 1.67 5.00 1.47 Mutloq boshqaruv
152  Eritrea 2.37 0.00 2.14 1.67 6.88 1.18 Mutloq boshqaruv
153  Burundi 2.33 0.00 0.43 3.89 5.00 2.35 Mutloq boshqaruv
154  Liviya 2.19 1.00 0.36 1.67 5.00 2.94 Mutloq boshqaruv
155  Sudan 2.15 0.00 1.79 2.78 5.00 1.18 Mutloq boshqaruv
156  Oʻzbekiston 2.01 0.08 1.86 2.22 5.00 0.88 Mutloq boshqaruv
157  Gvineya-Bisau 1.98 1.67 0.00 2.78 3.13 2.35 Mutloq boshqaruv
158  Yaman 1.95 0.00 0.00 3.89 5.00 0.88 Mutloq boshqaruv
159  Tojikiston 1.93 0.08 0.79 1.67 6.25 0.88 Mutloq boshqaruv
160  Saudiya Arabistoni 1.93 0.00 2.86 2.22 3.13 1.47 Mutloq boshqaruv
161 Ekvatorial Gvineya bayrogʻi Ekvatorial Gvineya 1.92 0.00 0.43 3.33 4.38 1.47 Mutloq boshqaruv
162  Turkmaniston 1.72 0.00 0.79 2.22 5.00 0.59 Mutloq boshqaruv
163  Chad 1.61 0.00 0.00 1.67 3.75 2.65 Mutloq boshqaruv
164  Markaziy Afrika Respublikasi 1.52 2.25 0.00 1.11 1.88 2.35 Mutloq boshqaruv
165  Kongo Demokratik Respublikasi 1.49 0.50 0.71 2.22 3.13 0.88 Mutloq boshqaruv
166  Suriya 1.43 0.00 0.00 2.78 4.38 0.00 Mutloq boshqaruv
167  Shimoliy Koreya 1.08 0.00 2.50 1.67 1.25 0.00 Mutloq boshqaruv

2012-yilgi reyting

[tahrir | manbasini tahrirlash]
№ Davlat Koʻrsatkich Turkum Boshqaruv shakli
1 Norvegiya 9.93 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
3 Islandiya 9.65 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
2 Shvetsiya 9.73 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
4 Daniya 9.52 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
5 Yangi Zelandiya 9.26 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
6 Avstraliya 9.22 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy
7 Shveysariya 9.09 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
8 Kanada 9.08 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
9 Finlandiya 9.06 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
10 Niderlandiya 8.99 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
11 Lyuksemburg 8.88 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
13 Irlandiya 8.56 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
12 Avstriya 8.62 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
14 Olmoniya 8.34 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
15 Malta 8.28 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
17 Chexiya 8.19 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
18 Urugvay 8.17 Mukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
16 Birlashgan Qirollik 8.21 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
21 AQSh 8.11 Mukammal demokratiya Federatsiya, Prezidentlik Respublikasi
22 Kosta Rika 8.10 Mukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
23 Yaponiya 8.08 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
20 Koreya Respublikasi 8.13 Mukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
24 Belgiya 8.05 Mukammal demokratiya Federatsiya, Konstitutsiyaviy monarxiya
28 Mavrikiy 8.17 Mukammal demokratiya Parlamentar Respublika
25 Ispaniya 8.02 Mukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
26 Kabo Verde 7.92 Nomukammal demokratiya Respublika
26 Portugaliya 7.92 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
31 Janubiy Afrika Respublikasi 7.79 Nomukammal demokratiya Konstitutsiyaviy Respublika
28 Fransiya 7.88 Nomukammal demokratiya Respublika
28 Sloveniya 7.88 Nomukammal demokratiya Respublika
32 Italiya 7.74 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
33 Gretsiya 7.65 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
33 Botsvana 7.85 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
34 Estoniya 7.61 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
36 Chili 7.54 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
37 Isroil 7.53 Nomukammal demokratiya
35 Tayvan 7.57 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
40 Slovakiya 7.35 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
38 Hindiston 7.52 Nomukammal demokratiya Federatsiya
41 Qibris 7.29 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
47 Litva 7.05 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
43 Sharqiy Timor 7.16 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
48 Trinidad va Tobago 6.99 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
39 Yamayka 7.39 Nomukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
44 Polsha 7.12 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
44 Braziliya 7.12 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
46 Panama 7.08 Nomukammal demokratiya Konstitutsiyaviy demokratiya
49 Mojariston 6.96 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
51 Meksika 6.90 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
52 Argentina 6.84 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
54 Bolgariya 6.72 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
50 Xorvatiya 6.93 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
56 Surinam 6.65 Nomukammal demokratiya Konstitutsiyaviy demokratiya
57 Kolumbiya 6.63 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
61 Peru 6.47 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
89 Shri Lanka 5.75 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
58 Tailand 6.55 Nomukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
59 Ruminiya 6.54 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
53 Indoneziya 6.76 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
61 Salvador 6.47 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
70 Paragvay 6.26 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
97 Mali 5.12 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
66 Serbiya 6.33 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
67 Moldova 6.32 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
55 Lesoto 6.66 Nomukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
67 Papua Yangi Gvineya 6.32 Nomukammal demokratiya Federatsiya , Konstitutsiyaviy monarxiya
72 Namibiya 6.24 Nomukammal demokratiya Respublika
65 Mongoliya 6.35 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
60 Dominika Respublikasi 6.49 Nomukammal demokratiya Respublika
64 Malayziya 6.41 Nomukammal demokratiya Konstitutsiyaviy monarxiya
70 Zambiya 6.26 Nomukammal demokratiya Respublika
73 Makedoniya 6.16 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
76 Montenegro 6.15 Nomukammal demokratiya Parlamentar Respublika
69 Filippin 6.30 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
79 Benin 6.00 Nomukammal demokratiya Respublika
76 Gayana 6.05 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
78 Gana 6.02 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
63 Gonkong 6.42 Nomukammal demokratiya Nosuveren demokratiya
81 Singapur 5.88 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
81 Gvatemala 5.88 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
84 Bangladesh 5.86 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
85 Boliviya 5.84 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
85 Gonduras 5.84 Oʻtish davri Respublika
75 Malavi 6.08 Nomukammal demokratiya Respublika
90 Albaniya 5.67 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
88 Turkiya 5.76 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
87 Ekvador 5.78 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
81 Tanzaniya 5.88 Oʻtish davri Respublika
92 Nikaragua 5.56 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
90 Tunis 5.67 Oʻtish davri Respublika
74 Senegal 6.09 Nomukammal demokratiya Prezidentlik Respublikasi
99 Livan 5.05 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
98 Bosniya va Gersegovina 5.11 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
94 Uganda 5.16 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
95 Venesuela 5.15 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
101 Liberiya 4.95 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
103 Falastin 4.80 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
102 Mozambik 4.88 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
100 Kambodja 4.96 Oʻtish davri Konstitutsiyaviy monarxiya
104 Keniya 4.71 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
107 Butan 4.65 Oʻtish davri Konstitutsiyaviy monarxiya
108 Pokiston 4.57 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
104 Sierra Leone 4.71 Oʻtish davri Respublika
111 Nepal 4.16 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
110 Mavritaniya 4.17 Oʻtish davri Islom Respublikasi
111 Niger 4.16 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
114 Armaniston 4.09 Oʻtish davri Prezidentlik Respublikasi
113 Iroq 4.10 Oʻtish davri Parlamentar Respublika
125 Burundi 3.60 Mutloq boshqaruv Respublika
116 Gaiti 3.96 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
109 Misr 4.56 Oʻtish davri harbiy xunta
117 Madagaskar 3.93 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
122 Rossiya 3.74 Mutloq boshqaruv Federatsiya, Prezidentlik Respublikasi
121 Iordaniya 3.76 Mutloq boshqaruv Konstitutsiyaviy monarxiya
120 Nigeriya 3.77 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
115 Marokash 4.07 Oʻtish davri Konstitutsiyaviy monarxiya
123 Efiopiya 3.72 Mutloq boshqaruv Parlamentar Respublika
119 Quvayt 3.78 Mutloq boshqaruv Konstitutsiyaviy monarxiya
124 Fidji 3.67 Mutloq boshqaruv Harbiy diktatura
127 Burkina Faso 3.52 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
95 Liviya 5.15 Oʻtish davri muvaqqat hukumat
127 Kuba 3.52 Mutloq boshqaruv Kommunizm
127 Komor orollari 3.52 Mutloq boshqaruv Federatsiya
126 Gabon 3.56 Mutloq boshqaruv Respublika
130 Togo 3.45 Mutloq boshqaruv Respublika
118 Jazoir 3.83 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
131 Kamerun 3.44 Mutloq boshqaruv Respublika
134 Gambiya 3.31 Mutloq boshqaruv Respublika
133 Angola 3.35 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
135 Ummon 3.26 Mutloq boshqaruv Mutloq monarxiya
137 Esvatini 3.20 Mutloq boshqaruv Mutloq monarxiya
132 Ruanda 3.36 Mutloq boshqaruv Respublika
138 Qatar 3.18 Mutloq boshqaruv Konstitutsiyaviy monarxiya
142 Xitoy 3.00 Mutloq boshqaruv Kommunizm
136 Kot-dʼIvuar 3.25 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
144 Vyetnam 2.89 Mutloq boshqaruv Kommunizm
150 Bahrayn 2.53 Mutloq boshqaruv Konstitutsiyaviy monarxiya
144 Kongo Respublikasi 2.89 Mutloq boshqaruv Respublika
146 Gvineya 2.79 Mutloq boshqaruv Harbiy diktatura
148 Zimbabve 2.67 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
147 Jibuti 2.74 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
149 Birlashgan Arab Amirliklari 2.58 Mutloq boshqaruv Konstitutsiyaviy monarxiya
140 Yaman 3.12 Mutloq boshqaruv Respublika
152 Afgʻoniston 2.48 Mutloq boshqaruv Islom Respublikasi
154 Sudan 2.38 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi Respublika
153 Eritreya 2.40 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi Respublika
159 Kongo Demokratik Respublikasi 1.92 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
156 Laos 2.32 Mutloq boshqaruv Kommunizm
164 Suriya 1.63 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
166 Gvineya-Bisau 1.43 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
158 Eron 1.98 Mutloq boshqaruv Islom Respublikasi
157 Markaziy Afrika Respublikasi 1.99 Mutloq boshqaruv
160 Ekvatorial Gvineya 1.83 Mutloq boshqaruv Prezidentlik Respublikasi
163 Saudiya Arabistoni 1.71 Mutloq boshqaruv Islom davlati, Mutloq monarxiya
155 Birma 2.35 Mutloq boshqaruv harbiy xunta
165 Chad 1.62 Mutloq boshqaruv Respublika
167 Shimoliy Koreya 1.08 Mutloq boshqaruv Kommunizm[4]

Soʻnggi oʻzgarishlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yilda Qoʻshma Shtatlar mukammal demokratiyadan nomukammal demokratiyaga pasaygan. 2015-yilda 8,05 dan 2016-yilda 7,98 gacha pasaygan. Hisobotda amerikaliklarning davlat muassasalariga boʻlgan ishonchini buzgan koʻplab omillar sabab boʻlganligi aytilgan.

Nigeriya avtoritar rejimdan aralash rejimga oʻtdi.

2017 yilgi Demokratiya indeksi 2010-11-yillardan buyon jahon demokratiyasi uchun eng yomon yil boʻlgan. Osiyo 2016-yildan buyon eng katta pasayish koʻrsatkichini koʻrsatgan mintaqa boʻldi. Venesuela aralash rejimdan avtoritar rejimga aylantirildi. Xitoyda Xitoy Kommunist partiyasi (XKP) bosh kotibi Xi Jinping oʻz hokimiyatini yanada mustahkamladi. Moldaviya muammoli saylovlar natijasida aralash rejimga aylantirildi. Armaniston prezidentlikdan parlamentga kuch oʻtkazgan konstitutsiyaviy oʻzgarishlar natijasida avtoritar rejimdan aralash rejimga qayta oʻzgartirildi. Gambiya 2016-yil prezident saylovlarida muxolifat nomzodi Adama Barrow tomonidan 1996-yildan 2017-yilgacha prezident boʻlgan Yahyo Jameh gʻalaba qozonganidan soʻng, 2017-yilda avtoritar rejimdan aralash rejimga oʻtdi.

2019-yilda Fransiya, Portugaliya va Chili mukammal demokratiyaga oʻtdi. Malta mukammal demokratiyadan nomukammal demokratiyaga aylandi. Tailand va Albaniya aralash rejimlardan nomukammal demokratiyaga oʻtdilar. Algeria yana avtoritar rejimdan aralash rejimga oʻtdi.

2020-yilda Tayvan sud tizimida islohotlar boʻyicha nomukammal demokratiyadan mukammal demokratiyaga koʻtarildi[5]. 33 yildagi oldingi pozitsiyasidan 11-oʻringa koʻtarilgan. Yaponiya va Janubiy Koreya ham mukammal demokratiyaga aylandi, Fransiya va Portugaliya esa yana kamchiliklarga ega boʻlgan demokratiyaga aylantirdi. Gonkong nomukammal demokratiyadan aralash rejimga aylantirildi. Jazoir aralash rejimdan avtoritar rejimga yana pasaytirildi. Intelligence Unit demokratiyaga „2020-yilda katta zarar yetkazilganini“ taʼkidladi. Koʻrsatilgan mamlakatlarning deyarli 70% umumiy sonining pasayishi qayd etildi, chunki ularning aksariyati COVID-19 pandemiyasiga qarshi cheklovlar qoʻydi. Jahon oʻrtacha ballari indeks 2006-yilda boshlanganidan beri eng past darajaga tushdi.

2021-yilda Markaziy va Sharqiy Yevropa mintaqasidan tashqari, global va mintaqaviy oʻrtacha ballar pasayib bormoqda. Ispaniya va Chili mukammal demokratiyadan nomukammal demokratiyaga aylandi. Ekvador, Meksika, Paragvay va Tunis esa nomukammaldan aralash rejimlarga aylandi. Gaiti, Livan va Qirgʻiziston aralash rejimlardan avtoritar rejimlarga aylantirildi. Bundan tashqari, Moldova, Yaqin Sharq va Shimoliy Makedoniyani aralash rejimlardan nomukammal demokratiyaga aylantirgan boʻlsa, Mavritaniya avtoritar rejimdan aralash rejimga aylantirgan. Birinchi marta ikki mamlakat Shimoliy Koreyani demokratiya indeksida eng past darajadagi davlatlar sifatida koʻchirdi. Afgʻoniston 2021-yilgi Tolibon hujumi natijasida demokratiya indeksidagi eng past natijalarni 0,32 ga yetkazdi.

2022-yilda global oʻrtacha ballar susayib qoldi, COVID bilan bogʻliq cheklovlar koʻp jihatdan butun dunyo boʻylab boshqa salbiy oʻzgarishlar tufayli bekor qilindi.

2023-yilda global oʻrtacha natija yanada yomonlashdi, aksariyat pasayishlar avtoritar va aralash rejimlarda sodir boʻldi[6].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Geissel, Brigitte; Kneuer, Marianne; Lauth, Hans-Joachim (2016). "Measuring the quality of democracy: Introduction". International Political Science Review (Sage Publications) 37 (5): 571–579. doi:10.1177/0192512116669141. ISSN 0192-5121. https://www.jstor.org/stable/26556872. Qaraldi: 2023-04-03. Demokratiya indeksi]]
  2. ↑ The Economist Intelligence Unitʼs index of democracy
  3. ↑ „Democracy Index 2018: Me too? Political participation, protest and democracy“. The Economist Intelligence Unit (The EIU). 2019-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 25-yanvar.
  4. ↑ The Economist Intelligence Unitʼs Democracy Index 2011
  5. ↑ „Taiwan most democratic country in East Asia: The Economist“ (2021-yil 3-fevral). Qaraldi: 2021-yil 8-fevral.
  6. ↑ https://www.economistgroup.com/group-news/economist-intelligence/eius-2023-democracy-index-conflict-and-polarisation-drive-a-new-low-for 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Demokratiya_indeksi&oldid=5450624" dan olindi