Nur-Sulton

Nur-Sulton
Bayroq	Gerb
Mamlakat	Qozogʻiston
Koordinatalari	51°11′N 71°24′E / 51.183°N 71.400°EKoordinatalari: 51°11′N 71°24′E / 51.183°N 71.400°E
Ichki boʻlinishi	Alma-Ata, Sariarqa, Yesil, Boyqongir
Akim	Altay Kulginov
Asos solingan	1830
Ilk eslatilishi	1830
Avvalgi nomlari	Akmolinsk, Tselinogarad, Akmola, Astana
Maydoni	797,33 km²
Markazi balandligi	506 m
Rasmiy tili	qozoqcha,ruscha
Aholisi	1 078 384 nafar
Zichlik	1299 kishi/km²
Aglomeratsiya	1,2 million
Milliy tarkibi	qozoqlar 66,80 % ; ruslar 23,35 % ; ukrainlar 1,81 % ; tatarlar 1,34 % ; oʻzbeklar 1,10 % ; va boshqalar 5,63 %
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7172
Pochta indeksi	010000
Avtomobil kodi	Z eskisi, 01 yangisi
Rasmiy sayti	http://www.nur-sultan.kz

Nur-Sulton (Sobiq nomi Astana) — Qozogʻistondagi shahar, Qozogʻiston Respublikasi poytaxti, Oqmoʻla viloyati maʼmuriy markazi. Hozirgi kunda shaharning hududi 200 km². Ishim daryosining oʻng sohilida joylashgan. Temir yoʻl tuguni. Aeroport bor. Aholisi 792,7752 kishi (2013).

Sanoati[tahrir]

Mashinasozlik va metallni qayta ishlash (qishloq xoʻjalik mashinalari, nasos, vagon remonta, gaz apparaturasi, choʻyan kuyish va boshqa zavodlar), oziq-ovqat (goʻsht, sut, non mahsulotlari, pivo zavodi), yengil (chinni zavodi, tikuvchilik fabrikasi va boshqa) sanoatlari rivojlangan. Gʻisht, temir-beton materiallari, uy-joy qurilish qismlari, asfalt, keramika mahsulotlari ishlab chiqariladi. TETS ishlab turibdi. Elektr uzatkich liniyalari Ostonani Qaragʻandi, Pavlodar, Petropavlovsk, Rudniy bilan bogʻlagan.

Tarixi[tahrir]

Shahar eski qismining koʻchalari toʻgʻri burchak shaklida tuzilgan. Nursultonda 1960-yildan katta qurilish ishlari boshlandi. 1961—92 yillar bosh plani boʻyicha shaharning janubi-sharqiy qismidagi boʻsh yerlarda tipovoy loyiha asosida koʻp qavatli binolar qurilgan, yangi turar joy mikrorayonlari va jamoat binolari (Madaniyat saroyi, 1960—64, meʼmorlar O. Kratsklis, D. Danneberg, P. Fogel), Yoshlar uyi (1974, meʼmor A. T. Polyanskiy va boshqa), „Ishim“ mehmonxonasi, telemarkaz va boshqalar barpo etilgan. Ostonada 4 oliy oʻquv yurti, teatr, oʻlkashunoslik va tasviriy sanʼat muzeylari bor. Nur-Sulton 1830-yilda Oqmoʻla qalʼasi sifatida barpo qilingan.

Nomi[tahrir]

Shaharning nomi 1961-yilgacha Akmolinsk, 1992-yilgacha Selinograd, 1998-yilgacha Oqmola boʻlgan. Nursulton shahri 1997-yildan beri Qozogʻiston Respublikasining poytaxti boʻlib kelmoqda. Undan avval Olma-ota (Almati) shahri mamlakatning poytaxti boʻlgan.

Ichki boʻlinishi[tahrir]

Nur-Sulton Sariarqa tumani, Alma-Ata tumani va Yesil tumani boʻlib boʻlinadi

Qiziqarli xabarlar[tahrir]

Nur-sulton — Osiyo poytaxtlarining ichida shimoliy qutbga eng yaqin joylashgan.
Nur-sulton — Yer sharidagi eng sovuq poytaxtlarning biridir, Mongoliya poytaxti Ulan-Batordan issiq, Kanada poytaxti Ottavadan sovuq.

Maorif[tahrir]

Kollejlar[tahrir]

Nur-Sulton politexnik kolleji
Tibbiyot kolleji
Inovatsion texnalogiyalar kolleji
Moliyaviy-iqtisoiy kolleji
Gumanitar kolleji (Pedagogik kollej)
Gumanitar-yuridik kolleji QazGYuU
Yevrosiyo gumanitar institutining kolleji
„Turon“ kolleji
Boshqarish kolleji
Moliyaviy akademiyaning kolleji
Iqtisodiyot, oziq-ovqatlarni standartlash va texnalogiyalar kolleji
Savdo-sanoat va iqtisodiyot kolleji
Iqsodiy-hududiy kolleji
Qozoq texnologiya va biznes universitetining kolleji
Transport va aloqa kolleji

Oliy oʻquv yurtlari[tahrir]

Nur-sulton shahrida 10 tadan ziyod oliy oʻquv yurtlati bor, shulardan:

Sport saroylari[tahrir]

Bosh stadion Nur-Sultan Arena — 30 000 kishini sigʻdira oladi ^[3]
Qajimuqan Munaytpasov nomidagi stadoin — 12 350 kishini sigʻdira oladi
Yopiq konʼki saroyi — 8 773 kishini sigʻdira oladi
Alau muz saroyi — 8 000 kishini sigʻdira oladi
Sari-Arqa — 8 000 kishini sigʻdira oladi
Qozogʻiston sport saroyi — 6 532 kishini sigʻdira oladi

Aholisi[tahrir]

Nur-Sulton shahrining aholisi 2000-yil bilan solishtirganda 169,2-ming kishiga koʻpayib, 2006-yilning boshida 550,2 ming kishiga yetdi. Aholi soni boʻyicha Nur-Sulton Qozogʻistondagi Almati shahridan keyin 2-oʻrinda.

Milliy tarkibi[tahrir]

Milliy tarkib (2012)

qozoqlar			66.80%
ruslar			23.35%
ukrainlar			1.81%
boshqalar			8.04%

Milliy tarkib (1989)

ruslar			54.10%
qozoqlar			17.71%
ukrainlar			9.26%
boshqalar			18.93%

Shahar aholisining milliy tarkibi:^[4]^[5]
	1989-yilgi aholi soni	%	1999-yilgi aholi soni	%	2012-yilgi aholi soni	%
umumiy	281252	100,00 %	319324	100,00 %	742918	100,00 %
Qozoqlar	49798	17,71 %	133585	41,83 %	480815	66,80 %
Ruslar	152147	54,10 %	129480	40,55 %	188928	23,35 %
Ukrainlar	26054	9,26 %	18070	5,66 %	13453	1,81 %
Tatarlar	9339	3,32 %	8286	2,59 %	9937	1,34 %
Olmonlar	18913	6,72 %	9591	3,00 %	7930	1,07 %
Beloruslar	8220	2,92 %	5761	1,80 %	3834	0,52 %
Koreyslar	1329	0,47 %	2028	0,64 %	4981	0,67 %
Oʻzbeklar	640	0,23 %	429	0,13 %	8166	1,10 %
Polyaklar	2762	0,98 %	2537	0,79 %	2412	0,32 %
Ingushlar	1889	0,67 %	1822	0,57 %	2732	0,30 %
Ozarbayjonlar	997	0,35 %	902	0,28 %	2978	0,40 %
Qirg'izlar	94	0,03 %	196	0,06 %	1808	0,20 %
Chechenlar	514	0,18 %	752	0,24 %	1063	0,14 %
Boshqirdlar	1187	0,42 %	870	0,27 %	1009	0,14 %
Armanlar	814	0,29 %	576	0,18 %	790	0,10 %
Moldavanlar	1004	0,36 %	629	0,20 %	7	0,9 %
Uyg'urlar	53	0,02 %	161	0,05 %	881	0,12 %
boshqalar	5498	1,64 %	3649	0,83 %	8711	0,90 %

Hamdoʻst shaharlari[tahrir]

Shahar	Yil	Davlat
Anqara	-	Turkiya
Istanbul	-	Turkiya
Izmir	-	Turkiya
Moskva	-	Rossiya
Sankt-Peterburg	-	Rossiya
Qozon	2004	Rossiya
Pittsburg	-	AQSh
Ammon	-	Iordaniya
Riga	-	Latviya
Toshkent	-	Oʻzbekiston ^[6]
Gdansk	1996	Polsha
Varshava	2002	Polsha
Kiyev	1998	Ukraina
Seul	2004
Dubay	-	Birlashgan Arab Amirliklari
Pekin	-	Xitoy
Manila	-	Filippin
Tbilisi	2005	Gurjiston ^[7]
Bishkek	2011	Qirgʻiziston ^[8]
Xanoy	-	Vyetnam
Nice	2013	Fransiya

Shaharning nazarga tushgan joylari[tahrir]

Sulu-Jasil bulvari — Nur-Sulton markazidagi yangi koʻcha.
Oq-Oʻrda — Qozogʻiston Respublikasi Prezidentining qarorgohi.
Boyterak — Nur-Sultonning asosiy simvoli.
Mustaqillik saroyi — davlatning rasmiy tadbirlarini, forumlarni, majlislarni, uchrashuvlarni, syezdlarni oʻtkizish joyi hisoblanadi.
Barqarorlik va tinchlik saroyi — Dunyo va milliy dinlar liderlarining sʼezini oʻtkizish uchun moʻljallangan bino.
Xan-Shatir — Nur-Sultonning eng yirik koʻngil ochar markazi.

^[9]

Fayl:Central Downtown Nur-Sultan pamorama.jpg

Nur-Sulton shahrining panoramasi

Shaharning nazarga tushgan joylari

boyterak	Mustaqillik saroyi	Qozogʻiston sport kompleksi	Nur-Sulton masjidi	Qozoq eli monumenti

Manbalar[tahrir]

↑ Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов и районных центров и поселков на начало 2019 года. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2019-08-02.
↑ Chinovniki rabotayut nad tem, chtobi umestit v Astane dva milliona chelovek
↑ http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/FirstDiv/uefaorg/Publications/01/67/03/93/1670393_DOWNLOAD.pdf
↑ Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv: Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1)
↑ Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1 maya 2012 goda
↑ Tashkent, goroda-pobratimi
↑ Soglashenie o partnerstve s Tbilisi
↑ Soglashenie ob ustanovlenii pobratimskix svyazey mejdu Bishkekom i Astanoy
↑ Qozoq ensiklopediyasi I tom

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[stat1-1] Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов и районных центров и поселков на начало 2019 года. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2019-08-02.

[2] Chinovniki rabotayut nad tem, chtobi umestit v Astane dva milliona chelovek

[3] ttp://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/FirstDiv/uefaorg/Publications/01/67/03/93/1670393_DOWNLOAD.pdf

[4] Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv: Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1)

[5] Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1 maya 2012 goda

[6] Tashkent, goroda-pobratimi

[7] Soglashenie o partnerstve s Tbilisi

[8] Soglashenie ob ustanovlenii pobratimskix svyazey mejdu Bishkekom i Astanoy

[source1-9] Qozoq ensiklopediyasi I tom

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]