Bayrut

Bayrut — Livan Respublikasining poytaxti. Oʻrta dengizning sharqiy sohilidagi sertepa yarim orolda joylashgan port. Iqlimi subtropik; yozi issiq va quruq. Yanvarning oʻrtacha temperaturasi 14°, avgustniki 28°; oʻrtacha yillik yogʻin 900 mm. Aholisi 1,5 mln. kishi (1990, shahar atrofi bilan).

Bayrut miloddan avvalgi 18-asrda Beruta, Berit deb atalgan. Misr qoʻl ostida (miloddan avvalgi 15-asrgacha), soʻngra xettlarga (miloddan avvalgi 14-asr), ossuriyaliklarga tobe boʻlgan. 635 yil arab xalifaligi tarkibiga kiritilgan. Bayrutni 1110 yilda salib yurishi qatnashchilari egalladi. 14 — 15-asrlarda mamluklar qoʻl ostida boʻldi. 1516 yilda esa turklar tasarrufiga oʻtdi. Livan amiri Faxruddin II (1584 — 1635) zamonida rasman mustaqil davlatning markazi edi. 17 — 18-asrlarda Bayrutni Livan amirlari hamda turk voliylari idora qildi. 1860 yil avgustda fransuzlar bosib oldi. 1920 yil 1 sentabrdan fransuzlar mandati ostida "Ulugʻ Livan davlati", 1926 yildan Livan Respublikasining (1943 yil noyabrgacha fransuz mandati ostidagi) markazi. 20-asrning 30 — 50-yillarida Bayrut Livandagi milliy ozodlik harakatining eng yirik markazlaridan biri boʻldi. 1943 yildan mustaqil Livan poytaxti.

Bayrut— yirik port, temir yoʻl va avtomobil yoʻllari tuguni. Yakin va Oʻrta Sharqhamda Yevropa mamlakatlarining tranzit savdolari Bayrut orqali oʻtadi. Mamlakatning savdomoliya markazi. Davlatning 60% sanoat korxonalari shu yerda joylashgan. Toʻqimachilik, trikotaj, koʻn, oziq-ovqat (tamaki va boshqalar), metallsozlik sanoati tarmoqlari rivojlangan. Bayrut orqali chetga sitrus mevalari, olma, zaytun moyi, xom ipak, jun chiqariladi.

Bayrutda meʼmoriy yodgorliklardan Jome al-Umariy masjidi (1291 yilda qayta qurilgan), "Saroy masjidi" (16-asr boshi) va boshqa saqlangan. Bayrut asosan zamonaviy shahar; koʻp qavatli uylar, mehmonxona, bank va boshqa qurilgan. B. markazida 3 katta maydon boʻlib, boshqa shaharlarga boradigan yoʻllar shu yerdan boshlanadi. B.da universitetlar, Milliy kutubxona, Katta meʼmoriy muzey (sanʼat tarixi), Sursok muzeyi (zamonaviy sanʼat), kollejlar va boshqa bor.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil