Bayrut

Bayrut — Livan Respublikasining poytaxti. Oʻrta dengizning sharqiy sohilidagi sertepa yarim orolda joylashgan port. Iqlimi subtropik; yozi issiq va quruq. Yanv.ning oʻrtacha temperaturasi 14°, avg .niki 28°; oʻrtacha yillik yogʻin 900 mm. Aholisi 1,5 mln. kishi (1990, shahar atrofi bilan).

B. miloddan avvalgi 18-asrda Beruta, Berit deb atalgan. Misr qoʻl ostida (miloddan avvalgi 15-asrgacha), soʻngra xettlarga (miloddan avvalgi 14-asr), ossuriyaliklarga tobe boʻlgan. 635 y. arab xalifaligi tarkibiga kiritilgan. B.ni 1110 y.da salib yurishi qatnashchilari egalladi. 14 — 15-asrlarda mamluklar qoʻl ostida boʻldi. 1516 y.da esa turklar tasarrufiga oʻtdi. Livan amiri Faxruddin II (1584 — 1635) zamonida rasman mustaqil davlatning markazi edi. 17 — 18-asrlarda B.ni Livan amirlari hamda turk voliylari idora qildi. 1860 y. avg .da fransuzlar bosib oldi. 1920 y 1 sentabrdan fransuzlar mandati ostida "Ulugʻ Livan davlati", 1926 y.dan Livan Respublikasining (1943 y. noyabrgacha fransuz mandati ostidagi) markazi. 20-asrning 30 — 50-y.larida B. Livandagi milliy ozodlik harakatining eng yirik markazlaridan biri boʻldi. 1943 y.dan mustaqil Livan poytaxti.

B.— yirik port, temir yoʻl va avtomobil yoʻllari tuguni. Yakin va Oʻrta Sharqhamda Yevropa mamlakatlarining tranzit savdolari B. orqali oʻtadi. Mamlakatning savdomoliya markazi. Davlatning 60% sanoat korxonalari shu yerda joylashgan. Toʻqimachilik, trikotaj, koʻn, oziq-ovqat (tamaki va boshqalar), metallsozlik sanoati tarmoqlari rivojlangan. B. orqali chetga sitrus mevalari, olma, zaytun moyi, xom ipak, jun chiqariladi.

B.da meʼmoriy yodgorliklardan Jome al-Umariy masjidi (1291 y.da qayta qurilgan), "Saroy masjidi" (16-asr boshi) va boshqa saqlangan. B. asosan zamonaviy shahar; koʻp qavatli uylar, mehmonxona, bank va boshqa qurilgan. B. markazida 3 katta maydon boʻlib, boshqa shaharlarga boradigan yoʻllar shu yerdan boshlanadi. B.da universitetlar, Milliy kutubxona, Katta meʼmoriy muzey (sanʼat tarixi), Sursok muzeyi (zamonaviy sanʼat), kollejlar va boshqa bor.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil