Oʻskemen

Oʻskemen
Oʻskemen; qozoqcha: Өскемен
	shahar
	; Bayroq ; Gerb
	49°57′0″N 82°37′0″E / 49.95000°N 82.61667°E G OKoordinatalari: 49°57′0″N 82°37′0″E / 49.95000°N 82.61667°E G O
Mamlakat	Qozogʻiston
viloyat	Sharqiy Qozogʻiston Viloyati
Hukumat
• Akim	Jaqsiliq Muqashuli Oʻmar
Asos solingan	1720
Maydon	210 km2 (81 mi²)
Markazi balandligi	506 m
Aholisi (2012)	309 534
Milliy tarkib	ruslar 53,20 % ; qozoqlar 42,50 % ; olmonlar 1,24 % ; ukrainlar 1,13 % ; tatarlar 1,09 % ; ozarbayjonlar 0,23 % ; koreyslar 0,23 %
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7232
Pochta indeks(lar)i	F0*****
Avtomobil kodi	F, 16
	Oʻskemen

Oʻskemen (qozoqcha: Өскемен) — Sharqiy Qozogʻiston viloyatining markazi. Shahar poydevori 1720-yili Irtish va Ulbi daryosining yoqasida qurilgan. — Qozogʻistonning sharqiy qismida joylashgan, maydoni 54,4 ming ga yerni egallaydi. Iqlimi kontinental. Shahar aholisi 309 534 kishini tashkil qiladi. Hozirgi kunda Oʻskemenda 76,8 ming nafaqadigilar (umumiy aholi sonining 23,9 % tashkil qiladi), uning 2476 — Ulugʻ vatan faxriylari.

Oʻskemen shahri — mustaqil Qozogʻistonning chiroyli shaharlarining biri. Davlat amali QR Qomusiga binoan qonunni, ijro etish sud organlari prinsiplariga asoslangan. Shahardagi qonunni Maslixat amalga oshiradi. Uning tarkibida 25 deputat bor. Sud mansabini Oʻskemen shahar sudi va arbitraj sudi amalga oshiradi.

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar aholisining soni 2012-yil 1-fevraldagi maʼlumot boʻyicha 321 ming kishini tashkil qiladi. Shahar aholisining soni kamayib bormoqda, buning asosiy sababi slovyan xalqlari chet ellarga koʻchib ketishidir. Hozirgi kundagi shahar aholisining milliy tarkibi quyidagi jadvalda berilgan:^[3]

Milliy tarkibi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ruslar — 201 842 kishi ( 67,2 %)
Qozoqlar — 82 593 kishi ( 27,5 %)
Olmonlar — 3 717 kishi ( %)
Ukrainlar — 3 388 kishi ( %)
Tatarlar — 3 276 kishi ( %)
Beloruslar — 899 kishi ( %)
Ozarbayjonlar — 687 kishi ( %)
Koreyslar — 679 kishi ( %)
Chechenlar — 506 kishi ( %)
Uygʻurlar — 178 kishi ( %)
Oʻzbeklar — 266 kishi ( %)
Boshqalar — 2 311 kishi ( %)
Umumiy — 300 342 kishi (100,00 %)

Aholi dinamikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

yil	aholi oʻsishi
1720	114
1725	141
1825	1304
1840	2101
1855	3471
1861	3334
1897	8721
1900	12676
1907	13164
1920	17200
1939	21100
1959	150400
1970	230400
1979	274400
1989	324500
1993	341800
2005	302200
2007	298830
2009	314812
2011	318812

Sanoati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rangli metallurgiya (qoʻrgʻoshinrux, titanmagniy kombinatlari), mashinasozlik va metallsozlik (konshaxta jixrzlari, kondensatorlar, priborlar ishlab chiqarish yetakchi oʻrinda. Sement, gʻisht, uysozlik, temirbeton buyumlar zavodlari, qurilish materiallari kombinati ishlab turibdi. Oziq-ovqat (goʻsht, sut, vinoaraq ktlari, moyekstraksiya va pivo zavodlari), yengil sanoat korxonalari bor. Shahar yaqinida Oʻskemen suv ombori, Oʻskemen GES qurilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

XVII asrlarda rus hukumati Irtish daryosi yoqalab yuqori oʻsish uchun bir necha qadamlar tashladi. Bu yodan chiqmas voqealarning bir necha sabablari bor:

Rossiyaning sharqiy chegaralarni qarmogʻida ushlash;
sharqiy davlatlar bilan savdo aloqalarni kengaytish;
Oltoyning boyligiga ega boʻlish.

Qamalni Ulbining Irtish daryosiga quyadigan qismida tashkil etish rejalandi. Otryadning komandiri gvardiya mayori Ivan Mixaylovich Lixarev imperator Petr I-ga „raport“ yozdi. 1720-yilgi 12-17-avgust oylari qamalning qurulishi boshlandi. I.M. Lixarev podpolkovnik Stupinning boshqaruvi bilan 363 kishidan iborat garnizon qoldirdi. Qurulishga injener Letranje bosh-qosh boʻldi.

Vaqt oʻtishi bilan qamalning atrofida aholi yashay boshladi. Qishloq boʻlib, undan keyin stanitsa boʻldi. Stanitsa 1804-yildan keyin shaharcha deb atala boshladi. 1868-yili Oʻskemenga shahar mavqei berildi. Shaharda savdo, qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar rivojlana boshladi. Keyinchalik engil sanoat rivojlana boshladi, temir yoʻl qurulishi boshlandi. Ulugʻ Vatan urushi yillarida ogʻir sanoat rivojlandi^[4].