Oʻskemen
Shahar
|
Oʻskemen —(Qozoqcha: Өскемен) Sharqiy Qozogʻiston viloyatining markazi. Shahar poydevori 1720-yili Irtish va Ulbi daryosining yoqasida qurilgan. — Qozogʻistonning sharqiy qismida joylashgan, maydoni 54,4 ming ga yerni egallaydi. Iqlimi kontinental. Shahar aholisi 309 534 kishini tashkil qiladi. Hozirgi kunda Oʻskemenda 76,8 ming nafaqadigilar (umumiy aholi sonining 23,9 % tashkil qiladi), uning 2476 — Ulugʻ vatan faxriylari.
Oʻskemen shahri — mustaqil Qozogʻistonning chiroyli shaharlarining biri. Davlat amali QR Qomusiga binoan qonunni, ijro etish sud organlari prinsiplariga asoslangan. Shahardagi qonunni Maslixat amalga oshiradi. Uning tarkibida 25 deputat bor. Sud mansabini Oʻskemen shahar sudi va arbitraj sudi amalga oshiradi.
Mundarija
Aholisi[tahrir]
Shahar aholisining soni 2012-yil 1-fevraldagi maʼlumot boʻyicha 321 ming kishini tashkil qiladi. Shahar aholisining soni kamayib bormoqda, buning asosiy sababi slovyan xalqlari chet ellarga koʻchib ketishidir. Hozirgi kundagi shahar aholisining milliy tarkibi quyidagi jadvalda berilgan:[3]
Milliy tarkibi[tahrir]
- Ruslar — 201 842 kishi ( 67,2 %)
- Qozoqlar — 82 593 kishi ( 27,5 %)
- Olmonlar — 3 717 kishi ( %)
- Ukrainlar — 3 388 kishi ( %)
- Tatarlar — 3 276 kishi ( %)
- Beloruslar — 899 kishi ( %)
- Ozarbayjonlar — 687 kishi ( %)
- Koreyslar — 679 kishi ( %)
- Chechenlar — 506 kishi ( %)
- Uygʻurlar — 178 kishi ( %)
- Oʻzbeklar — 266 kishi ( %)
- Boshqalar — 2 311 kishi ( %)
- Umumiy — 300 342 kishi (100,00 %)
Aholi dinamikasi[tahrir]
| yil | aholi oʻsishi |
|---|---|
| 1720 | 114 |
| 1725 | 141 |
| 1825 | 1304 |
| 1840 | 2101 |
| 1855 | 3471 |
| 1861 | 3334 |
| 1897 | 8721 |
| 1900 | 12676 |
| 1907 | 13164 |
| 1920 | 17200 |
| 1939 | 21100 |
| 1959 | 150400 |
| 1970 | 230400 |
| 1979 | 274400 |
| 1989 | 324500 |
| 1993 | 341800 |
| 2005 | 302200 |
| 2007 | 298830 |
| 2009 | 314812 |
| 2011 | 318812 |
Sanoati[tahrir]
Rangli metallurgiya (qoʻrgʻoshinrux, titanmagniy kombinatlari), mashinasozlik va metallsozlik (konshaxta jixrzlari, kondensatorlar, priborlar ishlab chiqarish yetakchi oʻrinda. Sement, gʻisht, uysozlik, temirbeton buyumlar zavodlari, qurilish materiallari kombinati ishlab turibdi. Oziq-ovqat (goʻsht, sut, vinoaraq ktlari, moyekstraksiya va pivo zavodlari), yengil sanoat korxonalari bor. Shahar yaqinida Ust-Kamenogorsk suv ombori, Ust-Kamenogorsk GES qurilgan.
Tarixi[tahrir]
XVII asrlarda rus hukumati Irtish daryosi yoqalab yuqori oʻsish uchun bir necha qadamlar tashladi. Bu yodan chiqmas voqealarning bir necha sabablari bor:
- Rossiyaning sharqiy chegaralarni qarmogʻida ushlash;
- sharqiy davlatlar bilan savdo aloqalarni kengaytish;
- Oltoyning boyligiga ega boʻlish.
Qamalni Ulbining Irtish daryosiga quyadigan qismida tashkil etish rejalandi. Otryadning komandiri gvardiya mayori Ivan Mixaylovich Lixarev imperator Petr I-ga „raport“ yozdi. 1720-yilgi 12-17 avgust oylari qamalning qurulishi boshlandi. I.M. Lixarev podpolkovnik Stupinning boshqaruvi bilan 363 kishidan iborat garnizon qoldirdi. Qurulishga injener Letranje bosh-qosh boʻldi.
Vaqt oʻtishi bilan qamalning atrofida aholi yashay boshladi. Qishloq boʻlib, undan keyin stanitsa boʻldi. Stanitsa 1804-yildan keyin shaharcha deb atala boshladi. 1868-yili Oʻskemenga shahar mavqei berildi. Shaharda savdo, qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar rivojlana boshladi. Keyinchalik engil sanoat rivojlana boshladi, temir yoʻl qurulishi boshlandi. Ulugʻ Vatan urushi yillarida ogʻir sanoat rivojlandi[4].
Madaniyat[tahrir]
Shaharda:
„Yubileyniy“, „Exo“ kinoteatrlari
Jambul nomidagi drama teatr
3-ta madaniyat uyi va hordiq chiqarish parki mavjud
Shahar madhiyasi[tahrir]
Gimnі[tahrir]
Jasa, Oʻskemen!
Avtori: V. Yurkina, S. Apasova Musiqasini yozgan: S. Apasova
1. V samom serdse Rudnogo Altaya
Nad rekoy, u kamennix visot
Ti stoish kak krepost vekovaya
Mira i spokoystviya oplot.
Podrujilis Leviy s Pravim
Dve sudbi v odnu obʼediniv,
Vsem narodom trudovim i slavnim
Krepost v gorod-skazku prevrativ!
PRIPYeV: Slavsya, Ust-Kamenogorsk!
Vstanem ryadom i spoem drug-drugu:
„Mi toboy gordimsya, Ust-Kamenogorsk,
Gorod kazaxstanskix metallurgov!“
2. Tvoy metall izvesten vsey planete???
V Atomprome net tebya silney,
Zdes v xokkey igrayut nashi deti,
V Visshey Lige znayut tvoy xokkey!
Jasay ber qiyindiq koʻrmesten,
Ar kuni dauletin oʻrletken.
Jasay ber jildarmen jasarip,
Ul-qizin besiktey terbet sen.
PRIPYeV: Jasa, Oʻskemen, Jasa!
Asem anmen, asem jirmen oʻrilip.
Maqtanamiz oʻzinmen
Suyemiz seni
Ottay istiq sezimmenen.
Slavsya, Ust-Kamenogorsk
Vstanem ryadom i spoem drug-drugu:
„Mi toboy gordimsya, Ust-Kamenogorsk,
Gorod kazaxstanskix metallurgov!“
„Mi toboy gordimsya, Ust-Kamenogorsk,
Gorod kazaxstanskix metallurgov!“
Gorod kazaxstanskix metallurg
Manbalar[tahrir]
- ↑ Cite error: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedstat.kz - ↑ Национальный состав населения Республики Казахстан
- ↑ «Экспресс К» — ежедневная общественно-политическая республиканская газета
- ↑ Поездка по Восточному Тарбагатаю летом 1864 года Карла Струве и Григория Потанина
| ||||||||||||||||||||
