Chimkent
| Shahar
Chimkent
|
Chimkent (qoz. Шымкент) — Qozogʻiston Respublikasi Janubiy Qozogʻiston viloyatidagi shahar, viloyat markazi (1932—62 yillarda Janubiy Qozogʻiston viloyati, 1962—64 yillarda Janubiy Qozogʻiston oʻlkasi, 1964—92 yillarda Chimkent viloyati markazi). Togʻ oldi tekisliklarida, Bodom va Sayram (Sirdaryo havzasi) daryolari oraligʻida. Jambul, Aris, Langar temir yoʻl yoʻnalishlarining chorrahasida joylashgan. Aholisi 672 416 kishi (2013). Qozogʻiston Respublikasidagi Almati va Astanadan keyingi uchinchi shahar, shahar hokimiyati energiya va suvni isteʼmol qilishini hisobga olgan holda, shahar aholisining soni taxminan millionga yaqin deb hisoblaydi. Shuningdek, Chimkent asosiy korxonalar, savdo va marifat markazi deb ham hisoblanadi.
Mundarija
Tarixi[tahrir]
Chimkent 11-asrda Xitoydan Oʻrta Osiyo va Gʻarbiy Osiyoga oʻtgan savdo yoʻli ("Ipak yoʻli") ustida vujudga kelgan. 19-asr boshidan Qoʻqon xonligi tasarrufida boʻlgan, 1864-yil Rossiya bosib olgan va Rossiyaning Oʻrta Osiyodagi maʼmuriy va harbiy tayanch punktiga aylantirilgan. Shaharning sust rivojlanishiga temir yoʻldan uzoqligi ham taʼsir etgan. Faqat 1915-yil Aris — Chimkent liniyasi shaharni Orenburg — Toshkent magistrali bilan bogʻladi. 1924-yilgacha Chimkent Turkiston Respublikasi tarkibida. Oʻrta Osiyoda milliy chegaralanish oʻtkazilgandan keyin Sirdaryo gubernyasining maʼmuriy markazi, soʻng okrug markazi boʻlib Qozogʻiston Muxtor SSR tarkibiga kirdi.
Aholisi[tahrir]
Chimkent shahrining aholisi 2013-yilgi statistikaga koʻra 672 416 kishini tashkil qildi. Aholisi boʻyicha Respublikada uchinchi oʻrinda (Almati va Astanadan keyin). Aholining milliy tarkibi quyidagicha: qozoqlar 55,7 %, ruslar 15,7 %, o'zbeklar 15 % , ozarbayjonlar 1,86 % , tatarlar 1,54 % , koreyslar 1,00 %, ukrainlar 0,54 % , turklar 0,51 % , va boshqalar[4].
Iqlimi[tahrir]
| Chimkent iqlimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Koʻrsatkich | Yan | Fev | Mart | Apr | May | Iyun | Iyul | Avg | Sen | Okt | Noy | Dek | Yil |
| Mutlaq maksimal, °C | 22,2 | 24,5 | 30,7 | 33,0 | 37,8 | 43,0 | 44,6 | 42,2 | 39,2 | 34,4 | 30,5 | 25,4 | 42,6 |
| Oʻrtacha maksimal, °C | 4,1 | 6,6 | 12,9 | 19,2 | 25,1 | 30,0 | 32,7 | 32,1 | 27,2 | 18,8 | 12,1 | 6,0 | 18,9 |
| Oʻrtacha harorat, °C | 0,7 | 1,6 | 7,6 | 13,6 | 19,1 | 23,7 | 26,3 | 25,3 | 19,9 | 12,3 | 6,4 | 0,9 | 13,0 |
| Oʻrtacha minimal, °C | −4,8 | −2,7 | 3,0 | 8,3 | 12,9 | 16,7 | 19,1 | 17,9 | 12,8 | 6,6 | 1,7 | −3,1 | 7,4 |
| Mutlaq minimal, °C | −31,1 | −28,9 | −23,9 | −5 | −2,8 | 5,5 | 7,8 | 7,0 | −1,1 | −12 | −30 | −26,1 | −31,1 |
| Yogʻingarchilik meʼyori, mm | 73 | 70 | 83 | 69 | 56 | 16 | 12 | 4 | 10 | 41 | 67 | 75 | 576 |
| Manba: Погода и климат | |||||||||||||
Sanoati[tahrir]
Shahar sanoati mahalliy qishloq xoʻjaligi xom ashyolari va foydali qazilmalarni qayta ishlash negizida rivojlanmoqda. Yirik korxonalari Qoratov va Jungʻariya Olatovidagi konlar asosida ishlaydigan qoʻrgʻoshin zavodi, temirchilikpress uskunalari ishlab chiqaradigan, "Fosfor" (mineral oʻgʻitlar va boshqa ishlab chiqariladi), "Chimkentshina" ishlab chiqarish birlashmalari, "Elektroapparat", neftni qayta ishlash, kimyofarmatsevtika, sement, gʻisht zavodlari va boshqalar ishlab turibdi. Yengil (paxta tozalash, qorakoʻl zdlari), oziq-ovqat (goʻsht kombinati, yogʻ ekstraksiya, sutkonserva, mevakonserva, pivo zavodlari) sanoati korxonalari faoliyat koʻrsatadi. 3 oliy oʻquv yurti, 3 teatr, oʻlkashunoslik muzeyi bor.
Sport[tahrir]
Shahardagi 100-ga yaqin sport zallar, 7 stadion, 5 suzish bosseyni, 3 sport kompleksi, engil atletik manej koʻpchilikning koʻnglidan chiqib, faoliyat yuritmoqda.
Galeriya[tahrir]
-
Viloyat filarmoniyasi Chimkentda
-
Eski bino Metallurglar parki qoshida
-
-
Yiloyat shifoxonasining bosh korpusi
-
Pushki nomidagi kutubxona
-
Qogʻirchoq teatri
-
Turkiston koʻchasi
-
TSUM
-
Mira shox koʻchasi
-
Tavkexon shox koʻchasi
-
Fransuzcha uy
-
-
Tavkexan shox koʻchasidagi uy
-
Mustaqillik parki
-
Chimkent arkadasi
-
"Mega Center Shymkent"
-
-
Chimkentda probka
-
Chimkentda koʻcha harakati (час-пик)
-
"Казахстан" turgʻun uy kompleksi
-
Qoʻnaev koʻchasidagi qurulish
.jpg)
.jpg)
Manbalar[tahrir]
 |
Ushbu maqolani yozishda Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
| Janubiy Qozogʻiston viloyatining hududiy boʻlinishi | |
|---|---|
| Viloyat markazi: | Chimkent |
| Shaharlar: | Oris | Kentov | Turkiston | Jetisay | Lenger | Sariagʻash | Chordara |
| Tumanlar: | Boydibek | Qazigʻurt | Paxtaorol | Oʻrdabasi | Oʻtror | Sayram | Sariagʻash | Sozaq | Toʻlebiy | Tulkibosh | Chordara |
| Katta qishloqlar: | Oqsuvkent | Qazigʻurt | Koʻkterak | Sayram | Koʻlkent | Qorabuloq | Shavildir | Turar Risqulov | Mirzakent | Sastoʻbe | Taukent | Sutkent | Shoʻlaqoʻrgʻan | Shayan |
|
||||||||||||||||||||
