Inson kapitali indeksi

Ishorat qoʻshish
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Inson kapitali indeksi (ing. Human Capital Index (HCI) – sog'liqni saqlash va ta'limning keyingi avlod ishchilarining samaradorligiga qo'shgan hissasini miqdoriy jihatdan belgilaydi. Inson kapitali indeksi Jahon banki tomonidan tayyorlanadi.

Indeks ilk bor 2018-yil oktabr oyida e’lon qilingan va 157 mamlakatni oʻz ichiga olgan. Inson kapitali indeksi bolaning kelajakda qay darajada samarali kadr boʻlib shakllanishini oʻlchaydi. Indeks qiymati 0 dan 1 gacha intervalda boʻlib, qiymat 1 ga yaqinlashishi bugungi bolalarning kelajakda qay darajada yetuk inson boʻlib shakllanishini koʻrsatadi[1].

Hisoblash metodologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Indeksning muhim xususiyati shundaki, u qatʼiy mikro-ekonometrik tadqiqotlarga asoslangan holda sogʼliqni saqlash va taʼlim tizimlarining shaxslar va mamlakatlar samaradorligiga qoʼshgan hissasini oʼlchaydi. Noam Angrist, Simeon Djankov, Pinelopi Koujianou Goldberg va Garri Patrinos tomonidan olib borilgan tadqiqotlar natijasida Inson kapitali indeksini o'lchash usullari ishlab chiqilgan[2].

Inson kapitali indeksida 3 ta asosiy komponent bor:

1. Tirik qolish ehtimoli

  • 5 yoshdan oshgan bolalar ulushi - foizda (%)

2. Ta'lim

  • Ta'lim miqdori (kutilayotgan ta'lim davomiyligi)
  • Ta'lim sifati (uyg'unlashgan test natijalari)

3. Salomatlik holati

  • Katta yoshdagilarning umr davomiyligi (60 yoshgacha yashagan 15 yoshli o'smirlar ulushi, %)
  • Bolalar oʻrtasida sogʻlom oʻsish (5 yoshgacha boʻlgan bolalarning rivojlanish sur’atlari, %)

Inson kapitali indeksi tirik qolish ehtimoli, ta'lim va sog'liqning mahsuldorlikka nisbiy hissasini quyidagi tarzda ko'paytirish yo'li bilan hisoblanadi:

IKI = Tirik qolish ehtimoli* Ta'lim* Salomatlik holati

Inson kapitali indeksi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Inson kapitali indeksi Simeon Djankov va Federika Saliola tomonidan tayyorlangan va birinchi marta Jahon bankining 2019-yilgi Jahon taraqqiyoti hisobotining[3] bir qismi sifatida nashr etilgan.

Inson kapitali indeksi - 2020 boʻyicha mamlakatlar roʻyxati[4]
Reyting Mamlakatlar Baholash (erishilgan potentsial foiz)
1 Singapur bayrogʻi Singapur 0.88
2  Hong Kong 0.81
3 Yaponiya bayrogʻi Yaponiya 0.80
4 Janubiy Koreya bayrogʻi Koreya Respublikasi 0.80
5 Kanada bayrogʻi Kanada 0.80
6 Finlandiya bayrogʻi Finlandiya 0.80
7 Makao 0.80
8 Shvetsiya bayrogʻi Shvetsiya 0.80
9 Irlandiya bayrogʻi Irlandiya 0.79
10 Niderlandlar bayrogʻi Niderlandiya 0.79
11 Buyuk Britaniya bayrogʻi Birlashgan Qirollik 0.78
12 Estoniya bayrogʻi Estoniya 0.78
13 Yangi Zelandiya bayrogʻi Yangi Zelandiya 0.78
14 Sloveniya bayrogʻi Sloveniya 0.77
15 Norvegiya bayrogʻi Norvegiya 0.77
16 Avstraliya bayrogʻi Avstraliya 0.77
17 Portugaliya bayrogʻi Portugaliya 0.77
18 Fransiya bayrogʻi Fransiya 0.76
19 Belgiya bayrogʻi Belgiya 0.76
20 Shveytsariya bayrogʻi Shveysariya 0.76
21 Kipr bayrogʻi Kipr 0.76
22 Daniya bayrogʻi Daniya 0.76
23 Polsha bayrogʻi Polsha 0.75
24 Chexiya bayrogʻi Chexiya 0.75
25 Olmoniya bayrogʻi Germaniya 0.75
26 Avstriya bayrogʻi Avstriya 0.75
27 Islandiya bayrogʻi Islandiya 0.75
28 Isroil bayrogʻi Isroil 0.73
29 Ispaniya bayrogʻi Ispaniya 0.73
30 Italiya bayrogʻi Italiya 0.73
31 Xorvatiya bayrogʻi Xorvatiya 0.71
32 Malta bayrogʻi Malta 0.71
33 Latviya bayrogʻi Latviya 0.71
34 Litva bayrogʻi Litva 0.71
35 AQSH bayrogʻi AQSh 0.70
36 Belorussiya bayrogʻi Belarus 0.70
37 Yunoniston bayrogʻi Gretsiya 0.69
38 Vyetnam bayrogʻi Vyetnam 0.69
39 Lyuksemburg bayrogʻi Lyuksemburg 0.69
40 Vengriya bayrogʻi Vengriya 0.68
41 Rossiya bayrogʻi Rossiya 0.68
42 Serbiya bayrogʻi Serbiya 0.68
43 BAA bayrogʻi Birlashgan Arab Amirliklari 0.67
44 Slovakiya bayrogʻi Slovakiya 0.66
45 Xitoy bayrogʻi Xitoy 0.65
46 Bahrayn bayrogʻi Bahrayn 0.65
47 Chili bayrogʻi Chili 0.65
48 Turkiya bayrogʻi Turkiya 0.65
49 Qatar bayrogʻi Qatar 0.64
50 Albaniya bayrogʻi Albaniya 0.63
51 Montenegro bayrogʻi Chernogoriya 0.63
52 Seyshell orollari bayrogʻi Seyshell orollari 0.63
53 Ukraina bayrogʻi Ukraina 0.63
54 Kosta Rika bayrogʻi Kosta Rika 0.63
55 Qozogʻiston bayrogʻi Qozogʻiston 0.63
56 Bruney bayrogʻi Bruney 0.63
57 Oʻzbekiston bayrogʻi Oʻzbekiston 0.63
58 Mavritsiya bayrogʻi Mavrikiy 0.62
59 Mogʻuliston bayrogʻi Mongoliya 0.61
60 Bolgariya bayrogʻi Bolgariya 0.61
61 Meksika bayrogʻi Meksika 0.61
62 Malayziya bayrogʻi Malayziya 0.61
63 Tailand bayrogʻi Tailand 0.61
64 Oman bayrogʻi Ummon 0.61
65 Peru bayrogʻi Peru 0.61
66 Kolumbiya bayrogʻi Kolumbiya 0.61
67 Trinidad va Tobago bayrogʻi Trinidad va Tobago 0.60
68 Saint Lucia bayrogʻi Sent Lusiya 0.60
69 Argentina bayrogʻi Argentina 0.60
70 Urugvay bayrogʻi Urugvay 0.60
71 Shri Lanka bayrogʻi Shri Lanka 0.60
72 Qirgʻiziston bayrogʻi Qirgʻiziston 0.60
73 Antigua va Barbuda bayrogʻi Antigua va Barbuda 0.60
74 Ekvador bayrogʻi Ekvador 0.59
75 Eron bayrogʻi Eron 0.59
76 Palau bayrogʻi Palau 0.59
77 Saint Kitts va Nevis bayrogʻi Sent Kitts va Nevis 0.59
78 Ruminiya bayrogʻi Ruminiya 0.58
79 Moldova bayrogʻi Moldova 0.58
80 Falastin bayrogʻi Falastin 0.58
81 Bosniya va Gerzegovina bayrogʻi Bosniya va Gertsogovina 0.58
82 Armaniston 0.58
83 Ozarbayjon bayrogʻi Ozarbayjon 0.58
84 Saudiya Arabistoni bayrogʻi Saudiya Arabistoni 0.58
85 Gruziya bayrogʻi Gruziya 0.57
86  Kosovo 0.57
87 Grenada bayrogʻi Grenada 0.57
88 Quvayt bayrogʻi Quvayt 0.56
89 Makedoniya bayrogʻi Shimoliy Makedoniya 0.56
90 Iordaniya bayrogʻi Iordaniya 0.55
91 Braziliya bayrogʻi Braziliya 0.55
92 Samoa bayrogʻi Samoa 0.55
93 Keniya bayrogʻi Keniya 0.55
94 Salvador bayrogʻi Salvador 0.55
95 Dominika bayrogʻi Dominika 0.54
96 Indoneziya bayrogʻi Indoneziya 0.54
97 Jamaika bayrogʻi Yamayka 0.53
98 Jazoir bayrogʻi Jazoir 0.53
99 Saint Vincent va Grenadinlar bayrogʻi Sent Vinsent va Grenadinlar 0.53
100 Tonga bayrogʻi Tonga 0.53
101 Paragvay bayrogʻi Paragvay 0.53
102 Tunis bayrogʻi Tunis 0.52
103 Filippin bayrogʻi Filippin 0.52
104 Livan bayrogʻi Livan 0.52
105 Fiji bayrogʻi Fiji 0.51
106 Nauru bayrogʻi Nauru 0.51
107 Nikaragua bayrogʻi Nikaragua 0.51
108 Mikroneziya bayrogʻi Mikroneziya 0.51
109 Nepal bayrogʻi Nepal 0.50
110 Marokash bayrogʻi Marokash 0.50
111 Tojikiston bayrogʻi Tojikiston 0.50
112 Dominika Respublikasi bayrogʻi Dominikan Respublikasi 0.50
113 Panama bayrogʻi Panama 0.50
114 Gayana bayrogʻi Gayana 0.50
115 Misr bayrogʻi Misr 0.49
116 Hindiston bayrogʻi Hindiston 0.49
117 Kiribati bayrogʻi Kiribati 0.49
118 Kambodja bayrogʻi Kambodja 0.49
119 Honduras bayrogʻi Gonduras 0.48
120 Burma bayrogʻi Myanma 0.48
121 Butan bayrogʻi Butan 0.48
122 Zimbabve bayrogʻi Zimbabve 0.47
123 Bangladesh bayrogʻi Bangladesh 0.46
124 Gvatemala bayrogʻi Gvatemala 0.46
125 Gabon bayrogʻi Gabon 0.46
126 Laos bayrogʻi Laos 0.46
127 Vanuatu bayrogʻi Vanuatu 0.45
128 Sharqiy Timor bayrogʻi Sharqiy Timor 0.45
129 Gana bayrogʻi Gana 0.45
130 Tuvalu bayrogʻi Tuvalu 0.45
131 Gaiti bayrogʻi Gaiti 0.45
132 Namibiya bayrogʻi Namibiya 0.45
133 Togo bayrogʻi Togo 0.43
134 Papua Yangi Gvineya bayrogʻi Papua Yangi Gvineya 0.43
135 Janubiy Afrika bayrogʻi Janubiy Afrika Respublikasi 0.43
136 Marshall Orollari bayrogʻi Marshall Orollari 0.42
137 Gambiya bayrogʻi Gambiya 0.42
138 Senegal bayrogʻi Senegal 0.42
139 Solomon Orollari bayrogʻi Solomon Orollari 0.42
140 Kongo Demokratik Respublikasi bayrogʻi Kongo Respublikasi 0.42
141 Botsvana bayrogʻi Botsvana 0.41
142 Malavi bayrogʻi Malavi 0.41
143 Iroq bayrogʻi Iroq 0.41
144 Pokiston bayrogʻi Pokiston 0.41
145 Komoros bayrogʻi Komor orollari 0.40
146 Lesoto bayrogʻi Lesoto 0.40
147 Benin bayrogʻi Benin 0.40
148 Afgʻoniston bayrogʻi Afgʻoniston 0.40
149 Kamerun bayrogʻi Kamerun 0.40
150 Zambiya bayrogʻi Zambiya 0.40
151 Madagaskar bayrogʻi Madagaskar 0.39
152 Tanzaniya bayrogʻi Tanzaniya 0.39
153 Burundi bayrogʻi Burundi 0.39
154 Uganda bayrogʻi Uganda 0.38
155 Burkina Faso bayrogʻi Burkina Faso 0.38
156 Efiopiya bayrogʻi Efiopiya 0.38
157 Mavritaniya bayrogʻi Mavritaniya 0.38
158 Kot d'Ivuar bayrogʻi Kot-d'Ivuar 0.38
159 Ruanda bayrogʻi Ruanda 0.38
160 Sudan bayrogʻi Sudan 0.38
161 Yaman bayrogʻi Yaman 0.37
162 Eswatini bayrogʻi Esvatini 0.37
163 Gvineya bayrogʻi Gvineya 0.37
164 Kongo Demokratik Respublikasi bayrogʻi Kongo DR 0.37
165 Syerra Leone bayrogʻi Syerra Leone 0.36
166 Angola bayrogʻi Angola 0.36
167 Mozambik bayrogʻi Mozambik 0.36
168 Nigeriya bayrogʻi Nigeriya 0.36
169 Liberiya bayrogʻi Liberiya 0.32
170 Mali bayrogʻi Mali 0.32
171 Janubiy Sudan bayrogʻi Janubiy Sudan 0.31
172 Chad bayrogʻi Chad 0.30
173 Niger bayrogʻi Niger 0.29

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Measuring Human Kapital
  2. ↑ Kraay, Aart (2018-09-25). Methodology for a World Bank Human Capital Index. Policy Research Working Papers. The World Bank. doi:10.1596/1813-9450-8593. hdl:10986/30466. S2CID 170011611
  3. ↑ Jahon Banki - 2019-yil hisoboti.pdf
  4. ↑ „Human Capital“ (en). World Bank. Qaraldi: 2021-yil 20-aprel.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻzbekiston ilk marotaba Jahon bankining inson kapitali indeksida ishtirok etdi

Jahon Banki 2020-yil uchun inson kapitali indeksini eʼlon qildi (Wayback Machine saytida 2022-05-17 sanasida arxivlangan) 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Inson_kapitali_indeksi&oldid=3813124" dan olindi