Shaxmat Olimpiadasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
2002-yil oktabr Bleddagi 35-Shaxmat Olimpiadasi

Shaxmat Olimpiadasi ikki yilda bir marta oʻtkaziladigan shaxmat turniri boʻlib, unda dunyo xalqlari vakillari ishtirok etadi. FIDE turnirni tashkil qiladi va mezbon mamlakatni tanlaydi. COVID-19 pandemiyasi davrida FIDE 2020 va 2021-yillarda onlayn shaxmat Olimpiadasini oʻtkazdi, bu vaqtni tez nazorat qilish orqali oʻyinchilarning onlayn reytingiga taʼsir qildi.

FIDE jamoaviy chempionatida „Shaxmat Olimpiadasi“ nomidan foydalanish tarixiy kelib chiqishi boʻlib, Olimpiada oʻyinlari bilan hech qanday aloqasi yoʻq.

Olimpiadaning vujudga kelishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi Olimpiada norasmiy edi. 1924-yilgi Olimpiadada shaxmatni ham Olimpiada oʻyinlariga kiritishga harakat qilindi, ammo bu havaskor va professional oʻyinchilarni farqlash bilan bogʻliq muammolar tufayli muvaffaqiyatsizlikka uchradi[1]. 1924-yilgi yozgi Olimpiada oʻyinlari Parijda boʻlib oʻtgani holda, 1-norasmiy shaxmat Olimpiadasi ham Parijda boʻlib oʻtdi. FIDE 1924-yil 20-iyul, yakshanba kuni, birinchi norasmiy shaxmat Olimpiadasining yopilish kunida tashkil topgan[2].

FIDE birinchi rasmiy Olimpiadani 1927-yilda Londonda oʻtkazdi. Olimpiadalar vaqti-vaqti bilan har yili va Ikkinchi jahon urushigacha tartibsiz vaqt oraligʻida oʻtkazildi; 1950-yildan beri ular har ikki yilda bir marta muntazam ravishda oʻtkaziladi[1].

Shaxmat Olimpiadasining oʻsishi
1-shaxmat Olimpiadasida 16 ta mamlakat aʼzolari qatnashgan, 1927.
41-shaxmat Olimpiadasida 172 ta mamlakat aʼzolari qatnashgan, 2014.
Bobby Fischerning 1970-yilgi shaxmat Olimpiadasida Miguel Najdorfga qarshi 3-raund oʻyinidagi ochkolar kartasi

Giyohvand moddalarni tekshirish[tahrir | manbasini tahrirlash]

XOQ tomonidan tan olingan sport federatsiyasi, xususan, Butunjahon antidoping agentligi (WADA) konventsiyalarini imzolagan holda[3], FIDE oʻz qoidalariga, jumladan doping-testlar talabiga[4][5] rioya qiladi. Olimpiada kabi tadbirlarda ushbu testlarda qatnashishi shart. Sinovlar birinchi marta 2002-yilda jiddiy bahs-munozaralar[6] ostida shaxmatda doping isteʼmol qilishning iloji yoʻq degan fikr keng tarqalgan payti oʻtkazilgan. Gollandiya shaxmat federatsiyasi tomonidan olib borilgan izlanishlar shaxmat uchun unumdorlikni oshiruvchi yagona moddani topa olmadi.[7] Taxminan yigirma yil davomida bu sohada tajribalar olib borgan doktor Helmut Pflegerning soʻzlariga koʻra, „Aqliy ogohlantiruvchi va ruhiy tinchlantiruvchi dori juda koʻp salbiy qoʻshimcha taʼsirga ega“[7]. Artur Yusupov[8], Jan Timman va Robert Hübner[9] kabi shaxmatchilar oʻz milliy terma jamoalarida oʻynash bilan birga shaxmat Olimpiadasida dori sinovlari oʻtkaziladigan tadbirlarda qatnashishdan bosh tortdilar. 2002-yilgi Olimpiadada oʻtkazilgan 802 ta testning barchasi salbiy natija berdi[10]. Biroq, 2004-yildagi 36-shaxmat Olimpiadasida ikki nafar oʻyinchi siydik namunalarini berishdan bosh tortgan va ularning ballari bekor qilingan[11][12]. Toʻrt yil oʻtgach, Vassily Ivanchuk 2008-yildagi 38-shaxmat Olimpiadasida giyohvand moddalar testini oʻtkazib yuborgani uchun jazolanmadi, uning oʻrniga protsessual xato koʻrsatilgan[13].

2010-yilda FIDE rasmiy vakili FIDE Tibbiy komissiyasining ishi tufayli testlar endi odatiy deb hisoblanganini izohladi[14]. 2015-yilning noyabrida FIDE prezidenti Kirsan Ilyumzhinov shaxmatda doping borligini aniqlash va oshkor etish boʻyicha WADA bilan hamkorlikda ish olib borayotganini maʼlum qilgan edi[15].

Musobaqa[tahrir | manbasini tahrirlash]

FIDE tomonidan tan olingan har bir shaxmat assotsiatsiyasi Olimpiadaga jamoa kiritishi mumkin. Har bir jamoa beshtagacha oʻyinchi, toʻrtta oddiy oʻyinchi va bitta zaxiradan iborat (2008-yilda Drezdenda boʻlib oʻtgan turnirgacha ikkita zaxira oʻrindigʻi bor edi[16]).

Dastlab, har bir jamoa boshqa barcha jamoalar bilan oʻynadi, ammo yillar oʻtib, bu imkonsiz boʻlib qoldi. Dastlab jamoalar saralash musobaqasidan oʻtib, dastlabki guruhlarda oʻynaydigan jamoalarga, keyin esa final oʻyinlaridagi jamoalarga ajraladi. Keyinchalik saralashda maʼlum kamchiliklar tan olindi va 1976-yilda Shveysariya turniri tizimi qabul qilindi[1]. 2008-yildan boshlab reytingni aniqlashning birinchi mezoni taxta ochkolari oʻrniga oʻyin ochkolari boʻldi. Jamoalar oʻyindagi gʻalaba uchun 2 ochko, durang uchun 1 ochko va magʻlubiyat uchun 0 ochko oladi.

Ochiq boʻlimda gʻolib boʻlgan jamoa uchun kubok Hamilton-Russell kubogi boʻlib, uni ingliz magnati Frederick Hamilton-Russell 1-Olimpiada sovrini sifatida taklif qilgan (London, 1927). Kubok keyingi gʻolibga topshirilgunga qadar gʻolib jamoada saqlanadi.

Ayollar oʻrtasida alohida shaxmat musobaqasi mavjud. 1976-yildan beri u ochiq tadbir bilan bir vaqtda va oʻtkaziladigan joyda, ikkita musobaqa shaxmat Olimpiadasini oʻz ichiga olgan. Gʻolib ayollar jamoasining kubogi shaxmat boʻyicha ayollar oʻrtasidagi birinchi jahon chempioni sharafiga Vera Menchik kubogi sifatida tanilgan.

Natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yil Tadbir Mezbon Oltin Kumush Bronza
1924 1-norasmiy shaxmat Olimpiadasi
shaxmat Olimpiadasi (individual)
 Fransiya, Parij Chexoslovakiya bayrogʻi Chexoslovakiya 31
Karel Hromádka, Jan Schulz, Karel Vaněk, Karel Skalička
 Vengriya 30
Árpád Vajda, Károly Sterk, Endre Steiner, Kornél Havasi
  Shveysariya 29
Erwin Voellmy, Otto Zimmermann, Hans Johner, Oskar Naegeli
1926 2-norasmiy shaxmat Olimpiadasi
Jamoa turniri
(FIDE summitining bir qismi)
 Vengriya, Budapesht  Vengriya 9
Endre Steiner, Árpád Vajda, Károly Sterk, György Négyesy, Elek Bakonyi, Sándor Zinner
Serblar, xorvatlar va slovenlar qirolligi 8
Boris Kostić, Lajos Asztalos, Stevan Ćirić, Imre György
 Ruminiya 5
János Balogh, Miklós Bródy, Alexandru Tyroler, Iosif Mendelssohn, Zeno Proca
1927 1-shaxmat Olimpiadasi  Birlashgan Qirollik, London  Vengriya 40
Géza Maróczy, Géza Nagy, Árpád Vajda, Kornél Havasi, Endre Steiner
 Daniya 38½
Orla Hermann Krause, Holger Norman-Hansen, Erik Andersen, Karl Ruben
Angliya bayrogʻi Angliya 36½
Henry Atkins, Fred Yates, George Thomas, Reginald Michell, Edmund Spencer
1928 2-shaxmat Olimpiadasi Hague, Niderlandiya  Vengriya 44
Géza Nagy, Endre Steiner, Árpád Vajda, Kornél Havasi
 AQSh 39½
Isaac Kashdan, Herman Steiner, Samuel Factor, Erling Tholfsen, Milton Hanauer
 Polsha 37
Kazimierz Makarczyk, Paulin Frydman, Teodor Regedziński, Mieczysław Chwojnik, Abram Blass
1930 3-shaxmat Olimpiadasi Gamburg, Germaniya  Polsha 48½
Akiba Rubinstein, Savielly Tartakower, Dawid Przepiórka, Kazimierz Makarczyk, Paulin Frydman
 Vengriya 47
Géza Maróczy, Sándor Takács, Árpád Vajda, Kornél Havasi, Endre Steiner
 Germaniya 44½
Carl Ahues, Friedrich Sämisch, Carl Carls, Kurt Richter, Heinrich Wagner
1931 4-shaxmat Olimpiadasi Praga, Chexoslovakiya  AQSh 48
Isaac Kashdan, Frank Marshall, Arthur Dake, Israel Horowitz, Herman Steiner
 Polsha 47
Akiba Rubinstein, Savielly Tartakower, Dawid Przepiórka, Kazimierz Makarczyk, Paulin Frydman
Chexoslovakiya bayrogʻi Chexoslovakiya 46½
Salo Flohr, Karl Gilg, Josef Rejfíř, Karel Opočenský, Karel Skalička
1933 5-shaxmat Olimpiadasi Folkeston, Birlashgan Qirollik  AQSh 39
Isaac Kashdan, Frank Marshall, Reuben Fine, Arthur Dake, Albert Simonson
Chexoslovakiya bayrogʻi Chexoslovakiya 37½
Salo Flohr, Karel Treybal, Josef Rejfíř, Karel Opočenský, Karel Skalička
 Shvetsiya 34
Gideon Ståhlberg, Gösta Stoltz, Erik Lundin, Karl Berndtsson
1935 6-shaxmat Olimpiadasi Varshava, Polsha  AQSh 54
Reuben Fine, Frank Marshall, Abraham Kupchik, Arthur Dake, Israel Horowitz
 Shvetsiya 52½
Gideon Ståhlberg, Gösta Stoltz, Erik Lundin, Gösta Danielsson, Ernst Larsson
 Polsha 52
Savielly Tartakower, Paulin Frydman, Mieczysław Najdorf, Henryk Friedman, Kazimierz Makarczyk
1936 3-norasmiy shaxmat Olimpiadasi
FIDE norasmiy shaxmat Olimpiadasi
Myunxen, Germaniya  Vengriya 110½
Géza Maróczy, Lajos Steiner, Endre Steiner, Kornél Havasi, László Szabó, Gedeon Barcza, Árpád Vajda, Ernő Gereben, János Balogh, Imre Korody
 Polsha 108
Paulin Frydman, Mieczysław Najdorf, Teodor Regedziński, Kazimierz Makarczyk, Henryk Friedman, Leon Kremer, Henryk Pogorieły, Antoni Wojciechowski, Franciszek Sulik, Jerzy Jagielski
Germaniya 106½
Kurt Richter, Carl Ahues, Ludwig Engels, Carl Carls, Ludwig Rellstab, Friedrich Sämisch, Ludwig Rödl, Herbert Heinicke, Wilhelm Ernst, Paul Michel
1937 7-shaxmat Olimpiadasi Stokgolm, Shvetsiya  AQSh 54½
Samuel Reshevsky, Reuben Fine, Isaac Kashdan, Frank Marshall, Israel Horowitz
 Vengriya 48½
Andor Lilienthal, László Szabó, Endre Steiner, Kornél Havasi, Árpád Vajda
 Polsha 47
Savielly Tartakower, Mieczysław Najdorf, Paulin Frydman, Izaak Appel, Teodor Regedziński
1939 8-shaxmat Olimpiadasi Buenos Ayres, Argentina Germaniya 36
Erich Eliskases, Paul Michel, Ludwig Engels, Albert Becker, Heinrich Reinhardt
 Polsha 35½
Savielly Tartakower, Mieczysław Najdorf, Paulin Frydman, Teodor Regedziński, Franciszek Sulik
 Estoniya 33½
Paul Keres, Ilmar Raud, Paul Schmidt, Gunnar Friedemann, Johannes Türn
1950 9-shaxmat Olimpiadasi Dubrovnik, Yugoslaviya Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 45½
Svetozar Gligorić, Vasja Pirc, Petar Trifunović, Braslav Rabar, Milan Vidmar Jr., Stojan Puc
 Argentina 43½
Miguel Najdorf, Julio Bolbochán, Carlos Guimard, Héctor Rossetto, Hermann Pilnik
Germaniya Germaniya Federativ Respublikasi 40½
Wolfgang Unzicker, Lothar Schmid, Gerhard Pfeiffer, Ludwig Rellstab, Hans-Hilmar Staudte
1952 10-shaxmat Olimpiadasi Helsinki, Finlandiya  SSSR 21
Paul Keres, Vasily Smyslov, David Bronstein, Efim Geller, Isaac Boleslavsky, Alexander Kotov
 Argentina 19½
Miguel Najdorf, Julio Bolbochán, Erich Eliskases, Hermann Pilnik, Héctor Rossetto
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 19
Svetozar Gligorić, Braslav Rabar, Petar Trifunović, Vasja Pirc, Andrija Fuderer, Borislav Milić
1954 11-shaxmat Olimpiadasi Amsterdam, Niderlandiya  SSSR 34
Mikhail Botvinnik, Vasily Smyslov, David Bronstein, Paul Keres, Efim Geller, Alexander Kotov
 Argentina 27
Miguel Najdorf, Julio Bolbochán, Oscar Panno, Carlos Guimard, Héctor Rossetto, Hermann Pilnik
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 26½
Vasja Pirc, Svetozar Gligorić, Petar Trifunović, Braslav Rabar, Andrija Fuderer, Aleksandar Matanović
1956 12-shaxmat Olimpiadasi Moskva, Sovet Ittifoqi  SSSR 31
Mikhail Botvinnik, Vasily Smyslov, Paul Keres, David Bronstein, Mark Taimanov, Efim Geller
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 26½
Svetozar Gligorić, Aleksandar Matanović, Borislav Ivkov, Nikola Karaklajić, Borislav Milić, Božidar Đurašević
 Vengriya 26½
László Szabó, Gedeon Barcza, Pál Benkő, György Szilágyi, Miklós Bély, Lajos Portisch
1958 13-shaxmat Olimpiadasi Myunxen, Germaniya Federativ Respublikasi  SSSR 34½
Mikhail Botvinnik, Vasily Smyslov, Paul Keres, David Bronstein, Mikhail Tal, Tigran Petrosian
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 29
Svetozar Gligorić, Aleksandar Matanović, Borislav Ivkov, Petar Trifunović, Božidar Đurašević, Andrija Fuderer
 Argentina 25½
Hermann Pilnik, Oscar Panno, Erich Eliskases, Rodolfo Redolfi, Raúl Sanguineti, Jaime Emma
1960 14-shaxmat Olimpiadasi Leipzig, Germaniya Demokratik Respublikasi  SSSR 34
Mikhail Tal, Mikhail Botvinnik, Paul Keres, Viktor Korchnoi, Vasily Smyslov, Tigran Petrosian
 AQSh 29
Bobby Fischer, William Lombardy, Robert Byrne, Arthur Bisguier, Nicolas Rossolimo, Raymond Weinstein
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 27
Svetozar Gligorić, Aleksandar Matanović, Borislav Ivkov, Mario Bertok, Mato Damjanović, Milan Vukčević
1962 15-shaxmat Olimpiadasi Varna, Bulgariya  SSSR 31½
Mikhail Botvinnik, Tigran Petrosian, Boris Spassky, Paul Keres, Efim Geller, Mikhail Tal
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 28
Svetozar Gligorić, Petar Trifunović, Aleksandar Matanović, Borislav Ivkov, Bruno Parma, Dragoljub Minić
 Argentina 26
Miguel Najdorf, Julio Bolbochán, Oscar Panno, Raúl Sanguineti, Héctor Rossetto, Alberto Foguelman
1964 16-shaxmat Olimpiadasi Tel Aviv, Isroil  SSSR 36½
Tigran Petrosian, Mikhail Botvinnik, Vasily Smyslov, Paul Keres, Leonid Stein, Boris Spassky
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 32
Svetozar Gligorić, Borislav Ivkov, Aleksandar Matanović, Bruno Parma, Mijo Udovčić, Milan Matulović
Germaniya Germaniya Federativ Respublikasi 30½
Wolfgang Unzicker, Klaus Darga, Lothar Schmid, Helmut Pfleger, Dieter Mohrlok, Wolfram Bialas
1966 17-shaxmat Olimpiadasi Gavana, Kuba  SSSR 39½
Tigran Petrosian, Boris Spassky, Mikhail Tal, Leonid Stein, Viktor Korchnoi, Lev Polugaevsky
 AQSh 34½
Bobby Fischer, Robert Byrne, Pal Benko, Larry Evans, William Addison, Nicolas Rossolimo
 Vengriya 33½
Lajos Portisch, László Szabó, István Bilek, Levente Lengyel, Győző Forintos, László Bárczay
1968 18-shaxmat Olimpiadasi Lugano, Shveysariya  SSSR 39½
Tigran Petrosian, Boris Spassky, Viktor Korchnoi, Efim Geller, Lev Polugaevsky, Vasily Smyslov
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 31
Svetozar Gligorić, Borislav Ivkov, Aleksandar Matanović, Milan Matulović, Bruno Parma, Dragoljub Čirić
 Bolgariya 30
Milko Bobotsov, Georgi Tringov, Nikola Padevsky, Atanas Kolarov, Ivan Radulov, Peicho Peev
1970 19-shaxmat Olimpiadasi Siegen, Germaniya Federativ Respublikasi  SSSR 27½
Boris Spassky, Tigran Petrosian, Viktor Korchnoi, Lev Polugaevsky, Vasily Smyslov, Efim Geller
 Vengriya 26½
Lajos Portisch, Levente Lengyel, István Bilek, Győző Forintos, István Csom, Zoltán Ribli
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 26
Svetozar Gligorić, Borislav Ivkov, Milan Matulović, Aleksandar Matanović, Bruno Parma, Dragoljub Minić
1972 20-shaxmat Olimpiadasi Skopje, Yugoslaviya  SSSR 42
Tigran Petrosian, Viktor Korchnoi, Vasily Smyslov, Mikhail Tal, Anatoly Karpov, Vladimir Savon
 Vengriya 40½
Lajos Portisch, István Bilek, Győző Forintos, Zoltán Ribli, István Csom, Gyula Sax
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 38
Svetozar Gligorić, Borislav Ivkov, Ljubomir Ljubojević, Aleksandar Matanović, Milan Matulović, Josip Rukavina
1974 21-shaxmat Olimpiadasi Nitsa, Fransiya  SSSR 46
Anatoly Karpov, Viktor Korchnoi, Boris Spassky, Tigran Petrosian, Mikhail Tal, Gennady Kuzmin
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 37½
Svetozar Gligorić, Ljubomir Ljubojević, Borislav Ivkov, Albin Planinc, Dragoljub Velimirović, Bruno Parma
 AQSh 36½
Lubomir Kavalek, Robert Byrne, Walter Browne, Samuel Reshevsky, William Lombardy, James Tarjan
1976 22-shaxmat Olimpiadasi * Haifa, Isroil  AQSh 37
Robert Byrne, Lubomir Kavalek, Larry Evans, James Tarjan, William Lombardy, Kim Commons
 Niderlandiya 36½
Jan Timman, Gennadi Sosonko, Jan Hein Donner, Hans Ree, Gert Ligterink, Franciscus Kuijpers
Angliya bayrogʻi Angliya 35½
Tony Miles, Raymond Keene, William Hartston, Michael Stean, Jonathan Mestel, John Nunn
1976 Shaxmat Olimpiadasiga qarshi Tripoli, Liviya  El Salvador 38½
Antonio Grimaldi, René Grimaldi, Salvador Infante, Roberto Camacho, Boris Pineda, Manuel Velásquez
 Tunis 36
Slim Bouaziz, Ridha Belkadi, Ahmed Drira, Sbia
 Pokiston 34½
Zahiruddin Farooqui, Rahat Ali, Nazir Ahmad, Shahzad Mirza, Gholam Mohiuddin, Shaikh Mazhar Hussain
1978 23-shaxmat Olimpiadasi Buenos Ayres, Argentina  Vengriya 37
Lajos Portisch, Zoltán Ribli, Gyula Sax, András Adorján, István Csom, László Vadász
 SSSR 36
Boris Spassky, Tigran Petrosian, Lev Polugaevsky, Boris Gulko, Oleg Romanishin, Rafael Vaganian
 AQSh 35
Lubomir Kavalek, Walter Browne, Anatoly Lein, Robert Byrne, James Tarjan, William Lombardy
1980 24-shaxmat Olimpiadasi Valletta, Malta  SSSR 39
Anatoly Karpov, Lev Polugaevsky, Mikhail Tal, Efim Geller, Yuri Balashov, Garry Kasparov
 Vengriya 39
Lajos Portisch, Zoltán Ribli, Gyula Sax, István Csom, Iván Faragó, József Pintér
Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 35
Ljubomir Ljubojević, Borislav Ivkov, Bruno Parma, Bojan Kurajica, Slavoljub Marjanović, Predrag Nikolić
1982 25-shaxmat Olimpiadasi Lucerne, Shveysariya  SSSR 42½
Anatoly Karpov, Garry Kasparov, Lev Polugaevsky, Alexander Beliavsky, Mikhail Tal, Artur Yusupov
Chexoslovakiya bayrogʻi Chexoslovakiya 36
Vlastimil Hort, Jan Smejkal, Ľubomír Ftáčnik, Vlastimil Jansa, Ján Plachetka, Jan Ambrož
 AQSh 35½
Walter Browne, Yasser Seirawan, Lev Alburt, Lubomir Kavalek, James Tarjan, Larry Christiansen
1984 26-shaxmat Olimpiadasi Thessaloniki, Gretsiya  SSSR 41
Alexander Beliavsky, Lev Polugaevsky, Rafael Vaganian, Vladimir Tukmakov, Artur Yusupov, Andrei Sokolov
Angliya bayrogʻi Angliya 37
Tony Miles, John Nunn, Jon Speelman, Murray Chandler, Jonathan Mestel, Nigel Short
 AQSh 35
Roman Dzindzichashvili, Lubomir Kavalek, Larry Christiansen, Walter Browne, Lev Alburt, Nick de Firmian
1986 27-shaxmat Olimpiadasi Dubay, Birlashgan Arab Amirliklari  SSSR 40
Garry Kasparov, Anatoly Karpov, Andrei Sokolov, Artur Yusupov, Rafael Vaganian, Vitaly Tseshkovsky
Angliya bayrogʻi Angliya 39½
Tony Miles, John Nunn, Nigel Short, Murray Chandler, Jon Speelman, Glenn Flear
 AQSh 38½
Yasser Seirawan, Larry Christiansen, Lubomir Kavalek, John Fedorowicz, Nick de Firmian, Maxim Dlugy
1988 28-shaxmat Olimpiadasi Thessaloniki, Gretsiya  SSSR 40½
Garry Kasparov, Anatoly Karpov, Artur Yusupov, Alexander Beliavsky, Jaan Ehlvest, Vassily Ivanchuk
Angliya bayrogʻi Angliya 34½
Nigel Short, Jon Speelman, John Nunn, Murray Chandler, Jonathan Mestel, William Watson
 Niderlandiya 34½
John van der Wiel, Gennadi Sosonko, Paul van der Sterren, Jeroen Piket, Marinus Kuijf, Rudy Douven
1990 29-shaxmat Olimpiadasi Novi Sad, Yugoslaviya  SSSR 39
Vassily Ivanchuk, Boris Gelfand, Alexander Beliavsky, Artur Yusupov, Leonid Yudasin, Evgeny Bareev
 AQSh 35½
Yasser Seirawan, Boris Gulko, Larry Christiansen, Joel Benjamin, John Fedorowicz, Nick de Firmian
Angliya bayrogʻi Angliya 35½
Nigel Short, Jon Speelman, John Nunn, Michael Adams, Murray Chandler, Julian Hodgson
1992 30-shaxmat Olimpiadasi Manila, Flippin  Rossiya 39
Garry Kasparov, Alexander Khalifman, Sergey Dolmatov, Alexey Dreev, Vladimir Kramnik, Alexey Vyzmanavin
 Oʻzbekiston 35
Valery Loginov, Grigory Serper, Alexander Nenashev, Sergey Zagrebelny, Mihail Saltaev, Saidali Iuldachev
 Armaniston 34½
Rafael Vaganian, Vladimir Akopian, Smbat Lputian, Artashes Minasian, Arshak Petrosian, Ashot Anastasian
1994 31-shaxmat Olimpiadasi Moskva, Rossiya  Rossiya 37½
Garry Kasparov, Vladimir Kramnik, Evgeny Bareev, Alexey Dreev, Sergei Tiviakov, Peter Svidler
 Bosniya va Gersegovina 35
Predrag Nikolić, Ivan Sokolov, Bojan Kurajica, Emir Dizdarević, Nebojša Nikolić, Rade Milovanović
 Rossiya "B" 34½
Alexander Morozevich, Vadim Zvjaginsev, Mikhail Ulibin, Sergei Rublevsky, Konstantin Sakaev, Vasily Yemelin
1996 32-shaxmat Olimpiadasi Yerevan, Armaniston  Rossiya 38½
Garry Kasparov, Vladimir Kramnik, Alexey Dreev, Peter Svidler, Evgeny Bareev, Sergei Rublevsky
 Ukraina 35
Vasyl Ivanchuk, Vladimir Malaniuk, Oleg Romanishin, Igor Novikov, Alexander Onischuk, Stanislav Savchenko
 AQSh 34
Boris Gulko, Alex Yermolinsky, Nick de Firmian, Gregory Kaidanov, Joel Benjamin, Larry Christiansen
1998 33-shaxmat Olimpiadasi Elista, Rossiya  Rossiya 35½
Peter Svidler, Sergei Rublevsky, Evgeny Bareev, Alexander Morozevich, Vadim Zvjaginsev, Konstantin Sakaev
 AQSh 34½
Alex Yermolinsky, Alexander Shabalov, Yasser Seirawan, Boris Gulko, Nick de Firmian, Gregory Kaidanov
 Ukraina 32½
Vasyl Ivanchuk, Alexander Onischuk, Oleg Romanishin, Vladimir Malaniuk, Stanislav Savchenko, Ruslan Ponomariov
2000 34-shaxmat Olimpiadasi Istanbul, Turkiya  Rossiya 38
Alexander Khalifman, Alexander Morozevich, Peter Svidler, Sergei Rublevsky, Konstantin Sakaev, Alexander Grischuk
 Germaniya 37
Artur Yusupov, Robert Hübner, Rustem Dautov, Christopher Lutz, Klaus Bischoff, Thomas Luther
 Ukraina 35½
Vasyl Ivanchuk, Ruslan Ponomariov, Vladimir Baklan, Vereslav Eingorn, Oleg Romanishin, Vadim Malakhatko
2002 35-shaxmat Olimpiadasi Bled, Sloveniya  Rossiya 38½
Garry Kasparov, Alexander Grischuk, Alexander Khalifman, Alexander Morozevich, Peter Svidler, Sergei Rublevsky
 Vengriya 37½
Péter Lékó, Judit Polgár, Zoltán Almási, Zoltán Gyimesi, Róbert Ruck, Péter Ács
 Armaniston 35
Vladimir Akopian, Smbat Lputian, Karen Asrian, Gabriel Sargissian, Artashes Minasian, Ashot Anastasian
2004 36-shaxmat Olimpiadasi Calvià, Ispaniya  Ukraina 39½
Vasyl Ivanchuk, Ruslan Ponomariov, Andrei Volokitin, Alexander Moiseenko, Pavel Eljanov, Sergey Karjakin
 Rossiya 36½
Alexander Morozevich, Peter Svidler, Alexander Grischuk, Alexey Dreev, Alexander Khalifman, Vadim Zvjaginsev
 Armaniston 36½
Vladimir Akopian, Levon Aronian, Rafael Vaganian, Smbat Lputian, Gabriel Sargissian, Artashes Minasian
2006 37-shaxmat Olimpiadasi Turin, Italiya  Armaniston 36
Levon Aronian, Vladimir Akopian, Karen Asrian, Smbat Lputian, Gabriel Sargissian, Artashes Minasian
 Xitoy 34
Bu Xiangzhi, Zhang Zhong, Zhang Pengxiang, Wang Yue, Ni Hua, Zhao Jun
 AQSh 33
Gata Kamsky, Alexander Onischuk, Hikaru Nakamura, Ildar Ibragimov, Gregory Kaidanov, Varuzhan Akobian
2008 38-shaxmat Olimpiadasi Dresden, Germaniya  Armaniston 19
Levon Aronian, Vladimir Akopian, Gabriel Sargissian, Tigran L. Petrosian, Artashes Minasian
 Isroil 18
Boris Gelfand, Michael Roiz, Boris Avrukh, Evgeny Postny, Maxim Rodshtein
 AQSh 17
Gata Kamsky, Hikaru Nakamura, Alexander Onischuk, Yury Shulman, Varuzhan Akobian
2010 39-shaxmat Olimpiadasi Xanti-Mansiysk, Rossiya  Ukraina 19
Vasyl Ivanchuk, Ruslan Ponomariov, Pavel Eljanov, Zahar Efimenko, Alexander Moiseenko
 Rossiya 18
Vladimir Kramnik, Alexander Grischuk, Peter Svidler, Sergey Karjakin, Vladimir Malakhov
 Isroil 17
Boris Gelfand, Emil Sutovsky, Ilya Smirin, Maxim Rodshtein, Victor Mikhalevski
2012 40-shaxmat Olimpiadasi Istanbul, Turkiya  Armaniston 19
Levon Aronian, Sergei Movsesian, Vladimir Akopian, Gabriel Sargissian, Tigran L. Petrosian
 Rossiya 19
Vladimir Kramnik, Alexander Grischuk, Sergey Karjakin, Evgeny Tomashevsky, Dmitry Jakovenko
 Ukraina 18
Vasyl Ivanchuk, Ruslan Ponomariov, Andrei Volokitin, Pavel Eljanov, Alexander Moiseenko
2014 41-shaxmat Olimpiadasi Tromsø, Norvegiya  Xitoy 19
Wang Yue, Ding Liren, Yu Yangyi, Ni Hua, Wei Yi
 Vengriya 17
Péter Lékó, Csaba Balogh, Zoltán Almási, Richárd Rapport, Judit Polgár
 Hindiston 17
Parimarjan Negi, Panayappan Sethuraman, Krishnan Sasikiran, Adhiban Baskaran, Musunuri Rohit Lalit Babu
2016 42-shaxmat Olimpiadasi Baku, Ozarbayjon  AQSh 20
Fabiano Caruana, Hikaru Nakamura, Wesley So, Sam Shankland, Ray Robson
 Ukraina 20
Pavel Eljanov, Ruslan Ponomariov, Yuriy Kryvoruchko, Anton Korobov, Andrei Volokitin
 Rossiya 18
Sergey Karjakin, Vladimir Kramnik, Evgeny Tomashevsky, Ian Nepomniachtchi, Alexander Grischuk
2018 43-shaxmat Olimpiadasi Batumi, Gruziya  Xitoy 18
Ding Liren, Yu Yangyi, Wei Yi, Bu Xiangzhi, Li Chao
 AQSh 18
Fabiano Caruana, Wesley So, Hikaru Nakamura, Sam Shankland, Ray Robson
 Rossiya 18
Sergey Karjakin, Ian Nepomniachtchi, Dmitry Jakovenko, Vladimir Kramnik, Nikita Vitiugov
2020 Onlayn shaxmat Olimpiadasi (Onlayn)  Hindiston
Vidit Gujrathi, Pentala Harikrishna, Koneru Humpy, Harika Dronavalli, Rameshbabu Praggnanandhaa, Divya Deshmukh, Viswanathan Anand, Nihal Sarin, Vantika Agrawal, Aravindh Chithambaram, Bhakti Kulkarni, Rameshbabu Vaishali
 Rossiya
Ian Nepomniachtchi, Vladislav Artemiev, Kateryna Lagno, Alexandra Kosteniuk, Alexey Sarana, Polina Shuvalova, Daniil Dubov, Aleksandra Goryachkina, Andrey Esipenko, Alexander Grischuk, Valentina Gunina, Margarita Potapova
 —  Polsha
Jan-Krzysztof Duda, Radosław Wojtaszek, Monika Soćko, Karina Cyfka, Igor Janik, Alicja Śliwicka, Grzegorz Gajewski, Szymon Gumularz, Mateusz Bartel, Iweta Rajlich, Jolanta Zawadzka
 AQSh
Wesley So, Sam Shankland, Anna Zatonskih, Tatev Abrahamyan, Jeffery Xiong, Annie Wang, Carissa Yip, Ray Robson
2021 Onlayn shaxmat Olimpiadasi Xitoy (Onlayn)  Rossiya
Daniil Dubov, Vladislav Artemiev, Aleksandra Goryachkina, Alexandra Kosteniuk, Andrey Esipenko, Polina Shuvalova, Kateryna Lagno, Leya Garifullina, Valentina Gunina, Alexander Grischuk, Vladimir Fedoseev, Volodar Murzin
 AQSh
Jeffery Xiong, Ray Robson, Irina Krush, Nazí Paikidze, Awonder Liang, Thalia Cervantes Landeiro, Dariusz Świercz, Anna Zatonskih
 Xitoy
Ding Liren, Yu Yangyi, Hou Yifan, Ju Wenjun, Wang Shixu B, Ning Kaiyu, Xu Zhihang, Wei Yi, Lei Tingjie, Bu Xiangzhi, Zhu Jiner, Huang Qian
 Hindiston
Viswanathan Anand, Pentala Harikrishna, Koneru Humpy, Harika Dronavalli, Nihal Sarin, Rameshbabu Vaishali, Vidit Gujrathi, Rameshbabu Praggnanandhaa, Adhiban Baskaran, Tania Sachdev, Bhakti Kulkarni, Savitha Shri B
2022 44-shaxmat Olimpiadasi § Chennay, Hindiston  Oʻzbekiston 19
Nodirbek Abdusattorov, Nodirbek Yoqubboyev, Javohir Sindarov, Jahongir Vohidov, Shamsiddin Vohidov
 Armaniston 19
Gabriel Sargissian, Hrant Melkumyan, Samvel Ter-Sahakyan, Manuel Petrosyan, Robert Hovhannisyan
 Hindiston 2 18
Dommaraju Gukesh, Nihal Sarin, Rameshbabu Praggnanandhaa, Adhiban Baskaran, Raunak Sadhwani
2024 45-shaxmat Olimpiadasi Budapesht, Vengriya
2026 46-shaxmat Olimpiadasi Oʻzbekiston

* 1976-yilda  SSSR, boshqa kommunistik davlatlar va arab davlatlari siyosiy sabablarga koʻra raqobatlashmadi.

FIDE onlayn olimpiadalarni 2020 va 2021-yillarda COVID-19 pandemiyasi boshlanganidan keyin tashkil qildi.

2020-yilgi onlayn shaxmat Olimpiadasida Cloudflare serverlarining global uzilishi tufayli bir necha hind jamoasi aʼzolari ulanishda muammolarga duch kelganidan keyin Rossiya va Hindiston birgalikda gʻolib deb eʼlon qilindi.

§ 2022-yilgi tadbir dastlab Belarusning Minsk shahrida oʻtkazilishi rejalashtirilgan edi, biroq u dastlab 2020-yilgi Olimpiadaga mezbonlik qilgan Moskvaga koʻchirildi va COVID-19 pandemiyasi tufayli bekor qilindi. Biroq, Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi munosabati bilan FIDE 2022-yilning fevral oyida turnir Rossiyada oʻtkazilmasligi va Hindistonning Chennay shahriga koʻchirilishi haqida bayonot berdi.

Sovrindor jamoalarning umumiy natijalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1935-yil Varshavadagi 6-Shaxmat Olimpiadasining ramzi Jerzy Steifer tomonidan yasalgan

Jadvalda shaxmat Olimpiadasida qoʻlga kiritilgan medallar (norasmiy tadbirlarni hisobga olmaganda), birinchi oʻrinni olgan medallar soni, ikkinchi oʻrin medallari boʻyicha uzilgan duranglar va boshqalar boʻyicha tartiblangan ochiq jamoalar keltirilgan.

OʻrinMamlakatOltinKumushBronzaJami
1 Sovet Ittifoqi181019
2 AQSh66820
3 Rossiya63312
4 Vengriya37212
5 Armaniston3137
6 Ukraina2237
7 Xitoy2103
8Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 16613
9 Polsha1236
10 Germaniya1113
11 Oʻzbekiston1102
12 Angliya0336
13 Argentina0325
14Chexoslovakiya bayrogʻi Chexoslovakiya0213
15 Isroil0112
 Niderlandiya0112
 Shvetsiya0112
18 Bosniya va Gersegovina0101
 Daniya0101
20 Hindiston0022
Olmoniya bayrogʻi Germaniya Federativ Respublikasi0022
22 Bolgariya0011
 Estoniya0011
Jami (23 ta mamlakat)444444132

Eng muvaffaqiyatli oʻyinchilar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qalin harf faol shaxmatchilarni va barcha oʻyinchilar (jumladan, ushbu jadvalga kiritilmagan) oʻrtasida eng yuqori medallar sonini bildiradi.

Bir nechta jamoa chempionlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻrin Shaxmatchi Davlat dan gacha Oltin Kumush Bronza Jami
1 Tigran Petrosian Sovet Ittifoqi 1958 1978 9 1  — 10
2 Vasily Smyslov Sovet Ittifoqi 1952 1972 9  —  — 9
3 Garry Kasparov Sovet Ittifoqi
Rossiya bayrogʻi Rossiya
1980 2002 8  —  — 8
Mikhail Tal Sovet Ittifoqi 1958 1982 8  —  — 8
5 Paul Keres Estoniya bayrogʻi Estoniya
Sovet Ittifoqi
1939 1964 7  — 1 8
6 Efim Geller Sovet Ittifoqi 1952 1980 7  —  — 7
7 Lev Polugaevsky Sovet Ittifoqi 1966 1984 6 1  — 7
Boris Spassky Sovet Ittifoqi 1962 1978 6 1  — 7
9 Mikhail Botvinnik Sovet Ittifoqi 1954 1964 6  —  — 6
Anatoly Karpov Sovet Ittifoqi 1972 1988 6  —  — 6
Viktor Korchnoi Sovet Ittifoqi 1960 1974 6  —  — 6

Bir nechta jamoaviy medallar sovrindorlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jadvalda shaxmat olimpiadalarida umumiy hisobda kamida 7 ta jamoaviy medal qoʻlga kiritgan shaxmatchilar koʻrsatilgan.

Oʻrin Shaxmatchi Davlat dan gacha Oltin Kumush Bronza Jami
1 Svetozar Gligorić Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 1950 1974 1 6 5 12
2 Tigran Petrosian Sovet Ittifoqi 1958 1978 9 1  — 10
3 Borislav Ivkov Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 1956 1980  — 6 4 10
4 Vasily Smyslov Sovet Ittifoqi 1952 1972 9  —  — 9
5 Aleksandar Matanović Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 1954 1972  — 5 4 9
6 Garry Kasparov Sovet Ittifoqi
Rossiya bayrogʻi Rossiya
1980 2002 8  —  — 8
Mikhail Tal Sovet Ittifoqi 1958 1982 8  —  — 8
8 Paul Keres Estoniya bayrogʻi Estoniya
Sovet Ittifoqi
1939 1964 7  — 1 8
9 Vassily (Vasyl) Ivanchuk Sovet Ittifoqi
Ukraina bayrogʻi Ukraina
1988 2012 4 1 3 8
10 Efim Geller Sovet Ittifoqi 1952 1980 7  —  — 7
11 Lev Polugaevsky Sovet Ittifoqi 1966 1984 6 1  — 7
Boris Spassky Sovet Ittifoqi 1962 1978 6 1  — 7
13 Vladimir Kramnik Rossiya bayrogʻi Rossiya 1992 2018 3 2 2 7
14 Mieczysław (Miguel) Najdorf Polsha bayrogʻi Polsha
Argentina bayrogʻi Argentina
1935 1962  — 4 3 7

Ochiq boʻlimda eng yaxshi individual natijalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Umumiy foiz tartibida eng yaxshi individual natijalar:

Oʻrin Shaxmatchi Davlat Ol. Gms.   +     =     —    %    Individual
medallar
  Individual medallar soni   Jamoaviy medallar   Jamoaviy medallar soni
  1  Tal, MikhailMikhail Tal Sovet Ittifoqi 8 101  65  34   2 81.2 5 – 2 – 0 7 8 – 0 – 0 8
  2  Karpov, AnatolyAnatoly Karpov Sovet Ittifoqi 6 68  43  23   2 80.1 3 – 0 – 0 3 6 – 0 – 0 6
  3  Petrosian, TigranTigran Petrosian Sovet Ittifoqi 10 129  78  50   1 79.8 6 – 0 – 0 6 9 – 1 – 0 10
  4  Kashdan, IsaacIsaac Kashdan  United States 5 79  52  22   5 79.7 2 – 1 – 2 5 3 – 1 – 0 4
  5  Smyslov, VasilyVasily Smyslov Sovet Ittifoqi 9 113  69  42   2 79.6 4 – 2 – 2 8 9 – 0 – 0 9
  6  Bronstein, DavidDavid Bronstein Sovet Ittifoqi 4 49  30  18   1 79.6 3 – 1 – 0 4 4 – 0 – 0 4
  7  Kasparov, GarryGarry Kasparov Sovet Ittifoqi (4)
 Russia (4)
8 82  50  29   3 78.7 3 – 1 – 2 6 8 – 0 – 0 8
  8  Alekhine, AlexanderAlexander Alekhine  Fransiya 5 72  43  27   2 78.5 2 – 2 – 0 4 0 – 0 – 0 0
  9  Matulović, MilanMilan Matulović Yugoslaviya bayrogʻi (1945-1991) Yugoslaviya 6 78  46  28   4 76.9 1 – 2 – 0 3 0 – 2 – 2 4
10  Keres, PaulPaul Keres  Estonia (3)
Sovet Ittifoqi (7)
10 141  85  44  12 75.9 5 – 1 – 1 7 7 – 0 – 1 8
11  Geller, EfimEfim Geller Sovet Ittifoqi 7 76  46  23   7 75.7 3 – 3 – 0 6 7 – 0 – 0 7
12=  Horowitz, IsraelIsrael Horowitz  United States 4 51  29  19   3 75.5 2 – 0 – 0 2 3 – 0 – 0 3
12=  Tarjan, JamesJames Tarjan  USA 5 51  32  13   6 75.5 2 – 0 – 1 3 1 – 0 – 3 4
14  Fischer, BobbyBobby Fischer  USA 4 65  40  18   7 75.4 0 – 2 – 1 3 0 – 2 – 0 2
15  Nepomniachtchi, IanIan Nepomniachtchi  Rossiya 4 38  20  17   1 75.0 0 – 2 – 2 4 0 – 0 – 2 2
16  Botvinnik, MikhailMikhail Botvinnik Sovet Ittifoqi 6 73  39  31   3 74.7 2 – 1 – 2 5 6 – 0 – 0 6
17  Simutowe, AmonAmon Simutowe  Zambiya 4 37  23   9   5 74.3 0 – 1 – 0 1 0 – 0 – 0 0
18  Ding Liren  Xitoy 4 38  19  18   1 73.7 1 – 0 – 1 2 2 – 0 – 0 2
19  Flohr, SaloSalo Flohr Chexoslovakiya bayrogʻi Chexoslovakiya 5 82  46  28   8 73.2 2 – 1 – 1 4 0 – 1 – 1 2
20  El Debs, FelipeFelipe El Debs  Braziliya 4 35  21   9   5 72.9 0 – 0 – 0 0 0 – 0 – 0 0
Fischer va Tal 1960-yilgi Olimpiadada
Izohlar

Ushbu jadvalga faqat kamida toʻrtta Olimpiadada qatnashgan oʻyinchilar kiritilgan.

Koʻrsatilgan medallar oltin – kumush – bronza. Shaxsiy medallar statistikasi faqat har bir taxtada eng yaxshi uchta oʻyinchiga beriladigan medallarni oʻz ichiga oladi. Umumiy ishlash reytingi uchun medallar (1984—2006-yillarda berilgan) ushbu statistikaga kiritilmagan, lekin jadval ostida alohida keltirilgan.

Anatoliy Karpov umumiy koʻrsatkichlar boʻyicha yana bir kumush medalni qoʻlga kiritdi. U jami 3 ta oltin va 1 ta kumush medalni qoʻlga kiritdi.

Garry Kasparov oʻzining birinchi toʻrtta olimpiadasini Sovet Ittifoqi uchun, qolganini Rossiya uchun oʻtkazdi. U umumiy koʻrsatkichlar boʻyicha yana toʻrtta shaxsiy oltin medal va bitta shaxsiy kumush medalni qoʻlga kiritdi. U jami 7 ta oltin, 2 ta kumush va 2 ta bronza yakkalik medallarini qoʻlga kiritdi.

Pol Keres oʻzining dastlabki uchta olimpiadasini Estoniya uchun, qolganini Sovet Ittifoqi uchun oʻtkazdi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. 1,0 1,1 1,2 Brace, Edward R. (1977), An Illustrated Dictionary of Chess, Hamlyn Publishing Group, 64-bet, ISBN 1-55521-394-4
  2. FIDE History by Bill Wall. Qaraldi: 2-may 2008.
  3. „Code Signatories“. World Anti-Doping Agency. Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  4. Complete FIDE Anti-Doping Documents (Wayback Machine saytida 2020-06-08 sanasida arxivlangan) FIDE official website. Qaraldi: 2-may 2008.
  5. AM. „Chess WADA – Anti-Doping Policy, Nutrition and Health“. www.fide.com. 16-may 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  6. Open letter from 50 players on drug testing (Web Archive)
  7. 7,0 7,1 „Controversy over FIDE doping check“ (27-oktabr 2002-yil). Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  8. „Controversy over FIDE doping check“ (27-oktabr 2002-yil). Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  9. Grossekathöfer, Maik. „Outrage Over Ivanchuk: The Great Chess Doping Scandal“. Der Spiegel (11-dekabr 2008-yil). Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  10. „Top Chess Blogs - Chess.com“. Chess.com. Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  11. „Decision of the FIDE Doping Hearing Panel (Miller)“. Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  12. „Decision of the FIDE Doping Hearing Panel (Press)“. Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  13. „Decision of the FIDE Doping Hearing Panel“. www.fide.com. 23-yanvar 2009-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  14. Minutes of 2010 FIDE General Assembly (page 24)
  15. „ФИДЕ и ВАДА будут совместно выявлять допинг в шахматах“ (24-noyabr 2015-yil). Qaraldi: 16-oktabr 2017-yil.
  16. FIDE submits regulation changes for Chess Olympiad (Wayback Machine saytida 2008-12-05 sanasida arxivlangan) Fide.com

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]