Gabdulla Tukay nomidagi Qozon aeroporti
Gabdulla Tukay nomidagi Qozon aeroporti (Gabdulla Tukay isemendage Qozon aeroportlari) (IATA: KZN, ICAO: UWKD) — Qozon shahridagi federal ahamiyatga ega xalqaro aeroport[1], Volga daryosi boʻyida joylashgan shaharlar orasida yoʻlovchi tashish boʻyicha eng katta hisoblanadi. Shahardan 26 km janubi-sharqda, Tataristonning Laishevskiy tumani hududidagi Stolbishe qishlogʻi yaqinida joylashgan.
Aeroport Kazan Aviation Enterprise aviakompaniyasi tomonidan boshqariladi, shuningdek, UVT Aero aviakompaniyasi uchun bazalardan biri hisoblanadi. Ilgari, u sobiq Tatariston aviakompaniyasining bazasi, shuningdek, Ak Bars Aero aviakompaniyasining bazalaridan biri boʻlgan.
2021-yil oxirida aeroportning yoʻlovchi tashish hajmi 3 876 000 kishini tashkil etdi, bu Rossiyadagi eng gavjum aeroportlar orasida 12-oʻrinni egalladi[2].
Aerodrom majmuasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hozirgi joyida va hozirgi koʻrinishida, u 1979-yilda shahar ichidagi eski joydan olib tashlanganidan keyin Sovetskiy tumanida 1930-yillardan beri mavjud boʻlgan va 1980-yillarning oxirigacha Qozon mahalliy liniyalari aeroportida ochilgan. 1979-yilda bu yerda deyarli barcha Sovet fuqarolik samolyotlari, masalan, Tu-154, Il-18, Tu-134, An-12, An-24, Yak-40 va boshqalar qabul qilindi. 1982-yildan beri aeroport yirik Il-86 aerobusini qabul qilish uchun zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlangan. Aeroportning yillik yoʻlovchi oqimi yiliga — 1,6 million yoʻlovchini tashkil etdi.
1986-yilda u „1-darajali xalqaro aeroport“ maqomini oldi. 1987-yilda Berlinga birinchi xalqaro parvoz Tu-154 samolyotida amalga oshirildi. Shu paytdan boshlab Polsha, Albaniya, Germaniya, Bolgariya, Moʻgʻuliston, Xitoy va boshqa mamlakatlarga muntazam reyslarga xizmat koʻrsatish boshlandi. 1992-yilda Qozondan Istanbulga reyslar ochildi va 1997-yil mart oyida Lufthansa A-319 samolyotlarida Frankfurt-Qozon-Frankfurt yoʻnalishi boʻyicha muntazam parvozlar yoʻlga qoʻyildi. Shaharlarni rivojlantirishning zamonaviy jadal surʼatlari aeroportga uning jihozlanishi, yoʻlovchilar va transport vositalariga yuqori darajada xizmat koʻrsatish boʻyicha yangi talablarni qoʻya boshladi. 1992-yil iyun oyidan Qozon xalqaro aeroporti Tatariston aviakompaniyasidan ajralib chiqdi va mustaqil korxonaga aylandi.
Aeroportni qayta qurish[tahrir | manbasini tahrirlash]
2005-yilda shaharning Mingyilligi arafasida Tatariston Vazirlar Mahkamasi aeroportni rekonstruksiya qilish toʻgʻrisida qaror qabul qildi va loyiha-smeta hujjatlarini ishlab chiqdi. „Qozon GiproNIIaviaprom“ OAJ bosh loyihachi etib tayinlandi va rekonstruksiya qilingan aeroportni jihozlash uchun Fransiyaning Thomson-CSF kompaniyasi jalb etildi.
2012-yil 15-dekabrda yangi 1A terminali ochildi. Shu bilan birga, eski Terminal 1 katta taʼmirlash ishlari uchun yopildi va 2013-yil 22-iyunda yangilangan fasad bilan qayta ochildi[3][4]. Aeroportga shoir Gabdulla Toʻqay nomi berilgan[5].
2017-yilda aeroport nufuzli Skytrax konsalting kompaniyasi[6] maʼlumotlariga koʻra ketma-ket toʻrtinchi marta „Rossiya va MDHdagi eng yaxshi mintaqaviy aeroport“ deb tan olindi.
Statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aeroport terminal majmuasi uchta yoʻlovchi terminalidan iborat. Terminallari bir-biriga yaqin joylashgan va oʻzaro bogʻlangan. Barcha tablolar va belgilar uchta tilda — rus, tatar va ingliz tillarida tayyorlangan.
1A terminali 20 ming kvadrat metr maydonga ega. Terminal 1A toʻrtta zinapoya, 19 ta roʻyxatga olish stoli, 6 ta pasport nazorati kabinasi va 4 ta xavfsizlik nazorati punkti bilan jihozlangan. Terminal 1 Volga boʻylab mintaqalararo aviatsiya parvozlariga, shuningdek, qoʻshni mamlakatlarga parvozlarning bir qismiga xizmat koʻrsatadi. Terminal 2 — VIP yoʻlovchilar va biznes aviatsiya yoʻlovchilariga xizmat koʻrsatadigan alohida bino boʻlib, u 2005-yilda Qozonning 1000-yilligi munosabati bilan qurilgan. Aeroportning sigʻimi yiliga 2 million yoʻlovchini tashkil etadi.
2002-yilda qurilgan 11l/29p uchish-qoʻnish yoʻlagi asosiy yoʻlak vazifasini bajaradi, u rekonstruksiya qilingan 11/29 uchish-qoʻnish yoʻlagi bilan almashtirilgandan soʻng, 2- ICAO toifasi boʻyicha sertifikatlangan va noqulay ob-havo sharoitida havo kemalarini har 7 daqiqada uchib-qoʻnishi mumkin[7].
Xizmat koʻrsatadigan samolyotlar turlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Uchish-qo‘nish yo‘lagi har qanday turdagi samolyotlarni, jumladan Airbus A380 va Boeing 747[8] ni qabul qilishga qodir. Aeroport 30 dan ortiq turdagi yoʻlovchi va yuk samolyotlari, jumladan An-124-100, Il-86, Airbus A330, Boeing 777, MD-80, shuningdek, barcha quyi toifadagi samolyotlar va vertolyotlarni qabul[9] uchun ruxsatga ega.[10][11].
Aviakompaniyalar va yoʻnalishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
2018-yilda aeroportning marshrut tarmog‘i 81 ta yo‘nalishdan iborat bo‘lib, 48 tasi xalqaro[12] edi. Yoʻlovchi tashishning 40% dan ortigʻi Moskva reyslariga toʻgʻri keldi[13]. 2021-yil oxiriga kelib esa yoʻnalishlar soni 73 taga, shu jumladan, 30 ta xalqaro yoʻnalishlarga koʻpaydi .
Qozon bilan transport aloqasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Yil | Yoʻlovchi tashish, kishi. | Yuk tashish, tonna | Turlar soni | Sharq |
|---|---|---|---|---|
| 2019 |  3 470 742
|
maʼlumotlar yoʻq |  17 694
|
[14] |
| 2018 | 3 141 776
|
maʼlumotlar yoʻq | 18 042
|
[15] |
| 2017 | 2,623,423
|
maʼlumotlar yoʻq | 15 631
|
[16] |
| 2016 | 1 912 954
|
2224
|
13914
|
[17] |
| 2015 | 1 794 735
|
2538
|
13 292
|
[18] |
| 2014 | 1 942 408
|
3653
|
15 389
|
[19] |
| 2013 | 1 847 258
|
4250
|
13,317
|
[20] |
| 2012 | 1 486 904
|
maʼlumotlar yoʻq | 11 847
|
[21] |
Transport vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
P245 avtomagistrali Orenburg trakti bilan kesishgan joydan (P239 avtomagistrali) (Qozon shahri chegarasigacha 15 km) boshlanadigan aeroportga olib boradi. Aeroport hududida 700 ta mashina va 50 ta avtobus uchun moʻljalllangan toʻxtash joyi mavjud.
Avtobus[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shaharga avtobus qatnovi 1979-yilda, eski aeroportdan 121-yoʻnalish ishga tushirilganda ochilgan; vaqt oʻtishi bilan 122 va 123-sonli marshrutlar bir xil yoʻnalish boʻylab ketishni boshladi[22][23]. 1990-yillarning oxiriga kelib, oxirgi ikkitasi olib tashlandi. 2007-yildan boshlab, yangi avtobus harakati sxemasi joriy etilgandan soʻng, 97-sonli avtobus Sotsgoroddan aeroportgacha harakatlana boshladi[24].
Qozondagi boshqa aeroportlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Qozon va uning atrofida aerodromlar ham mavjud:
- Borisoglebskoye — eksperimental aviatsiya aerodromi (KAPO sinov aerodromi); Yudino — eksperimental aviatsiya aerodromi (Qozon vertolyot zavodining sinov aerodromi);
- Kurkachi va Vishnevka — sport aviatsiyasi va umumiy aviatsiya uchun aerodromlar;
- „Karaishevo“ xususiy aerodromi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Распоряжение Правительства Российской Федерации от 20 апреля 2016 года № 726-р «Об утверждении перечня аэропортов федерального значения»“. 8-may 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-aprel 2016-yil.
- ↑ „Аэропорт "Казань" в 2021 году обслужил 3 млн. 876 тыс. пассажиров - AEX.RU“. 11-fevral 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-fevral 2022-yil.
- ↑ „Игорь Шувалов открыл новый терминал аэропорта "Казань"“. Aviation EXplorer (17-dekabr 2012-yil). 1-dekabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Архив новостей“. Международный аэропорт Казань. 1-dekabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Великие имена России“. 25-aprel 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-mart 2019-yil.
- ↑ „Архив новостей“. Международный аэропорт Казань. 28-avgust 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Алексей Старостин, аэропорт Казань: «Сейчас мы работаем в режиме стройки»"“. business-gazeta.ru (27-fevral 2013-yil). 2-mart 2013-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 5-mart 2013-yil.
- ↑ „Международный аэропорт Казань“. 13-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-may 2020-yil.
- ↑ „Характеристики аэродрома“ (международный аэропорт казань). 3-sentabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-sentabr 2017-yil.
- ↑ „Характеристики аэродрома“ (международный аэропорт казань). 3-sentabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-sentabr 2017-yil.
- ↑ „Архивированная копия“. 15-fevral 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-may 2020-yil.
- ↑ „20% или 3 млн. 141 тыс. пассажиров: итоги работы Международного аэропорта "Казань" в 2018 году | Aviatransportnoe obozrenie“. 15-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-aprel 2021-yil.
- ↑ „Аэропорт Казани увеличил пассажиропоток на 20% в 2018 году | Interfaks-Turizm“. 15-aprel 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-aprel 2021-yil.
- ↑ „Итоги работы Международного аэропорта «Казань» в 2019 году“. 25-yanvar 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-yanvar 2020-yil.
- ↑ „Итоги работы Международного аэропорта «Казань» в 2018 году“. ОАО «МАК» (22-yanvar 2019-yil). 22-yanvar 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-yanvar 2019-yil.
- ↑ „Итоги работы Международного аэропорта «Казань» в 2017 году“. ОАО «МАК» (19-yanvar 2018-yil). 19-yanvar 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-yanvar 2018-yil.
- ↑ „В аэропорту «Казань» в 2016 году число пассажиров внутренних рейсов выросло на треть“. Татар-информ (9-yanvar 2017-yil). 7-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Итоги работы Международного аэропорта «Казань» в 2015 году“. ОАО «МАК» (19-yanvar 2017-yil). 7-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Итоги 2014 года“. ОАО «МАК» (22-yanvar 2017-yil). 22-yanvar 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Почти два миллиона пассажиров обслужил международный аэропорт «Казань» за год“. ОАО «МАК» (21-yanvar 2017-yil). 7-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-noyabr 2017-yil.
- ↑ „Аэропорт «Казань подвел производственные итоги 2012 года“. ОАО «МАК» (13-may 2013-yil). 7-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-noyabr 2017-yil.
- ↑ Reshenie Ispolkoma Kazgorsoveta № 501 ot 16 maya 1979 goda
- ↑ Rasporyajenie zamestitelya glavi administratsii g. Kazani № 505r ot 12 maya 1993 goda
- ↑ „Эфир / Татарстан-24 / До аэропорта «Казань» запущен новый автобусный маршрут“. efir-kazan.ru. 27-may 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2-iyun 2022-yil.