Belavia

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Belavia
IATA ICAO Identifikatori
B2 BRU BELAVIA
Tashkil topgan 1996-yil 5-mart
Havo tuguni Minsk milliy aeroporti
Tez uchish dasturlari Belavia Leader
Park hududi 13
Parvoz yoʻnalishlari 27[1]
Egasi Belarus Hukumati
Bosh qarorgohi Minsk, Belarus
Muhim shaxslar Igor Nikolaevich Cherginets, Bosh direktor
Yillik daromadi Decrease 520 mln BYN (2020)[2]
Kirim Decrease – 92 mln BYN (2020)
Sayti belavia.by

Belavia, rasmiy ravishda Belavia Belarus havo yoʻllari (belaruscha: ААТ «Авіякампанія «Белавія»; ruscha: ОАО «Авиакомпания «Белавиа»), bosh qarorgohi Minskda joylashgan Belarus yetakchi aviatashuvchisi[3]. Davlat kompaniyasi 2007-yil holatiga koʻra 1017 nafar xodimga ega edi[4]. Belavia Minsk milliy aeroportidagi bazasidan MDH, shuningdek, Yaqin Sharqning baʼzi shaharlari oʻrtasidagi yoʻnalishlar tarmogʻiga xizmat koʻrsatadi[4].

2021-yil 23-may kuni Ryanair 4978-reysi sodir boʻlgan voqeadan soʻng aviakompaniya Yevropa Ittifoqi, Buyuk Britaniya, Shveysariya va Ukrainaga kirishi taqiqlandi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastlabki yillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Belavia kompaniyasining Minskdagi bosh ofisi.
Belavia Embraer 195 samolyoti aviakompaniyaning sobiq liverasida.

1933-yil 7-noyabrda Minskda Belarusning birinchi aerodromi ochildi. Kelgusi yil bahorda 3 ta Po-2 samolyoti Minskka qoʻndi. Bu samolyotlar Belarus havo flotining ilk samolyotlari edi. 1936-yilda Minsk va Moskva oʻrtasida birinchi muntazam aviaqatnov oʻrnatildi. 1940-yilning yozida Belarus fuqaro aviatsiyasi guruhi rasmiy ravishda tashkil etildi.

2000-yillardan boshlab rivojlanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003—2009-yillar oraligʻida aviakompaniya yoʻlovchilar soni ikki baravar koʻpaydi va 2009-yilda 700 000 dan ozroq mijozlarga xizmat koʻrsatdi[5].

Minskdan uchadigan mintaqaviy parvozlar uchta lizingga olingan Bombardier CRJ 100 samolyotlarida amalga oshirilishi maʼlum qilindi. Birinchisi 2007-yil fevral oyida, qolgan ikkitasi keyinroq 2007-yilda yetkazib berildi. Ular toʻgʻridan-toʻgʻri eskirgan Antonov An-24 va Tupolev Tu-134 samolyotlarini almashtirdilar[6]. Aviakompaniya 2010-yilda ikkita Bombardier CRJ-700 ni ijaraga olmoqchi edi[7]. Belavia 2009-yilning yozida oʻzining oxirgi Tu-134 samolyotini parvozdan oldi va uning oʻrniga oʻsha yili faoliyati toʻxtatilgan Litvaning FlyLAL aviakompaniyasidan Boeing 737-500 samolyoti olindi. Aviakompaniya, shuningdek, 2011-yilda qolgan Tu-154M samolyotlarini parvozdan olishni rejalashtirgan edi. 2014-yil 27-iyunda Belavia uchta Boeing 737-800 samolyotiga toʻgʻridan-toʻgʻri buyurtma berganini eʼlon qildi. Ulardan birinchisi 2016-yil avgust oyida yetkazib berildi[8].

2016-yil avgust oyida Belavia oʻzining yangi liverasidagi birinchi samolyotini qabul qildi. Bu kompaniya 1996-yilda 20 yilligi munosabati bilan tashkil etilganidan beri birinchi rebrendingidir. Yangi liverada Boeing 737-800 samolyoti taqdim etildi. Eskirgan Tupolev Tu-154 oʻrnini ancha yangi 737 samolyotlar egalladi. 2016-yil 1-oktyabrda Belavia oʻzining qolgan ikkita Tupolev Tu-154 samolyotini muntazam reyslardan oldi, butun dunyo boʻylab ushbu samolyotlardan foydalanayotgan oxirgi aviakompaniyalardan biri edi[9].

2019-yilda kompaniya 1900 ga yaqin kishini ish bilan taʼminladi va 374 million yevro aylanma ishlab, 49 million yevrolik operatsion natijaga erishdi. Ushbu yil davomida u deyarli 4 million yoʻlovchini tashidi, bu 2018-yildagi koʻrsatkichga nisbatan 15 foizga koʻpdir[10].

2020-yilgi Belarus norozilik namoyishlarida qatnashgan aviakompaniyaning bir necha xodimlari oʻz ishlarini tark etishga majbur boʻlishdi[11].

Sanksiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil 24-may kuni Britaniya hukumati Ryanair 4978-reysi bilan bogʻliq hodisaga javoban Belavianing oʻz hududida ishlashiga ruxsat beruvchi litsenziyani toʻxtatdi[12]. Keyinchalik Yevropa Ittifoqi va Ukraina Belarus aviakompaniyalariga oʻz havo hududiga kirishni yoki aeroportlaridan foydalanishni taqiqladi, bu esa Belavianing parvoz manzillarini sezilarli darajada kamaytirdi[13][14].

Shuningdek, 2021-yilda Belavia Belarus-YI chegara inqirozi paytida noqonuniy muhojirlar oqimini tashkillashtirishda ayblandi[15]. Oʻsha yilning sentyabrida Belavia oʻzining joriy aviaparkining koʻp qismini yoʻqotishi mumkinligi haqida xabar berildi, chunki uning lizing beruvchilariga yangi embargolar doirasida samolyotlarni Belarus aviakompaniyalariga lizingga berishga ruxsat berilmasligi mumkin edi[16]. Oʻsha paytda Belavia 18 ta kichikroq, eskiroq samolyotlarga ega, biroq gʻarb kompaniyalaridan bir nechta zamonaviy samolyotlarni lizingga olgan edi, 6 ta samolyot yetkazib bergan AerCap irland shirkati va 7 ta samolyot yetkazib bergan Daniyaning Nordic Aviation Capital shirkati eng muhim lizing kompaniyalari edi[17]. 16-noyabr kuni YI Yevropa lizing beruvchilari tomonidan Belarusga barcha samolyotlar ijarasi toʻxtatilganini tasdiqladi, bu esa aviakompaniyani qisqa muddat ichida joriy parkining yarmini qaytarishga majbur qiladi[18][19].

2021-yil 2-dekabrda Belavia Yevropa Ittifoqining sanksiyalar roʻyxatiga kiritildi[20]. Shveysariya 20-dekabr kuni YI sanksiyalariga qoʻshildi[21]. 2022-yil 8-aprelda AQSh Savdo vazirligi Aeroflot, Aviastar, Azur Air, Rossiya va Utair aviakompaniyalar qatorida Belarusga tegishli yoki boshqariladigan Amerika samolyotlariga Belarus yoki Rossiyaga parvoz qilishni chekladi[22]. 2022-yil 16-iyun kuni AQSh sanksiyalar rejimining buzilishi aniqlanganidan keyin Belavia boʻylab cheklovlarni kengaytirdi. Cheklovlarning taʼsiri natijasida aviakompaniya flotining AQShda ishlab chiqarilgan qismi yerga tushirildi[22].

2023-yil avgust oyida AQSh Belaviani maxsus tayinlangan fuqarolar va bloklangan shaxslar (SDN) roʻyxatiga kiritdi[23].

Parvoz manzillari[tahrir | manbasini tahrirlash]

COVID-19 pandemiyasigacha Belavia Minsk milliy aeroportidagi bazasidan Osiyo, Yevropa va Afrikaga parvozlarni amalga oshirgan. Muntazam yoʻnalishlardan tashqari Belavia dam olish joylariga charter va VIP charter parvozlarni yo'lga qo'ygan edi. Ryanair 4978-reysini majburiy qoʻndirish hodisasi arafasida u bitta ichki yoʻnalish hamda 32 mamlakatdagi 54 xalqaro yoʻnalishga xizmat koʻrsatgan. Keyinchalik Belarus aviakompaniyalarining YI, Buyuk Britaniya va Ukraina havo hududiga kirishiga taqiq qoʻyilganligi sababli, aviakompaniya ushbu yoʻnalishlarning yigirmatasidan tashqari qolgan barchasidan mahrum boʻldi. Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlmagan Moldova (Kishinyov), Rossiya (Kaliningrad) hamda Serbiya (Belgrad) kabi davlatlarga Belavianing parvozi taqiqlanmagan boʻlsa-da, geografik cheklovlar tufayli ushbu yoʻnalishlarga uchish de facto imkonsiz boʻlib qoldi[24]. 2021-yilning 28-mayida aviakompaniya cheklangan havo hududidan oʻtishga majbur boʻladigan reyslarning bekor qilinishini hamda shu paytgacha Ukraina, Moldova, Ruminiya va Bolgariyaning hududiy suvlari ustidan amalga oshirilgan Istanbul yoʻnalishi qayta koʻrib chiqilishini tasdiqladi[25].

Codeshare shartnomalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Belavia 2022-yil may oyidan boshlab quyidagi aviakompaniyalar bilan kodshering shartnomalariga ega[26]:

Aviaparki[tahrir | manbasini tahrirlash]

Joriy holati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Belavia Boeing 737-300 samolyoti
Belavia Boeing 737-800 samolyoti

2022-yil noyabr holatiga koʻra, Belavia aviaparki quyidagi samolyotlardan iborat[27][28]:

Belavia floti
Samolyot Miqdori Buyurtmalar Yoʻlovchilar Eslatmalar
B E Jami
Boeing 737-300 2 — — 148 148 lizingga olingan samolyotlar qaytariladi[18][29]
Boeing 737-800 5 — — 189 189 lizingga olingan samolyotlar qaytariladi[18][29]
Boeing 737 MAX 8 1 — 12 162 174 lizingga olingan samolyotlar qaytariladi[18][29]
Embraer E175 1 — 12 64 76
Embraer E195 4 — 11 96 107
Jami 13 —

Avvalgi holati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Belavianing foydalanishdan olingan Tupolev Tu-134 samolyoti
Belavianing foydalanishdan olingan Tupolev TU-154M samolyoti
Belavia foydalanishdan olingan samolyotlari[28][30]
Samolyot Eslatmalar
Antonov An-10
Antonov An-24 1998-yilda MinskAvia kompaniyasidan sotib olingan[manba kerak]
Antonov An-26 1998-yilda MinskAvia kompaniyasidan sotib olingan[manba kerak]
Boeing 737-500 2021-yilda parvozdan olindi[28]
Bombardier CRJ-100ER 2018-yilda parvozdan olindi[28]
Bombardier CRJ-200ER 2020-yilda parvozdan olindi[28]
Embraer 195-E2 Embargolar tufayli lizing beruvchiga qaytarildi[28][31]
Ilyushin Il-86 EW-86062[32], sobiq SSSR-86062, keyin RA-86062 Atlant-Soyuz Airlines[33];
1994-yildan 1996-yilgacha Xitoy va Qoʻshma Shtatlarga charter yoʻnalishlarda foydalanilgan[34].
Tupolev Tu-124
Tupolev Tu-134A
Tupolev Tu-154B Ulardan biri oʻquv maketi sifatida foydalaniladi[manba kerak]
Tupolev Tu-154B1
Tupolev Tu-154B2 Biri mashgʻulot maketi sifatida foydalaniladi[35]
Yakovlev Yak-40 1998-yilda MinskAvia kompaniyasidan sotib olingan[manba kerak]

Baxtsiz hodisalar va falokatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 2003-yil 6-yanvarda Yakovlev Yak-40 samolyoti Pragaga uchayotganda old oynasi sinib ketdi. Chexiya Harbiy-havo kuchlarining ikki qiruvchisi samolyotni Ruzyně xalqaro aeroportiga xavfsiz qoʻnishi uchun kuzatib qoʻydi.
  • 2008-yil 14-fevralda Belavia 1834-reysi bilan Yerevandan Minskka yoʻl olgan Bombardier CRJ100ER samolyoti Zvartnots xalqaro aeroportidan havoga koʻtarilish vaqtida uchish-qoʻnish yoʻlagiga chap qanotini urib yubordi, natijada uchish-qoʻnish yoʻlagi yaqinida yerga qulab tushdi, agʻdarildi va toʻxtab qoldi. 18 nafar yoʻlovchi va 3 nafar ekipaj aʼzosining barchasi qisman aeroportdagi oʻt oʻchirish va qutqaruv brigadasining oʻz vaqtida koʻrgan chora-tadbirlari tufayli samolyot alangalanishidan oldin undan qochishga muvaffaq boʻldi. Halokatning asosiy sababi chap qanotning toʻxtab qolishiga olib keladigan muzlash edi[36].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ en.belavia.by - Timetable retrieved 14 November 2021
  2. ↑ https://belavia.by/webroot/delivery/files/Forma_1_2020_.pdf [formatsiz URL PDF]
  3. ↑ „Belavia website: Contacts“. En.belavia.by. Qaraldi: 2013-yil 4-fevral.
  4. ↑ 4,0 4,1 Directory: World Airlines. Flight International (2007-yil 27-mart), s. 84–85.
  5. ↑ „Belavia now serving 32 destinations from Minsk; Stockholm and Tehran latest additions to growing network“. anna.aero Airline Route News & Analysis.
  6. ↑ Airliner World, February 2007
  7. ↑ http://www.belta.by/en/news/econom?id=474506[sayt ishlamaydi]
  8. ↑ „Another NG for Belavia“. Airliner World. № October 2016. 8-bet.
  9. ↑ „Belarus's Belavia ends scheduled Tu-154M operations“.
  10. ↑ „2019 Belavia Annual Report“. balavia.by (2020-yil 19-mart). 2020-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  11. ↑ Bivshaya sotrudnitsa „Belavia“: „V Jodinskom IVS nas nazivali prostitutkami i terroristami“
  12. ↑ „UK's Raab says Lukashenko must be held to account for jet incident“. Reuters (2021-yil 24-may). Qaraldi: 2021-yil 24-may.
  13. ↑ „EU imposes new economic sanctions on Belarus over 'hijacked' flight“. The Guardian (2021-yil 25-may). Qaraldi: 2021-yil 25-may.
  14. ↑ Reuters Staff. „Ukrainian airlines not allowed to transit through Belarus airspace - minister“ (en). Reuters (2021-yil 25-may). Qaraldi: 2021-yil 25-may.
  15. ↑ O'Leary. „Irish leasing firms under pressure over alleged use of aircraft to traffic migrants“. The Irish Times (2021-yil 18-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
  16. ↑ aerotelegraph.com (German) 2 September 2021
  17. ↑ Kiani-Kreß. „Wer Lukaschenko seine Flüchtlings-Flugzeuge leiht“ (de). Wirtschaftswoche (2021-yil 20-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 10-noyabr.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 „EU beendet Leasingverträge für Flugzeuge der belarussischen Belavia“ (de-CH). aeroTELEGRAPH (2021-yil 16-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  19. ↑ „Belarusian Airline Belavia Cuts Fleet in Half Due to EU Sanctions - December 3, 2021“ (en-US). Daily News Brief (2021-yil 3-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 4-dekabr.
  20. ↑ „COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021/2124 of 2 December 2021 implementing Article 8a(1) of Regulation (EC) No 765/2006 concerning restrictive measures in respect of Belarus“ (en). Official Journal of the European Union (2021-yil 2-dekabr). 2021-yil 15-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 23-dekabr.
  21. ↑ „Searching for subjects of sanctions“. State Secretariat for Economic Affairs. 2018-yil 1-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  22. ↑ 22,0 22,1 „US Broadens Restrictions on Belarus National Airline After Violations“. VOA News (2022-yil 16-iyun).
  23. ↑ „U.S. Expands Sanctions on the Belarusian Regime, Marking the Three-Year Anniversary of the Fraudulent August 2020 Presidential Election“. United States Department of the Treasury (2023-yil 9-avgust).
  24. ↑ „Belavia routes and airport map“. FlightConnections. Qaraldi: 2021-yil 30-may.
  25. ↑ „Flights to Larnaca, Belgrade, Budapest and Kishinev are suspended, flights to Istanbul is operated with an amended route“. Belavia News (2021-yil 28-may). Qaraldi: 2021-yil 30-may.
  26. ↑ „Belavia Partners“. Belavia. Qaraldi: 2022-yil 4-may.
  27. ↑ „Aircraft Fleet“. en.belavia.by. 2017-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-oktyabr.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 planespotters.net – Belavia retrieved 1 November 2022
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 ch-aviation.com – Lithuania pushes for EU ban on Belavia leases 31 August 2021
  30. ↑ „БЕЛАВИА - Национальная авиакомпания Республики Беларусь - История компании“. Belavia.by. Qaraldi: 2013-yil 4-fevral.
  31. ↑ ch-aviation.com – Belarus’s Belavia stores its E195-E2s in Kazakhstan 29 October 2021
  32. ↑ Gerard Helmer. „Photos: Ilyushin Il-86 Aircraft Pictures“. Airliners.net (1994-yil 9-sentyabr).
  33. ↑ „ММЗ им. С. В. Ильюшина Ил-86“. Abaza.ilisso.ru. 2011-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-fevral.
  34. ↑ „Forumavia.ru - Ил-86 EW-86062 Belavia“. www.forumavia.ru.
  35. ↑ „Штурм самолета, нейтрализация "террористов" и освобождение "заложников" | Фоторепортаж | Новости Беларуси | Последние новости | Онлайн новости | Мировые новости | БелТА“. Belta.by. 2012-yil 4-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 4-fevral.
  36. ↑ Interstate Aviation Committee (MAK). „Final Report of Belavia Flight 1834“ (2009-yil 4-iyun). 2011-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Belavia&oldid=4212407" dan olindi