Minsk milliy aeroporti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Minsk milliy aeroporti
Национальный аэропорт Минск
belaruscha: Нацыянальны аэрапорт Мінск
IATA kodi: MSQ – ICAO kodi: UMMS
Qisqacha bayon
Aeroport turi Fuqarolik
Xizmat doirasi Minsk, Belarus
Ochilgan 1983-yil 1-iyul[1]
Havo yoʻli tuguni Belavia
Dengiz sathidan balandligi 204 m / 669 ft
Koordinatalari 53°52′57″N 28°01′57″E / 53.88250°N 28.03250°E / 53.88250; 28.03250 G OKoordinatalari: 53°52′57″N 28°01′57″E / 53.88250°N 28.03250°E / 53.88250; 28.03250 G O
Vebsayti airport.by
Xarita
MSQ (Belarus)
MSQ
Aeroportning Belarus xaritasidagi joylashuvi
Uchish/qoʻnish yoʻlaklari
Uzunligi Yuzasi
m ft
13R/31L 3,641 11,942 Beton
13L/31R 3,700 12,139 Beton
Maʻlumotlar (2019[2])
Yoʻlovchilar oqimi 5,101,766
Harakati 28,417
Manba: Xalqaro aeroportlar kengashining 2014-yilgi Jahon aeroportlar oqimi hisoboti

Minsk milliy aeroporti, ilgari Minsk-2 (IATA: MSQ, ICAO: UMMS) (belaruscha: Нацыянальны аэрапорт Мінск; ruscha: Национальный аэропорт Минск), Belarusdagi asosiy xalqaro aeroport boʻlib, poytaxt Minskdan 42  km (26 mi) sharqda joylashgan. Geografik jihatdan Minsk viloyatining Smolevichskiy tumani hududida joylashgan, lekin maʼmuriy jihatdan Minskning Oktyabr tumaniga boʻysunadi. Aeroport Belarusning flagman aviakompaniyasi Belavia va TAE Avia[3], Genex[4] va Rubystar Airways yuk tashuvchilari uchun hab boʻlib xizmat qiladi[5].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastlabki yillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Minsk-2 aeroportining qurilishi 1977-yilda boshlangan. 1979-yilda uzunligi 3640 m va kengligi 60 m boʻlgan yangi uchish-qoʻnish yoʻlagi ishga tushdi. 1981-yilga kelib Minsk-2 aerodromi samolyotlarga xizmat koʻrsatish imkoniyatiga ega boʻldi va aeroport 1982-yilda ochildi. Birinchi yoʻlovchi reysi Tupolev Tu-134 bilan amalga oshirildi[6].

1983-yil 1-iyulda SSSR Fuqarolik aviatsiyasi vazirligining qaroriga binoan Minskning ikkinchi qoʻshma aviatsiya diviziyasi tashkil etildi. Bu sana aeroportga asos solingan kun hisoblanadi[7][8].

1990-yillardan boshlab rivojlanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muntazam parvozlar 1983-yilda boshlangan; 1990-yilga kelib yoʻlovchi tashish 2,2 million kishiga yetdi. 1991-yildan boshlab Sovet Ittifoqining parchalanishi va boshqa tegishli oʻzgarishlar tufayli parvozlar soni kamayishni boshladi. 1997-yilga kelib yoʻlovchilar soni 516 ming, 1998-yilda 480 ming, 2000-yilda atigi 400 ming kishini tashkil etdi. Sovet Ittifoqi parchalanganidan beri 2008-yilda Minsk milliy aeroporti birinchi million yoʻlovchiga xizmat koʻrsatdi. Yoʻlovchilar oqimining sezilarli oʻsishi tufayli 2008-yil aeroport uchun muhim belgi boʻldi[9]. 2019-yil may oyida 13L/31R ikkinchi uchish-qo‘nish yo‘lagi ochildi[10].

2020-yilda yoʻlovchilar soninng oʻsishi COVID-19 pandemiyasi tufayli toʻxtadi. Bundan tashqari, 2021-yilning may oyidan boshlab Belarusning barcha aviakompaniyalari, asosan Belavia, Ryanair 4978 reysi hodisasidan keyin yangi oʻrnatilgan sanksiyalar doirasida Yevropa Ittifoqiga kirishi taqiqlandi[11]. Xuddi shunday, bir qancha Yevropa aviakompaniyalari, masalan, Lufthansa, mojaro tufayli Minsk xizmatlarini bekor qildi[12].

2021-yil 9-avgust kuni AQSh aeroport direktori Vyacheslav Xoronekoni SDN ro‘yxatiga qo‘shdi[13].

2021-yilgi chegara inqirozidagi roli[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yilda aeroport Yevropa Ittifoqiga noqonuniy muhojirlik uchun asosiy markazga aylandi[14][15][16]. Xabar qilinishicha, bir necha tungi aviakompaniyalar va ikkita sayyohlik agentligi aeroportning xalqaro zonasiga to‘liq kirish imkoniga ega bo‘lib, kelgan muhojirlarga yetib kelishi bilanoq viza beruvchi agentlik xizmatlarini taklif qila boshlagan. Qayd etilishicha, mazkur kompaniyalar aeroport xodimlari va rahbariyatining homiyligi ostida bo‘lgan, boshqa sayyohlik firmalarga esa haqiqiy sayyohlar uchun bunday xizmatlar ko‘rsatishga ruxsat berilmagan[17].

Vaziyat Belarusga xizmat koʻrsatuvchi aviakompaniyalarga ham taʼsir qildi. Davom etayotgan inqiroz tufayli Cham Wings Airlines Damashqdan parvozlarini qisqa muddatda toʻxtatdi va ular oddiy sayohatchilar va noqonuniy muhojirlarni ajrata olmasligini bildirdi[18]. Ayni vaqtda, Turkish Airlines boshqa millatlarga mansub yoʻlovchilarga, masalan, Yaman va Iroqdan kelgan yoʻlovchilarga , Yevropa Ittifoqi (bilmagan holda) noqonuniy migratsiyada ishtirok etuvchi aviakompaniyalarga qarshi sanksiyalar qoʻllash bilan tahdid qilganidan soʻng Minskga chipta sotishni toʻxtatdi[19]. Belavia, shuningdek, Turkiya hukumatining soʻnggi voqealar yuzasidan Yevropa Ittifoqini qoʻllab-quvvatlash qarori bilan Turkiya aeroportlaridan Belarusga parvozlar uchun ayrim fuqarolarga chipta sotishni toʻxtatdi[20]. Hukumatlari oʻxshash koʻrsatmalarni eʼlon qilgan Oʻzbekiston va Dubaydan barcha reyslar uchun ham xuddi shunday boʻldi[21][22].

Terminal[tahrir | manbasini tahrirlash]

Minsk milliy aeroporti dastlab shafqatsiz arxitektura uslubida qurilgan, keyinchalik modernizatsiya qilingan va kengaytirilgan bir oz egilgan, toʻrt qavatli yoʻlovchi terminali binosidan iborat. Birinchi qavatda kelish zonasi joylashgan boʻlsa, ikkinchi qavatda 43 ta peshtaxta va 13 ta joʻnash darvozasi boʻlgan roʻyxatga olish zali mavjud boʻlib, ularning baʼzilari aviakoʻpriklar bilan jihozlangan. Samolyot zonasida odatiy dyuti-fri doʻkonlar, aeroport saloni va boshqa yoʻlovchilar uchun qulayliklar, shuningdek, Burger King franshizasi mavjud. Birinchi va uchinchi qavatlar asosan maʼmuriyat va texnik xizmat koʻrsatish uchun ishlatiladi[23].

Aviakompaniyalar va yoʻnalishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyidagi aviakompaniyalar Minskka va Minskdan muntazam va charter reyslarini amalga oshiradi[24]:

Aviakompaniya Manzillar
Aeroflot[25] Moskva–Sheremetyevo
Air China[26] Pekin–Kapital
Belavia, Belorussiya bayrogʻi Belarus [27][28] Abu-Dabi (2023-yil 3-oktabrdan boshlanadi)[29], Batumi, Boku, Dehli (2023-yil 11-avgustdan boshlanadi)[30], Dubay-Xalqaro[31], Istanbul, Kaliningrad, Kutaisi, Moskva-Domodedovo, Moskva-Sheremetyevo, Moskva-Vnukovo[32], RossiyaMurmansk, Ostona, Qozon, Sankt-Peterburg, Sochi, Toshkent, Tbilisi, Turkmanboshi[33], Yekaterinburg, Yerevan, Sharja
Mavsumiy: Birlashgan Arab AmirliklariRas al-Xayma[34]
Mavsumiy charter reyslar: Antaliya[35], Bodrum[35], Dalaman (ikkalasi ham Turkiya bayrogʻi Turkiya)[35], Doha[36], Hurgada (Misr bayrogʻi Misr)[35], Izmir (Turkiya bayrogʻi Turkiya)[35], Sharm ash-Shayx[35]
flydubai[37] Dubay-Xalqaro
Ikar, Rossiya bayrogʻi Rossiya Nijniy Novgorod, Perm, Pskov (2023-yil 19-iyuldan boshlanadi) (hammasi Rossiya bayrogʻi Rossiya )
Mahan Air, Eron bayrogʻi Eron Mavsumiy: Tehron-Imom Xumayniy[38]
Pobeda, Rossiya bayrogʻi Rossiya [39][40] Moskva-Vnukovo, Sankt-Peterburg
Red Wings Airlines, Rossiya bayrogʻi Rossiya Ufa
Severstal Air Company, Rossiya bayrogʻi Rossiya Kaluga, Cherepovets (ikkalasi ham Rossiya bayrogʻi Rossiya )
Turkish Airlines Istanbul[41]
Turkmaniston havo yoʻllari[42] Ashxobod
Oʻzbekiston havo yoʻllari[43] Toshkent

Statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kalendar yili boʻyicha yoʻlovchi oqimi. Rasmiy ACI statistika[44]
Yoʻlovchilar soni Bir yil oldinga nisbatan oʻzgarish Samolyot operatsiyalari Bir yil oldinga nisbatan oʻzgarish Yuk tashish

(metr tonna 		Bir yil oldinga nisbatan oʻzgarish
2005 559,114 10.86% 5,456 2.83% 5,488 4.29%
2006 637,560 14.03% 6,144 12.61% 6,059 10.40%
2007 830,481 30.26% 7,590 23.54% 7,290 20.32%
2008 1,010,695 21.70% 9,256 21.95% 7,870 7.96%
2009 1,028,886 1.80% 9,341 0.92% 7,289 Decrease 7.38%
2010 1,285,423 24.93% 11,020 17.97% 8,553 17.34%
2011 1,437,825 11.86% 13,686 24.19% 8,667 1.33%
2012 1,837,911 27.83% 14,947 9.27% 9,833 13.45%
2013 2,182,177 18.73% 16,586 11.00% 10,477 6.55%
2014 2,593,559 18.90% 20,036 20.90% 19,905 89.99%
2015 2,782,866 7.30% 20,365 1.64% 16,508.6 Decrease17.1%
2016 3,429,122 23.2% 23,034 13.1% 17,460.2 5.76%
2017 4,114,512 20.0% 24,508 6.4% 18,464.8 5.75%
2018 4,536,618 10.3% 26 082 6.6% 20,217 10.6%
2019 5,101,766 12.5% 28,417 8.9% N. D. N. D.
2020 1,939,192 Decrease 62% 13,292 Decrease 53.2% N. D. N. D.
Manba: Xalqaro aeroportlar kengashi. Jahon aeroport oqimi hisoboti
(Yillar 2005, 2006, 2007, 2009, 2011, 2012, 2013, and 2014);

Rasmiy veb-sayt[44][45] (Yillar 2015—2020).

Yer usti transporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aeroport Minskdan 42  km (26 mil) sharqda joylashgan va shahar bilan bepul (BY roʻyxatdan oʻtmagan avtomobillar uchun) avtomobil yoʻli bilan bogʻlangan. Terminal oldida bepul qisqa muddatli toʻxtash joyi mavjud. Minsk milliy aeroporti poytaxt bilan M2 avtomagistrali orqali bogʻlangan. Avtobus, poezd, taksi va avtoturargoh xizmatlari koʻrsatiladi[46]. Aeroportga Markaziy avtovokzaldan joʻnaydigan 300E va 173E avtobuslari xizmat koʻrsatadi.

Baxtsiz hodisalar va falokatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 1985-yil 1-fevralda Aeroflotning SSSR-65910 davlat raqamiga ega 7841-reysidagi Tu-134 AK samolyoti Leningrad Pulkovo aeroportiga parvoz qilgandan soʻng oʻrmonga qulab tushdi va 73 yoʻlovchidan 55 nafari va bortdagi 7 nafar ekipaj aʼzolaridan 3 nafari halok boʻldi[47].
  • 2003-yil 6-sentyabrda Eronning Kish Air aviakompaniyasiga tegishli Tu-154 samolyoti Tehrondan Kopengagenga yaqinlashayotgan paytda kuchli tuman ostida daraxtlarga urilgan. Samolyot bortidagi 38 yo‘lovchi va 4 ekipaj aʼzosidan hech biri jabrlanmagan[48].
  • 2009-yil 26-oktyabrda BAe 125 RA-02807 samolyoti yordamida boshqariladigan S-Air 9607 reysi Minsk milliy aeroportiga yaqinlashayotganda halokatga uchradi. Barcha uch ekipaj aʼzosi va ikkala yoʻlovchi halok boʻldi[49].
  • 2021-yil 23-may kuni Ryanairning 4978-reysi bortida 171 yo‘lovchisi bo‘lgan Boeing 737-8AS samolyoti yordamida Belarus havo hududida Afinadan Vilnyusga yo‘l olgan bo‘lsa, Litva havo hududiga yetib borishi oldidan Belarusning MiG-29 samolyoti tomonidan to‘xtatib qo‘yilgan. MiG-29 samolyotni Minsk milliy aeroportiga qoʻnishga majbur qildi. Qo‘ngandan so‘ng Belarus KGB yo‘lovchilardan ikki nafarini, muxolifat faoli Roman Protasevich va uning qiz do‘sti Sofiya Sapegani hibsga oldi. Boshqa yo‘lovchilarga yetti soatdan keyin Vilnyusga jo‘nab ketish uchun samolyotga qayta o‘tirishga ruxsat berildi.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Sobiq SSSRdagi eng band aeroportlar roʻyxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ UMMS „Minsk National Airport“ (en). airport.by. 2018-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-iyul.
  2. ↑ „Enterprise performance 2019“ (be) (PDF; 106 KB). airport.by. 2023-yil 29-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 30-yanvar.
  3. ↑ ch-aviation.com — TAE Avia retrieved 9 April 2022
  4. ↑ ch-aviation.com — Genex retrieved 9 April 2022
  5. ↑ ch-aviation.com — Rubystar Airways retrieved 9 April 2022
  6. ↑ „История аэропорта | Natsionalniy aeroport Minsk“ (ru). airport.by. 2019-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-iyul.
  7. ↑ „Национальный аэропорт "Минск": 35 лет | Natsionalniy aeroport Minsk“ (ru). airport.by. 2019-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-iyul.
  8. ↑ „Минск (Аэродром)“. ekskursii.by. 2018-yil 1-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 31-iyul.
  9. ↑ „Airport History - Minsk National Airport“. 2019-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-iyun.
  10. ↑ „Состоялось официальное открытие новой взлетно-посадочной полосы в Национальном аэропорту Минск“. 2022-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-yanvar.
  11. ↑ „EU imposes new economic sanctions on Belarus over 'hijacked' flight“ (en). the Guardian (2021-yil 25-may). Qaraldi: 2021-yil 25-may.
  12. ↑ lufthansa-belarus-100.html hessenschau.de[sayt ishlamaydi] (German) 25 May 2021
  13. ↑ „Treasury Holds the Belarusian Regime to Account on Anniversary of Fraudulent Election“ (en). AQSh G'aznachilik departamenti (2021-yil 9-avgust). 2021-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 10-avgust.
  14. ↑ „German minister faults airlines on Belarus migrant arrivals“. AP News (2021-yil 14-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 30-oktyabr.
  15. ↑ „Hundreds of migrants present at Minsk airport: report“. polandin.com (2021-yil 30-sentyabr). Qaraldi: 2021-yil 30-oktyabr.
  16. ↑ „Migrants jam-pack Minsk Airport, head to border cities Hrodna and Brest, sleep on streets (pics, videos)“. Belsat TV (2021-yil 11-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 30-oktyabr.
  17. ↑ Марина Волкова. „Прямо сейчас в аэропорту Минска на мигрантах нелегально наживается несколько турфирм. Мини-расследование KYKY (речь о миллионах!)“ (ru). kyky.org (2021-yil 20-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 30-oktyabr.
  18. ↑ spiegel.de — Syrian airline ends flights to Minsk (German) 13 November 2021
  19. ↑ faz.net — „Turkish Airlines cooperates with the EU“ (German) 12 November 2021
  20. ↑ haberturk.com — „Belavia, Türkiyeʼden Belarus’a Irak, Suriye ve Yemen vatandaşlarını taşımayacak“ (Turkish) 14 November 2021
  21. ↑ belavia.by — Belavia news 14 November 2021
  22. ↑ belavia.by — Belavia news 18 November 2021
  23. ↑ airport.by — Airport Map (Wayback Machine saytida 2023-04-15 sanasida arxivlangan) retrieved 16 October 2021
  24. ↑ airport.by — Season Timetable (Wayback Machine saytida 2018-07-12 sanasida arxivlangan) retrieved 16 October 2021
  25. ↑ aeroflot.ru - Minsk (Wayback Machine saytida 2022-10-14 sanasida arxivlangan) retrieved 1 December 2021
  26. ↑ airchina.com - Flight schedules retrieved 9 March 2022
  27. ↑ en.belavia.by — Timetable retrieved 1 December 2021
  28. ↑ irishtimes.com — EU agrees sanctions on Belarus after forced landing of Ryanair flight 24 May 2021
  29. ↑ „Belavia Adds Minsk – Abu Dhabi Service in 4Q23“.
  30. ↑ „BELAVIA SCHEDULES DELHI SERVICE DEBUT IN AUGUST 2023“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 5-iyul.
  31. ↑ „Belavia Resumes Dubai Service From Dec 2022“. AeroRoutes (2022-yil 28-oktyabr).
  32. ↑ „Belavia resumes Moscow Vnukovo service from mid-July 2022“. AeroRoutes (2022-yil 25-iyul). Qaraldi: 2022-yil 26-iyul.
  33. ↑ „Belavia Adds Turkmenbashi Service From late-Oct 2022“.
  34. ↑ „Belavia will start flying to Arab Emirate Ras-al-Khaimah“. belavia.by (2021-yil 8-sentyabr). 2021-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 16-iyul.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 35,4 35,5 „Timetable“. www.tez-tour.com (2021-yil 1-dekabr).
  36. ↑ „Belavia Adds Qatar Scheduled Charters From March 2023“. AeroRoutes (2023-yil 3-mart). Qaraldi: 2023-yil 7-mart.
  37. ↑ flydubai.com — Route map retrieved 1 December 2021
  38. ↑ „Mahan Air International Destinations“ (2023-yil 14-may).
  39. ↑ „Pobeda low-cost airline launches Moscow-Minsk flight“ (en). Belta (2022-yil 26-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 30-oktyabr.
  40. ↑ „Pobeda Adds St. Petersburg – Minsk Service from June 2022“.
  41. ↑ https://www.turkishairlines.com/en-int/announcements/ukraine-moldova-belarus-russia-flights/
  42. ↑ utair.ru — Timetable retrieved 1 December 2021
  43. ↑ uzairways.com — Map retrieved 1 December 2021
  44. ↑ 44,0 44,1 „Airport Performance“. 2023-yil 20-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-may.
  45. ↑ „Национальный аэропорт Минск подвел итоги работы за 2020 год“ (ru). 2023-yil 29-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-may.
  46. ↑ „Transport - Minsk National Airport“. 2019-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-iyun.
  47. ↑ „ASN Aircraft accident Tupolev 134AK CCCP-65910 Nezhivka“.
  48. ↑ „Kish Air aircraft strikes trees during landing“.
  49. ↑ „Accident description“. Aviation Safety Network. Qaraldi: 2009-yil 27-oktyabr.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Minsk_milliy_aeroporti&oldid=4103291" dan olindi