Muhammad an-Nafs az-Zakiyya
| Turkum maqolalarning bir qismi |
| Islom |
|---|
 |
Abu Abdulloh Muhammad ibn Abdulloh ibn al-Hasan al-Mutanna ibn al-Hasan al-Mujtabo ibn 'Ali ibn Abi Tolib[1] yoki Muhayyaf al-Nuhm-az (arabcha: أبو عبد الله محمد بن عبد الله بن الحسن بن الحسن بن علي الملقَّب النفس الزكية , 'Sof qalb'), qizi Fotima orqali Islom paygʻambari Muhammadning avlodi boʻlgan. Oʻzining qoʻmondon notiqlik mahorati, xushmuomala xulq-atvori va taʼsirchan tuzilishi bilan mashhur boʻlgan, Madinada ikkinchi Abbosiy xalifasi Al-Mansurga qarshi muvaffaqiyatsiz qoʻzgʻolon boʻlgan Alidlar qoʻzgʻoloniga boshchilik qildi. U bir necha yuz askar bilan Iso ibn Muso boshchiligidagi abbosiylarning katta qoʻshiniga qarshi toʻqnash keldi va u milodiy 762-yil (145 hijriy) 6-dekabrda oʻldirildi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dastlab, Muhayyaf al-Nuhm-az Abvada Hoshim farzandlari unga nisbatan bay’at qilganlarida, Umaviylar hukmronligiga qarshi isyon koʻtarishga umid qiladi. Ular orasida Ibrohim al-Imom, As-Saffah va Al-Mansur ham bor edi. Ammo tez orada maʼlum boʻladiki, Abbosiylar hukmronligi oʻrnatilib boʻlgan edi, shuning uchun unga bay’at qilganlar uni tark etishadi va yana bir guruh shialarning atrofiga toʻplanishadi[2].
Shaxsiyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Muhammad xalifalik davridagi koʻpchilik uchun oʻzining nasl-nasabi tufayli ulugʻvorlikka erishganiga ishongan koʻpchilikni ilhomlantirgan shaxs boʻlgan edi. Yillar davomida u oʻzini yashirib, yashirincha sayohat qiladi, chunki uning Paygʻambar bilan munosabatlari oʻrnatilgan siyosiy tuzumga tahdid solayotganini anglatgan edi. Oxir-oqibat, Muhayyaf al-Nuhm-az katta, ammo nopok qoʻshin toʻplaydi va Madina shahrini egallashga muvaffaq boʻladi. Keyin 145-hijriy yili Madinani tark etib Makka va Yamanni egallaydi. Bir necha oydan keyin esa Madinada oʻldiriladi[2].
762-763 yillardagi qoʻzgʻolon
[tahrir | manbasini tahrirlash]Madina mol-mulk uchun boshqa viloyatlarga qaram boʻlganligi sababli har qanday keng koʻlamli qoʻzgʻolon uchun juda kambagʻal joy boʻlgan va uning rang-barang fidoyilar armiyasi xalifaning imperator askarlari bilan tenglasha olmaydi. Abbosiylar qoʻshinlarining ustunligiga qaramay, Muhammad urushdan bir necha soat oldin shaharni mustahkamlash uchun Paygʻambar tomonidan qazilgan tarixiy xandaqlardan foydalangan holda isteʼfoga chiqishni rad etgan.
| 16. Ali ibn Abi Talib[4] (= 20) | ||||||||||||||||
| 8. Hasan ibn Ali[4] | ||||||||||||||||
| 17. Fatima bint Muhammad[5] (= 21) | ||||||||||||||||
| 4. Hasan al-Muthanna[4] | ||||||||||||||||
| 18. Manzur ibn Zaban[6] | ||||||||||||||||
| 9. Khawla bint Manzur[4] | ||||||||||||||||
| 19. Mulayka bint Sinan[6] | ||||||||||||||||
| 2. Abd Allah al-Kamil[3] | ||||||||||||||||
| 20. Ali ibn Abi Talib[4] (= 16) | ||||||||||||||||
| 10. Husayn ibn Ali[4] | ||||||||||||||||
| 21. Fatima bint Muhammad[5] (= 17) | ||||||||||||||||
| 5. Fatima bint Husayn[4] | ||||||||||||||||
| 22. Talha ibn Ubayd Allah[7] | ||||||||||||||||
| 11. Umm Ishaq bint Talha[4] | ||||||||||||||||
| 23. al-Jarba bint Qasama[7] | ||||||||||||||||
| 1. Muhammad al-Nafs al-Zakiyya | ||||||||||||||||
| 24. Zamaʼa ibn al-Aswad[9] | ||||||||||||||||
| 12. Abd Allah ibn Zamaʼa[8] | ||||||||||||||||
| 25. Qurayba „the Elder“ bint Abi Umayya[9] | ||||||||||||||||
| 6. Abu Ubaydah ibn Abd Allah[3] | ||||||||||||||||
| 26. Abu Salama ibn ʿAbd al-Asad[8] | ||||||||||||||||
| 13. Zaynab bint Abi Salama[8] | ||||||||||||||||
| 27. Umm Salama bint Abi Umayya[8] | ||||||||||||||||
| 3. Hind bint Abi Ubaydah[3] | ||||||||||||||||
Shuningdek qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Abbosiylar
- Alidlar
- Abdulloh Shoh Gʻozi, Muhammadning oʻgʻli
- Jaʼfar as-Sodiq
- Nafsi zakiyya (pok ruh)
- Zaydizm
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Imam Reza (A.S.) Network“. www.imamreza.net. 2013-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 16-sentyabr.
- ↑ 2,0 2,1 Firaq al-Shi’ah (The Shi’ah Groups), by Abu Muhammad al-Hasan bin Musa al-Nubakhti, pg.62, and Al-Maqalat wa al-Firaq, by Saʼad Ibn Abdillah al-Ash’ari al-Qummi (d. 301), pg.76
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Elad, Amikam. The Rebellion of Muhammad Al-Nafs Al-Zakiyya in 145/762: Talibis and Early Abbsis in Conflict, 2015 — 2-bet.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Ibn Sa'd, Muḥammad; Bewley, Aisha. The Men of Madina, Volume 2, 2000 — 197-bet.
- ↑ 5,0 5,1 Walbridge, Linda S.. The Most Learned of the Shi'a: The Institution of the Marja' Taqlid, 2001 — 102-bet. ISBN 9780195343939.
- ↑ 6,0 6,1 van Gelder, Geert. Close Relationships: Incest and Inbreeding in Classical Arabic Literature, 2005 — 19-bet. ISBN 9781850438557.
- ↑ 7,0 7,1 Al-Tabari, Muhammad ibn Jarir; Williams, John Alden. The History of al-Tabari, Volume XXVIII: Abbasid Authority Affirmed, 1995 — 95-bet.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Ibn Sa'd, Muḥammad; Bewley, Aisha. The Women of Madina, 1995 — 298-bet.
- ↑ 9,0 9,1 Al-Tabari, Muhammad ibn Jarir; Landau-Tasseron, Ella. The History of al-Tabari, Volume XXXIX: Biographies of the Prophet's Companions and their Successors, 1998 — 76-bet.