Soʻm

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(So`mdan yoʻnaltirildi)
Soʻm
Soʻm
ISO 4217: UZS (860)
Davlat nomi: Oʻzbekiston bayrogʻi Oʻzbekiston
Simvol: soʻm

Soʻm — Oʻzbekiston Respublikasining pul birligi. 1 Soʻm qimmati 100 tiyin. Xalqaro ifodasi UZS Soʻm Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining „Oʻzbekiston Respublikasining milliy valyutasini muomalaga kiritish toʻgʻrisida“gi 1994-yil 16-iyundagi farmoni bilan 1994-yilning 1-iyulidan respublika hududida yagona, cheklanmagan va qonuniy toʻlov vositasi sifatida muomalaga chiqarilgan. Qimmatbaho metallar suvi yuritilgan turli qiymatdagi yubiley tangalar esa turli sanalar nishonlanishi munosabati bilan va numizmatik maqsadda chiqarilgan (qarang Tanga). Soʻmning muomalaga kiritilishi Oʻzbekiston pul muomalasi va hisob-kitoblar tizimini tashkil etish hamda respublika iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega boʻldi. Milliy valyuta pul belgilarini muomalaga chiqarish va uning barqarorligini taʼminlashni Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki amalga oshiradi.[1] 1 soʻm = 100 tiyin. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 122—moddasi va „Oʻzbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining asoslari toʻgʻrisida“gi qonunning 11-moddasi, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisning 1993-yil 3-sentabrdagi 952-XII sonli qaroriga muvofiq 1994-yil 1-iyuldan boshlab, Oʻzbekiston Respublikasi hududida qonuniy toʻlov vositasi boʻlgan milliy valyuta — „soʻm“ muomalaga kiritildi. 2013-yil iyunida 5000 soʻm qiymatlik yangi banknota chiqishi haqida xabarlar tarqaldi.[2] 2013-yil 27-iyunida Oʻzbekiston respublikasi Markaziy banki shu yilning 1-iyulidan boshlab qiymati 5000 soʻm boʻlgan pul chiptalarini muomalaga chiqarishini bildirdi.[3]. 2017-yil 20-fevralda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati kengashining „Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan 10000 soʻmlik banknotlarning chiqarilishi toʻgʻrisida“gi qarori qabul qilindi[4]. 2021-yil 14-iyundan 2000 va 20000 soʻmlik banknotlar muomalaga chiqarildi[5][6].

Tangalar va ularning yillari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1994-2000[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tasvir Qiymati Tarkibi Diametri
(mm)
Qalinligi
(mm)
Ogʻirligi
(g)
Yoni Chiqqan
yil (lar)i
1 tiyin poʻlat,
latun
17 1,2 1,74 tekis 1994
3 tiyin 20 1,3 2,7 qirrali 1994
5 tiyin 21,5 1,4 3,4 1994
10 tiyin poʻlat,
nikel
18,8 1,5 2,87 1994
20 tiyin 22 1,6 4 tekis
Yigirma tiyin
deb yozilgan
1994
50 tiyin 23,9 1,6 4,75 tekis
Ellik tiyin
deb yozilgan
1994
1 soʻm 19,80 1,3 2,27 tekis 1997, 1998,
1999
5 soʻm 22,20 1,6 4,00 1997, 1998,
1999
10 soʻm 24,10 1,6 4,75 1997, 1998,
1999 2000


2000-2004[tahrir | manbasini tahrirlash]

2001-yilgi 50 soʻm va 2004-yilgi 100 soʻmlik tangalar maʼlum sanalarga atab chiqarilgan boʻlsada (mustaqillikning 10 yilligi, milliy valyutaning 10 yilligi), Markaziy bank tomonidan esdalik tangalar qatoriga kiritilmagan. 2001—2004-yillarda zarb qiligan 50 va 100 soʻmlik tangalar 2019-yil 1-iyuldan 1, 5 va 10 soʻm qiymatiga ega boʻlgan tangalar 2020-yil 1-martdan muomaladan chiqarilgan.

Tasvir Qiymati
(soʻm)
Tarkibi Diametr
(mm)
Qalinligi
(mm)
Ogʻirligi
(g)
Yoni Chiqqan yillari
1 poʻlat,
nikel
19 1,3 2,7 qirrali 2000
5 poʻlat,
latun
21 1,4 3,44 tekis 2001
10 poʻlat,
nikel
19 1,3 2,85
50 poʻlat,
Cu/Ni
26 2,2 8 qisman
qirrali
100 27,1 1,8 8 tekis
Oʻzbekiston
markaziy banki

deb yozilgan
2004

3-chiqarilishi (2018-yil)[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yil 2-iyuldan muomalaga kiritilgan.

Tasvir Qiymati
(soʻm)
Tarkibi Diametri
(mm)
Qalinligi
(mm)
Ogʻirligi
(g)
Yoni Chiqqan yillari
50 poʻlat,
nikel
18 1 2 tekis 2018
100 20 1 2,5 2018
200 22 1,1 3,3 2018
500 24 1,1 3,9 2018
1000 30 1,1 4,2 2022

Esdalik tangalar va ular haqida ma'lumotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Esdalik tangalari Markaziy bank tomonidan 1994-yildan beri zarb qilinadi. Tangalar qimmatli metallardan (10, 50 va 100 soʻmli), oddiy metallardan (25, 50, 100 va 500 soʻmli) va oltin qoplamali oddiy metallardan (1 va 10 soʻmli) zarb qilingan.

Banknotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1992-1994[tahrir | manbasini tahrirlash]

Barcha kupyuralarning old tomonida Oʻzbekiston gerbi, orqa tomonida Samarqand Registon maydonidagi Sherdor madrasasi tasviri tushirilgan Banknot raqamlari AB 12345678 (1—500 soʻmlar) yoki AB 1234567 (500—10 000 soʻmlar), banknotning old tomonida Oʻzbekiston gerbining ostida joylashgan. 1993-yil 15-noyabrda muomalaga kiritilgan, 1994-yil 1-avgustda muomaladan chiqarilgan. Bu seriyadagi banknotlar Angliyada „Harrison & Sons Ltd“ bosmaxonasida chop etilgan.

Tasviri Qiymati
(soʻm)
Oʻlchamlari
(mm)
Asosiy
ranglari
Suv belgisi
Old tomoni Orqa tomoni
1 120×61 koʻk,
kulrang
gulli naqsh
3 yashil
5 siyohrang
10 qizil
25 firuza rang
50 144×69 pushti paxta
100 qora,
moviy
200 binafsha rang
500 toʻq sariq
1000 jigarrang
5000 koʻk
10 000 qirmizi
Rasm masshtabi — 1,0 millimetrga 1,0 piksel

1994-1999[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tasvir Qiymat, soʻm Oʻlcham, mm Asosiy ranglari Ort tomonidagi tasvir Chiqarilgan sana
Old tomoni Ort tomoni
1
120×62
yashil
pushti
Alisher Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatri, Toshkent
1994
3
qizil
yashil
Chashmai Ayyub, Buxoro
5
142×69
koʻk
qizil
Alisher Navoiy monumenti, Toshkent
10
binafsha
koʻk
Goʻri Amir, Samarqand
25
koʻk
zargʻaldoq
Shohizinda, Samarqand
50
jigarrang
zargʻaldoq
Registon ansambli, Samarqand
100
binafsha
Xalqlar doʻstligi saroyi, Toshkent
200
144×78
yashil
Sherdor madrasasi fragmenti, Samarqand
1997
500
qizil
Amir Temur monumenti, Toshkent
1999
Rasm masshtabi — 1,0 millimetrga 1,0 piksel

2001-2019[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tasvir Qiymat, soʻm Oʻlcham, mm Asosiy ranglari Ort tomonidagi tasvir Chiqarilgan sana
Old tomoni Ort tomoni
1000
binafsha
jigarrang
Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Toshkent
2001
5000
yashil
jigarrang[3]
Oliy Majlis binosi, Toshkent
2013[3]
10 000
och koʻk
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati binosi, Toshkent
2017
50 000
binafsharang
Xalqaro anjumanlar saroyi, Toshkent
2017
100 000
och jigarrang
Old tarafda Mirzo Ulugʻbek haykali, orqa tarafda Mirzo Ulugʻbek rasadxonasi
2019

2021-yildan[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tasviri Qiymat
(soʻm)
Oʻlchamlari
(mm)
Asosiy
rangi
Banknotadagi tasvir Sana
Old tomoni orqa tomoni Muomalaga kiritilgan Bosilgan
2000 142x69 pushti,
firuza
old tomoni — Buxorodagi Ark qalʼasi. Qal’aning chap tomonida Buxoro timsoli boʻlgan — ikki o‘rkachli tuya tasvirlangan. Koʻzi ojiz odamlar uchun relef elementi qizil rangda qilingan.
orqa tomoni — Buxoro viloyatidagi qadimiy shahar boʻlmish Poykand xarobalari. Oʻng tomonda Buxoro viloyatidagi Varaxsha qadimiy manzilgohidan topilgan miloddan avvalgi 8-asrga oid devor bezaklari va miloddan avvalgi XXX-XX asrlarga oid uy-roʻzgʻor buyumlari
14-iyun 2021 2021
5000 yashil,
jigarrang
old tomoni — медресе Шердор в Самарканде, Слева от него расположен крылатый барс — символ Самарканда. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в коричневом цвете.
orqa tomoni — архитектурный памятник Афрасиаб в Самарканде, а также предметы быта, найденные на территории этого памятника в ходе археологических раскопок: керамический кувшин и вышитый поднос.[7]
26 августа 2021[8]
10000 147×69 koʻk, binafsha,
pushti
old tomoni — медресе Кукельдаш в Ташкенте. Слева от него расположен элемент, напоминающий ворота. Он символизирует одни из ворот древнего Ташкента. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в синем цвете.
orqa tomoni — археологический памятник «Шаштепа», а также образцы древнего ремесла — ляган и и бытовая посуда.[7]
20000 koʻk, binafsha, jigarrang old tomoni — древнее сооружение Кой-Крылган-кала в Каракалпакстане. Слева от памятника изображен орнаментальный узор, который встречается на национальных каракалпакских тканях. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в синем цвете.
orqa tomoni — крепость Джанбас-кала в Каракалпакстане, а также кувшин VII—VI веков до н. э. и артефакт I века до н. э. Артефакт напоминает верблюда. Он использовался в обрядах зороастризма.[7]
14 июня 2021[9]
50000 binafsha, koʻk, sariq old tomoni — мавзолей Аль-Хаким ат-Тирмизи в Сурхандарьинской области. Слева от него расположена орнаментальная печать, найденная во время археологических раскопок в поселении Сапаллитепа в Сурхандарьинской области. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в синем цвете.
orqa tomoni — древний археологический комплекс Фаязтепа в Сурхандарьинской области и два вида сурхандарьинской керамической посуды, найденные во время раскопкок в поселении Сапаллитепа. В центре расположен «летящий голубь» — символ мира.[7]
22 декабря 2021[10]
100000 152×69 och jigarrang, limonrang, pushti old tomoni — музей-заповедник Ичан-кала в Хиве. В верхнем левом углу изображён минарет, расположенный в музее. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в коричневом цвете.

orqa tomoni — замок Ангка-кала, который являлся столицей древнего Хорезмского государства. Рядом изображены керамическая посуда, относящаяся к Х веку, и хорезмская серебряная монета, относящаяся к I веку до н. э.[7]

200 000 152×69 firuza rang old tomoni - архитектурный памятник «Дворец Худояр-Хана» в городе Коканд Ферганской области

orqa tomoni - археологический памятник «Городище Ахсикент », относящийся к III веку до нашей эры, который являлся столицей древнего Ферганского государства.

15 июля 2022[32]
Масштаб изображений — 1,0 пикселя на миллиметр.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]