Eron riali

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Rial (forscha: ریال) — Eronning 1798—1825-yillar va Eronning 1932-yildan beri pul birligi.

1 rial 100 dinorga teng, ammo rialning kursi pastligi sababli hisob-kitoblarda dinorlardan deyarli foydalanilmaydi.

Hozirda 50, 100, 250, 500, 1000, 2000 va 5000 rial nominalidagi tangalar; 100, 200, 500, 1000, 2000, 5000, 10 000, 20 000, 50 000, 100 000 riallik banknotalar muomalada. Markaziy bank shuningdek, rasmiy banknota deb hisoblanmaydigan 500 ming va 1 million rial nominal cheklarni chiqaradi.

1932-yilgi valyuta islohotidan oldin Eronning pul birligi fors tumani edi. (1 tuman = 10 kran, 1 kran = 1000 dinor.) „Tuman“ nomi norasmiy hisob birligi sifatida 10 rial miqdorini koʻrsatish uchun ishlatiladi[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rial birinchi marta 1798-yilda Eronning (Oʻsha payit Fors) hosila valyutasiga aylangan edi. Riallar nominal qiymati 1250 dinor (maydalaniladigan birlig) yoki 1/8 tuman (asosiy birlik) boʻlgan tangalar sifatida kiritilgan. 1825-yilda rial chiqarilishi toʻxtatildi[2] va 1932-yilgacha Eronning pul birligi Fors tumani edi[3].

2019 -yilning 31-iyulida Eron hukumati Markaziy bankning pul islohotini oʻtkazish va rialnig oʻrniga tuman 10 000 rialga teng yangi pul birligini joriy etish taklifiga rozi boʻldi. Islohotni oʻtkazish toʻgʻrisidagi qaror Eron parlamenti tomonidan tasdiqlanganidan keyin kuchga kiradi.

2020-yil 4-may kuni Eron parlamenti milliy valyuta nomini oʻzgartirish va denominatsiya qilish toʻgʻrisidagi qonun loyihasini maʼqulladi. Ushbu hujjatga koʻra, davlat hududida muomalaga chiqarilgan yangi pul birligi tuman deb nomlanadi. Bitta tumanni almashtirishda 10 ming rial mos keladi[4].

Rialning pul muomalasi bosqichlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1932—1943[tahrir | manbasini tahrirlash]

1932-yil seriyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1932-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
5r-type1-obv-reza.jpg 5r-type1-rev-reza.jpg 5 rial 130×67 Yashil Rizo Pahlaviy Nominal,

Arslon va Quyosh

10r-obv-1311-reza.jpg 10r-rev-1311-reza.jpg 10 rial 136×69 jigarrang
20rials-reza.jpg Reza Shah 20 Rials banknote 1st series reverse.jpg 20 rial 142×71 Siyohrang
پنجاه ریال - سری یکم رضا شاه - کد ۲۲ (رو).jpg پنجاه ریال - سری یکم رضا شاه - کد ۲۲ (پشت).jpg 50 rial 142×71 Yashil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi
صد ریال - سری یکم رضا شاه - کد ۲۳ (رو).jpg صد ریال - سری یکم رضا شاه - کد ۲۳ (پشت).jpg 100 rial 142×71 Kulrang Rizo Pahlaviy va Persepolis
Reza Shah 500 Rials banknote 1st series obverse.jpg Reza Shah 500 Rials banknote 1st series reverse.jpg 500 rial 142×71 Moviy Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi

1937-yil seriyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1937-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
Reza Shah 5 Rials banknote 1st series obverse 1.jpg Reza Shah 5 Rials banknote 1st series reverse 1.jpg 5 rial 130×67 Yashil Rizo Pahlaviy Nominal,

Arslon va Quyosh

Reza Shah 10 Rials banknote 1st series obverse.jpg Reza Shah 10 Rials banknote 1st series reverse.jpg 10 rial 136×69 jigarrang
Reza Shah 20 Rials banknote 1st series obverse.jpg Reza Shah 20 Rials banknote 1st series reverse.jpg 20 rial 142×71 Qizil
Reza Shah 50 Rials 1st series banknote obverse.jpg Reza Shah 50 Rials 1st series banknote reverse.jpg 50 rial 142×71 toʻq yashil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi
Reza Shah 100 Rials banknote 1st series obverse.jpg Reza Shah 100 Rials banknote 1st series reverse.jpg 100 rial 142×71 Kulrang Rizo Pahlaviy va Persepolis
500 Rials Reza Shah Banknote 2nd series Obv.jpg 500 Rials Reza Shah 2nd Series Banknote reverse.jpg 500 rial 142×71 Toʻq koʻk Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi
Reza Shah Pahlavi 1000 Rial banknote obverse 1st series.jpg Reza Shah Pahlavi 1000 Rial banknote reverse 1st series.jpg 1000 rial 148×73 Yashil Rizo Pahlaviy va Kir II Arslon va Quyosh Kir II

1942-yil seriyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1942-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
۵ ریال - سری هفتم رضا شاه (رو).jpg ۵ ریال - سری هفتم رضا شاه (پشت).jpg 5 rial 130×67 Qizil Rizo Pahlaviy Doniyor paygʻambarning qabri
۱۰ ریال - سری هفتم رضا شاه (رو).jpg ۱۰ ریال - سری هفتم رضا شاه (پشت).jpg 10 rial 136×69 binafsha Damovand togʻi
بیست ریال - سری چهارم رضا شاه - کد ۴۰ (رو).png بیست ریال - سری چهارم رضا شاه - کد ۴۰ (پشت).png 20 rial 142×71 toʻq sariq Rizo Pahlaviy va Persepolis Togʻlardagi temir yoʻl
پنجاه ریال - سری ششم رضا شاه - کد ۵۵ (رو).png پنجاه ریال - سری ششم رضا شاه - کد ۵۵ (پشت).png 50 rial 142×71 Yashil Rizo Pahlaviy va Damovand togʻi Persepolis Arslon va Quyosh
صد ریال - سری ششم رضا شاه - کد ۵۶ (رو).png صد ریال - سری ششم رضا شاه - کد ۵۶ (پشت).png 100 rial 142×71 Qizil Rizo Pahlaviy va Saadobod saroyi Paroxod va yelkanli qayiq
پانصد ریال - سری ششم رضا شاه - کد ۵۷ (رو).png 500RialsNoteIran 22047.jpg 500 rial 142×71 Toʻq koʻk Rizo Pahlaviy Kir maqbarasi
1000rial rezapahlavi.JPG یک هزار ریال - سری ششم رضا شاه - کد ۵۸ (پشت).png 1000 rial 148×73 Kulrang

Yashil

Damovand togʻida quyosh chiqishi

1944 — 1979 boshlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

1944-yil seriyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1944-yil seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
پنج ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۰ (رو).jpg پنج ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۰ (پشت).jpg 5 rial 130×67 Qizil Muhammad Rizo Pahlaviy Doniyor paygʻambar qabri
ده ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۱ (رو).jpg ده ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۱ (پشت).jpg 10 rial 136×69 binafsha Damovand togʻi
بیست ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۲ (پشت).jpg بیست ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۲ (پشت).jpg 20 rial 142×71 toʻq sariq Muhammad Rizo Pahlaviy va Persepolis Togʻlardagi temir yoʻl
پنجاه ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۴ (رو).jpg پنجاه ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۴ (پشت).jpg 50 rial 142×71 Yashil Muhammad Rizo Pahlaviy Kir qabri
صد ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۳ ـرو).jpg صد ریال - سری یکم بانک ملی - کد ۹۳ (پشت).jpg 100 rial 142×71 jigarrang Muhammad Rizo Pahlaviy Saadobod saroyi Paroxod va yelkanli kema
صد ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۵ (رو).jpg صد ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۵ (پشت).jpg 100 rial 142×71 binafsha Muhammad Rizo Pahlaviy Dizpul, eski koʻprik
پانصد ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۶ (رو).jpg پانصد ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۶ (پشت).jpg 500 rial 142×71 Toʻq koʻk Persepolisdagi saroy
یک هزار ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۷ (رو).jpg یک هزار ریال - سری دوم بانک ملی - کد ۹۷ (پشت).jpg 1000 rial 148×73 Yashil Damovand togʻi

1949—1951-yillar seriyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1949—1951-yillar seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
IRN0047o.jpg IRN0047r.jpg 10 rial 130×67 koʻk Muhammad Rizo Pahlaviy Toqi boʻstondan qanotli ajdaho
IRN0048o.jpg IRN0048r.jpg 20 rial 136×69 Qizil-jigarrang Toqi boʻstondan sher va antilopa
پنجاه ریال - سری سوم بانک ملی ـ کد ۱۰۰ (رو).jpg پنجاه ریال - سری سوم بانک ملی - کد ۱۰۰ (پشت).jpg 50 rial 142×71 Yashil Persepolisdan barelyef
صد ریال - سری سوم بانک ملی ـ کد ۱۰۱ (رو).jpg صد ریال - سری سوم بانک ملی ـ کد ۱۰۱ (پشت).jpg 100 rial 148×73 Pushti Persepolisdagi Doro saroyi
دویست ریال - سری سوم بانک ملی ـ کد ۱۰۲ (رو).jpg دویست ریال - سری سوم بانک ملی ـ کد ۱۰۲ (پشت).jpg 200 rial 154×75 Moviy Togʻlardagi temir yoʻl koʻprigi
IRN0052o.jpg IRN0052r.jpg 500 rial 160×77 koʻk Chihil sutun saroyidgi suratlar
IRN0053o.jpg IRN0053r.jpg 1000 rial 166×79 qizil Damovand togʻi

1944-1979-yillar seriyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1944-1979-yillar seriyasi
Rasm Nominali Hajmi

(mm)

Asosiy ranglar Tavsif
Avers Revers Avers Revers
10-RIAL-OBV-KE.jpg 10-RIAL-REV-KE.jpg 10 rial 130×67 Kulrang Muhammad Rizo Pahlaviy Doro I ning imperator muhri
10-RIAL-OBV-TAKHT-KE.jpg 10-RIAL-REV-TAKHT-KE.jpg 10 rial 130×67 Kulrang Avitsenna maqbarasi
20 Iranian Rial in 1337 R.jpg 20 Iranian Rial in 1337 Z.jpg 20 rial 130×67 Qizil Rizo Pahlaviy haykali
10-RIAL-OBV-TAMAMROKH-KE.jpg 10-RIAL-REV-TAMAMROKH-KE.jpg 10 rial 130×67 Kulrang Amir Kadib toʻgʻoni
Banknote of shah - 20 rials (front).jpg Banknote of shah - 20 rials (rear).jpg 20 rial 130×67 toʻq sariq Amir Kadib toʻgʻoni
50 rials of second Pahlavi for 2500 years of Persian empire (front).jpg 50 rials of second Pahlavi for 2500 years of Persian empire (rear).jpg 50 rial 130×67 Yashil Muhammad Rizo Pahlaviy namoyishda
Banknote of shah - 50 rials (front).jpg Banknote of shah - 50 rials (rear).jpg 50 rial 130×67 Yashil Kir maqbarasi
100 rials of second Pahlavi for 2500 years of Persian empire (front).jpg 100 rials of second Pahlavi for 2500 years of Persian empire (rear).jpg 100 rial 136×69 Qirmizi ijtimoiy xizmatlar
Banknote of second Pahlavi - 100 rials (front).jpg Banknote of second Pahlavi - 100 rials (rear).jpg 100 rial 136×69 Qirmizi marmar saroy
Kingdom of Iran 100 Rials Banknote for 50th Anniversary of Pahlavi Dynasty (obverse).png Kingdom of Iran 100 Rials Banknote for 50th Anniversary of Pahlavi Dynasty (reverse).png 100 rial 136×69 Qirmizi Rizo Pahlaviy va Muhammad Rizo Pahlaviy Pahlaviylar sulolasining 50 yilligi
200 Rials Obverse.jpg 200 Rials Reverse.jpg 200 rial 136×69 koʻk Muhammad Rizo Pahlaviy temir yoʻl koʻprigi
Banknote of second Pahlavi - 200 rials (front).jpg Banknote of second Pahlavi - 200 rials (rear).jpg 200 rial 136×69 koʻk-yashil Azadi minorasi
Kingdom of Iran 500 Rials Banknote 1976 - Second Pahlavi King (obverse).png Kingdom of Iran 500 Rials Banknote 1976 - Second Pahlavi King (reverse).png 500 rial 142×71 Kumush-sariq Marlikdan olingan artefaktlar
Banknote of second Pahlavi - 1000 rials (front).jpg Banknote of second Pahlavi - 1000 rials (rear).jpg 1000 rial 148×73 jigarrang Xafez qabri[en]
Kingdom of Iran 5000 Rials Banknote 1977 - Second Pahlavi King (obverse).png Kingdom of Iran 5000 Rials Banknote 1977 - Second Pahlavi King (reverse).png 5000 rial 154×75 Moviy Guliston saroyi
Kingdom of Iran 10000 Rials Banknote 1978 - Second Pahlavi King (obverse).png Kingdom of Iran 10000 Rials Banknote 1978 - Second Pahlavi King (reverse).png 10 000 rial 160×77 Yashil Guliston saroyi

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. „Interinstitutional style guide: List of countries, territories and currencies“. 25-dekabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 20-yanvar 2019-yil.
  2. „История риала“. 23-mart 2007-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-aprel 2008-yil.
  3. „Иранский риал“. 8-avgust 2008-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 8-aprel 2008-yil.
  4. „Меджлис Ирана утвердил закон о деноминации валюты страны“. regnum.ru. 19-may 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-may 2020-yil.