Kontent qismiga oʻtish

Markaziy Osiyo demografiyasi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Demographics of Central Asia“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

23-May 2022, 12:02 dagi koʻrinishi

1992 yil Markaziy Osiyo etnolingvistik tasnifi
Markaziy Osiyo, Afg'oniston (odatda kiritilgan), Kaspiy dengizi va uning atrofidagi mamlakatlar xaritasi

Markaziy Osiyo turli millatlar, tillar, dinlar va qabilalar yashaydigan mamlakatdir. Markaziy Osiyoni tashkil etuvchi davlatlar beshta sobiq Sovet respublikalari: Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Turkmaniston, Tojikiston va O‘zbekiston bo‘lib, ularning umumiy aholisi 72 millionga yaqin. Afgʻoniston har doim ham mintaqaning bir qismi hisoblanavermaydi, lekin u boʻlganda, Markaziy Osiyoda jami 122 millionga yaqin aholi istiqomat qiladi (2016); Mo'g'uliston ham geografik jihatdan Sharqiy Osiyo bo'lsa-da, Markaziy Osiyo madaniy aloqalari va an'analari tufayli ba'zan Markaziy Osiyoning bir qismi deb ham hisoblanadi. Markaziy osiyoliklarning aksariyati soʻnggi 1500 yil ichida hududning dinlarga mansubdir, masalan, Sunniylik, Shia Islomi, Ismoiliy Islomi, Tangrilik va Suriyalik Nasroniylik . [1] Ammo Buddizm Markaziy Osiyoga 2200 yil muqaddam, Zardushtiylik esa 2500 yil oldin kirib kelgan. [2]

Etnik guruhlar

Quyida Markaziy Osiyodagi etnik guruhlarga oid demografik maʼlumotlar keltirilgan [1]

Etnikguruh O'rta Osiyoda

aholi markazi

Markaziy Osiyodagi umumiy aholining taxminiy soni
O'zbeklar O'zbekistan, Afg'oniston, Tojikistan, Qirg'iziston, Turkmaniston, Qozog'iston 29,000,000
Tojiklar Tojikiston, Oʻzbekiston va Afgʻoniston. Uning tarkibiga Tojikistondagi rasman tojiklar toifasiga kiruvchi pomiriylar kiradi. 25,000,000[3]
Qozoqlar Qozog'iston, O'zbekiston 16,500,000
Qirg'izlar Qirg'iziston 4,900,000[4]
Mog'ullar Mo'g'uliston, Qirg'iziston 3,237,000
Ruslar Qozog'iston, O'zbekiston, Qirg'iziston 4,000,000 [5][6][7][8]
Kareyslar Qozog'iston, O'zbekistan 500,000
Ukraynlar Shimoliy Qozog'iston 250,000 [5][7][8]
Turkmanlar Turkmaniston, Afg'oniston and Eran 6,500,000
Volga Nemisi Qozog'iston 200,000[7][8]
Uyg'urlar Shimoli-gʻarbiy Xitoy, Sharqiy Qozogʻiston, Oʻzbekiston, Qirgʻiziston 13,000,000
Dungan yoki Hui Shimoli-gʻarbiy Xitoy, Qirgʻiziston 10,500,000
Buxoro yahudiyi O'zbekiston 1,000
Tatarlar O'zbekistan 700,000
Qoraqalpoqlar Oʻzbekistonning shimoli-gʻarbiy qismi 500,000
Bashqirdlar Qozog'iston 30,000
Mesxetin turklari Qozog'iston 200,000
Armanlars Turkmaniston, O'zbekistan 100,000
Oltoylar Shimoliy Qozog'iston 10,000
Pushtunlar Afgʻoniston, Shimoliy-Gʻarbiy Pokiston va Erondagi Razaviy Xuroson[9] 12,500,000
Hazoralar Markaziy Afgʻoniston 3,500,000
Choraymoqlar Markaziy va shimoli-g'arbiy Afg'oniston 1,500,000
Nuristanlar Uzoq Sharq va Afg'oniston shimoli 200,000+
Belaruslar Shimoliy Qozog'iston 100,000-200,000 [8]
Rominlar Qozog'iston 20,000
Yunollar Qozog'iston 30,000
Mordvalar Qozog'iston 20,000
Moldavanlar Qozog'iston 25,000
Chechenlar Qozog'iston 40,000
Polyaklar Shimoliy Qozog'iston 50,000-100,000
Ozarbayjonlar Qozog'iston vaTurkmaniston 100,000
Chuvashlar Shimoliy Qozog'iston 35,000

Genetika tarixi

Markaziy Osiyo etnik guruhlarining to‘liq genom tahlili asosan Sharqiy-Yevrosiyo (Sharqiy Osiyo bilan bog‘liq) ajdodlari bilan.

Hozirgi Markaziy Osiyo aholisining avlodi hind-eron va turkiy ekspansiyalardan kelib chiqqan. Aksariyat zamonaviy aholilar ajdodlari etnik chegaralarga mos kelgan hind-eron yoki turkiylardan kelib chiqqan bo'lishi mumkin. [10]

Temir davri Pazirik madaniyati dafnlari qoldiqlari bo'yicha arxeogenetik tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, miloddan avvalgi 7-asrda hind-eron ( skif ) ekspansiyasi tugaganidan so'ng. Sharqiy Yevroosiyo Gʻarbiy dashtlarga asta-sekin sharqdan gʻarbga ko'chib kela boshlagan. [11]

Oʻrta Osiyoda xalkolit davridan (miloddan avvalgi 4-ming yillik) dehqonlar va koʻchmanchi chorvadorlar birga yashagan. Bu ikki guruh tuzilishi jihatidan keskin farq qilgan, chunki chorvadorlar ekzogamik patrilineal klan tuzilmalarida, fermerlar esa endogamiya ( qarindoshlar nikohi ) bilan tuzulgan katta oilalardan tashkil topgan. Natijada, chorvadorlar dehqonlarga qaraganda patrilineal nasl (Y-xromosoma) jihatidan sezilarli darajada kamaygan. [12]

Turkiy ekspansiya turkiy tillarni “Shimoliy-Sharqiy Osiyo” ajdodlari bilan birga gʻarbga, butun Oʻrta Osiyoga, shuningdek, Yevropaning baʼzi qismlariga tarqalgan. [13]

Bronza davri Oʻrta Osiyoda, asosan, Gʻarbiy Yevroosiyo eroniyzabon xalqlari, shuningdek, uzoq sharqdan kelgan Sharqiy Osiyo Paleo-Sibir xalqlarining ozchilik qismi yashagan. Temir davridan boshlab Sharqiy Osiyo va Sharqiy Sibirdan sezilarli darajada migratsiyalangan, bu asosan turkiy xalqlarning hozirgi Mo'g'ulistonga to'g'ri keladigan mintaqadan kengayishi, Markaziy Osiyoni asosan G'arbiy Yevroosiyo kelib chiqishi bo'lgan mintaqadan mintaqaga aylantirilishi bilan bog'liq. asosan Sharqiy Osiyodan kelib chiqqan. [14]

Din

Din [1] Taxminan aholi soni Aholi markazi
Sunniy islom 103 000 000 [15] [16] [17] [18] [19] [20] Mintaqaning janubi va sharqi: Tojikiston, Turkmaniston, Qirg'iziston, O'zbekiston, Afg'oniston, Sharqiy Shinjon va Janubiy Qozog'iston .(eng zich Afg'oniston va O'zbekistonda )
Buddizm 9 084 000 [21] [22] [23] [24] Rossiyada 500 ming, Shinjonda 8,44 million, Qozog'iston va Afg'onistonda 140 ming kishi; ( Mo'g'ullar, koreyslar, daurlar, mongurlar, tunguslar, tibetliklar, tuvalar, yugurlar )
Shia islom 4 000 000 Hazoralar, Markaziy Afg'oniston
Sharqiy xristianlik 4 000 000 Asosan Shimoliy Qozog'istonda muhim jamoalar mintaqadagi qolgan to'rt Sovet respublikalarida ham joylashgan.
Ateizm va dinsizlik 2 500 000+ Butun mintaqa bo'ylab
G'arbiy xristianlik 510 000 Qozog'iston
yahudiylik 27 500 O'zbekiston
Zardushtiylik 10 000 Tarixiy jihatdan Afg'oniston

Bibliografiya

  • Guarino-Vignon, P., Marchi, N., Bendezu-Sarmiento, J. va boshqalar. Markaziy Osiyo janubidagi temir davridan beri hind-eron tilida so'zlashuvchilarning genetik uzluksizligi. Sci Rep 12, 733 (2022). https://doi.org/10.1038/s41598-021-04144-4

Havolalar

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "cia.gov" defined multiple times with different content
  2. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  3. ↑ Foltz, Richard. A History of the Tajiks: Iranians of the East. Bloomsbury Publishing, 2019 — 1 bet. ISBN 978-1784539559. 
  4. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  5. ↑ 5,0 5,1 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  6. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  9. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  10. ↑ Heyer, Evelyne; Balaresque, Patricia; Jobling, Mark A.; Quintana-Murci, Lluis; Chaix, Raphaelle; Segurel, Laure; Aldashev, Almaz; Hegay, Tanya (2009). "Genetic diversity and the emergence of ethnic groups in Central Asia". BMC Genetics 10: 49. doi:10.1186/1471-2156-10-49. PMID 19723301. PMC 2745423. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2745423. "Our analysis of uniparental markers highlights in Central Asia the differences between Turkic and Indo-Iranian populations in their sex-specific differentiation and shows good congruence with anthropological data." 
  11. ↑ González-Ruiz, Mercedes; Santos, Cristina; Jordana, Xavier; Simón, Marc; Lalueza-Fox, Carles; Gigli, Elena; Aluja, Maria Pilar; Malgosa, Assumpció (2012). "Tracing the Origin of the East-West Population Admixture in the Altai Region (Central Asia)". PLOS ONE 7 (11): e48904. doi:10.1371/journal.pone.0048904. PMID 23152818. PMC 3494716. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3494716. 
  12. ↑ Chaix, Raphaëlle; Quintana-Murci, Lluís; Hegay, Tatyana; Hammer, Michael F.; Mobasher, Zahra; Austerlitz, Frédéric; Heyer, Evelyne (2007). "From Social to Genetic Structures in Central Asia". Current Biology 17 (1): 43–48. doi:10.1016/j.cub.2006.10.058. PMID 17208185. 
  13. ↑ Uchiyama, Junzo; Gillam, J. Christopher; Savelyev, Alexander; Ning, Chao (2020). "Populations dynamics in Northern Eurasian forests: a long-term perspective from Northeast Asia" (en). Evolutionary Human Sciences 2. doi:10.1017/ehs.2020.11. ISSN 2513-843X. https://www.cambridge.org/core/journals/evolutionary-human-sciences/article/populations-dynamics-in-northern-eurasian-forests-a-longterm-perspective-from-northeast-asia/1FF8B5513D3D2598BD8D7C13FA7B0FA6. 
  14. ↑ Damgaard, Peter de Barros; Marchi, Nina; Rasmussen, Simon; Peyrot, Michaël; Renaud, Gabriel; Korneliussen, Thorfinn; Moreno-Mayar, J. Víctor; Pedersen, Mikkel Winther et al. (May 2018). "137 ancient human genomes from across the Eurasian steppes" (en). Nature 557 (7705): 369–374. doi:10.1038/s41586-018-0094-2. ISSN 1476-4687. https://www.nature.com/articles/s41586-018-0094-2. "These historical events transformed the Eurasian steppes from being inhabited by Indo-European speakers of largely West Eurasian ancestry to the mostly Turkic-speaking groups of the present day, who are primarily of East Asian ancestry." 
  15. ↑ Min Junqing.
  16. ↑ Religious Composition by Country, 2010–2050 | Pew Research Center.
  17. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  18. ↑ Mapping the Global Muslim Population.
  19. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  20. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  21. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  22. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  23. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  24. ↑ "The results of the national population census in 2009". 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Markaziy_Osiyo_demografiyasi&oldid=2567820" dan olindi