OMON

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
OMON

OMON nishoni
Faol 1919-yil 5-maydan-hozirgacha
Davlat Rossiya
Tip Maxsus kuchlar tuzilmalari
Rol Terrorizmga qarshi kurash, maxsus qurol operatsiyalari
Xalqaro muhofaza qilinadigan shaxslarni, boshqa o'ta muhim shaxslarni va (yoki) davlat ahamiyatiga ega bo'lgan mulkni himoya qilish

Xalqaro yoki mahalliy VIPlarni himoya qilish, muhim davlat aktivlarini himoya qilish.

Bayramlar 3-oktabr OMON kuni
Janglar Operatsiyalar

 

OMON (ruscha: ОМОН – отряд мобильный особого назначения (Maxsus maqsadli mobil blok); avval ruscha: отряд милиции особого назначения (Militsiyaning maxsus boʻlinmasi) — Rossiya Milliy gvardiyasi tarkibidagi maxsus politsiya boʻlinmalari tizimi. Ilgari Sovet va Rossiya Ichki ishlar vazirliklari (MVD) tuzilmalarida faoliyat yuritgan. 1988-yilda Sovet Militsiyasining maxsus kuchlari boʻlinmasi sifatida tashkil etilgan boʻlib, 1991-yilda Sovet Ittifoqi parchalanishi paytida va undan keyin bir nechta qurolli toʻqnashuvlarda katta rol oʻynagan.

OMON Rossiya Milliy gvardiyasining yana bir maxsus politsiya boʻlimi boʻlgan SOBRga qaraganda ancha katta va yaxshi tanilgan. Zamonaviy sharoitda OMON politsiya guruhi yoki jandarmeriyaga oʻxshash harbiylashtirilgan kuch sifatida xizmat qiladi. OMON boʻlinmalari Belarus, Qozogʻiston, Tojikiston va boshqa postsovet davlatlarida ham mavjud. Biroq, baʼzi postsovet birliklari nomlari va qisqartmalarini oʻzgartirdilar. Rus tilida soʻzlashuvchilar OMON xodimlarini odatda omonovtsy (ruscha: омоновцы) deb atashadi; birlik: omonovyets — ruscha: омоновец).

2016-yil 5-aprelda OMON Rossiyaning yangi tashkil etilgan Milliy gvardiyasi tarkibiga kirdi va oʻz faoliyatini Ichki ishlar vazirligi (MVD) tarkibida tugatdi[1]. MVD Rossiya politsiyasi faoliyatini davom ettirmoqda[2].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maxsus maqsadli militsiya boʻlinmalari 1919-yil 5-mayda Rossiya davlatida Sibir militsiyasi tarkibida tashkil etilgan[3]. Buni Aleksandr Kolchak taʼkidlagan:

“ OMON - davlat tartibi va jamoat tinchligini himoya qilish va tiklash bo'yicha jangovar bo'linma bo'lib, tajribali politsiya xodimlarini tayyorlash uchun Sovet hokimiyatidan ozod qilingan hududlarda militsiyani shakllantirish uchun zaxira bo'lib xizmat qiladi. ”

Bu militsiya boʻlinmalari ochiq urush oʻrnini partizan urushi egallagan joyda ishlagan. Otryad toʻrt piyoda va bitta otli vzvoddan iborat edi[4]. Xodimlar soni 285 kishini tashkil etgan[3]. Oʻsha kunlarda "omonovets" degan narsa yoʻq edi, shuning uchun bu boʻlinmalar "qoʻriqchilar" deb nomlangan[5].

Sovet OMONchilari 1979-yilda, 1972-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlari paytida Myunxen qirgʻini kabi terrorchilik hodisalari boʻlmasligini taʼminlash maqsadida 1980-yilda Moskvada boʻlib oʻtadigan Yozgi Olimpiada oʻyinlariga tayyorgarlik koʻrish maqsadida Sovet politsiyasining birinchi taktik boʻlinmasi tashkil etilgan paytda paydo boʻlgan. Keyinchalik, birlik yuqori xavfli hibsga olishlar, garovga olish inqirozlari va terror aktlari kabi favqulodda vaziyatlarda qoʻllanilishi kerak edi.

Dmitriy Medvedev 2011-yilda Shchyolkovo OMONni tekshirmoqda

Hozirgi OMON tizimi ushbu guruhning davomchisi boʻlib, 1988-yil 3-oktyabrda Moskvada tashkil etilgan va „Militsiya maxsus otryadi“ deb nomlangan[6]. Maxsus politsiya otryadlari koʻpincha Sovet Armiyasining sobiq askarlari va Sovet-Afgʻon urushi faxriylaridan iborat boʻlgan. OMON boʻlinmalari namoyishlarni va bezorilikni nazorat qilish va toʻxtatish, shuningdek, zoʻravonlik bilan bogʻliq favqulodda vaziyatlarga javob berish uchun politsiya vazifasini bajargan. Keyinchalik boʻlinmalar politsiyaning keng koʻlamli vazifalarini, jumladan, kordon va koʻcha patrul harakatlarini, hatto harbiylashtirilgan va harbiy uslubdagi operatsiyalarni oʻz zimmalariga olganlar.

2011-yilda Rossiyada politsiyasi islohotidan soʻng, Rossiya OMON boʻlinmalari nomini oʻzgartiruvchi maxsus maqsadli jamoalar (KON), OMSN (SOBR) esa maxsus maqsadli guruhlar (KSN) deb oʻzgartirilishi kerak edi[7]. Rossiya hududlarida ham hududiy OMON va OMSN boʻlinmalarini oʻz ichiga olgan tezkor qoʻshinlarni joylashtirish uchun maxsus maqsadli markazlar tashkil etilishi eʼlon qilindi. Aslida, barcha politsiya maxsus (maxsus moʻljallangan) boʻlinmalari Ichki ishlar vazirligi[8] — MVDning Tezkor spestnaz va aviatsiya qoʻshinlari markazi (Rossiya tsentr spetsialnogo naznacheniya sil operativnogo reagirovaniya i aviatsii MVD) qoʻmondonligi ostida birlashtirildi.

2012-yil yanvar oyida Rossiyaning OMON nomi Otryad Militsii Osobogo Naznacheniya (Maxsus maqsadli militsiya boʻlinmasi) qisqartmasi saqlanib qolgan holda Otryad Mobilniy Osobogo Naznacheniya (Maxsus maqsadli mobil boʻlinma) deb oʻzgartirildi.

Sovet OMON faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

  • 1991-yil 20-yanvarda Sovet Ittifoqiga sodiq Riga OMONi Latviya Ichki ishlar vazirligiga hujum qildi va 1991-yil yanvar voqealari paytida olti kishini oʻldirdi, bu ichki tergov tomonidan tasdiqlanmadi, Latviya SSR mustaqilligini eʼlon qilganidan keyin amalga oshirilgan toʻntarishga urinish muvaffaqiyatsiz tugadi[9]. Keyinchalik OMONning yetti nafar xodimi Riga tuman sudi tomonidan aybdor deb topilib, ularga sirtdan hukm chiqarildi. Riga OMON qoʻshinlarining bir qismi SSSRga va ularning sodiqlik qasamyodiga sodiq qoldi. Boʻlinma barcha oʻq-dorilar, transport vositalari va oʻqotar qurollar bilan havo kuchlari tomonidan Rossiyaning Riga shahridan Tyumenga evakuatsiya qilindi va mahalliy Tyumen OMON bilan birlashtirildi.
  • 1991-yil yanvar-iyul oylarida yangi mustaqil boʻlgan Litva Respublikasining chegara postlariga bir qator hujumlar uyushtirildi. Bu Riga OMONiga tegishli boʻlgan qurolsiz bojxonachilar va boshqa odamlarning (shu jumladan Vilnyus OMONning sobiq aʼzolari) oʻlimiga olib keldi[10]. Ayrim manbalarga koʻra, oʻsha davrda Sovet rahbari Mixail Gorbachyov boʻlinma ustidan nazoratni yoʻqotgan. Koʻp yillar davomida Litva ushbu voqealarda gumon qilingan shaxslar Litvada sud qilinishini talab qilishda davom etdi; bir gumondor 2008-yilning noyabr oyida Latviyada hibsga olingan.
  • 1991-yil aprel-may oylarida Ozarbayjon SSR OMONi va Sovet Armiyasining Togʻli Qorabogʻ avtonom viloyatidagi armanlarning tartibsiz boʻlinmalariga qarshi oʻtkazgan "Ring" operatsiyasi asosan armanistonlik fuqarolarning 40 oʻlimiga va 10 mingga yaqin etnik armanlarning majburiy koʻchirilishiga olib keldi. Keyingi hujumlarda yana bir necha arman tinch aholi halok boʻlgan; boshqalar zoʻrlash holatlarini oʻz ichiga olgan zoʻravonlikdan aziyat chekkanlar. Bu hududda davom etayotgan janglarda 1991-yil sentabrida oʻn toʻrt Ozarbayjon OMON aʼzosi va bir arman harbiylashtirilgan jangari halok boʻlganligi xabar qilingan[11].
  • 1991—1993-yillardagi Gruziya fuqarolar urushi oldidan Gruziya SSR OMON va birinchi Gruziya prezidenti Zviad Gamsaxurdiyaning muxoliflari oʻrtasida shiddatli va tez-tez qurolli toʻqnashuvlar sodir boʻlgan. 1991-yil sentyabr va oktyabr oylarida sodir boʻlgan toʻqnashuvlarda har ikki tomondan 11 nafar jangchi, jumladan Gruziya OMON aʼzolari va oddiy militsiya ofitserlari halok boʻlgan. OMON qurolsiz namoyishchilarga qarata oʻq uzgani haqida ham iddaolar bor[11].

Sovet Ittifoqidan keyingi OMON faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sankt-Peterburg, Mars maydoni. 2017-yil 12-iyun, miting paytida OMON
  • Ozarbayjon Respublikasi Qurolli Kuchlari tashkil etilishidan oldin Togʻli Qorabogʻdagi janglarning asosiy qismi Ozarbayjon tomonida postsovet OMON boʻlinmalari va tartibsiz kuchlar tomonidan olib borilgan. Bunga 1992-yil 25-fevraldagi Xoʻjayli qirgʻinidan oldin Ozarbayjon OMON qoʻshinlari va qurollangan koʻngillilar guruhi tomonidan Xoʻjayli qishlogʻini Armaniston va Rossiya armiyasi kuchlariga qarshi himoya qilish kiradi; ishtirok etgan guruhning aksariyati bir necha yuzlab boshqa ozarbayjonlar, asosan tinch aholi vakillari bilan birga halok boʻlgan.
  • Sxinvali ichki ishlar boʻlinmasi militsiya ofitserlari guruhi tomonidan tashkil etilgan Janubiy Osetiya maxsus OMON 1992-yil aprel oyida Janubiy Osetiya urushi boshlanishida separatistlar tomonida eng jangovar kuch boʻlgan.
  • Tojikistonda fuqarolar urushi mahalliy OMON 1992-yil may oyida Nabiyevga qarshi namoyishchilar tarafiga oʻta boshlaganidan keyin boshlandi[12]. Mamlakatdagi ozchilikni tashkil etuvchi Pomir xalqi asosan Birlashgan tojik muxolifatini qoʻllab-quvvatlagan va shu sababli 1992—1993-yillardagi urushning birinchi qonli bosqichida hukumatparast kuchlar tomonidan qirgʻinlar nishoniga olingan. Tojikiston MVD va uning OMON qoʻmondonligining muhim qismi asosan pomiriylardan iborat boʻlib, ular oʻldirilgan yoki Togʻli Badaxshonga qochishga majbur boʻlgan[13].
  • Shimoliy Osetiya OMONi 1992-yilda Rossiyadagi qisqa, ammo shafqatsiz Sharqiy Prigorodniy mojarosida qatnashgan. Ular yuzlab mahalliy ingushlarni oʻldirishgan. Xabar qilinishicha, Osetiya OMONi „tinchlikni saqlash“ maqsadida mintaqaga rasman kirgan Rossiya federal armiyasi tanklari tomonidan oʻqqa tutilgan Ingush qishloqlari aholisini qirgʻin qilgan[14].
  • 1992-yildagi Dnestrboʻyi urushidan keyin bir necha yuqori martabali sobiq OMON va KGB zobitlari Moldovaning rossiyaparast separatistik mintaqasi Dnestrboʻyida yuqori lavozimlarni egallashdi. 1991-yilda Latviya hukumatiga qarshi hujumlarni boshqargan va Interpol qidiruviga berilgan sobiq Riga OMON-mayori Vladimir Antyufeyev oʻzini „general Vadim Shevtsov“ deb oʻzgartirdi va Dnestrboʻyi davlat xavfsizligi va razvedka vaziri boʻldi. Shuningdek, u oʻzini oʻzi eʼlon qilgan respublikaning uyushgan jinoiy kontrabanda reketlarini ham nazorat qilgani aytiladi[15][16][17]. 2012-yilda Dnestrboʻyi KGB „davlat vakolatlarini suiisteʼmol qilganlikda gumon qilinayotgan Vladimir Antyufeevga nisbatan jinoiy ish qoʻzgʻatganini“ eʼlon qildi.
  • Moskva OMONi va boshqa shaharlardan olib kelingan boʻlinmalar 1993-yilgi Rossiya konstitutsiyaviy inqirozi paytida Yeltsinga qarshi namoyishchilar bilan toʻqnashgan va Rossiya Oliy Kengashining (oʻsha paytdagi Rossiya parlamenti) baʼzi deputatlarini kaltaklashgan.
OMON 2010-yilda Moskvada Rossiya Konstitutsiyasining 31-moddasi (yigʻilishlar erkinligi) himoyasi boʻyicha norozilik aksiyasini bostirish
  • OMON muxolifatning bir qancha mitinglarini, jumladan, 2006-yildan beri oʻtkazilgan „Dissentlar“ yurishlarini tarqatib yubordi, bu politsiya zoʻravonligi, jumladan, haddan tashqari kuch ishlatish va ishtirokchilarning oʻzboshimchalik bilan hibsga olinishi haqidagi xabarlarni keltirib chiqardi. 2007-yilda OMONning tinch namoyishchilarga qarshi shafqatsiz harakatlari va muxolifat vakillarining hibsga olinishi Yevropa Ittifoqi institutlari va hukumatlari tomonidan qattiq tanqid qilingan.
  • 2006-yil 24-martda Belarus OMONi Minskning Oktyabr maydonidagi muxolifatning chodir lageriga hech qanday provokatsiyalarsiz bostirib kirib, Aleksandr Lukashenko rejimiga qarshi tinch jinslar inqilobini zoʻravonlik bilan yakunladi. Hujum natijasida minglab odamlar kaltaklangan, yuzlab odamlar, jumladan, muxolifatning prezidentlikka nomzodi Alaksandr Kazulin ham hibsga olingan[18].
  • 2008-yilning fevralida Tojikiston OMON qoʻmondoni Oleg Zaxarchenko Gʻarmda munozarali sharoitda sobiq muxolifat jangchilaridan tashkil topgan uyushgan jinoyatchilikka qarshi politsiya boʻlinmasi bilan otishmada halok boʻlgan[19]. 2009-yilda Tojikistonning sobiq ichki ishlar vaziri Mahmadnazar Solihov ushbu ish boʻyicha hibsga olinmaslik uchun oʻz joniga qasd qilgan; Solihovning oilasi uni siyosiy tozalash natijasida oʻldirilganini daʼvo qilmoqda[20].
  • Janubiy Osetiya separatisti OMON avgust oyida, 2008-yil Janubiy Osetiya urushi paytida Gruziya Qurolli kuchlariga qarshi janglarda qatnashgan va bosib olingan etnik gruzin qishloqlarida tinch aholiga nisbatan „alohida shafqatsizlik“da ayblangan. Keyinchalik, Janubiy Osetiya OMON qiruvchilari shartnoma boʻyicha askar sifatida ushbu hududdagi Rossiya muntazam kuchlari tarkibiga kiritildi va oʻta bahsli Axalgori zonasida joylashtirilishda davom etdi[21].
  • 2012-yildan buyon Tojikistonda Rossiya-AQSh taʼlimidan oʻtgan[22] OMON boshligʻi Gulmurod Halimov 2015-yilda gʻoyib boʻldi[23]. U Suriyadagi Iroq va Shom Islom Davlati (IShID) safiga oʻtgan va Amerika shaharlariga hujum qilish bilan tahdid qilgan[24]. Halimovga Tojikiston hukumati tomonidan davlatga xiyonatda ayblanib qidiruv eʼlon qilingan[25].

Chechenistondagi mojaro[tahrir | manbasini tahrirlash]

OMON 1994—1996-yillardagi Birinchi Chechen urushida faol ishtirok etgan, unda OMON koʻpincha turli xil xavfsizlik va yengil piyoda askarlari rollarida, xususan, mashhur „tozalash“ (zachistka) operatsiyalarida ishlatilgan[26]. Urushdan oldin Chechenistonning ayirmachi hukumati boʻlgan Ichkeriya Chechen Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligiga (MVD) tegishli OMON tuzilmasi ham mavjud edi. Mustaqil Chechenistonda urushdan oldin OMON bataloni boʻlgan, lekin u jangovar tayyorgarlikdan oʻtmagan[27] va parchalanishdan oldin uyushgan kuch sifatida muhim rol oʻynamagan. Qurolli toʻqnashuv paytida Rossiyaning deyarli har bir shahri muntazam ravishda uch yoki toʻrt oylik gastrol safarlariga militsiya guruhlarini, koʻpincha OMON aʼzolarini joʻnatib turardi. Chechen Respublikasining Moskvaparast maʼmuriyati ham oʻzining OMON otryadlarini tuzgan. 1996-yil fevral oyida Novosibirskdan kelgan oʻttiz yetti nafar rus OMON zobitlari Kizlyar-Pervomayskoye garovi inqirozi paytida chechen jangarilari Salman Raduyev va Xunkar-Pasha Israpilovga taslim boʻlishgan[28].

OMON Ikkinchi Chechen urushida ham qatnashgan. OMON kuchlari mojaroda jiddiy yoʻqotishlarga duch kelgan, jumladan, 2000-yil mart oyida Berezniki va Permdan koʻplab harbiy xizmatchilarning oʻlimi (jumladan, toʻqqiz nafari qoʻlga olingan va qatl etilgan)[29], 2000-yil iyulida Argun shahrida kamida yigirma besh rusning oʻlimiga sabab boʻlgan xudkush portlash. Chelyabinskdagi OMON bazasi[30] va 2002-yil aprelda Grozniy markazida yigirma bir chechen OMON askarini oʻldirgan mina hujumi ham yoʻqotishlarga kiradi. Chechenistonda nazorat va tartib-intizom shubhali boʻlib qolgan. U yerda OMON aʼzolari bir qancha halokatli hodisalarni sodir etgani maʼlum. 2000-yil 2-martda Podolskdan kelgan OMON Sergiyev Posaddan Grozniydagi OMON kolonnasiga hujum qilganda kamida yigirma[31] kishi halok boʻlgan. Boshqa voqealar qatorida, 2000-yil noyabr oyida bir necha chechen OMON harbiy xizmatchilari Grozniyda rus harbiy xizmatchilari tomonidan oʻgʻirlab ketilgan va qatl etilgan[32]. Checheniston OMON aʼzolari Checheniston va Ingushetiya chegarasida ingush politsiyasi bilan otishmada qatnashgan, natijada sentyabr oyida sakkiz kishi halok boʻlgan. 2006-yilda[33] Ramzan Qodirov nazoratidagi mahalliy OMON Grozniydagi Kakiyevning Spetsnaz GRU harbiy qismiga qarashli bir guruh raqib chechenlar bilan toʻqnashib ketdi, natijada 2007-yilda kamida besh kishi halok boʻldi. 

OMON tez-tez mojarolar davomida inson huquqlarini qattiq poymol qilishda[34] jumladan, tinch aholini oʻgʻirlash, qiynoqqa solish, zoʻrlash va oʻldirishda ayblangan. 2000-yilga kelib, Chechenistondagi xalqaro tashkilotlar tomonidan qayd etilgan bunday jinoyatlarning asosiy qismi OMON tomonidan yoki uning ishtirokida sodir etilgan[35]. Moskva viloyatida OMON 1995-yil aprel oyida Samashki qishlogʻida boʻlib oʻtgan hujumda ishtirok etdi, bu yerda federal MVD kuchlari tomonidan olib borilgan keng koʻlamli shafqatsiz tozalash operatsiyasi paytida 300 ga yaqin tinch aholi halok boʻldi. 1999-yil dekabr oyida yoʻlni toʻsib qoʻyish punktida boʻlgan nomaʼlum OMON aʼzolari Grozniy qamalidan qochgan qirqqa yaqin qochqinni otib oʻldirdi[36]. Sankt-Peterburglik OMON[37] 2000-yil fevralida Novye Aldi qirgʻini ortida turgan boʻlib, unda kamida oltmish nafar tinch aholi oʻgʻirlab ketilgan, keyin esa Grozniy qulagandan keyin rus qoʻshinlari tomonidan oʻldirilgan[38]; bir ofitser, Sergey Babin 2005-yilda ish boʻyicha jinoiy javobgarlikka tortilishi kerak edi, biroq u gʻoyib boʻldi[39][40]. 2006-yil aprel oyida Inson huquqlari boʻyicha Yevropa sudi Rossiyani 2000-yil mart oyida Grozniyda rus OMON tomonidan xavfsizlik tekshiruvi chogʻida hibsga olinganidan soʻng bedarak yoʻqolgan chechen Shaxid Baysayevning majburan gʻoyib boʻlishida aybdor deb topdi. 2007-yilda Xanti-Mansi avtonom okrugi OMON zobiti Sergey Lapin 2001-yilda Grozniyda chechen yigitini oʻgʻirlab ketish va qiynoqlarga solish aybi bilan hukm qilingan. Chechenistondagi mojaro bilan bogʻliq voqeada, shuningdek, OMONning bir necha zobitlari 2007-yil may oyida Stavropolda mahalliy chechenni irqiy sabablarga koʻra oʻldirishda yordam berish orqali etnik zoʻravonlik toʻlqinini boshlaganlikda ayblangan[41].

Iagova Shohidlarini taʼqib qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yilda OMON xodimlari Irkutskdagi Iagovaning Shohidlarini boshqa aʼzolar haqida maʼlumot berish maqsadida qiynoqqa solishgan[42].

Rossiya-Ukraina urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Baʼzi OMON boʻlinmalari 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishida qatnashgan, u yerda ular Kiyev qoʻlga kiritilgandan keyin tartibsizliklarni tarqatish va fuqarolar tartibsizliklarini nazorat qilish uchun rejalashtirilgan edi. Kiyevni qoʻlga kirita olmaganligi sababli, SOBRning baʼzi missiyalari keraksiz boʻlib qoldi, ular harbiy janglarda qatnashishdi va uning bir qismi harbiy harakatlar paytida halok boʻldi yoki Ukraina Qurolli Kuchlari tomonidan asirga olindi[43].

Bir guruh OMON zobitlari Ukrainada jang qilishdan bosh tortgani uchun ishdan boʻshatilganidan keyin noqonuniy ravishda ishdan boʻshatilganI uchun sudga murojaat qilmoqda[44]. 2022-yil 28-sentabr kuni Ukraina Bosh prokurori va Ukraina Milliy politsiyasi OMON va Rosgvardiya xodimlarining Hostomel jangi vaqtida tinch aholiga qarata oʻq uzgani aks etgan videokuzatuv tasvirlarini eʼlon qildi[45][46][47].

Rossiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Rossiya prezidenti Dmitriy Medvedev va ichki ishlar vaziri Rashid Nurgaliyev 2011-yilda Bryansk OMON bazasiga tashrif buyurishdi.

Rossiyada har bir viloyatda, shuningdek, koʻplab yirik shaharlarda OMON boʻlimi mavjud. 2016-yildan boshlab OMON boʻlinmalari oʻzining hududiy okrug qoʻmondonliklari tarkibida toʻgʻridan-toʻgʻri Milliy gvardiya kuchlari qoʻmondonligiga boʻysunadi va ular Ichki ishlar vazirligining politsiya kuchlarini qoʻllab-quvvatlash maqsadida joylashtirilishi kutilmoqda. Turli manbalardan olingan maʼlumotlarga koʻra, 1990-yillarda mamlakat boʻylab aholi punktlari va transport markazlarida 10 500 dan 15 000 gacha OMON aʼzolari boʻlgan.  2007-yilga kelib ularning soni rasman butun mamlakat boʻylab 20 000 ga koʻtarildi; Rossiyadagi eng yirik OMON boʻlinmasi — Moskva OMON, 2000 dan ortiq aʼzoga ega. Aksariyat OMON zobitlari taxminan qirq besh yoshda nafaqaga chiqadilar.  Ularga baʼzan xizmatlari uchun ham haq toʻlanmagan. Masalan, 2001-yilda Moskvadagi ellikka yaqin OMON aʼzosi Chechenistondagi bir oylik jangovar harakatlar uchun maosh olmaganliklarini daʼvo qilib sudga murojaat qilgan[48]. OMON aʼzolaridan yuqori xavfli vaziyatlarda, ayniqsa Chechenistonda va Shimoliy Kavkazning boshqa joylarida foydalanish koʻpincha guruh aʼzolarini janglarda yoʻqotishiga olib keladi. 

Uskunalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

OMON guruhlari AK-74 avtomati, AKS-74U karabinli avtomati, 9A-91 ixcham avtomati va PP-19 Bizon avtomati, Makarov toʻpponchasi, Stechkin avtomati va MP — 443 Grach yoki GSh-18ni oʻz ichiga olgan keng turdagi oʻqotar qurollardan foydalanadi. OMON boʻlinmalari odatda maxsus operatsiyalar paytida va urush zonalarida Rossiya Yengil piyoda askarlari tomonidan qoʻllaniladigan boshqa qurollardan foydalanishi mumkin, masalan: PK pulemyoti, GP-25 avtomati yoki GM-94 nasosli granata otish moslamasi, RPG seriyali granata otish moslamalari va Dragunov va Vintorez oʻq otish uchun moʻljallangan miltiqlar. Chiqarilgan himoya vositalarining turi Milliy gvardiyaning oddiy boʻlinmalari bilan taqsimlanadi. Bagariy zirhlari eski Kora-Kulonning oʻrnini bosadigan oddiy koʻrinishdir, ZSH 1-2 esa chiqarilgan asosiy kaska boʻlib, eski Kolpak faqat qoʻzgʻolon paytida ishlatiladi. Ularni baʼzan „OMON askarlari“ deb ham atashadi[49].

Moskva OMON „Lavina-Uragan“ (Koʻchki-Dovul) tartibsizliklarni nazorat qilish vositasi.

Tartibsizlik politsiyasi sifatida OMON koʻpincha oʻzini himoya qilish va boshqalarga hujum qilish uchun maxsus jihozlardan foydalanadi. Qoʻzgʻolon vositalari odatda shaxsiy zirh, tayoqlar, qoʻzgʻolon va taktik qalqonlar va qoʻzgʻolon kasklarini oʻz ichiga oladi. OMON shuningdek, suv toʻplari, qalampir purkagichi, koʻzdan yosh oqizuvchi gaz, shimgichli granatalar, toʻpponchalar, miltiqlar va rezina oʻqlar, shovqinli granatalar va uzoq masofali akustik qurilmalarni oʻqqa tutuvchi maxsus qurollarni ham qoʻllaydi. 

Transporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

OMON avtomashinalariga maxsus jihozlangan furgonlar, avtobuslar va har xil turdagi yuk mashinalari (koʻpincha zirhli va baʼzan oʻrnatilgan pulemyotlar bilan jihozlangan), shuningdek GAZ Tigr, BTR-60, BTR-70 va BTR-80 kabi cheklangan miqdordagi zirhli transport vositalari kiradi.

Xizmat kiyimlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

G‘ulonov yurishida aʼzolar
Sankt-Peterburg OMON aʼzolari

OMONning bosh kiyimlari qora beretlar deb ataladi, ular dengiz piyodalarida ham foydalaniladi.

RosGvard tarkibiga kiruvchi OMON ATACS LE koʻk/kulrang formaga oʻtmoqda, ammo birliklar hali ham anʼanaviy Noch-91 formasida qora, koʻk yoki kulrang Tigerstripe kamuflyajida koʻrinadi[51]. Rossiya armiyasi va ichki qoʻshinlarining turli xil kiyimlari[51] koʻpincha (qora) balaklava niqoblari va / yoki dubulgʻalari bilan ajralib turadi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Sliwa, Zdzislaw. The Russian National Guard: A Warning or a Message?. Centre for Security and Strategic Research, 2018 — 20 bet. 2019-yil 12-mayda qaraldi. 
  2. ↑ MVD Rossii[sayt ishlamaydi] — „Segodnya ot raboti MVD zavisyat mnogie aspekti povsednevnoy jizni grajdan. Organi vnutrennix del zanimayutsya obespecheniem poryadka na ulitsax, predotvraщeniem i raskritiem prestupleniy, zaщitoy i oxranoy chastnoy sobstvennosti, gosudarstvennix i kommercheskix obyektov. Podrazdeleniya MVD boryutsya za bezopasnost na dorogax strani, obespechivayut provedenie massovix meropriyatiy, dnem i nochyu prixodyat na pomoщ grajdanam v chrezvichaynix situatsiyax. Ot ministra do uchastkovogo Ministerstvo vnutrennix del — na straje interesov grajdanina, zakona i obщestva.“
  3. ↑ 3,0 3,1 Агалаков. „Отряды ОМОНа создал адмирал Колчак“. nsk.aif.ru (8-fevral 2012-yil). Qaraldi: 30-sentabr 2020-yil.
  4. ↑ „Милиция адмирала Колчака | Back in the USSR“. maxpark.com. Qaraldi: 30-sentabr 2020-yil.
  5. ↑ „Милиция другого цвета | Biblioteka sibirskogo kraevedeniya“. bsk.nios.ru. Qaraldi: 30-sentabr 2020-yil.
  6. ↑ Министерство Внутренних ДелРоссийской Федерации. „MVD website, history“. Mvd.ru. 24-fevral 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-fevral 2014-yil.
  7. ↑ Moscow News, 22 August 2011: Retooling Russiaʼs Riot Police (Wayback Machine saytida 12-oktabr 2011-yil sanasida arxivlangan)
  8. ↑ „Police spetsnaz reforms 2011“. Agentura.ru. 2-dekabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-noyabr 2013-yil.
  9. ↑ BBC News, 27 March 2007: Timeline: Latvia
  10. ↑ Pasienio apsaugos tarnyba // Fight for Independence 1990-1991 (Wayback Machine saytida 17-iyul 2011-yil sanasida arxivlangan) (English)
  11. ↑ 11,0 11,1 Human Rights Watch World Report 1992: Events of 1991. Human Rights Watch, 1991 — 532 bet. ISBN 9781564320537. 23-fevral 2014-yilda qaraldi. 
  12. ↑ From Promise to Practice. Lynne Rienner Publishers, 2003 — 276 bet. 23-fevral 2014-yilda qaraldi. 
  13. ↑ Denber, Rachel. Human Rights in Tajikistan: In the Wake of Civil War – Rachel Denber, Barnett R. Rubin, Jeri Laber, 8-iyun 1993-yil. ISBN 9781564321190. 23-fevral 2014-yilda qaraldi. 
  14. ↑ Huntington, Samuel P.. The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order – Samuel P. Huntington, 31-may 2007-yil. ISBN 9781416561248. 24-fevral 2014-yilda qaraldi. 
  15. ↑ Russia and the New States of Eurasia: The Politics of Upheaval – Karen Dawisha. Cambridge University Press, 28-yanvar 1994-yil — 183 bet. 3-mart 2014-yilda qaraldi. 
  16. ↑ Galeotti, Mark (2004). „The Transdnistrian Connection: Big Problems from a Small Pseudo-state“. Global Crime (polyakcha). 6-jild, № 3–4. Academia.edu. 398–405-bet. doi:10.1080/17440570500277359. Qaraldi: 3–mart 2014–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  17. ↑ Wines, Michael. „Trans-Dniester 'Nation' Resents Shady Reputation – New York Times“. The New York Times (5-mart 2002-yil). Qaraldi: 3-mart 2014-yil.
  18. ↑ TIME, 25 March 2006: Belarus: 'They Knocked My Husband Down and Dragged Him Away'
  19. ↑ IWPR Central Asia – Central Asia. „Murder Invokes Ghosts of Tajikistan's Past – Institute for War and Peace Reporting – P220“. Iwpr.net. 2014-yil 28-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-fevral 2014-yil.

    „Tajikistan: The opposition braces itself for clashes with the regular army – Ferghana Information agency, Moscow“. Enews.fergananews.com (4-fevral 2008-yil). 25-iyun 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-fevral 2014-yil.
  20. ↑ „Tajikistan: Former Interior Minister Commits Suicide to Preempt Arrest, Officials Insist“. EurasiaNet.org (17-iyun 2009-yil). Qaraldi: 24-fevral 2014-yil.
  21. ↑ Imedi TV, 16 October 2008: Ossetian militiamen join Russian regular army (trans. BBC Monitoring)
  22. ↑ „U.S. Trained Tajik IS Recruit“. Qaraldi: 25-sentabr 2016-yil.
  23. ↑ „Mystery of Missing Tajik OMON Commander Deepens“. Qaraldi: 25-sentabr 2016-yil.
  24. ↑ „The U.S.-trained commander of Tajikistan's special forces has joined the Islamic State“. The Washington Post. Qaraldi: 25-sentabr 2016-yil.
  25. ↑ „Tajik Police Officer Wanted For Treason“. Qaraldi: 25-sentabr 2016-yil.
  26. ↑ Human Rights Watch, February 1995: Russia: Three Months of War in Chechnya
  27. ↑ „Dalkhan Khozhaev“. 2008-yil 8-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-fevral 2014-yil.
  28. ↑ The Independent, 20 January 1996: Fog of battle clouds Pervomayskoyeʼs ugly truth
  29. ↑ The Sunday Times (UK), 9 April 2000: Chechens wipe out Russiaʼs top troops (Center for Defense Information)
  30. ↑ People's Daily, 3 July 2000: Chechen Truck Bomb Kills at Least 25 Russians
  31. ↑ The Independent, 15 January 2002: Russia invented ambush by Chechens to hide friendly-fire massacre
  32. ↑ European Court of Human Rights, 2007-11-15: CASE OF KUKAYEV v. RUSSIA
  33. ↑ The Moscow Times, 14 September 2006: 7 Dead in Police-OMON Battle
  34. ↑ The Washington Post, 2 June 2000: Civilian Massacre Fits Pattern Of Earlier Human Rights Abuse (Wayback Machine saytida 2022-10-12 sanasida arxivlangan)
  35. ↑ Institute for War and Peace Reporting, 5 April 2000: Chechens Rub Salt in Old Wounds
  36. ↑ The Independent, 6 December 1999: Rebels inflict heavy losses as Russian forces close on Grozny
  37. ↑ Institute for War and Peace Reporting, 9 August 2007: Chechen Massacre Survivors See Justice
  38. ↑ Human Rights Watch, June 2000: FEBRUARY 5: A DAY OF SLAUGHTER IN NOVYE ALDI
  39. ↑ Los Angeles Times, 3 July 2005: An Unlikely Antiwar Hero for Russians
  40. ↑ „Prague Watchdog – Crisis in Chechnya – ECHR on Russian war crimes: responses from Moscow and Grozny“. www.watchdog.cz. Qaraldi: 24-avgust 2020-yil.
  41. ↑ Radio Free Europe/Radio Liberty, 7 June 2007: Russia: Ethnic Tensions Mounting In Restive Stavropol
  42. ↑ Service. „RUSSIA: "Unjustified, unmotivated cruelty against peaceful, unresisting believers"“. www.forum18.org. Qaraldi: 2-mart 2022-yil.
  43. ↑ „'Sent As Cannon Fodder': Locals Confront Russian Governor Over 'Deceived' Soldiers In Ukraine“ (inglizcha). RadioFreeEurope/RadioLiberty. Qaraldi: 21-aprel 2022-yil.
  44. ↑ „Russian riot police sue after being sacked for refusing to fight“ (27-mart 2022-yil). Qaraldi: 28-mart 2022-yil.
  45. ↑ „Ukraine charges Russian soldiers alleged to have shot at civilian cars“. TheGuardian.com (28-sentabr 2022-yil).
  46. ↑ „Five russian servicemen were notified of suspicion of shooting cars with civilians in Hostomel“. YouTube.
  47. ↑ „11 вбитих та 15 поранених на Київщині: оголошено підозру військовим рф, які розстрілювали людей“. YouTube.
  48. ↑ Gazeta.ru, 27 June 2003: Moscow policemen want Chechen money (Wayback Machine saytida 17-yanvar 2018-yil sanasida arxivlangan)
  49. ↑ Google: „OMON soldiers“ search results
  50. ↑ This vehicule is coloqually known as "avtozak" (Russian автозак, short from (наряд) автомобильного заключения - "mobile detention (unit)")
  51. ↑ 51,0 51,1 „Suit "Night 91M"“. 6-iyul 2022-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-oktabr 2022-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Vikiomborda OMON
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=OMON&oldid=3902378" dan olindi