Osiyoda islom

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Osiyoga Islom dini VII asrlarda, paygʻambar Muhammad hayotligida kirib kelgan. 2020-yilgi statistik maʼlumotlarga koʻra, Osiyodagi musulmonlarning umumiy soni 1,3 milliardga yaqinni tashkil etadi. Islom dini Osiyoda eng keng tarqalgan din hisoblanadi. Butun dunyo boʻyicha Osiyo dunyodagi eng koʻp musulmon aholi istiqomat qiluvchi qitʼa sanalib[1], butun dunyo musulmonlarining qariyb 62 foizi aynan shu qitʼada yashaydi. Indoneziya, Pokiston, Hindiston va Bangladesh kabi mamlakatlar esa eng koʻp musulmon aholiga ega davlatlar sanalishadi. Gʻarbiy Osiyo, Markaziy Osiyo, Janubiy Osiyo va Janubi-Sharqiy Osiyo hududlari, ayniqsa, musulmon aholiga ega muhim mintaqalardir. Islom tarixining eng boshidan buyon Osiyo qitʼasida, xususan, Gʻarbiy va Janubiy Osiyoda koʻplab islom tarafdorlari yashab kelishgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Islom dinining Arabiston yarimorolidan tashqarida va qitʼaning boshqa qismlarida keng tarqalishi Gʻarbiy Osiyoni Xitoy bilan bogʻlovchi keng savdo yoʻllari bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.

Barmakiylar oilasi Abu Muslim Harakatining Umaviylarga va As-Saffohga qarshi dastlabki tarafdori edi. Bu Xolid ibn Barmakiyga katta taʼsir koʻrsatadi, uning oʻgʻli Yahyo ibn Xolid (vafoti: 806) xalifa al-Mahdiy (hukmronligi: 775—785) va Horun ar-Rashidning (hukmronligi 786—809) vaziri boʻlgan. Yahyoning oʻgʻillari al-Faxl va Jaʼfar (767—803) Horun ar-Rashidning qoʻl ostida yuqori lavozimlarda ishlaganlar. Barmakiylarning koʻplab vakillari ilm-fan homiylari va namoyondalari boʻlishgan, bu esa qoʻshni Gundishapur akademiyasidan arab dunyosiga hind ilmi va ilm-fanining tarqalishiga katta yordam bergan. Barmakiylar Jobir ibn Xayyom va Jabril ibn Buxtishu kabi olimlarga homiylik qilganlar. Bagʻdodda ilk bor qogʻoz fabrikasining tashkil etilishida ham ularning katta hissasi bor. Barmakiylarning oʻsha davrdagi kuchi "Ming bir kecha kitobi"da oʻz aksini topgan.

Xalifalikning ilk hukmdorlarining aksariyati barmakiylar boʻlgan. Xolid ibn Barmak Mansura, Sind va Bagʻdod shaharlarini bunyod ettirgan. Uning oʻgʻli esa hozirgi Ozarbayjonning hokimi boʻlgan.

Demografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Markaziy Osiyo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Registon va uning uchta madrasasi, Samarqand, Oʻzbekiston
Mamlakat Jami aholi soni Musulmonlar ulushi (foizda) Musulmon aholi soni
 Qozogʻiston 18,744,548 70.2%[2] 13,158,672
 Qirgʻiziston 6,019,480 90.6% 5,194,811
 Tojikiston 8,734,951 98.0%[3] 8,560,251
 Turkmaniston 5,851,466 96.1% 5,459,417
 Oʻzbekiston 32,653,900 96.5%[4] 31,511,013
Markaziy Asia 72,004,345 90.6% 66,884,164

Sharqiy Osiyo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Guanchjoudagi Huaisheng masjidi, Xitoydagi eng qadimgi masjid
Mamlakat Jami aholi soni Musulmonlar ulushi (foizda) Musulmon aholi soni
 Xitoy 1,447 620,350 1,8%[5][6][7] 30,000,000
 Hong Kong 7,448, 900 4,1% 305,404
 Makao 658,900 1,5%[8] 10,000
 Yaponiya 126,420, 000 0,19%[9] 230,000
 Shimoliy Koreya 25,610, 672 0,01%[10] 3,000
 Janubiy Koreya 51,635, 256 0,38%[11] 196,454
 Mongoliya 3,231, 200 5,0% 161,560
 Xitoy Respublikasi 23,577, 488 0,3% 70,732
Sharqiy Osiyo 1,633, 202,416 3,13% 30,977,150

Janubiy Osiyo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Pokistonning Lohur shahridagi Badshahi masjidi Ramazon hayiti paytida. Ushbu yodgorlik Janubiy Osiyodagi ikkinchi tarixiy yirik masjiddir
Mamlakat Jami aholi soni Musulmonlar ulushi (foizda) Musulmon aholi soni
 Afgʻoniston 31,575,018 99,7%[12] 31,260,000
 Bangladesh 165,000,000 90,4% 149,100,000
 Butan 727,145 0,2%[13] 7,000
 Hindiston 1,338,270,000 15,6%[14] 213,000,000
Maldivalar bayrogʻi Maldiv 378,114 100%[15] 378,114
   Nepal 29,218,867 4,4% 1,285,630
 Pokiston 231,085,590 96,50% 200,400,000
 Shri Lanka 21,444,000 9,7% 2,080,068
Janubiy Osiyo 1,799,355,755 32,43% 601,939,417

Janubi-Sharqiy Osiyo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mamlakat Jami aholi soni Musulmonlar ulushi (foizda) Musulmon aholi soni
 Bruney 460,345 82,7% 380,705
 Kambodja 16,204,486 2%[16] 312,540
 Sharqiy Timor 1,291,358 0,3% 4,000
 Indoneziya 266,500,000 86,7%[17] 231,070,000
 Laos 7,126,706 0,1% 8,000
 Malayziya 32,730,000 63,5% 20,623,140
 Myanma 55,123,814 4,15% 2,300,000
 Filippin 112,018,293 11%[18][19] 12,322,012
 Singapur 5,888,926 15,6% 918,672
 Tailand 68,414,135 5,0% 3,420,706
 Vyetnam 96,160,163 0,1%[20] 196,000
Janubi-Sharqiy Osiyo 679,726,700 40,8% 277,346,378

Gʻarbiy Osiyo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kaʼba, Makka shahridagi Masjid al-Haramning ichida joylashgan, Saudiya Arabistonida haj ziyoratini ado etayotgan ziyoratchilar, musulmonlar Kaʼbaga yuzlangan holda Allohga ibodat qilishadi
Al-Masjid an-Nabaviy, Madina
Mamlakat Jami aholi soni Musulmonlar ulushi Musulmon aholi
 Armaniston 2,975,000 0,03%[21] 1,000
 Ozarbayjon 10,027,874 96,9%[22] 9,727,038
 Bahrayn 1,496,300 81,2%[23] 1,214,995
 Kipr 854,800 25,4% 217,119
 Gruziya 3,723,464 10,7% 463,062
 Eron 81,871,500 99%[24] 81,052,785
 Iroq 39,339,753 98,0%[25] 38,552,957
 Isroil 8,930,680 17,7% 1,580,730
 Iordaniya 10,261,300 94,0% 9,645,622
 Quvayt 4,226,920 85,0% 3,592,882
 Livan 6,093,509 54,0% 3,200,000
 Ummon 4 651,706 99,0%[26] 4,605,188
 Falastin 4,816,503 93,0%[27] 4,479,347
 Qatar 2,561,643 77,5%[28] 1,985,273
 Saudiya Arabistoni 33,413,660 100,0%[29] 33,413,660
 Suriya 18,284,407 87,0%[30] 15,907,434
 Turkiya 80,810,525 99,8%[31] 80,648,903
 Birlashgan Arab Amirliklari 9,582,340 80,0% 7,665,872
 Yaman 28,915,284 99,5% [32] 28,915,284
Gʻarbiy Osiyo 352,837,168 79,45% 326,869,151

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „The Global Religious Landscape“. Pewforum.org. 2017-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-may.
  2. ↑ „The results of the national population census in 2009“. Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (2010-yil 12-noyabr). 2011-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 21-yanvar.
  3. ↑ „Tajikistan“. U.S. Department of State. Qaraldi: 2015-yil 14-fevral.
  4. ↑ „The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010–2050“. Pew Research (2015-yil 2-aprel). 2018-yil 24-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-aprel.
  5. ↑ „East Asia/Southeast Asia :: China — The World Factbook – Central Intelligence Agency“. www.cia.gov. Qaraldi: 2018-yil 14-dekabr.
  6. ↑ „China Religion Facts & Stats“. www.nationmaster.com. Qaraldi: 2018-yil 14-dekabr.
  7. ↑ Refugees, United Nations High Commissioner for. „Refworld | 2010 Report on International Religious Freedom – China (includes Tibet, Hong Kong, Macau)“ (en). Refworld. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  8. ↑ „MACAU DAILY TIMES - Being a Muslim in Macau: Indonesian community holds triple celebration“ (2013-yil 16-oktyabr). 2013-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  9. ↑ „The number of Muslims in Japan is growing fast“. The Economist (2021-yil 7-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 9-yanvar.
  10. ↑ „Table: Muslim Population by Country“. Pew Research Center (2011-yil 27-yanvar). Qaraldi: 2017-yil 14-mart.
  11. ↑ „"Many Koreans have big misunderstandings about Islam," says a Muslim convert in South Korea“ (2021-yil 31-may). Qaraldi: 2021-yil 28-may.
  12. ↑ „Afghanistan Religion | Afghanistanʼs Web Site“. www.afghanistans.com. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  13. ↑ Pew Research Center’s Religion & Public Life Project: Bhutan (Wayback Machine saytida 2018-11-13 sanasida arxivlangan). Pew Research Center. 2010.
  14. ↑ „Muslim Population in India - Muslims in Indian States“. www.indiaonlinepages.com. 2017-yil 8-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 4-oktyabr.
  15. ↑ „The World Factbook — Central Intelligence Agency“ (en). www.cia.gov. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  16. ↑ „East Asia/Southeast Asia :: Cambodia — The World Factbook – Central Intelligence Agency“. www.cia.gov. Qaraldi: 2018-yil 14-dekabr.
  17. ↑ „Statistik Umat Menurut Agama di Indonesia“ (id). Kementerian Agama Republik Indonesia (2018-yil 15-may). — „Muslim 231 Million (86.7), Christian 20.45 Million (7.6), Catholic 8.43 million (3.12), Hindu 4.65 million (1.74), Buddhist 2.03 million (0.77), Confucianism 76.630 (0.03), Others/Traditional faiths 126.51 (0.04), Total 266.5 Million“. 2020-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 15-noyabr.
  18. ↑ "Table 1.10; Household Population by Religious Affiliation and by Sex; 2010". 2015 Philippine Statistical Yearbook (East Avenue, Diliman, Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority): 1–30. October 2015. ISSN 0118-1564. Archived from the original on 11 October 2016. https://web.archive.org/web/20161011010131/https://psa.gov.ph/sites/default/files/2015%20PSY%20PDF.pdf#56. Qaraldi: 15 August 2016. Osiyoda islom]]
  19. ↑ „Philippines“.
  20. ↑ „Only Few Know Of The Cham Muslims – Vietnam's Isolated Islamic Community“, Mvslim (inglizcha), 2018-11-18, qaraldi: 2019-01-09
  21. ↑ Miller, Tracy, muh. (October 2009), Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population (PDF), Pew Research Center, 31-bet, 2009-10-10da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 2009-10-08
  22. ↑ „Mapping The Global Muslim Population“. 2011-yil 19-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 22-may.
  23. ↑ „Bahrain Religion Facts & Stats“. www.nationmaster.com. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  24. ↑ „Iran Religion Facts & Stats“.
  25. ↑ „The World Factbook — Central Intelligence Agency“ (en). www.cia.gov. Qaraldi: 2018-yil 18-oktyabr.
  26. ↑ „Oman Religion Facts & Stats“. www.nationmaster.com. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  27. ↑ „Are all Palestinians Muslim?“. Institute for Middle East Understanding. 2014-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 16-aprel.
  28. ↑ „Qatar | The World Almanac of Islamism“ (en). almanac.afpc.org. 2018-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  29. ↑ „Saudi Arabia“ (en-US). U.S. Department of State. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  30. ↑ „Syria Religions - Demographics“. www.indexmundi.com. Qaraldi: 2018-yil 15-oktyabr.
  31. ↑ „Turkey“. World Factbook. CIA (2007). 2021-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  32. ↑ „Yemen“ (en). WikiShia. Qaraldi: 2018-yil 18-oktyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Osiyoda_islom&oldid=3992107" dan olindi