Usmonli imperiyasi malikalari
(Usmonli imperator ayollari roʻyxatidan yoʻnaltirildi)
Bu Usmonli sultonlarining turmush oʻrtoqlari, Usmonli imperiyasi qitʻalararo imperiyani 1299-yilda tashkil topganidan to 1922-yilda tarqatib yuborilishigacha boshqargan monarxlarning xotinlari va kanizaklarining ro'yxati.
Faxriy unvonlar va unvonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xotun[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xotun (usmonli turkcha: خاتون) Usmonli davridagi ayollar uchun sharaf sifatida ishlatilgan, taxminan inglizcha Lady atamasiga teng. Bu atama Usmonli sultonining turmush o'rtoqlari uchun ishlatilgan. Xotinlardan birining o'g'li taxtga o'tirgach, u Valide Xotun (Sultonning onasi) bo'ldi.
Sulton[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sulton arabcha soʻz boʻlib, asli “hokimiyat” degan maʼnoni anglatadi. 16-asr boshlariga kelib, Usmonlilar sulolasining erkaklari ham, ayollari ham egallab turgan sulton unvoni imperator oilasining taniqli aʼzolari maʼlum boʻlgan boshqa unvonlar (ayniqsa, ayollar uchun xatun va erkaklar uchun bek ) unvonlarini almashtirdi. Binobarin, “Valide Xotun” unvoni ham “Volide Sulton”ga aylangan. Bu vaqtda "Haseki Sulton" unvoni yaratilgan va Usmonli sultonining qonuniy xotini yoki bosh xotini uchun ishlatilgan. Masalan, Sulaymonning onasi va birinchi Valide sultoni Hafsa Sulton va Sulaymonning qonuniy xotini va birinchi haseki sultoni Hurram Sulton . Bu foydalanish Usmonlilarning suveren hokimiyat tushunchasini oilaviy imtiyoz sifatida ta'kidlaydi[1]. XVII asr oxirlarida imperator xotinlari uchun xatun va sulton unvoni oʻrniga Kadın va Ikbol unvoni berildi.
Kadin[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kadın (usmonli turkcha: قادين) Usmonlilar imperiyasi sultonining rasmiy xotinlariga berilgan unvon edi. Bu unvon rasman birinchi marta Sulton Sulaymon II davrida ishlatilgan. Sultonning to'rttagacha, ba'zan esa beshtagacha ayoli, ya'ni ayol imperatorlik darajasidagi xotinlari va cheksiz miqdordagi ikbol darajasidagi xotinlari bo'lishi mumkin edi.
Ikbal[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ikbol (usmonli turkcha: اقبال) Usmonlilar imperiyasi sultonining ayoli darajasidan past boʻlgan rasmiy turmush oʻrtoqlariga berilgan unvon edi. Bu taxminan kanizak so'zi bilan teng
Usmonli sultonlarining turmush oʻrtoqlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Tasvir | Ism | Ota-ona | Tugʻilgan paytdagi ismi | Kelib chiqishi(millat) | Tugʻilgan joyi | Nikoh | Turmush oʻrtogʻi |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Malhun Hatun | Ömer Abdülaziz Bey[2] | Turk | Usmon I | |||
| Rabia Bala Hatun | Shayx Edebali | Turk | |||||
| Nilüfer (Bayalun) Hatun | Yahisar | Holofira/Olivera | Grek | Bilecik, Vizantiya imperiyasi | 1299 | O'rxon I | |
| Asporça Hatun | Asporsha | Grek | Vizantiya imperiyasi | 1316 | |||
| Teodora Hatun | Imperator John VI | Teodora Kantakouzene | Grek | Vizantiya imperiyasi | May 1346 | ||
| Eftandise Hatun | Mahmud Alp | Turk | |||||
| Gülçiçek Hatun | Maria | Grek | Vizantiya imperiyasi | 1359 | Murod I | ||
| Paşa Melîke Hatun | Kızıl Murad Bey | Pasha | Turk | ? | |||
 |
Thamara Hatun | Imperator Ivan Aleksandr Teodora[3] |
Kera Tamara | Bulg'or | Bulg'oriya imperiyasi | 1370 | |
| Fülane Hâtûn | Konstantin Dejanović | Serb | Serb imperiyasi | 1372 | Boyazid I | ||
| Sultan Hatun | Germiyanalik Süleymon Abide Hatun |
Devletşah | Turk | Kütahya, Germiyona beyligi |
1378 | ||
| Hafsa Hatun | Fahreddin İsa Bey | Hâfize | Turk | Birgi, Aydinog'ullari beyligi | 1390 | ||
 |
Olivera Despina | Sahzoda Lazar Hrebeljanović Malika Nemanjić |
Mileva Olivera Lazarević | Serb | Kruševac, Serbia | 1390 | |
| Şehzade Hatun | Dividdar Ahmed Bey | Turk | Amasya, Kutluşah beyligi |
Mehmed I | |||
| Emine Hatun | Nasıreddin Mehmed Bey | Emine | Turk | Elbistan, Dulkadiriylar beyligi |
1403 | ||
| Kumru Hatun | |||||||
| Yeni Hatun | Amasyalık Mahmud-Şâh Bey | Turk | Amasya, Tajeddin viloyati |
Murod II | |||
| Sultan Hatun (Murad II ning xotini) | Izzeddin Isfendiyar Bey | Hatice Halime | Turk | Kastamonu, Chandarog'ullari beyligi |
1423 | ||
| Hüma Hatun | Stella (?) | Italyan[4] yoki Serb[5] | Yevropa | 1426 | |||
.jpg) |
Despina Hatun | Đurađ Branković malika Eirene Kantakouzene[6] |
Mara Branković | Serb | Serbiya | 4-sentyabr 1435 | |
| Gülbahar Hatun | Alban yoki Grek | Albaniya yoki Gretsiya | 1446 | Mehmed II Fotix | |||
| Gülşah Hatun | Damat Ibrahim II | Turk | Mut, Karamanog'ullari bekligi |
1451 | |||
,_fol._2v.jpg) |
Sittişah Hatun | Süleyman Bey | Mükrime | Turk | Elbistan, Dulkadirid Principality |
15-dekabr 1449-yil | |
| Hatice Hatun | Damat Zağanos Posho | Hatice | Bolqon | 1451 | |||
| Çiçek Hatun | 1458 | ||||||
| Nigar Hatun | Abdullah Vehbi | ? | Boyazid II | ||||
| Şirin Hatun | 1464 | ||||||
| Bülbül Hatun | 1465 | ||||||
| Gülbahar Hatun | Abd'üs-Samed[manba kerak] yoki Alaüddevle Bozkurt Bey |
Ayşe | Turk | Elbistan, Dulqadiriy beyligi |
1469 | ||
| Gülruh Hatun | Abd'ül-Hay | 1476 | |||||
| Hüsnüşah Hatun | Nasuh Bey | Turkish | Mut, Karamanoğulları bekligi |
? | |||
| Ferahşad Hatun | ? | ||||||
| Muhtereme Hatun | Abd'ül-Hay | ? | |||||
 |
Hafsa Valide Sultan | Mengli I Girey | Hafsa | Qirim Tatar |
Salim I | ||
| Fyulane hotun | 1494 | 1550 | U Sulton Sulaymonning 1-hotini.Shahzoda Mahmut va Fatma Nur Sultonning onasi. | ||||
| Gulfem Hotun | 1497 | 1562 | Gulfem Hotun Sulton Sulaymonning 2-xotini.Shahzoda Muordning onasi | ||||
| Xurram Sultan | Ruteniyalik Havrylo Lisowski Leksandra Lisowska |
Alexandra/ Anastasia Lisowska | Ukrain | Ruteniya, Polsha qirolligi | 2 - June 1531-(Legal marriage) | Sulaymon I | |
| Mahidevran sultan | Alban yoki Cherkas[7] | ||||||
 |
Nurbonu Sultan | Nicolò Venier (?) Violanta Baffo (?) |
Italyan? yaxudiy? Grek? | Páros?, Cyclades oroli, Venetsiya respublikasi | 7- Sentabr 1566-yil | Salim II | |
 |
Safiya Sulton | Alban | Dukagjin Skutari sanjagi | Murod III | |||
| Şahıhuban Hatun | Tamara | Serbian | |||||
| Mihribon Horun | ? | 1606 | U Murod lllning hotini.Mihribon Sultonning onasi. | ||||
| Nazperver Hatun | Dobra | Ruminiya | Țara Românească | ||||
| Şemsiruhsar Hatun | |||||||
| Handan Sultan | Bosniyalik? Grek? | Bosniya? Gretsiya? | 1589 | Mehmed III | |||
| Halime Sultan | Gruziya | 1589 | |||||
 |
Mahfiruze Sulton | 1603 | Ahmad I | ||||
.jpg) |
Kösem Sultan | Grek ruhoniysi | Anastasiya | Grek | Tinos, Gretsiya | 15-Noyabr 1617-(qonuniy nikoh) | |
| Ayşe Sultan | Ayşe | January 1620 | Usmon II | ||||
| Akile Hatun | Shayxulislom Asad afandi | Ruqiya | Istanbul, Usmonli Imperiyasi | 7-Fevral, 1622 (qonuniy nikoh) | |||
| Meleksima Hatun | Marica | Rus | Sibir | ||||
| Ayşe Sultan | Silvia | Rumin | Argeș, Ruminiya | 1614 | Murod IV | ||
| Șemsışah Haseki Sultan | Levan II | Zilihan Dadiani | Rumin/
Venger |
Mingrelia | 1634 (qonuniy nikoh) | ||
 |
Turhan Sultan | Catherina | Rus | Slobodskiy, Ukraina | Ibrohim I | ||
| Aşub Sultan | 1641 | ||||||
| Muazzez Sultan | Poland | 1642 | |||||
| Mahienver Sultan | 1644 | ||||||
| Saçıbağı Sultan | Leyla | Cherkas | Shimoliy kavkaz | 1645 | |||
| Şivekar Sultan | Meryem/Maria | Arman | Istanbul, Usmonli imperiyasi | 1646 | |||
| Hümaşah Sultan | Hümaşah | Cherkas | Kavkaz | 1647 (Qonuniy) | |||
 |
Gülnuş Sultan | Grek prevoslav | Evmania Voria | Grek | Venetsiya respublikasi | 4-Avgust 1683-yil(qonuniy nikoh) | Mehmed IV |
| Hatice Kadın | Suleiman II | ||||||
| Behzad Kadın | |||||||
| Ivaz Kadın | |||||||
| Sülün Kadın | |||||||
| Şehsuvar Kadın | |||||||
| Zeyneb Kadın | |||||||
| Rabia Sultan | noma'lum | Bulg'oriya | Ahmad II | ||||
| Alicenab Kadın | Mustafa II | ||||||
| Bahtiyar Kadın | |||||||
 |
Saliha Sultan | Yelizaveta | Serb | Serbiya | |||
| Ivaz Kadın | |||||||
| Şehsuvar Sultan | Rumelia | ||||||
| Afife Kadın | |||||||
| Emetullah Kadın | Ahmad III | ||||||
| Rukiye Kadın | |||||||
| Mihrişah Kadın | 19-Aprel, 1709-yil | ||||||
| Hatice Kadın | |||||||
| Şermi Kadın | Noma'lum | ||||||
| Zeyneb Kadın | |||||||
| Musall Kadın | Emine | ||||||
| Hanife Kadın | |||||||
| Gülşen Kadın | |||||||
| Ümmügülsüm Kadın | |||||||
| Hürrem Kadın | |||||||
| Meyli Kadın | |||||||
| Hümaşah Kadın | Fatma | ||||||
| Nijad Kadın | |||||||
| Nazife Kadın | |||||||
| Hatem Hanım | |||||||
| Alicenab Kadın | Mahmud I | ||||||
| Verdinaz Kadın | |||||||
| Rami Kadın | |||||||
| Hatem Kadın | |||||||
| Leyla Kadın | Osman III | ||||||
| Zevki Kadın | |||||||
| Ferhunde Kadın | Emine | ||||||
| Aynülhayat Kadın | Mustafa III | ||||||
| Mihrişah Sultan | Gruzin pravoslav ruhoniysi | Agnes | Gruziya | Gruziya | 1760 | ||
| Rifat Kadın | 1759 | ||||||
| Adilşah Kadın | Ayshe | 1765 | |||||
| Ayşe Kadın | Ayshe | Abdul Hamid I | |||||
| Hümaşah Kadın | 1775 | ||||||
| Ruhşah Kadın | Hatiche | ||||||
| Muteber Kadın | |||||||
| Şebsefa Kadın | 1781 | ||||||
| Mehtabe Kadın | |||||||
| Sineperver Sultan | 1776 | ||||||
 |
Nakşidil Sultan | Gruzin | Gruziya | ||||
| Nefizar Kadınefendi | Salim III | ||||||
| Hüsnümah Kadın | |||||||
| Zibifer Kadın | |||||||
| Nurişems Kadın | |||||||
| Tabısafa Kadın | |||||||
| Şevkinur Kadın | Mustafo IV | ||||||
| Seyyare Kadın | |||||||
| 1808 | Mahmud II | ||||||
| Mislinayab Kadın | |||||||
| Ebrureftar Kadın | |||||||
| Zernigar Kadın | 1825 | ||||||
| Bezmiâlem Sultan | Gruzin | Gruziya | 1822 | ||||
| Aşubcan Kadın | 1808 | ||||||
| Nurtab Kadın | |||||||
| Hoşyar Kadın | 1811 | ||||||
| Pervizifelek Kadın | 1823 | ||||||
| Lebrizifelek Hanım | |||||||
| Hüsnimelek Hanım | |||||||
| Tiryal Hanım | 1826 | ||||||
| Pertevniyal Sultan | Persida | Rumin | Rumiya | 1830 | |||
| Servetseza Kadın | Shahzoda Mansur Temruko Malika Fülane Dadeşkeliani |
Temruko | Cherkass | Maykop, Rossiya | 1837 | Abdulmejid I | |
| Tirimüjgan Kadın | Bekhan Bey Almaş Hanım |
Virijinia | Arman | Shimoliy Kavkaz | 1840 | ||
| Düzdidil Kadın | Şıhım Dişan Malika Fülane Çaçba |
Ayşe Dişan | Ubykh | 2 October 1842 | |||
| Şevkefza Kadın | Mehmed Zaurum Cemile Hanım |
Zaurum | Gagra | 1 August 1839 | |||
| Zeynifelek Hanım | Prince Aslan Klıç Şaşa Loo |
Klıç | 1841 | ||||
| Gülcemal Kadın | Hatice | Bosniyalik | Bosniya va Gersogovina | 1840 | |||
| Verdicenan Kadın | Prince Kaytuk Giorgi Açba Yelizaveta Hanım |
Saliha Açba | Gruziya | 17-Dekabr 1840 | |||
| Nükhetsezâ Hanım | Hatuğ Baras Ferhunde Hanım |
Hatice Baras | 21 October 1841 | ||||
| Mahitab Kadın | Hişam Bey Malika Hanım |
Nuriye | Chechen | Makhachkala | 1845 | ||
| Nesrin Hanım | Manuçar Asemiani Mahra Hanım |
Adile Asemiani | 1842 | ||||
| Ceylanyar Hanım | Mustafa Berzeg Shahzoda Daruhan Dudaruk |
Nafiye Berzeg | Ubykh | Sochi | 1847 | ||
| Nergizev Hanım | Albora Bey Dadüse Hanım |
Natukhai | Anapa | 1847 | |||
| Navekmisal Hanım | Prince Rustem Bey Biberd Princess Fatma Kızılbek |
Biberd | 1848 | ||||
| Bezmiara Kadın | Fatma Zehra Hanim | Cherkas | Cherkesiya | 1849 - 1852 (qonuniy nikoh) | |||
| Nalandil Hanım | Prince Natıkhu Çıpakue | Çıpakue | Anapa | 1850 | |||
.jpg) |
Şayeste Hanım | Prince Tataş İnalipa Sarey Hanım |
İnalipa | 1851 | |||
| Serfiraz Hanım | Prince Osman Liah Zeliha Tapsın |
Ayşe Liah | 1852 | ||||
.jpg) |
Gülüstü Hanım | Prince Tahir Çaçba Afişe Lakerba |
Fatma Çaçba | Suxumi, Abhazia | 1854 | ||
| Perestu Kadın | Gök Gogen Şah Hanım |
Rahime Gogen | Ubykh | Sochi, Rossia | 20-yanvasr 1856-yil | ||
| Dürrünev Kadın | Mahmud Dziapş-lpa Halime Çikotua |
Melek Dziapş-İpa | Batumi | 20-May 1856 | Abdülaziz | ||
| Edadil Kadın | Prince Tandal Aredba Aublaa Hanım |
Aredba | Adlersky, Sochi, | 1861 | |||
| Hayranidil Kadın | Kars | 21-Sentyabr 1865 | |||||
| Nesrin Kadın | Ismail Zevş-Barakay | Nesrin Zevş-Barakay | Ubykh | 1868 | |||
| Gevheri Kadın | Salih Svatnba Şaziye Tsanba |
Emine Svatnba | Gudauta, Gruziya | 1872 | |||
| Mevhibe Kadın | Ahmed Tarkanişvili | Mevhibe Tarkanişvili | Tbilisi, Gruziya | 21-yanvar 1857 | Murad V | ||
| Reftarıdil Kadın | Hatkoyuko Hatko | Hatko | 4-Fevral 1859 | ||||
| Şayan Kadın | Batır Zan | Safiye Zan | Natukhai | Anapa, Russia | 5-Fevral 1869 | ||
| Meyliservet Kadın | Circassian | Batumi | 8-iyun, 1874 | ||||
| Resan Hanım | Ömer Bey Fatma Hanım |
Ayşe | Artvin | 2-noyabr 1877 | |||
| Nazikeda Kadın | Arzakan Tsanba Esma Klıç |
Tsanba | 1863 | Abdul Hamid II | |||
| Nurefsun Kadın | Cherkass | Shimoliy Kavkaz | Oktyabr, 1868 | ||||
 |
Bedrifelek Kadın | Mehmed Karzeg Faruhan İnal-lpa |
Karzeg | Natukhai | Anapa | 15-Noyabr 1868 | |
 |
Bidar Kadın | Ibrahim Talustan Şahika İffet Lortkipanidze |
Talustan | Gruzin | Gruziya | 2-Sentabr 1875 | |
| Dilpesend Kadın | Maksud Giray Bey | Azize | Abxaz | Gruziya | 10-Aprel, 1884 | ||
| Mezidimestan Kadın | Kaymat Mikanba Feryal Marşan |
Kadriye Mikanba | Gagra | 2-Fevral, 1885 | |||
 |
Emsalinur Kadın | Kaya | 20 -Noyabr 1885 | ||||
 |
Müşfika Kadın | Mahmud Ağır Emine Hanım |
Ayşe Ağırba | Hopa, Kavkaz | 12-Fevral 1886 | ||
 |
Sazkar Hanım | Bata Maan | Atiye Maan | Chanoqqala | 31 -Avgust, 1890 | ||
 |
Peyveste Hanım | Osman Emuhvari Hesna Çaabalurhva |
Rabia Emuhvari | Pitsunda, | 24-yanvar, 1893 | ||
 |
Fatma Pesend Hanım | Prince Sami Açba Ismailevna Mamleeva |
Fatma Kadriye Açba | Istanbul | 20-iyul 1896 | ||
 |
Behice Hanım | Albus Maan Nazli Kucba |
Behiye Maan | Beynevi, | 10-May 1900 | ||
 |
Saliha Naciye Hanım | Arslan Ankuap Canhız Hanım |
Zeliha Ankuap | Gruzin | Usmonli imperiyasi | 4-Noyabr, 1904 | |
| Kamures Kadın | Ubykh | 30-September 1872 | Mehmed V | ||||
| Dürrüaden Kadın | Mustafa Voçibe | Hatice Voçibe | Cherkes | Kavkaz | 10-Oktyabr, 1876 | ||
 |
Mihrengiz Kadın | Fatma | Ubykh | Sochi,Rossiya | 4 -Aprel, 1887 | ||
| Nazperver Kadın | Ismail Çikotua Aliye Dziapş-lpa |
Emine Çikotua | Istanbul, Usmonli imperiyasi | 1888 | |||
| Dilfirib Kadın | Cherkes | Istanbul, Usmonli imperiyasi | 1907 | ||||
 |
Nazikeda Kadın | Hasan Ali Marşania Fatma Horecan Aredba |
Emine Marşan | 8-iyun 1885 | Mehmed VI | ||
 |
Inşirah Hanım | Aziz Voçibe | Seniye Voçibe | Ubykh | Maşukiye, Usmonli imperiyasi | 8-iyun 1905 - 7-Noyabr 1909 | |
 |
Müveddet Kadın | Kato Davut Çıhcı Ayşe Hanım |
Şadiye Çıhcı | Derbent, Rossiya | 24-Aprel, 1911 | ||
 |
Nevvare Hanım | Mustafa Çıhcı Hafize Kap |
Ayşe Çıhcı | Derbent, Rossiya | 20-iyun 1918 - 20-May 1924 | ||
| Nevzad Hanım | Bargu Şaban Efendi Hatice Hanım |
Nimet Bargu | Turk | Istanbul | 1-Sentyabr, 1921 |
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Peirce, Leslie P. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press, Inc, 1993. ISBN 0-19-507673-7.
- ↑ Sakaoğlu, Necdet. Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler, 2008. ISBN 9789753296236.
- ↑ Павлов, Пламен. Търновските царици. В.Т.:ДАР-РХ, 2006.
Queens of Tarnovo, Plamen Pavlov, 2006 - ↑ Babinger 1992.
- ↑ Li Tang. From the Oxus River to the Chinese Shores: Studies on East Syriac Christianity in China and Central Asia. LIT Verlag Münster, 2013 — 308 bet. ISBN 978-3-643-90329-7.
- ↑ Fine 1994.
- ↑ Leslie P., Peirce „Wives and Concubines: The Fourteenth and Fifteenth Centuries“,. The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press, 1993 — 55 bet. ISBN 978-0-19-508677-5.