Addis-Abeba

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Efiopiyaning poytaxti - Addis-Abeba

Addis-abeba (amhara tilida — yangi gul) — Efiopiya (Habashiston)ning poytaxti va eng yirik shahri. 2007-yilgi aholini ro'yxatga olishda shahar aholisi 2,739,551 kishini tashkil qilgan. Addis-Abeba — Efiopiyaning yuksak darajada rivojlangan va muhim madaniy, sanʼat, moliyaviy va maʼmuriy markazi.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Addis-Abebaning asos solingan tarixi 19-asrning oxirlarida Shevalik Najoshi Menelik II tomonidan 1886 yilda Entoto togʻini ikki yil avval yoqimsiz deb topganidan keyin boshlanadi. O'sha paytda shahar kurort shaharchasi edi; uning katta mineral buloq ko'pligi imperiya zodagonlarini o'ziga tortdi va ularni doimiy turar-joy qurishga olib keldi. Shuningdek, u ishchilar sinfining ko'plab vakillarini, jumladan hunarmandlar va savdogarlarni va chet ellik mehmonlarni jalb qildi. Keyin Menelik II 1887 yilda imperator saroyini tuzdi. Addis-Abeba 1889-yilda imperiya poytaxtiga aylandi va keyinchalik xalqaro elchixonalar ochildi. Addis-Abeba shaharsozlik rivojlanishi 20-asrning boshlarida va hech qanday oldindan rejalashtirishsiz boshlangan.

Iqtisodiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Addis-Abeba 1926 va 1927 yillarda keng ko'lamli iqtisodiy yuksalishni va o'rta sinfga tegishli binolar sonining ko'payishini, jumladan import qilingan Evropa mebellari bilan to'ldirilgan tosh uylarni ko'rdi. O'rta tabaqa yangi ishlab chiqarilgan avtomobillarni ham import qildi va bank muassasalarini kengaytirdi. Italiya istilosi davrida urbanizatsiya va modernizatsiya bosh reja orqali doimiy ravishda oshib bordi; Addis-Abeba ko'proq "mustamlaka" shahar bo'lishiga umid qilingan va bosib olingandan keyin ham davom etgan. Keyingi bosh rejalar 1940-yillardan boshlab fransuz va ingliz maslahatchilari tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, yodgorliklar, fuqarolik tuzilmalari, yo'ldosh shaharlar va shaharning ichki qismiga e'tibor qaratgan. Xuddi shunday, keyingi Italiya-Efiopiya bosh rejasi (shuningdek, 1986 yilda loyihalashtirilgan) faqat shahar tuzilishi va turar joy xizmatlariga taalluqli edi, ammo keyinchalik 2003-yil bosh rejasiga moslashtirildi.

Addis-Abeba FDRE Konstitutsiyasidagi 87/1997-sonli Addis-Abeba shahar hukumati Nizomi deklaratsiyasiga muvofiq federal nizomga ega shahardir.Qit'a uchun tarixiy, diplomatik va siyosiy ahamiyati tufayli "Afrikaning siyosiy poytaxti" deb atalgan Addis-Abeba Afrika Ittifoqi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining Afrika iqtisodiy komissiyasi kabi yirik xalqaro tashkilotlarning bosh qarorgohi bo'lib xizmat qiladi.

Joylashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar Efiopiyani ikkiga boʻluvchi Sharqiy Afrika yorigʻidan bir necha kilometr gʻarbda, Nubiya plitasi va Somali plitasi oʻrtasida joylashgan. Shahar Oromiya maxsus zonasi bilan o'ralgan va Efiopiyaning turli mintaqalaridan kelgan odamlar yashaydi. Bu yerda Addis-Abeba universiteti joylashgan. Shahar yuqori inson taraqqiyoti indeksiga ega va o'zining jonli madaniyati, kuchli moda sahnasi, yoshlarning yuqori fuqarolik va siyosiy faolligi, gullab-yashnayotgan san'at sahnasi va eng tez iqtisodiy o'sayotgan mamlakatning yuragi ekanligi bilan mashhur dunyodagi stavkalar.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil