Foydalanuvchi:Janob Mirzaolim/qumloq

Muborak IEM

Muborak issiqlik elektr markazi
Mamlakat	Oʻzbekiston
Joylashuvi	Qashqadaryo viloyati Muborak tumani Muborak sanoat hududi
Egasi	„Issiqlik elektr stansiyalari“ AJ
Maqomi	„IES“ AJ Muborak IEM filiali
Asosiy tavsifi
Elektr quvvati, MVt	476 mVt
Uskunalar tavsifi
Asosiy yoqilgʻi	tabiiy gaz
Xarita
Muborak issiqlik elektr markazi

Muborak issiqlik elektr markazi yoki Muborak IEM – Oʻzbekistonda qurilgan 3 ta issiqlik elektr markazidan biri (qolgan ikkitasi Toshkent IEM va Fargʻona IEM). „Issiqlik elektr stansiyalari“ AJ tarkibida. Qashqadaryo viloyati Muborak tumani Konchilar mahallasida, Muborak sanoat hududida joylashgan. 476 nafar xodim ishlaydi.

Oʻrnatilgan quvvati 476 MVt. Yoqilgʻi turi – tabiiy gaz.

Tarixi

2021-yil 1-fevral kuni Energetika vazirligi Muborak IEMni modernizatsiya qilish boʻyicha Koreyaning SK Engineering & Construction kompaniyasi bilan 600 mln dollarlik shartnoma imzoladi. Unga koʻra, Oʻzbekiston hukumati IEM generatsiya qilgan elektr energiyasini 25 yil davomida xarid qiladi.

2023-yil 4-may kuni Berlinda Oʻzbekiston Energetika vazirligi va Germaniyaning Siemens Energy kompaniyasi bilan Muborak IEM va Buxoro shahridagi 3-sonli issiqlik taʼminoti qozonxonasida gaz trubinasi oʻrnatish boʻyicha 72 mln yevrolik shartnoma imzoladi. Shartnomaga binoan Muborakda har birining quvvati 54 MVt boʻlgan ikkita gaz trubina oʻrnatiladi.

Quyosh fotoelektr stansiyasi

2023-yil mart oyida Muborak IEM hududida quvvati 1,2 MVt boʻlgan quyosh fotoelektr stansiyasi uchun quyosh panellari oʻrnatilishi boshlandi. Iyul oyida esa QFS ishga tushirildi. 1,3 gektar maydonda 1780 ta quyosh panellari oʻrnatilgan. Stansiya 500 ming kub metr tabiiy gazni tejab, 2,7 mln kVt*soat elektr energiyasi generatsiya qilish imkonini beradi. Ushbu energiya IEMning oʻz ehtiyojlari uchun foydalaniladi.

Manbalar

____--------------------------------------------

Erkin Vohidov memorial muzeyi

Erkin Vohidov memorial muzeyi – Oʻzbekistonning Margʻilon shahrida joylashgan, shoir, davlat arbobi, Oʻzbekiston qahramoni Erkin Vohidov xotirasiga bagʻishlab ochilgan muzey. Fargʻona viloyat tarixi va madaniyati davlat muzeyi filiali hisoblanadi. 2019-yildan beri faoliyat yuritib kelmoqda. Shahar markazidagi „Ijodkorlar bogʻi“ hududida joylashgan.

Tarixi

2017-yil Fargʻona viloyatiga tashrif buyurgan Shavkat Mirziyoyev Margʻilon shahrida Ijodkorlar bogʻini ochish toʻgʻrisida taklif bildirgan edi. Bogʻ tematikasi markazida Erkin Vohidov turadi. Ijodkorlar bogʻida shoirning haykali, Erkin Vohidov memorial muzeyi joylashgan.

2018-yil iyulda Fargʻona viloyatiga tashrif buyurgan prezident muzey eksponatlari bilan tanishdi.

Margʻilon shahrida Erkin Vohidov memorial muzeyini tashkil etish boʻyicha Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarori 2019-yil 26-iyulda qabul qilingan.

Eksponatlar roʻyxati

Muzeyda Erkin Vohidovning bolalik, oʻsmirlik, talabalik yillarini aks ettiruvchi rasmlar, shoirning ijod namunalari, davlat va jamiyat hayotidagi amalga oshirgan ishlari, erishgan yutuq va mukofotlari namoyish etiladi.

Muzey devorida shoirning ijod namunalari yillar kesimida aks ettirilgan. Alohida stendda „Inson“ qasidasi va unga bagʻishlangan fotosuratlar namoyishga qoʻyilgan. Shuningdek, shoir ijodxonasi, kiyimlar, musiqa asboblari ham ekspozitsiyadan oʻrin olgan. Muzeyda shaxmat burchagi tashkil qilingan.

Yana qarang

• Erkin Vohidov
• Erkin Vohidov uy-muzeyi

Manbalar

[[Turkum:Oʻzbekistondagi muzeylar

---

Qarshi – Kerki yoʻnalishidagi Talimarjon sardobasi haqida baʼzi mulohazalar

Yuzyilliklar osha insoniyat oʻzi uchun suv inshootlarni qurib kelganligi tarixdan bizga malum. Bunga asosiy sabab ular doimo suvga boʻlgan ehtiyojdir. Jamiyki axeologik, arxetektura va boshqa madaniy meros obyektlarining suv yaqinlarida joylashganligi ham buni tasdiqlaydi. Bulardan tashqari shunday obyektlar borki, ichimlik suviga boʻlgan ehtiyojlarni qondirish uchun maxsus yaratilgan. Bu obidalarga sardobalar kiradi. Ular keng sahrolardan oʻtgan yoʻl yoqalarida va uzoq masofalar oraligʻida bunyod etilgan.

Sardoba soʻzi tarixiy hujjatlar va adabiyotlarda „yer osti salqinlik qozoni“ maʼnosida keltirilgan boʻlib, koʻpincha „grotto“, „muz uyi“, „yertoʻla“, „quduqxona“ maʼnosini ham anglatadi1. Boshqa bir manbada sardoba soʻzi „suv ustidagi tom“ tushunchasini beradi2. Odatda sardobalar karvonsaroylar va rabotlarga olib boradigan yoʻl boʻylarida qurilgan. Bir-biridan bir kunlik masofada (25 – 30 km) joylashgan bu sardobalar 20-yuzyillikning 30-yillarida M. Y. Masson, tomonidan tadqiq etilgan. Karvon savdosi rivojlanishi natijasida yarim yerosti suv havzalari-sardobalarga ehtiyoj ortib borgan3.

Talimarjon etimologiyasi Talimarjon Qarshi vohasining Amudaryodan Kerki kechuvida, Turkmaniston bilan chegara hududida joylashgan. Geografik jihatdan Talimarjon pasttekisligi – Sandiqli qum tepaliklari deganda, Nishon yoʻl patrul xizmati postidan boshlanib, qoʻshni Turkmanistonning Tallimarjon xoʻjaligigacha boʻlgan hududlarni qamrab olgan bepoyon (katta) sahro tushunilgan.

Shu oʻrinda Talimarjon etimologiyasiga ham toʻxtalsak. Talimarjon – tal (arabcha) – tepalik, doʻnglik, pastlik togʻ, tuproq va qum uyumi kabi maʼnolarni anglatadi. Turonda, shu jumladan, tall atamasi bilan tol daraxti nomi chalkashib ketgan4. Talimarjon soʻzining oʻzagidagi tal – tepalik, marjon – munchoqlar shodasi. Bunday kelib chiqib, Talimarjon „marjon tepalik“, „tepaliklar shodasi“ degan xulosaga kelish mumkin. Shu bilan birga Talimarjon soʻzining kelib chiqishi haqida bir qancha rivoyatlar ham mavjud. Bir rivoyatga koʻra, „Talimarjon“ soʻzi, „toli marjon“, yaʼni majnuntollar shodasi deyiladi. Tarixda bu yerlarda suv boʻlmagan. Bir paytlar Buxorodan Eron, Turkiyaga boradigan karvon yoʻli shu yerdan oʻtgan. Talimarjon yerdan Qarshigacha shu sahro ichida ot, tuya bilan 2 kunlik yoʻl, Amudaryogacha ham shuncha masofa. Shuning uchun Talimarjon quyiroqda, yaʼni Amudaryo tomonda qor-yomgʻir, doʻl-jala suvlarini bir joyga toʻplab sardoba qurganlar. Sardoba atrofiga kimdir qator qilib majnuntol qalamchalarini ekkan boʻlib, u uzoqdan yam-yashil marjon shodasiga oʻxshab koʻringan. Shuning uchun karvon qatnashchilari orasida bu yer: -"majnuntollar shodasi" yoki „tolli marjon“- deb atalib ketgan deyishadi5.

Qadimiy sardobalarni qurilish tarixi 9 – 10-yuzyilliklarga borib taqaladi. Tarixiy maʼlumotlarga qaraganda, Movarounnahrda 44 ta sardoba mavjud boʻlib, ulardan 29 ta Qarshi choʻlida, 3 ta Mirzachoʻlda, 1 ta Karmana yaqinidagi Choʻli Malikda tashkil qilingan. M. Y. Masson ham 7 ta sardoba haqida muhim maʼlumotlarni keltirib oʻtgan6. Samarqanddan boshlanib to Amudaryo kechuvlariga qarab boruvchi yoʻllar tizimida Janubiy Sugʻd, (Qashqadaryo viloyati) hududi orqali oʻtgan. Janubiy Sugʻd asosiy suv manbai Qashqadaryo havzasidagi Kesh, Nakshipa (Yerqoʻrgʻon), Naxshab kabi yirik shaharlar vohaning ichki va tashqi iqtisodiy aloqalarida muhim oʻrin tutgan7. Samarqanddan quyi Qashqadaryo vohasi orqali Amudaryoning oʻrta oqimidagi kechuvlarga olib chiquvchi yoʻllar Sugʻdning mintaqaviy ahamiyatga ega karvon yoʻllaridan biri boʻlgan8.

Soʻngi oʻrta yuzyilliklarda Qarshidan Amudaryo kechuvlari – Kerki va Kelifga ketuvchi yoʻllardan samarali foydalanilganligi bois, bu yoʻllarning iqtisodiy va harbiy-strategik ahamiyatini yaxshi anglagan Abdullaxon II (1583 – 1598) Qarshi va Amudaryo oraligʻidagi choʻlda koʻplab sardobalar qurdirgan. Ular Qarshi – Kerki va Qarshi – Kelif savdo yoʻlining yoʻnalishini aniqlashtirishda katta oʻrin tutgan.

Qarshi sardobasi Qarshi-Kerki yoʻnalishidagi dastlabki sardoba Qarshi shahrining Registon maydonida joylashgan. Sardoba gumbazining tashqi diametri 14 m, balandligi esa 7 m.ni tashkil etadi3. Qarshi sardobasi shahar aholisini toza ichimlik suvi bilan yil boʻyi taʼminlagan. Bu sardobaning yana bir xususiyati shundaki, u yomgʻir va qor suvlaridan emas, Fayzaobod arigʻining suvidan toʻldirilgan6.

Eski Nishon Qarshi – Kerki yoʻnalishdagi yirik bekat Eski Nishon hududidagi rabot va sardobadan iborat boʻlgan. Eski Nishonda Abdullaxon II tomonidan sardoba va rabot qurilgan boʻlib, vengeriyalik sayyoh A. Vamberi 19-yuzyillikning 60-yillarida bu yerdan oʻtganda, tunning yarimini sardoba xarobalarida orasida oʻtkazganini va ular Abdullaxon davridan bera mavjudligini taʼkidlab oʻtgan9. Professor Oʻ. Mavlonovning maʼlumotlariga koʻra, 20–yuzyillikning 60-yillarida sardoba butunlay buzib tashlangan, uning xarobalari Eski Nishon qishlogʻidan 3-4 km janubi-sharqda joylashgan8.

Sangir Suvloq Bu yoʻnalishdagi keyingi manzil, Talimarjon sardobasidir. Biz bu haqda keyinroq toʻxtalib oʻtamiz. Qarshi – Kerki yoʻnalishidagi eng yirik inshoot boʻlgan Sangir Suvloq sardobasi boʻlib, Turkmanistoning Lebap viloyati Tallimarjon xoʻjaligida10, Talimarjon sardobasidan taxminan 25-26 km janubi-gʻarbda, joylashgan. Bu sardobani oʻz koʻzi bilan koʻrgan A.Vamberi quyidagilarni aytib oʻtadi: „Tushdan ancha oldin Sangir Suvloq sardobasiga yetib keldik“. Shuningdek, suvni topishga shubha qilgani va keyin suvni topib, eshaklarga zaxira suv yuklaganlarini aytib oʻtadi. "Sardobaning gumbazi baland, yoshi ikki yuz yildan ortiq boʻlishiga qaramay mutlaqo buzilmagan holda saqlanib qolgan sardoba bahor oyida tepasiga qadar toʻldiriladi. Hozirda uning chuqurligi bor-yoʻgʻi 3 futni tashkil qiladi. Uning atrofida oʻzbeklarning qoʻngʻirot va nayman urugʻlariga tegishli 200 ga yaqin oʻtovlari joy olgan. Sardobaning eni 12 m, chuqurligi esa 5,5 m tashkil qilgan. Sangir Suvloq sardobasida Qarshidan keluvchi yoʻl ikkiga ajraladi va biri Kerkiga, ikkinchisi Kelif kechuviga olib borgan3.

Talimarjon sardobasi Talimarjon suv omborining shimoli-sharqiy qismida joylashgan Talimarjon sardobasi, suv omborning suv sathi pasayganda kuzatish mumkin. Boshqa paytlarda esa suv ostiga koʻmilib qoladi. Sardoba ayrim sabablarga koʻra haligachacha toʻliq oʻrganilmagan. Ammo arxeolog M. Y. Masson Talimarjon sardobasiga oid maʼlumotlar adabiyotlarda uchramasligi shuningdek, sardoba suvi tez-tez qurib qolishi haqida qisqacha toʻxtalib oʻtgan3. Hozirgi Talimarjon shaharchasidan taxminan 10-12 km shimoli-sharqda, Talimarjon suv omborning havzasida oʻrta yuzyilliklar davri sardobasining gumbazi vayron qilingan, poydevori saqlangan yodgorlik mavjud ekanligi maʼlum boʻldi. Ushbu sardoba yarim vayrona holda atrofida oʻrta yuzyilliklarga doir pishiq gʻisht boʻlaklari, aniq yer yuzasida koʻrinib turibdi. Bu esa aniqlangan sardoba atrofida oʻziga xos relef koʻrinishiga ega boʻlgan. Har bir sochilib yotgan gʻishtlar alohida kichik doʻngliklarni hosil qilgan. Bularning hammasi yarim xaroba holatida saqlanib qolgan. Sardoba esa bu qoldiqlardan nisbatan pastlikda, chuqur nuqtada joylashgan. Sardoba va uning atrofida saqlangan arxeologik qoldiqlar (gʻishtlar) orasida oʻrta yuzyilliklarga oid sopollar ham uchraydi.

Tarhi Sardoba gumbazining hovuzga tutashgan qismi bir tekisda boʻlib, Sardobaning hovuz qismi yaxshi saqlangan, ichida loyqa suv hosil qilgan qurigan loyqa saqlangan. Hovuzning ichki diametri 12 m, tashqi diametri 15 m, devorning qalinligi diametr boʻylab 1,1 m dan 1,4 metrgacha tashkil etadi. Hovuzning saqlangan chuqurligi 2,35-2,55 metrni tashkil etadi. Sardoba 24x24x5-6 sm, 25x25x5-6 sm oʻlchamdagi pishiq gʻishtdan qurilgan.

Sardoba atrofida saqlangan boshqa arxeologik qoldiqlar ham koʻzga tashlanadi. Bular yuqorida taʼkidlaganimizdek bir-biriga yaqin oʻrta yuzyilliklar davri pishiq gʻishtlarining sochilib yotgan kichik doʻngliklaridan iborat qoldiqlar. Bu kichik doʻngliklar sardoba atrofida joylashgan. Topilmalar asosiy qismini suv idishlarining tutqichlari, tag va boʻgʻiz qismlari yoki uning qorin qismi boʻlaklari, bundan tashqari sirlangan, sirlanmagan sopol boʻlaklari va gulxanda kuygan sopol buyumlarning siniqlari ham uchraydi. Kuygan sopollarni qozon parchalari deb taxmin qilish mumkin. Shuningdek, oʻrta yuzyilliklarga oid shisha idishlarining boʻlaklari ham topildi. Suv idishlarining tutqichlari turli xil oʻlchamda, loyi pishirilgan qizgʻish pishiq loydan tayyorlangan. Koʻrinishidan xumdonda pishirilgan. Suv idishlarining qorin qismi boʻlaklari ham turli xil qalinliklardan iborat. Keyingi topilmalar sirasiga xoʻjalik va oshxona buyumlari kiradi. Bular turli xil oshxona idishlarining qoldiqlari boʻlib, ularning sirtiga taroqsimon naqshlar bilan birga bosma uslub bilan oʻsimliksimon naqsh tushirilgan. Ularning sirtiga och sariq angob berilgan. Ularning ichida koʻproq bosma uslubda naqsh berilgan nozik sopol boʻlaklari koʻp uchraydi. Bir holatda kichkina idishning lab qismiga toʻlqinsimon shaklda naqsh berilgan. Shuningdek topilmalar ichida sirlangan sopollar boʻlaklari ham oʻrganildi. Bular asosan sopol idishlarining devor boʻlaklari boʻlib, dagʻal sirlangan boʻlib, toʻq yashil, toʻq koʻk va koʻk ranglardan tashkil topgan. Bir holatda sopol boʻlagining ikki tomoni ham yorqin oq sir berilgan sopol boʻlagini ham uchratdik. Yana bir sopol boʻlagining tashqi tomoni yashil rangda sirlangan, ichkari qismida esa toʻq sariq rang berilgan. Qoramtir rangli toshdan yasalgan idishning lab qismi ham uchraydi. Uning lab va qorin qismi tutashgan qismida maxsus qilingan tishik chiqarilgan. Boshqa topilmalar ichida chaqmoqtoshning boʻlagi ham uchraydi. Chaqmoqtosh ikki tomoni maxsus ishlov berilgan. Topilmalarning tasnifi 12 va 14 – 15-yuzyilliklarga oid. Topilmalar sardoba joylashgan hudud atrofidan koʻtarma material sifatida olindi. Bosma naqshlar tushirilgan sopollar XII yuzyillikga oid, bu esa Talimarjon sardobasining shu davrga oidligini dalili sifatida keltirishimiz mumkin. „Google map“ dan olingan kosmik suratlar tahlil qilinganda qadimda sardobani suv bilan taminlab turgan kanal yoki ariqning uzanini ham koʻrish mumkin. Talimarjon sardobasining qurilish tarhiga toʻxtalsak, sardobaga kirish qismi Raboti Malik sardobasiga oʻxshash. Sardobaning atrofida uchraydigan alohida turgan kichkina doʻngliklar, ustida turgan sochilib yotgan gʻisht boʻlaklari karvonsaroy va boshqa xizmat koʻrsatuvchi inshootlarning qoldiqlari deb taxmin qilish mumkin. Karvonsaroy 36x17x6-7 sm oʻlchamdagi pishiq gʻishtlardan qurilgan. Odatda sardobalar qurilgan joylarda karvonsaroylar ham qurilgan. Oʻzbekiston hududining tarixiy shaharlari va xususan bu oʻlka orqali oʻtgan Buyuk ipak yoʻlini karvonsaroylarsiz tasavvur qilish qiyin.

Ilmiy adabiyotlar tahlili shuni koʻrsatadiki bizga maʼlum boʻlgan Talimarjon suv ombori havzasidagi arxeologik qoldiqlar muqaddam tadqiqotchilar tomonidan oʻrganilmagan. Bu yodgorlik oʻzining tadqiqotchisini kutib turibdi albatta. Sardoba Qarshi-Kerki savdo yoʻlidagi muhim ahamiyatga ega yodgorliklari sirasiga kiradi.

Adabiyotlar 1. Uralov A. S. K voprosu o tipologii sardobi // Obщestvennie nauki v Uzbekistane. № 11-12. 1996. S. 82 110 s.

2. Duxovniy V. A., Yup L. G. de Shutter. Voda v Tsentralnoy Azii. Proshloe, nastoyaщee i buduщee. Almati. Qazaq universitetі, 2018. 468 s.

3. M.Ye. Masson Problema izucheniya sistern-sardoba Tashkent. 1935. S 31-34.

4. Qorayev S. Toponimika Toshkent. 2006. 218 b.

5. Fayzullayev M., Primov U. Talimarjon afsonasi. Qarshi. 2019. 180 b.

6. Ravshanov P. Qarshi tarixi-T., 2006. 508 b.

7. Suleymanov R. X. Drevniy Naxshab Problemq sivilizatsii uzbekistana VII v. Do n.e. – VII v. n. e. Samarkand – Tashkent 2000. S 74-75.

8. Mavlonov Oʻ.M. Markaziy Osiyoning kadimgi yoʻllari: shakllanishi va rivojlanish bosqichlari. Monografiya. -T.: Akademiya, 2008. 193-bet.

9. Vamberi A. Puteshestvie po Sredney Azii. – SPb., 1865. s. 107.

10. Türkmenistanyň Medeniýet ministrligi https://medeniyet.gov.tm/tk/sigle-news/931

Imom ota

Imom ota – Oʻzbekiston Respublikasining Andijon viloyatiga qarashli qishloq. Xoʻjaobod tumani tarkibiga kiradi[1].

Qishloq Xoʻjaoboddan 18,3 km, Andijon shahridan 56,4 km masofada joylashgan.

Imom ota togʻlari.

Qishloq Qirtoshtogʻning togʻlari va tepaliklari bilan oʻralgan. Qishloq boʻylab manbalari Chilustun tizmasi etaklaridan boshlanuvchi kichik daryo oqadi. Qishloqdagi havo shaffof, uning inson organizmiga terapevtik taʼsiri isbotlangan, bronxlar va oʻpkalarni tozalovchi xususiyatga ega.

Imom otaga Andijonning qolgan hududi bilan bogʻlaydigan tor yoʻlak orqali kelinadi. Dara markazida „Orzu gʻoriga“ eltuvchi zinapoyalar bor. Qishloqda kemping uchun bir nechta bekatlar va 5 ta togʻ yoʻnalishi – „Savlati-Viqor“, „Atrofi olam“, „Ilon yoʻli“, „Xon yoʻli“, „Egar togʻi“ mavjud. Shuningdek, qishloqda Imom ota ziyoratgohi, Jome masjidi meʼmoriy yodgorligi, Shahrixonsoy eski choyxonasi Manak ota ziyoratgohi bor.

Imom ota ziyoratgohi

Asosiy sahifa: Imom ota ziyoratgohi

Imom ota ziyoratgohi 18-asrda qurilgan va 19-asr oxirida qayta tiklangan. 1982-yilda qadimiy meʼmorlik yodgorligi sifatida davlat muhofazasiga olingan. Ziyoratgohda Imom Muhammad Hanafiy maqbarasi joylashgan.

Boshqa maʼlumotlar

Qishloq hududida Sharqiy harbiy okrugga qarashli Andijon garnizonining „Imom ota“ dala-oʻquv maydoni joylashgan dagi harbiy qismlarda xizmat qilayotgan harbiy xizmatchilar ishtirokida „Imom ota“ dala-oʻquv

Madaniy hayot

2021-yil yanvar oyi holatiga koʻra, Imom otada 12 kishi ishlaydigan qishloq vrachlik punkti bor.

Xoʻjaobod tumanidagi 12-maktab Imom otada joylashgan. Maktabda 542 nafar oʻquvchi taʼlum oladi. ______________________________________________________________________

Katta Langar Qurʼoni

Katta Langar Qur’oni

Mamlakat	Oʻzbekiston, Rossiya , Fransiya, AQSh, Quvayt
Til	arab tili
Sahifalar soni	190-200, shundan 98 varagʻi saqlanib qolgan

Katta Langar Qur’oni – VIII asrda buzoq terisiga koʻchirilgan Qur’onning qadimiy nusxalaridan biri. Topilgan joyi Qamashi tumanidagi Katta Langar qishlogʻi nomidan Katta Langar Qur’oni deb ataladi. Hozir Oʻzbekistonda 17 varagʻi bor.

Tarixi

Langarota ziyoratgohi. Musʼhaf asrlar davomida shu yerda saqlangan.

Rossiyaning Kunstkamera muzeyi direktori oʻrinbosari, islomshunos, Y.Rezvan hamda yevropalik manbashunoslarning fikriga koʻra, kitob Arabistondan IX asrda olib kelingan.

Asar asrlar davomida Ishqiya tariqati shayxlari tomonidan saqlab kelingan.

Kitob 1917-yillarda mahalliy Asrorxoʻja, 1930-yillarda uning oʻgʻli usta Abdullo, keyin Yoqub bobo tomonidan asrab kelibgan. Yoqubddan Qulfi momoga oʻtgan va momo uni 1957-yilgacha saqlagan. Undan keyin Toʻxta Rajabovga oʻtgan.

XX asrning 80-yillari boshida qoʻlyozmaning katta qismi yoʻq qilingan yoki yashirilgan. 1984-yilda davlat tashkiloti tomonidan 67 sahifasi olib qoʻyilgan. Biroq Toʻxta Rajabov asarning 12 varagʻini saqlab qolgan.

Akademik Krachkovskiyning „Arab qoʻlyozmalari ustida“ kitobida keltirilishicha, qoʻlyozmaning Sankt-Peterburgda saqlanayotgan nusxasini 1936-yilda Sharq qoʻlyozmalari instituti notanish keksa ayoldan sotib olgan.

1998-yilda rossiyalik islomshunos Y.Rezvan Sankt-Peterburgdagi sahifalar haqida „The Qur’an and its World“ maqolasini chop etadi. Ushbu maqola bilan tanishgan fransuz sharqshunosi Fransua Derosh Fransiyada saqlanayotgan Qur’on nusxasi Katta Langar Qur’oni ekanligidan xabar topadi. Keyinchalik ushbu kitobning Toshkent va Buxoroda saqlanayotgan sahifalari ham borligi maʼlum boʻladi.

2000-yilning may oyida qoʻlyozma namunalari Niderlandiyaning Izotop tadqiqotlar markazida radiokarbon analizdan oʻtkaziladi va nusxaning 775—995-yillarda koʻchirilgani haqida xulosa beriladi.

Xattot Habibulloh Solih 2004-yilda Qur’onning 12 sahifasini qayta koʻchirib yozgan va bu nusxa Oʻzbekiston Islom akademiyasida saqlab kelinadi.

Tavsifi

Qoʻlyozmaning asl varianti 190-200 varaq boʻlgan, shu vaqtgacha 98 sahifasi saqlanib qolgan. Bugungi kunda Oʻzbekistonda 17 varagʻi saqlanadi. Mus’hafning charm muqovasi 14-asrda yaratilgan va XVII asr oʻrtalarida taʼmirlangan. Charm muqovada muqavosozning ismi – Muhammad Nosir hamda 1255 (1839-1840) sanasi yozilgan.

Buzoq terisiga ishlangan sahifalarning oʻrtacha hajmi – 53x35 sm. Dastlab ushbu Qur’on kiyik terisiga yozilgan deb oʻylangan. Qur’on arab tilida kufiy-hijoziy xatda bitilgan. Dasxatiga qarab ikki xattot tomonidan koʻchirilgani taxmin qilinadi.

Asrlar mobaynida ayrim sahifalar zarar koʻrgan va yamoq solingan. Qadimda restavratsiya qilingan qismlar nasx xatida bitilgan.

Oʻziga xos xususiyatlari

Langar Mus’hafining bir betiga Madina Qur’onining bir yarim betidagi oyatlar yozilgan. Madina Mus’hafida Moida surasi 120 oyatdan iborat deyilsa, Langar Mus’hafida 122 oyat deb koʻrsatilgan. Anʼom surasi 165 oyat deyilgan boʻlsa, Langar Mus’hafida 167 oyat deyilgan.

Faksimilesi

2018-yilda Qur’onning toʻliq faksimilesi O‘zbekiston elektron ommaviy axborot vositalari milliy uyushmasi tomonidan yaratilgan.

Restavratsiya qilinishi

Kitob Luvr muzeyining katta restavratorlari boshchiligida 1,5 yil davomida fransuz mutaxassislar bilan birgalikda restavratsiya qilingan. Asar taʼmirlanish jarayonida karbon analizdan oʻtkazilgan. Restavratsiya 2019, 2020, 2021-yillarda uch bosqichda amalga oshirilgan.

Saqlanishi

Qur’onning 81 varagʻi Sankt-Peterburgdagi Kunstkamera muzeyida, 1 varagʻi Toshkentdagi Sharqshunoslik institutida, 2 varagʻi Buxoro viloyatida, 13 varagʻi Oʻzbekiston musulmonlari idorasida saqlanadi. Qisman AQSh, Fransiya, Quvayt muzeylarida ham turibdi.

Sankt-Peterburgda saqlanayotgan nusxada 44 ta sura oyatlari, shundan 22 ta sura toʻliq holda koʻchirilgan.

OʻzFA Sharqshunoslik institutida 11604 raqami ostida saqlanayotgan sahifada Baqara surasining 26—61-oyatlari bitilgan. Maskur sahifa Buxoroning soʻnggi qozikaloni Sadri Ziyo kutubxonasida saqlangan.

Buxoroda esa Ibn Sino nomidagi viloyat kutubxonasi hamda Buxoro davlat muzey-qoʻriqxonasi Ark qoʻlyozmalar muzeyida saqlanmoqda. Ark muzeyidagi varaqda Mujodala surasining 11-oyatidan Hashr surasining 3-oyatigacha boʻlgan qism bitilgan. Buxoro viloyat kutubxonasidagi sahifada Qasos surasining 35—81-oyatlari yozilgan, u Muhammad Siddiq toʻra (1878-1902, Amir Muzaffarning oʻgʻli) kutubxonasida boʻlgan.

Musulmonlar idorasida saqlanayotgan 12 sahifa 2003-yil 11-dekabrda Qamashi tumanidagi Langarota masjididan olib kelingan, 1 sahifa esa avvalda idorada boʻlgan. Dastlabki bir sahifada Baqara surasining 126—150-oyatlari, keyin keltirilgan 12 sahifada Niso surasining 136-oyatining yarmidan boshlab, Moida surasi toʻliq va Anʼom surasining 82-oyatigacha boʻlgan qismi bitilgan.

Qoʻlyozmaning Toshkentdagi qismi xona harorati 18-20 C, namlik 50-55%, yorugʻlik 50 lyuks boʻlgan sharoitda saqlanadi.

---

Silk Avia

Silk Avia 2021-yil iyulida Toshkentda tashkil etilgan Oʻzbekistonning mintaqaviy aviakompaniyasidir.

Tarixi Korporativ faoliyati

Mulkchilik shakli va tuzilishi
Bosh ofisi

Parvoz manzillari Aviaparki

Aviaparkning rivojlanishi

________________________________________

Vellington (Yangi Janubiy Uels)

Vellington Avstraliyaning Yangi Janubiy Uels shtatining Markaziy gʻarbiy nishablar mintaqasidagi shaharcha, Wambuul Macquarie va Bell daryolari tutashgan joyida joylashgan. U Dubbo mintaqaviy kengashining mahalliy hokimiyat hududida joylashgan. Shahar Sidneydan 362 kilometr (225 milya) shimoli-gʻarbda Mitchell shossesi va Asosiy gʻarbiy temir yoʻlda va Markaziy gʻarbiy nishablar mintaqasining asosiy markazi boʻlgan Dubbodan 50 km janubi-sharqda joylashgan.

Vellington Moviy togʻlarning gʻarbiy qismidagi ikkinchi Yevropa aholi punkti boʻlib, birinchi marta 1823-yilda mahkumlar muassasasi sifatida tashkil etilgan.

Tarixi

Aborigen tarixi

Hozirda Vellington deb ataladigan hudud Wiradjuri qabilasining anʼanaviy yerlarida joylashgan[3]

„Wambuul“ (Macquarie daryosi) qarindoshlik va umumiy til bilan birlashgan bu keng tarqalgan aborigenlar guruhi uchun muhim oziq-ovqat manbai edi. Wiradjuri xalqi tomonidan Yevropa bilan aloqa qilishdan oldin Vellington hududidagi ishgʻolning omon qolgan dalillari orasida arxeologik konlari boʻlgan qoya boshpanalari, oʻyilgan daraxt, chandiqli daraxtlar, ochiq lager joylari, silliqlash joylari va bora (tantanali) maydonchalari kiradi.[4]

Shaharda hanuzgacha kuchli aborigenlar nufusi mavjud, bu asosan u yerda tashkil etilgan dastlabki missionerlik aholi punktlari, Vellington Common va 1910-yildan boshlab Nanima aborigen qoʻriqxonasi kabi boshqa aborigen lagerlari tufaylidir. Bularning barchasi mahalliy aholini ushbu shaharda istiqomat qilishini saqlab qolgan.

2007-yilda bir guruh Wiradjuri aholisi Vellington Common deb nomlanuvchi, koʻplab wiradjurilar istiqomat qilgan hudud boʻyicha „Native Title“ daʼvosida gʻolib chiqdi va bu yer oʻzining anʼanaviy egalariga qaytarildi.[5]