Aqtoʻbe

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Shahar
Aqtoʻbe
qoz. Ақтөбе
Gerb
Gerb
Mamlakat Qozogʻiston
Viloyat Aqto'be viloyati
Koordinatalari 50°16′N 57°13′E / 50.267°N 57.217°E / 50.267; 57.217Koordinatalari: 50°16′N 57°13′E / 50.267°N 57.217°E / 50.267; 57.217
Akim Umarov Yerhan Bulatjanovich
Asos solingan 1869
Qachondan beri shahar 1880
Maydoni 235 km²
Rasmiy tili qozoqcha
Aholisi ↗ 377,520[1] nafar (2014)
Zichlik 1606 kishi/km²
Aglomeratsiya 421 740
Vaqt mintaqasi UTC+5
Telefon kodi +7 7132[2]
Pochta indeksi 030000[3]
Avtomobil kodi D, 04
Rasmiy sayti link
Aqtoʻbe (Qozogʻiston)
Aqtoʻbeqoz. Ақтөбе
Aqto'be shahri

Aqtoʻbe shahri (qoz. Ақтөбе) — Qozogʻiston Respublikasining Aqtoʻba viloyatidagi shahar, viloyat markazi[4]. Respublikaning shimoli-garbida, Ilek daryosining (Ural tarmogʻi) chap sohilida, Orenburg — Toshkent temir yoʻl yoqasida joylashgan. Avtomobil va havo yoʻllarining muhim tuguni. Shahar 1869-yilda Oqtoʻba (Oqtepa) qalʼasi sifatida vujudga kelgan. 1891-yildan shahar. Rossiyaning Orenburg viloyati bilan, Qozogʻistonning Gʻarbiy Qozogʻiston, Atirau, Qoʻstanoy, Qiziloʻrda va Mangʻistov viloyatlari bilan chegaradosh. Aqto'be viloyatining markazi. Shaharda 300 mingdan ziyod aholi istiqomat qilishadi. Shaharda 3 oliy oʻquv yurti, teatr, 2 muzey mavjud[5].

Aholisi[tahrir]

Shahar aholisi koʻp millatli hizoblanadi. Shaharda 2012-yilgi maʼlumot boʻyicha 367,220 kishi istiqomat qilishadi. Aholining milliy tarkibi quyidagicha[6]:

  1. qozoqlar — 68,72 %
  2. ruslar — 19,58 %
  3. ukrainlar — 5,69 %
  4. tatarlar — 2,21 %
  5. olmonlar — 0,92 %
  6. beloruslar — 0,35 %
  7. koreyslar — 0,34 %
  8. moldavanlar — 0,26 %
  9. ozarbayjonlar — 0,23 %
  10. chechenlar — 0,20 %
  11. oʻzbeklar — 0,15 %
  12. bulg'orlar — 0,14 %
  13. boshqirdlar — 0,14 %
  14. armanlar — 0,12 %

Tarixi[tahrir]

Shahar 1869-yil 28-mayda Oqtoʻba (Oqtepa) qalʼasi sifatida vujudga kelgan. Shaharning qurulishi boshlanishini Peterburgning „Birjeviye vedomosti“ gazetasi bunday yozadi: „… Aqtoʻbe qamaliga Yelek daryosining chap tarafida Yelek himoyasidan 180 verst, Orenburg-Qazali karvon yoʻliga yaqin, Qargʻali daryosining tarmogʻidagi Ilinka stansiyasidan 170 verst uzoqlikda yer tanlab olindi. Qurulish hozirning oʻzida boshlanib ketdi, Yelek uezd boshqarmasini kuzgacha koʻchirish koʻzlanmoqda“[7].

Aqtoʻbeni rivojlantirishning bosh rejasi 1881-yili qabul qilindi.

1880-yil Aqtoʻbeda ilk marotaba aholi sanogʻi oʻtkazildi, aholi soni 409 kishini tashkil qildi. Ular 38 uyda yashashdi va uning 5 uyi daraxtdan, 33 uyi somon gʻishtdan qurulgan edi.

Aqtoʻbeda birinchi maktab 1884-yil barpo etilddi. Birinchi „Triumf“ sinematogrofi 1910-yildan boshlab faoliyat yuritdi.

1901-yili birinchi marta Toshkent va Orenburgni Aqtoʻbe orqali bogʻlovchi temir yoʻl qurulishi boshlandi.

Sanoati[tahrir]

Qozogʻistonning yirik iqtisodiy va madaniy markazi. Ferroqotishma va xrom birikmalari zavodlari, mashinasozlik (rentgen apparatlari va qishloq xoʻjaligi mashinasozligi zavodlari), yengil va oziq-ovqat sanoatlari korxonalari (goʻsht va sut kombinatlari, tegirmon, elevator, trikotaj, mebel va tikuvchilik fabrikalari), „Aktyubinskkimyoplastmass“ ishlab chiqarish birlashmasi bor. Qurilish materiallari ham ishlab chiqariladi.[8]

Galeriya[tahrir]

  • Nurdaulet mechiti

  • Aqtoʻbening koʻchasi

  • Markaziy bozor

  • Aqtoʻbening yangi binolari

  • Aqtoʻbe vokzali

Manbalar[tahrir]

  1. ↑ Численность населения Республики Казахстан по областям, городам и районам на 1 января 2014 года. Агентство Республики Казахстан по статистике. 2014-02-18.
  2. ↑ Телефонные коды
  3. ↑ Почтовые индексы Казахстана
  4. ↑ Указ Президента Республики Казахстан «О переименовании отдельных административно-территориальных единиц Жамбылской и Северо-Казахстанской областей и об изменении транскрипции названия города Актюбинска»
  5. ↑ "Где кончается Европа?". Урал - граница Европы и Азии (Русское географическое общество). Archived from the original on 2012-12-22. https://archive.is/tFIq. Qaraldi: 2010-08-04. 
  6. ↑ Численность населения РК по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на 1-01-2010
  7. ↑ Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 1. А — Анкетирование. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
  8. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Havolalar[tahrir]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Aqtoʻbe&oldid=1931531" dan olindi