Air China

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Air China
中国国际航空公司
Zhōngguó Guójì Hángkōng Gōngsī
Fayl:Air China Logo.svg
IATA ICAO Identifikatori
CA CCA AIR CHINA
Tashkil topgan 1988-yil (as AIR CHINA Lines)
Sertifikati 我们去超越
We go above and beyond
Markaziy shaharlari
  • China National Aviation Corporation
Tez uchish dasturlari SKYPASS
Havo liniyasi yoʻldoshlari
  • Air China Cargo
  • Air Macau
  • Beijing Capital Airlines
  • Dalian Airlines
  • Shandong Airlines
  • Shenzhen Airlines
Yordamchilari
  • Chongqing Jiangbei aeroporti
Sayti airchina.ru

Air China Ltd (SEHK: 0753, SSE: 601111, LSE: AIRC) (xitoycha 中国国际航空公司, pinyincha Zhōngguó Guójì Hángkōng Gōngsī, toʻliq inglizcha Xitoy Xalqaro Aviatsiya kompaniyasi, qisqartmasi 国航) — shtab-kvartirasi Pekinda joylashgan Xitoy hukumatiga tegishli aviakompaniya. Flot hajmi boʻyicha Xitoyning China Southern Airlines kompaniyasidan keyin ikkinchi yirik aviatashuvchisi. 2007-yil dekabr oyidan beri yoʻlovchi aviatsiyasi global alyansi Star Alliance aʼzosi[1] hisoblanadi.

Bu bayroq tashuvchisi[2] va oʻz samolyotida Xitoy bayrogʻini koʻtargan yagona aviakompaniyadir. Logotipda VIP qisqartma shaklida feniks tasvirlangan va ingliz va xitoy tillarida Deng Syaopin tomonidan xitoycha belgi imzosi bilan „Air China“ nomi tasvirlangan.

Air China-ning Pekindagi asosiy tranzit markazlari: Capital xalqaro aeroporti, Chengdu Shuangliu xalqaro aeroporti va Shanxay Pudong xalqaro aeroportlaridir.

2013-yilda aviakompaniya 51 million yoʻlovchini tashdi, turar joy darajasi 81 foizni tashkil etdi[3].

Hikoya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Air China bosh qarorgohi
A340 Air China Shanxay Pudong xalqaro aeroportidan yetib keldi
Pekin poytaxti xalqaro aeroportida Star Alliance libosidagi Air China A330 samolyoti

Boshlash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Air China 1988-yil 1-iyulda tashkil etilgan. Uning yaratilishi hukumatning Xitoy Fuqarolik aviatsiyasi vazirligi (CAAC) boʻlimlarini mustaqil aviakompaniyalarga boʻlish toʻgʻrisidagi qarori natijasi boʻldi[4]. CAAC 1987-yil oxirida qayta tashkil etilgan boʻlib, oltita aviakompaniyani, yaʼni Air China, China Eastern, China Southern, China Northern, China Southwest va China Northwest aviakompaniyalarini yaratdi. Pekinda joylashgan Air China yirik xalqaro va transkontinental aviatashuvchiga aylandi va 1988-yil 1-iyuldan boshlab CAACdan uzoq masofali samolyotlar (Boeing 747, 767 va 707 va oʻrta masofali 737) parkini va yoʻnalishlarini oldi.

Pekin poytaxti xalqaro aeroportidagi Air China terminali (Pekin markazi) tutun bilan qoplangan

1988-yilda tashkil etilganidan beri Air China 6000 xodimga ega va 31-xalqaro yoʻnalish va 30 yoʻnalishni boshqaradi. Air China Xitoyning eng yirik aviakompaniyasi va uning bayroq tashuvchisi edi. 1989-yilda Air China 383 million dollar daromad bilan 106 million dollar sof foyda oldi. Xuddi shu yili Air China Lufthansa bilan qoʻshma korxona tuzdi, u kapitalning 40 foizini (220 million dollar) oldi. Pekin samolyotlariga texnik xizmat koʻrsatish markazini tashkil etildi (Ameco Beijing). U Air China kompaniyasiga tegishli Boeing samolyotlariga texnik xizmat koʻrsatishga ixtisoslashgan[5]. 1992-yilda kapital 218 million dollarga (1,2 milliard yuanga) oshirildi. Ameco Beijing ishchi kuchi 4000 kishiga koʻpaydi, ulardan faqat 50 dan kamrogʻi Lufthansa xodimlari edi[6]. Air Transport World nashrining xabar berishicha, qoʻshma korxona tashkil etish shakli mamlakatda erkin valyuta yoʻqligi sababli tanlangan[7]. Beijing Air Catering ham 40 % yirik Gonkong catering kompaniyasiga tegishli[8].

Boeing 737-800 Air China Pekin poytaxti xalqaro aeroportida Olimpiya oʻyinlari libosida

Davlat tomonidan tartibga solishni bekor qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

1994-yilda aviatsiyani keyingi tartibga solish amalga oshirildi, bu aeroportlarga moliyaviy investitsiyalarni jalb qilish va materik Xitoyga samolyotlarni olib kirishni soddalashtirish imkonini berdi[9]. 1996-yil holatiga koʻra, mamlakatda muntazam qatnovlarni amalga oshiradigan 108 ta aeroport va 30 ga yaqin aviakompaniya mavjud edi. 1997-yilda Air China 1,38 milliard dollar (11,5 milliard yuan) aylanmasini qayd etdi. Samolyot parki 65 ta samolyotga koʻpaydi va yoʻnalishlar soni 144 taga koʻpaydi. 1997-yil oktabriga kelib Air China ommaviy taklif tayyorladi[10]. China Eastern Airlines va China Southern Airlines bir yil avval Gonkong va Nyu-York birjalarida roʻyxatga olingan edi. Air China 1997-yilgi Osiyo moliyaviy inqirozi tufayli biznesdagi pasayish tufayli ushbu rejalardan voz kechdi. 1998-yilda Air China 16 millionga yaqin yoʻlovchini tashidi.

2000-yil boshida Air China China National Aviation Co. bilan birlashdi. Group (CNAC), Gonkong fond birjasida roʻyxatga olingan CAACning tijorat boʻlimi boʻlib, Air Chinaning Gonkongdagi boʻlimiga aylandi (95 % Air China kompaniyasiga tegishli). Gonkongdan Londonga toʻgʻridan-toʻgʻri reyslar boshlandi. Air China 1997-yildan beri Pekinga parvozlarni amalga oshirgan Air France bilan raqobatga duch keldi va chastotani kuniga 4 tagacha reys amalga oshirdi. British Airways ham chastotani oshirishni rejalashtirgan (u paytda u Xitoyga haftasiga 18 ta reysni amalga oshirgan)[11].

Mustahkamlash[tahrir | manbasini tahrirlash]

2000-yil oʻrtalarida CAAC oʻnta aviakompaniyani uchtaga birlashtirish boʻyicha oldingi takliflarini takrorladi[12] (Air China, China Southern va China Eastern kichikroq aviakompaniyalar tomonidan qabul qilindi). Biroq, CAAC 2000-yil sentabr oyida Air China va China Southern oʻrtasida taklif qilingan birlashishni raqobatga qarshi[13] sifatida blokladi.

2001-yil yanvar oyida CAAC qoʻshilish rejalariga rozi boʻlganliklarini eʼlon qildi[14]. Air China Xitoyning janubi -gʻarbiy havo yoʻllari va Xitoyning toʻrtinchi yirik aviakompaniyasi boʻlgan China International Airlines ni egallab oldi. Natijada, umumiy aktivlari 56 milliard yuan (52,5 milliard Gonkong dollari) boʻlgan guruh tuzildi, uning floti 118 samolyotdan iborat edi[15]. 2002-yil 28-oktabrda Air China Xitoy milliy aviatsiya korporatsiyasi va China Southwest Airlines bilan birlashdi.

2004-yil davomida Air China Zhejiang Airlines (CNAC boʻlimi)ni qabul qildi. Oʻsha yilning 15-dekabrida kompaniya Gonkong va London fond birjalariga kirdi. Air China Air China Cargo (51 %), Air Macau (51 %) kompaniyalaridagi ulushga ega, shuningdek, Shandong Airlines aviakompaniyasining asosiy aksiyadori hisoblanadi.

Keyingi rivojlanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

2006-yilda aviakompaniya Star Alliance, global yoʻlovchi aviatsiyasi alyansiga qoʻshilish toʻgʻrisida shartnoma imzoladi. Bir qator protseduralarni bajargandan soʻng, Air China oʻzining shoʻba korxonasi Shanghai Airlines bilan 2007-yil 12-dekabrda alyansga aʼzo boʻldi.

2009-yil iyul oyida Air China o'zining muammoli sho''ba korxonasi Air Macau ulushini 19,3 million dollarga sotib oldi va aviatashuvchiga egalik huquqini 51 foizdan 80,9 foizga oshirdi. Bir oy oldin flagman Cathay Pacific yirik aviakompaniyasining 12,5 % ulushini sotib olish uchun 6,3 milliard dollar (813 million dollar) sarfladi va Hong Kong Airlinesning 17,5 % dan 30 % gacha boʻlgan ulushini sotib oldi.

2010-yil aprel oyida Air China Shenzhen Airlines aktsiyalarini sotib olishni yakunladi va natijada aviakompaniyaning asosiy ulushini sotib oldi, bu flagmanga Pekin, Chengdu va Shanxayda Xitoy oʻz mavjudligini kuchaytirishga, shuningdek, oʻz yoʻnalishlari tarmogʻini sezilarli darajada muvozanatlashiga imkon berdi.

2010-yil 2-dekabrda aviakompaniya Ispaniya turizm industriyasining „Turistik xizmatlar uchun plaket“ oliy mukofotini oldi va ushbu mukofotni qoʻlga kiritgan birinchi aviakompaniya boʻldi.

2010-yil 23-dekabrda Air China Xitoyda birinchi aviakompaniya boʻldi va yoʻlovchilarga yaqin atrofdagi shaharlarga sayohat qilish imkoniyatini taqdim etuvchi qoʻshma chiptalar xizmatini ishga tushirdi. Birinchi qoʻshma marshrut Tyanszindan Pekin aeroportiga avtobusdagi yoʻnalish boʻlib, Air China reysi bilan Xitoyning istalgan aeroportiga tashuvchining marshrut tarmogʻiga joʻnab ketish mumkin[16].

2011-yilning 15-noyabrida Air China oʻz reyslarida Wi-Fi xizmatlarini taklif qila boshladi va bu xizmatni ishga tushirgan birinchi xitoylik aviatashuvchiga aylandi.[17]

Operatsion faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Air China toʻrtta segmentda ishlaydi:

  • Aviakompaniya — yoʻlovchilar va yuklarni havo orqali tashish;
  • Muhandislik xizmati — havo kemalarini modernizatsiya qilish, ularni taʼmirlash va texnik xizmat koʻrsatish;
  • Terminal — roʻyxatdan oʻtish, bortga chiqish, VIP zal xizmatlari, mehmonxona xizmatlari, bagajni tashish, tushirish va yuklash xizmatlari, salonni tozalash, tranzit xizmatlarini oʻz ichiga olgan yerdagi xizmatlar;
  • Boshqa xizmatlar — ovqatlanish va boshqa xizmatlar va aviakompaniya ishi bilan bogʻliq xizmatlar.

Boʻlimlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Air China Cargo aviatsiya logistika kompaniyasi hisoblanadi
  • Air China Business Jet — biznes aviatsiya aviakompaniyasi

Korporativ boshqaruv[tahrir | manbasini tahrirlash]

Air China Limited 2003-yilda roʻyxatdan oʻtgan va 2004-yil 15-dekabrda London fond birjasiga aktsiyalarni joylashtirish bilan kirdi. Dastlab, boshqaruv kompaniyasi „Air China International“ deb nomlangan, keyin China Southwest Airlines Air China kompaniyasiga kiritilgandan soʻng, korporatsiya oʻz nomini Xitoy Milliy Aviatsiya Kompaniyasiga (CNAC) oʻzgartirib, aslida yangi aviatsiya xoldingiga aylangandi. 2015-yil iyun holatiga koʻra CNAC uzoq muddatli qarzlar boʻyicha barcha Xitoy kompaniyalari orasida birinchi oʻrinda turardi.[18].

Yoʻnalish tarmogʻi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Star Alliance libosidagi Air China Airbus A330-200 samolyoti Vankuver xalqaro aeroportiga qoʻndi.

Air China marshrut tarmogʻi Xitoy, Osiyo, Yaqin Sharq, Gʻarbiy Yevropa, Shimoliy va Janubiy Amerikani qamrab olgan. Yoʻnalishlarning aksariyati Pekindan uchadi.

Hozirda Osiyo, Avstraliya va Yevropaga yoʻnalishlarning aksariyati Shanxay Pudong xalqaro aeroportidan ochiq holda faoliyat yuritishadi. Bu yerdan Shimoliy Amerikaga reyslar orqali kirish (San-Fransisko, Air China ilgari Pekindan uchar edi, bu reys United Airlines reysini toʻldiradi, uning kodlari bilan yashashingiz mumkin). Yaqin atrofda Chengdu Shuangliu xalqaro aeroporti, Chongqing Jiangbei xalqaro aeroporti, Dalian Chjoushuizi xalqaro aeroporti, Dubay xalqaro aeroporti, Xanchjou Syaoshan xalqaro aeroporti, Kunming Vujiaba xalqaro aeroporti, Madrid Barajas xalqaro aeroporti, Nanning Vuxus xalqaro aeroporti va Syamen xalqaro aeroporti joylashgan.

Bugungi kunda Air China 2008/09-yillarda ishga tushirilgan 13 ta yangi marshrut bilan xalqaro ishtirokini oshirmoqda. Air Chinaning Vankuverga uchishi yaqinda A330-200 ni qabul qildi. Pekin- Dubay — Afina yangi yoʻnalishi ochilishi ortidan A330-200 ham rejalashtirilgan. Varshavaga toʻxtovsiz parvoz tarixiy boʻladi, chunki Air China yoʻnalishdagi birinchi xorijiy aviakompaniya boʻladi, hozirda faqat Star Alliance hamkori LOT tomonidan boshqariladi.

2006-yil 10-dekabrda aviakompaniya San-Pauluga (Madrid orqali) birinchi parvozini amalga oshirdi, bu aviakompaniyaning Janubiy Amerikaga birinchi parvozi. Ilgari ushbu reys Boeing 766-300 tomonidan amalga oshirilgan, biroq u A330-200 bilan almashtirilgan. Bu Air Chinaning hozirgi kunga qadar eng uzun yoʻnalishi hisoblanadi.

Avstraliya, Frankfurt, Madrid va San Paulu yoʻnalishlarida hozirda foydalanilayotgan A330-200 ni Boeing 787 ga almashtirish mumkin. Boeing 787 samolyotlari keltirilgandan soʻng Toronto va Vashingtonga parvozlarda ham foydalanila boshlandi.

Flot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yoʻlovchi samolyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil iyul oyida Air China yoʻlovchilar parki quyidagi samolyotlardan iborat edi:[19]

Air China yoʻlovchilar parki.

Samolyot turi Ekspluatatsiya Buyurtmalar Yoʻlovchilar Manbalar
F B E+ E Vsego
Airbus A319-100 33 — — 8 — 120 128
Airbus A320-200 43 11 150 158 Yetkazib berish 2014-yilda boshlangan.
Airbus A320neo 39 8 8 — — 150 158 Yetkazib berish 2020-yilgacha davom etdi.[20]
Airbus A321-200 61 — 12 — — 173 185
16 161 177
Airbus A321neo 12 11 12 — — 182 194 Yetkazib berish 2018-yil sentabr oyida boshlangan.[21]
Airbus A330-200 30 — — 12 — 271 283 B-6070, B-6071, B-6072 i B-6081.
— — 30 — 207 237
Airbus A330-300 28 — — 36 20 255 311 AerCap.
— — 30 16 255 301
Airbus A350-900 15 6 — 32 24 256 312 Yetkazib berish 2018-yil avgust oyida boshlangan. B-1083 samolyoti Pekindagi Expo 2019-yilda koʻrgazmasida qatnashgan.
Boeing 737-700 18 — — 8 — 120 128
Boeing 737-800 100 54 8 — — 159 167 B-5425 va B-5497 samolyotlari Pekin Expo 2019 koʻrgazmasida qatnashgan.
12 147 159
Boeing 737 MAX 8 16 33 8 — — 168 176 Yetkazib berish 2017-yilda boshlangan.
Boeing 747-400 3 — 10 42 — 292 344 Almashtirishlar Boeing 747-8I.
Boeing 747-8 7 — 12 54 66 233 365 Yoʻnalishlarda ishlash PEK-JFK i PEK-SFO
Boeing 777-300ER 28 — 8 42 — 261 311 B-2035 samolyoti Smiling China libosida. Samolyot B-2006 „Love China“ libosida. B-2047 samolyoti Xitoy va Fransiya oʻrtasidagi diplomatik munosabatlarning 50 yilligiga bagʻishlangan timsolga boʻyalgan.
— 36 356 392
Boeing 787-9 14 1 — 30 34 229 293 2016-yil may oyidan yetkazib berish
Comac C919 5 20 — — — 90 90
Vsego 452 144 Flotning oʻrtacha yoshi 6,5 yil

Ilgari ishlatilgan samolyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yoʻlovchi floti:

  • Boeing 707 (1988 — 1996)
  • Boeing 747SP (1988 — 1999)
  • BAe 146 (1992 — 2003)
  • Xoker Siddeli Trident (1988 — 1994)
  • Tu-154B (1988 — 1997)
  • Xian Y-7 (1989 — 1996)

Codeshare shartnomalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

B757-200 Air China, 2007-yil dekabr oyida Pekin poytaxti xalqaro aeroportida Star Alliance logotipi bilan, aviakompaniyaning alyansga rasmiy qabul qilinishidan biroz oldin.

Air China 2007-yil 12-dekabrda Star Alliancega rasman qoʻshildi. Bu harakat alyansning Xitoydagi ishtirokini sezilarli darajada kengaytirdi.

„Bir tom ittifoqi“ tashabbusi doirasida Star Alliancening barcha aʼzolari Air China bosh qarorgohi joylashgan Pekin poytaxti xalqaro aeroportining 3-terminaliga koʻchirildi. Uchta yangi terminalga ega T3C barcha Air China va Shanghai Airlines reyslarini amalga oshiradi, T3E esa Star Alliance xalqaro reyslarini amalga oshiradi. Ikki uchastka tezyurar poyezd orqali bogʻlangan.

2021-yil boshida Air China quyidagi aviakompaniyalar bilan kodshering kelishuvlariga ega edi[22]:

Air China Lounge (bambuk orqasida) Aviakompaniyaning asosiy markazi Pekin poytaxti xalqaro aeroportining 3-terminalida.

Hodisalar va samolyot halokatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 2002-yil 15-aprelda Pekindan Janubiy Koreyaning Pusan shahriga yoʻl olgan Boeing 767-200ER 129-reysi yomon ob-havo sharoitida Gimxae xalqaro aeroportiga qoʻnishga urinayotganda tepalikka qulab tushdi va bortdagi 166 kishidan 128 nafari halok boʻldi. Bu Air China samolyotlari bilan bogʻliq yagona halokatli hodisa.

Shuningdek[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Air China yuk

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Air China — Star Alliance
  2. ↑ „About Air China“. Star Alliance. 18-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-may 2015-yil.
  3. ↑ „Air China Annual Report 2012“. 5-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-aprel 2016-yil.
  4. ↑ Directory: World Airlines. Flight International (27-mart 2007-yil), s. 55.
  5. ↑ "Air China Launches New Service, Works on Image, " USA Today, October 9, 1991, p. 8B.
  6. ↑ Bangsberg, P.T., "Lufthansa, China Plan More Funds for Aircraft Maintenance Venture, " Journal of Commerce, June 24, 1992, p. 2B.
  7. ↑ Vandyk, Anthony, "Air China: New Name, New Heights, " Air Transport World, February 1991, p. 54.
  8. ↑ Flynn, Ann Amelia, "Chinaʼs Airlines Take Wing, „ China Business Review (Washington), May/June 1993, p. 14.
  9. ↑ “Air China to Stand Alone, " Airfinance Journal, March 1995, p. 8.
  10. ↑ Harding, James, "Air China Plans Overseas Float, " Financial Times (London), October 15, 1997.
  11. ↑ Lo, Joseph, "Star Alliance Beckons Air China, " South China Morning Post, Bus. Sec., May 24, 2001, p. 2.
  12. ↑ Chang, Leslie, "China Intends to Merge 10 Airlines Into Three, „ Wall Street Journal, July 24, 2000, p. A21.
  13. ↑ “CAAC Blocks China Southern Merger with Air China, " AFX-Asia, September 28, 2000.
  14. ↑ Ng, Eric, "Air China Set to Announce Lead Bank for Listing, " South China Morning Post, Bus. Sec., July 16, 2001, p. 4.
  15. ↑ Holland, Tom, "China Break-In, " Far Eastern Economic Review, October 25, 2001, p. 41.
  16. ↑ „air china launches flight shuttle bus combined ticket for domestic routes“. Antara News. 4-aprel 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-fevral 2015-yil.
  17. ↑ „Air China Provides Affordable Luxury for Travelers“. FlightNetwork - Let's Roll. 13-yanvar 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-iyun 2015-yil.
  18. ↑ „Long term accounts payable Rankings for Chinese Companies“. China Stock Facts (2015). 2-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-aprel 2016-yil.
  19. ↑ „Air China Fleet Details and History“. www.planespotters.net. 28-iyul 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-iyul 2021-yil.
  20. ↑ 24-may 2013-yil. „Air China Orders 100 Airbus A320 Jets“. industryweek.com. 3-may 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-sentabr 2013-yil.
  21. ↑ „图片 空中客车向国航交付其首架A321neo飞机_民航新闻_民航资源网“. news.carnoc.com. 29-noyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-sentabr 2018-yil.
  22. ↑ „Profile on Air China“. CAPA. Centre for Aviation. 29-oktabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-oktabr 2016-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kompaniya haqida maʼlumot[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Air_China&oldid=3113995" dan olindi