Kontent qismiga oʻtish

Willem-Alexander

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Willem-Alexander
Niderlandlar bayrogʻi Niderlandiya Qiroli
Mansab davri
2013-yil 30-martdan
Oʻtmishdoshi Beatrix
Vorisi Catharina-Amalia
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 27-aprel 1967-yil (1967-04-27) (58 yosh)
Utrext, Niderlandlar bayrogʻi Niderlandiya
Imzosi

Willem-Alexander Claus George Ferdinand (ˈʋɪləm aːlɛkˈsɑndər; talaffuzi: Villem-Aleksandr Klaus Jorj Ferdinand; 27-aprel 1967-yil) – 2013-yildan buyon Niderlandlar Qiroli[1].

Niderlandlar malikasi Beatrix va diplomat Klaus van Amsbergning toʻngʻich farzandi. 1980-yilning 30-aprel kuni mamlakat shahzodasi etib tayinlandi va 2013-yilda Beatrix taxtdan voz kechganidan keyin, uning oʻrnini egalladi. U Gollandiyadagi davlat boshlangʻich va oʻrta maktablariga, Uelsdagi xalqaro kollejiga bordi, Niderlandiya Qirollik dengiz flotida xizmat qildi va Leyden universitetida oʻqidi. 2002-yilda Maxima Zorreguieta Cerruti bilan turmush qurgan va ularning uchta qizi bor: Catarina-Amalia, (2003-yilda tugʻilgan), malika Alexia (2005-yilda tugʻilgan) va malika Ariane (2007-yilda tugʻilgan).

Villem-Alexander sport va xalqaro suv resurslarini boshqarish masalalariga qiziqadi. Taxtga oʻtirguniga qadar u Xalqaro Olimpiya qoʻmitasi aʼzosi (1998–2013)[2], Gollandiya infratuzilma va atrof-muhit vaziri huzuridagi suv masalalari boʻyicha maslahat qoʻmitasi raisi (2004–2013)[3] va Birlashgan Millatlar Tashkilotining suv masalalari boʻyicha muovini (2006–2013) boʻlgan[4].

Bolaligi va taʼlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1982-yildagi (chapda) surati

Villem-Aleksandr Klaus Jorj Ferdinand Niderlandiyaning Utrext shahridagi Utrext universiteti kasalxonasida (hozirgi Utrext universiteti tibbiyot markazi) tugʻilgan. U malika Beatriks va shahzoda Klausning birinchi farzandi[5]. Qirolicha Juliana va shahzoda Bernhardning birinchi nevarasi. 1851-yilda shahzoda Aleksandr tugʻilgandan beri Gollandiya qirolligining birinchi erkak merosxoʻri.

1967-yil 2-sentyabrda Gollandiya islohot cherkovining aʼzosi sifatida Gaagadagi Avliyo Yakob cherkovida choʻqintirilgan[6]. Uning choʻqintirgan ota-onasi onasi tomondan bobosi Lippe-Biesterfeld shahzodasi Bernhard, buvisi Gösta Frein fon dem Bussche-Haddenhausen, shahzoda Ferdinand fon Bismark, sobiq bosh vazir Jelle Tsiylstra, Jonkvrouw Renegre Margrethe II va qirolicha Marmark Rueldir[7].

Uning ikkita ukasi bor edi: shahzoda Friso (1968–2013) va shahzoda Konstantin (1969-yilda tugʻilgan). Oilasi bilan Lage Vuursche qishlogʻidagi Drakenstein qal’asida 1981-yilgacha, ular Gaagadagi Huis ten Bosch saroyiga koʻchib oʻtgunga qadar yashagan. Uning onasi Beatriks 1980-yilda buvisi Juliana taxtdan voz kechganidan keyin Niderlandiya qirolichasi boʻldi. Keyinchalik, 13 yoshida Niderlandiya Qirolligi taxtining vorisi sifatida Orange shahzodasi unvonini oldi.

1973-yildan 1979-yilgacha Baarn shahridagi Nieuwe Baarnse boshlangʻich maktabida oʻqigan. U ikki xil davlat oʻrta maktablarida oʻqigan: 1979-1981-yillarda Baarn shahridagi Baarns litseyi, 1981-1983-yillarda Gaagadagi Eerste Vrijzinnig Christelijk litseyi va Uelsdagi Atlantika xususiy kollejida (1983-yildan 1985-yilgacha), xalqaro bakalavr darajasini oldi[5][8].

1985-yildan 1987-yilgacha harbiy xizmatni oʻtaganidan soʻng 1993-yili Leyden universitetida tarix fakultetida magistrlik darajasini oldi[9][10]. Uning yakuniy dissertatsiyasi prezident Sharl de Goll davrida Fransiyaning NATO integratsiyalashgan qoʻmondonlik tuzilmasini tark etish qaroriga Gollandiyaning munosabatiga bagʻishlangan[5].

Ingliz, ispan, fransuz va nemis tillarida bemalol gapiradi[11].

Harbiy tayyorgarlik va faoliyat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Villem-Aleksandr oʻrta maktab va universitetdagi maʼlumoti orasida 1985-yil avgustidan 1987-yil yanvarigacha Niderlandiya Qirollik dengiz flotida harbiy xizmatni oʻtagan. U Niderlandiya Qirollik dengiz kollejida, HNLMS Tromp va HNLMS Abraham Crijnssen fregatlarida xizmat qilgan. 1988-yilda HNLMS Van Kinsbergen kemasida xizmat qildi va leytenant boʻldi[12].

Villem-Aleksandr Niderlandiya Qirollik dengiz flotining rezervchisi sifatida 1995-yilda leytenant komandiri, 1997-yilda qoʻmondon, 2001-yilda dengizda kapitan va 2005-yilda komandor unvonlariga koʻtarildi. Niderlandiya Qirollik armiyasining rezervchisi sifatida 1995-yilda mayor (Grenadlar va miltiqlar qoʻriqlash polki) unvonini oldi. 1997-yilda podpolkovnik, 2001-yilda polkovnik va 2005-yilda brigada generali unvonlariga koʻtarildi. Niderlandiya Qirollik havo kuchlari rezervchisi sifatida 1995-yilda eskadron boshligʻi etib tayinlangan va 2005-yilda havo kuchlari komandori lavozimiga koʻtarilgan. 2005-yilda brigada generali etib tayinlandi[8].

2013-yilda qirol boʻlishidan oldin qurolli kuchlardan boʻshatilgan. Hukumatning oʻzi qurolli kuchlar ustidan oliy qoʻmondonlikni amalga oshirishi sababli, davlat rahbari qurolli kuchlarning xizmatchisi boʻlishi mumkin emasligini eʼlon qildi. Qirol sifatida Villem-Aleksandr qirollik nishoni bilan harbiy kiyim kiyishni tanlashi mumkin, lekin oʻzining sobiq unvon belgisi bilan emas[13].

Villem-Aleksander suv xoʻjaligi va sport masalalari bilan qiziqadi. Jahon suv komissiyasining faxriy aʼzosi va Jahon banki, BMT va Shvetsiya iqtisodiy taraqqiyot vazirligi tomonidan tashkil etilgan Global suv hamkorligi homiysi. 2006-yil 12-dekabr Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh kotibining suv va kanalizatsiya masalalari boʻyicha maslahat kengashining raisi etib tayinlangan[14].

2010-yil 10-oktyabrda Villem-Aleksandr va rafiqasi Maxima Niderlandiya Antil orollari poytaxti Villemstadga Antilni tarqatib yuborish marosimida uning onasi vakil sifatida qatnashishi uchun borishdi.

1998-yilgacha Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasiga (XOQ) aʼzo boʻlgunga qadar Gollandiya Olimpiya oʻyinlari qoʻmitasining homiysi boʻlgan. Qirol boʻlganidan keyin aʼzoligidan voz kechdi va XOQ 125-sessiyasida Olimpiya ordenini oldi. 1928-yilda Amsterdamda boʻlib oʻtgan Yozgi Olimpiya oʻyinlarining 100 yilligini nishonlash marosimida qatnashdi.

2013-yil 28-yanvar Beatriks taxtdan voz kechish niyatini eʼlon qildi. 2013-yil 30-aprel kuni Beatriks Moseszaal qirollik saroyida taxtdan voz kechish toʻgʻrisidagi hujjatni imzoladi. Oʻsha kuni tushdan keyin Villem-Aleksandr Nieuwe Kerk saroyida boʻlib oʻtgan tantanali marosimda Bosh shtatlarning qoʻshma majlisi oldida qirol sifatida inauguratsiya qilindi.

Oilasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2002-yil 2-fevralda Amsterdamdagi Nieuwe Kerk saroyida Maxima Zorreguieta Cerruti bilan turmush qurdi. Nikoh kelinning otasi Jorge Zorregietaning Argentina harbiy diktaturasida tutgan oʻrni tufayli jiddiy tortishuvlarga sabab boʻldi. Er-xotinning uchta qizi bor.

Mukofotlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Harbiy William ordeni
  • Niderlandiya arsloni ordeni
  • Orange-Nassau ordeni
  • Nassau uyining „Oltin sher“ ordeni
  • Oranj uyi ordeni
  • Toj ordeni
  • „Sodiq xizmatlari uchun“ ordeni
  • Niderlandiyadagi Avliyo Ioann ordeni[15]
  • „Oltin Ark“ ordeni
  • Oʻn bir shahar xochi
  • Uzoq muddatli harbiy xizmat uchun ordeni [nl]
  • Qirolicha Beatriks inauguratsiya medali
  • Shahzoda Villem-Aleksandrning Maksima Zorruigetaning toʻyi medali

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Dutch Crown Prince quits IOC in preparation to become king“, Sports Illustrated, 2013, 2013-12-13da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 19-aprel 2013-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  2. ↑ „Dutch Crown Prince quits IOC in preparation to become king“. Sports Illustrated (ingliz (Amerika)). 2013-01-29. 2013-12-13da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2013-04-19.
  3. ↑ „Prins Willem-Alexander neemt afscheid van Adviescommissie Water“ (nl). de Volkskrant (2013-yil 16-aprel). 2013-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 19-aprel.
  4. ↑ „Willem-Alexander neemt afscheid als 'waterprins'“ (nl). Trouw (2013-yil 21-mart). 2013-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 19-aprel.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 „The Prince of Orange“ (en-GB). Dutch Royal House (2009-yil may). 2009-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 19-iyul.
  6. ↑ „Doopplechtigheid Prins Willem-Alexander in Sint Jacobskerk“ [Baptism ceremony of Prince Willem-Alexander in St. Jacob Church: 3 parts] (nl). Radio Netherlands Worldwide (2009-yil 27-aprel). 2011-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 13-dekabr.
  7. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 40questions
  8. ↑ 8,0 8,1 „Z.M. koning Willem-Alexander, koning der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau“ [H.M. King Willem-Alexander, King of the Netherlands, Prince of Orange-Nassau] (nl). Parlement. 2021-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-aprel.
  9. ↑ Hoff, Ruud „Leiden, 2 juli 1993“ [Leiden, 2 July 1993]. ANP Historisch Archief Community. 2013-yil 12-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-iyun.
  10. ↑ „Dutch royals in Leiden“. Leiden University. 2021-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 26-aprel.
  11. ↑ „Prins Willem-Alexander blundert tijdens staatsbezoek Mexico“ [Prince Willem-Alexander blunders during state visit to Mexico]. 925 (2009-yil 5-noyabr). 2013-yil 10-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 3-may.
  12. ↑ „Military career“ (en-GB). Dutch Royal House. 2009-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 17-dekabr.
  13. ↑ (2013-yil 11-aprel). „King will retain close relationship with armed forces“ (en-GB). Press-reliz.
  14. ↑ „About UNSGAB“ (en-US). United Nations Secretary-Generals' Advisory Board on Water and Sanitation. 2012-yil 30-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 28-yanvar.
  15. ↑ „Koning Willem-Alexander erecommandeur van Johanniter Orde“ (nl). Reformatorisch Dagblad (2014-yil 1-dekabr). 2016-yil 31-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-may. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Willem-Alexander&oldid=4534660" dan olindi