Qurol embargosi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Qurol embargosi — bu faqat qurolga yoki „Ikki tomonlama foydalanish texnologiyasi“ ga nisbatan qoʻllaniladigan cheklov yoki sanksiyalar toʻplami. Qurol embargosi bir yoki bir nechta maqsadlarga xizmat qilishi mumkin:

  • maʼlum bir shaxsning xatti-harakatiga norozilik bildirish
  • davom etayotgan mojaroda betaraflikni saqlash
  • qurolli mojaroni hal qilish uchun tinchlik jarayonining bir qismi boʻlgan tinchlik mexanizmi sifatida
  • shaxsning boshqalarga zoʻravonlik qilish qobiliyatini cheklash
  • chet el aralashuvi oldidan mamlakatning harbiy salohiyatini zaiflashtirish

Tarixiy misollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Argentina[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQSh prezidenti Jimmi Karter inson huquqlarining buzilishiga javoban 1977-yilda Argentina harbiy hukumatiga qurol embargosini joriy qilgan[1].

Janubiy Atlantikadagi Britaniyaga qaram boʻlgan ikki hudud Argentina tomonidan 1982-yilda Folklend orollariga bostirib kirishidan keyin bir hafta ichida Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyatining (EEC) boshqa iqtisodiy sanksiyalari bilan birga qurol embargosi joriy etildi[2]. Yevropa davlatlari Folklend urushi tugaganidan keyin embargoni tugatdilar va Argentina AQSh embargosi 1989-yilda bekor qilinmaguncha Gʻarbiy Yevropa davlatlari va Isroildan qurol-yarogʻ yetkazib berishni qidirdi[1].

Indoneziya[tahrir | manbasini tahrirlash]

AQSh hukumati 1999-yilda Sharqiy Timorda inson huquqlari buzilgani uchun Indoneziyaga qarshi qurol embargosi joriy qilgan edi. Embargo 2005-yilda bekor qilingan.

Eron[tahrir | manbasini tahrirlash]

1979-yilgi Eron inqilobidan keyin Qoʻshma Shtatlar Eronga qarshi iqtisodiy sanksiyalar kiritdi. Biroq, amerikalik garovga olinganlarning ozod etilishini taʼminlash uchun Reygan maʼmuriyatining bir necha yuqori martabali amaldorlari garovga olingani evaziga boshqa yo‘lni tanladi. Bu shaxslar 1980-yillarda Eron-Kontra ishi deb nomlangan janjalda Eronga qurol sotishga yashirincha yordam berishgan. 1995-yilda Qoʻshma Shtatlar sanksiyalarni Eron hukumati bilan aloqador firmalarni ham qoʻshish bilan kengaytirdi[3].

2007-yil mart oyida BMT Xavfsizlik Kengashining 1747-rezolyutsiyasi Eron yadroviy dasturi bilan bogʻliq holda Eronga nisbatan joriy qilingan sanksiyalarni kuchaytirdi. Sanksiyalar 2016-yil 16-yanvarda bekor qilingan.

2020-yil sentabr oyida AQSh Davlat kotibi Mayk Pompeo Eron Mudofaa vazirligi va Qurolli kuchlar logistikasi va Eron yadroviy dasturiga aloqador boshqa tashkilotlarga, jumladan Venesuelaning bahsli prezidenti Nikolas Maduro hukumatiga Eron qurol-yarog‘ yetkazib bergani uchun qurol embargosi joriy etilganini eʼlon qildi[4].

2020-yil 18-oktabrda Eron Birlashgan Millatlar Tashkilotining 2007-yilda mamlakatga qoʻygan oddiy qurol embargosi muddati tugaganini eʼlon qildi. Embargo Eronga xorijiy davlatlardan qurol-yarog‘, jumladan, tanklar va qiruvchi samolyotlar sotib olishni taqiqlagan edi. Embargo AQShning eʼtirozlariga qaramay, Eronning dunyo yetakchilari bilan 2015-yilda imzolagan yadroviy kelishuvi shartlariga koʻra bekor qilindi [5][6].

Xitoy Xalq Respublikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlar va Yevropa Ittifoqi 1989-yildan keyin Tyananmen maydonidagi norozilik namoyishlari zoʻravonlik bilan bostirilishi ortidan Xitoyga qurol eksport qilishni toʻxtatdi. 2004- va 2005-yillarda Yevropa Ittifoqida embargoni bekor qilish yoki olib tashlash borasida bir qancha munozaralar boʻlgan.

Janubiy Afrika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining 418-rezolyutsiyasi 1977-yilda Janubiy Afrikaga qurol-yarogʻ embargosini ikki tomonlama maqsadlarda ishlatiladigan vositalarga qoʻllagan. Embargo 1994-yilda 919-sonli rezolyutsiya bilan bekor qilingan.

Qoʻshma Shtatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vetnam urushiga norozilik bildirish uchun Shvetsiya 1966-yilda Qoʻshma Shtatlarga qurol embargosini joriy qildi[7].  Bu yo‘qotishlar Karl Gustav m/45 avtomatidan Navy SEALlardan mahrum qilgan, natijada Smith & Wesson M76 yaratildi.

Hozirgi qurol embargolari roʻyxati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Roʻyxatga kiritilgan mamlakatlar BMT yoki boshqa xalqaro tashkilot, masalan, Yevropa Ittifoqi, YXHT va boshqalar) yoki mamlakatning qurol embargosi ostida. Baʼzi hollarda qurol embargosi umumiy savdo embargosi, boshqa sanksiyalar (moliyaviy) yoki muayyan shaxslar uchun sayohat taqiqlari bilan toʻldiriladi. Baʼzi hollarda qurol embargosi mamlakatda istiqomat qiluvchi yoki tashkil etilgan har qanday yuridik shaxsga nisbatan qoʻllaniladi. Bu qisman tan olingan hukumat kuchlari va xalqaro tinchlikparvar kuchlarning embargodan ozod qilinishi bilan bogʻliq.

BMT tomonidan qurol embargosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oldingi embargolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Boshqalar tomonidan qurol embargosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oldingi embargolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „WORLD : U.S. Ends Argentine Arms Embargo - Los Angeles Times“ (21-fevral 1989-yil).
  2. ↑ R.W. Apple Jr. „EUROPEANS ENDING ARGENTINE IMPORTS IN FALKLAND CRISIS“ (11-aprel 1982-yil).
  3. ↑ Ariel Zirulnick. „Sanction Qaddafi? How 5 nations have reacted to sanctions: Iran“. The Christian Science Monitor (24-fevral 2011-yil). Qaraldi: 13-fevral 2012-yil.
  4. ↑ „Trump administration sanctions Iranian Defense Ministry, Venezuela's Maduro for aiding Iran's weapons programs“. CNBC (21-sentabr 2020-yil).
  5. ↑ „Iran says UN arms embargo lifted, allowing it to buy weapons“. Deutsche Welle. Qaraldi: 18-oktabr 2020-yil.
  6. ↑ „UN arms embargoes on Iran expire despite US objections“. Associated Press. Qaraldi: 18-oktabr 2020-yil.
  7. ↑ Rottman, Gordon L.. The Big Book of Gun Trivia: Everything you want to know, don't want to know, and don't know you need to know. Bloomsbury Publishing, 2013 — 54 bet. ISBN 978-1-78200-949-8. 
  8. ↑ DR Congo arms embargo Wayback Machine saytida arxivlandi (2010-01-18). Department for Business, Enterprise and Regulatory Reform.
  9. ↑ Iraq embargo Wayback Machine saytida arxivlandi (2009-06-09). Department for Business, Enterprise and Regulatory Reform.
  10. ↑ „UN Security Council keeps Libya arms embargo in place“. Al Jazeera English (28-mart 2015-yil). Qaraldi: 5-avgust 2015-yil.
  11. ↑ „Embargoes and sanctions on Democratic People's Republic of Korea“. GOV.UK (4-iyun 2013-yil). 25-mart 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 25-mart 2019-yil.
  12. ↑ Lebanon embargo Wayback Machine saytida arxivlandi (2010-02-14). Department for Business, Enterprise and Regulatory Reform.
  13. ↑ „Iran says UN arms embargo lifted, allowing it to buy weapons“. Deutsche Welle. Qaraldi: 18-oktabr 2020-yil.
  14. ↑ Ivory Coast embargo Wayback Machine saytida arxivlandi (2009-05-08). Department for Business, Enterprise and Regulatory Reform.
  15. ↑ „S/RES/2283(2016) - E - S/RES/2283(2016) -Desktop“. undocs.org. Qaraldi: 7-yanvar 2022-yil.
  16. ↑ „Export Controls: Sanctions and Embargoes: Sierra Leone“. webarchive.nationalarchives.gov.uk (3-mart 2010-yil). 4-mart 2010-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-aprel 2018-yil.
  17. ↑ „UN lifts arms embargo on Sierra Leone“. foxnews.com (29-sentabr 2010-yil). 24-sentabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-aprel 2018-yil.
  18. ↑ United Nations Security Council Resolution 713
  19. ↑ SIPRI“ (en). www.sipri.org. 31-avgust 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-avgust 2018-yil.
  20. ↑ „EU arms embargo on the former SFR of Yugoslavia (Bosnia and Herzegovina) - SIPRI“. www.sipri.org. 31-avgust 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-avgust 2018-yil.
  21. ↑ „UK shoots down Argentine FA-50 deal“.
  22. ↑ „Export licensing policy for Argentina“.
  23. ↑ US Cuba arms embargo
  24. ↑ Brussels. „EU imposes arms embargo on Syria“. the Guardian (9-may 2011-yil). 14-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-aprel 2018-yil.
  25. ↑ Traynor. „UK forces EU to lift embargo on Syria rebel arms“. the Guardian (28-may 2013-yil). 24-yanvar 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-aprel 2018-yil.
  26. ↑ „US Arms Embargo against Turkey – after 30 Years, An Institutional Approach towards US Policy Making“. sam.gov.tr. 24-yanvar 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-aprel 2018-yil.
  27. ↑ „EU arms embargo on Uzbekistan — www.sipri.org“. 7-may 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-noyabr 2015-yil.
Manba xatosi: <ref> tag with name "UNSMIL_July19_peaceplan" defined in <references> is not used in prior text.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qurol_embargosi&oldid=3107335" dan olindi