Qaragʻandi

Qarag'andi Қарағанды
shahar
Gerb
49°48′0″N 73°7′0″E
Mamlakat	Qozogʻiston
viloyat	Qarag'andi viloyati
Hukumat
• Akim	Abdishev Baurjan Tuyteevich
Asos solingan	1931
Ilk eslatilishi	1934
Maydon	550 km2 (210 kv mi)
Markazi balandligi	553 m
Aholisi  (2013)	479 211
Zichligi	846 kishi/km2
Milliy tarkib	ruslar 50,57 % qozoqlar 36,25 % ukrainlar 4,80 % olmonlar 3,31 % tatarlar 3,05 % koreyslar 1,57 % beloruslar 1,16 %
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7212
Pochta indeks(lar)i	100000-100030
Avtomobil kodi	M
Qarag'andi

Qaragʻandi (qozoqcha: Қарағанды) — Qozogʻiston Respublikasi Qaragʻandi viloyatidagi shahar (1934-yildan), viloyat markazi. Temir yoʻl bekati. Aholisi 475 267 kishi (2012). Shahar Qaragʻanda koʻmir havzasining markazida shaxtyorlar shaharchasi sifatida vujudga kelgan. 1936-yildan Qaragʻandi viloyati markazi. Sanoatining asosiy tarmogʻi — koʻmir qazib olish. Mashinasozlik zavodlari ishlab turibdi, konshaxta jihozlari va metall konstruksiyalar ishlab chiqariladi. Yengil, oziq-ovqat sanoati tarmoqlari, qurilish materiallari korxonalari, issiqlik elektr markazi faoliyat koʻrsatadi. Qaragʻandi bir necha massivlardan iborat, bular: Eskishahar (19-asrning 2-yarmi), Yangishahar, Moyquduq, Katta Mixaylovka, Fyodorovka va boshqalar). Hozirgi Qaragʻandining markazi — Yangishahar. Qozogʻiston Fanlar Akademiyasining boʻlimi, 5 oliy oʻquv yurti (shu jumladan, universitet), 3 teatr, tasviriy sanʼat va oʻlkashunoslik muzeylari, Botanika bogʻi bor.

Aholisi

Aholisi boʻyicha qaragʻandi viloyatida birinchi oʻrinni egallaydi — 475 267 kishi. (2012) Qozogʻiston boʻyicha 4 oʻrinni egallaydi (Olmota, Ostona va Chimkentdan shaharlaridan keyin). Shahar aholisining milliy tarkibi (1-yanvar 2010-yil):

• ruslar — 214 969 kishi (50,57 %)
• qozoqlar — 171 038 kishi (36,25 %)
• ukrainlar — 22 631 kishi (4,80 %)
• olmonlar — 15 608 kishi (3,31 %)
• tatarlar — 14 395 kishi (3,05 %)
• koreyslar — 7 423 kishi (1,57 %)
• beloruslar — 5 484 kishi (1,16 %)
• polyaklar — 2 535 kishi (0,54 %)
• chechenlar — 2 127 kishi (0,45 %)
• ozarbayjonlar — 1 502 kishi (0,32 %)
• boshqurtlar — 1 404 kishi (0,30 %)
• mordvalar — 1 029 kishi (0,22 %)
• oʻzbeklar — 1 028 kishi (0,22 %)
• moldavanlar — 809 kishi (0,17 %)
• chuvashlar — 714 kishi (0,15 %)
• litvalar — 615 kishi (0,13 %)
• yunonlar — 531 kishi (0,11 %)
• boshqalar — 7 933 kishi (1,68 %)
• Umumiy — 471 784 kishi (100,00 %)

Demografiya

2006-yilgi hisobot boʻyicha aholining 1000 kishiga umumiy koeffisientlari:

• tugʻulish — 16,85
• oʻlim — 13,89
• tabiiy oʻsish — 2,96

Korxonalari

Shaharda 01.01.07 yilgi 10371 tadbirkorlik sub’ekti roʻyxatdan oʻtgan, shulardan 92 katta, 397 oʻrta, 9882 kichik sub’ektlardir.

• Asosiy iqtisodi:
• energetika;
• oziq ovqat korxonasi.

Shaharning asosiy korxonalari: „Qaragʻandi-Jariq“ MChB, „Qaragʻandi Margarin zavodi“ AJ, „EFES Qaragʻandi pivo zavodi“ AJ HT, „Qaragʻandi konfeti“ AJ, Qaragʻandi metallokonstruktsiya zavodi „Imstal’kon“ AJ filiali, „Qaragʻandi Jilu“ MCHB. Ishlab chiqariladigan mahsulotning asosiy turlari:

• Elektr energiyasi;
• issiqlik energiyasi;
• margarin mahsuloti;
• pivo;
• konfetlar.

Qishloq xoʻjaligi

Qaragʻandi hududida qishloq xoʻjaligi hosil olish uchun 10,3 ming gektar qishloq xoʻjalik yerlari foydaniladi, shu jumladan 3,0 ming gektari — ekinzorlar. 2006-yilgi bugʻdoyga 2,9-ming gektar qishloq xoʻjalik yerlari foydalandi, uning 0,1-ming getarini sholi oʻsimliklari, 1,3-minh gektarini kartochka, 0,5-ming gektarini koʻkatlar oladi. 2006-yili 0,1-ming tonna sholi oʻsimliklar, 23,5-ming tonna kartochka, 12,5-ming tonna koʻkatlar, 0,7-ming ttonna goʻsht (tiriklay hisobda), 3,5-ming tonna sut; 1991,0-ming ta tuxum olindi. 2007-yilgi 1-yanvarda Buqa va sigirlar soni 3,0-ming ta; qoʻy va echki — 1,1-ming ta; choʻchqa — 2,4-ming ta; yilqi — 0,1-ming ta; qush — 22,8-ming tani tashkil qildi.*

Ijtimoiy soha

Shaharda 2006/2007 oʻquv yili boʻyicha

• 103 kunduzgi umumiy bilim dargohi faoliyat yuritadi, unda 62917-oʻquvchi oʻqiydi,
• 18 kolledjda — 23427-oʻquvchi,
• 11 kasb-hunar oʻquv joyida — 4567 oʻquvchi,
• 12 oliy oʻquv yurtlarda — 56222 student oʻqiydi.
• 26 kutubxona,
• 9 klubga oʻxshash mahkama,
• 4 madaniyat va hordiq chiqarish parki,

• 3 teatr,

• 2 muzey,
• 1 kontsert zali,
• 1 xayvonotlar bogʻi ish yuritadi.