Pitsa
Pitsa (italyancha: pizza) italyancha taom boʻlib, ustiga pomidor, pishloq va koʻpincha turli xil mahsulotlar (masalan, kolbasa, qoʻziqorin, piyoz, zaytun) qoʻshilgan, odatda dumaloq, tekis asosli xamirturushli bugʻ doy xamiridan iborat., sabzavot, goʻsht va boshqalar), keyin anʼanaviy ravishda yogʻochli pechda yuqori haroratda pishiriladi. Kichkina pitsa baʼzan pizzetta deb ataladi. Pitsa tayyorlaydigan odam pizzaiolo deb nomlanadi.
Pitsa atamasi birinchi marta 10-asrda Italiyaning Kampaniya bilan chegaradosh Latsio shahridagi Gaeta shahridan lotincha qoʻlyozmada qayd etilgan.[1] Zamonaviy pitsa Neapolda ixtiro qilingan va bu taom turlari koʻplab mamlakatlarda mashhur boʻldi. Bu dunyodagi eng mashhur oziq-ovqatlardan biriga aylandi va Yevropa, Shimoliy Amerika va Avstraliyada keng tarqalgan tez ovqatlanish mahsuloti; pitseriyalarda (pitsa boʻyicha ixtisoslashgan restoranlar), Oʻrta er dengizi taomlarini taklif qiluvchi restoranlarda, pizza yetkazib berish orqali va koʻcha taomlari sifatida mavjud. Turli oziq-ovqat kompaniyalari oziq- ovqat doʻkonlarida muzlatilishi mumkin boʻlgan tayyor pitsalarni uy pechida isitish uchun sotadilar.
2017-yilda jahon pitsa bozori 128 milliard dollarni, AQShda esa 44 milliard dollarni tashkil etib, 76 000 ta pitseriyaga tarqaldi.[2] Umuman olganda, 2 yosh va undan katta yoshdagi AQSh aholisining 13 foizi har qanday kunda pitsa isteʼmol qilgan.[3]
Associazione Verace Pizza Napoletana (lit. Haqiqiy Neapolitan Pizza Assotsiatsiyasi) 1984-yilda tashkil etilgan notijorat tashkilot boʻlib, shtab-kvartirasi Neapolda joylashgan boʻlib, u anʼanaviy Neapolitan pizzasini targʻib qilishni maqsad qilgan.[4] 2009-yilda Italiya soʻroviga koʻra neapolitan pitssa Yevropa Ittifoqida anʼanaviy maxsus kafolatlangan taom sifatida roʻyxatga olindi va 2017-yilda uni tayyorlash sanʼati YuNESKOning nomoddiy madaniy meros roʻyxatiga kiritildi.[5]
„Pitsa“ soʻzi birinchi marta eramizning 997-yilida, keyin ham Vizantiya imperiyasining bir qismi boʻlgan Gaeta shahridan lotin matnida paydo boʻlgan; matnda aytilishicha, maʼlum bir mulkni ijaraga oluvchi Gaeta duodecim episkopiga har Rojdestvo kunida („oʻn ikkita pitsa“) va har Pasxa yakshanbasida yana oʻn ikkita pitssa berishi kerak.[1][6]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Maiden. „Linguistic Wonders Series: Pizza is a German(ic) Word“. yourDictionary.com. 15-yanvar 2003-yilda asl nusxadan arxivlandi.
- ↑ Hynum. „Pizza Power 2017 – A State of the Industry Report“. PMQ Pizza Magazine. 29-iyul 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 28-iyul 2017-yil.
- ↑ Rhodes, Donna. „Consumption of Pizza“. Food Surveys Research Group Dietary Data Brief No. 11. USDA (2014-yil fevral). Qaraldi: 27-sentabr 2017-yil.
- ↑ „Associazione Verace Pizza Napoletana (AVPN)“. 9-iyul 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11-iyul 2017-yil.
- ↑ „Naples' pizza twirling wins Unesco 'intangible' status“ (inglizcha). The Guardian. Agence France-Presse (7-dekabr 2017-yil). Qaraldi: 7-dekabr 2017-yil.
- ↑ Salvatore Riciniello (1987) Codice Diplomatico Gaetano, Vol. I, La Poligrafica