Minestrone
 Homemade minestrone | |
| Turi | Sho'rva |
|---|---|
| Asosiy komponentlari | Savzavotlar (beans, piyoz, celery, sabzi, pomidor), stock yoki suv, tez-tez makaron yoki guruch |
Minestrone— sabzavot va loviya, baʼzan esa makaron yoki guruch bilan tayyorlangan italyan shoʻrvasi. Odatda bu sho'rva piyoz, koʻkatlar, sabzi, bargli sabzavotlar, stok, Parmesan pishloq va pomidordan tayyorlaadi . Minestrone anʼanaviy ravishda goʻshtsiz tayyorlanadi, ammo uning aniq retsepti yoʻq va uni turli xil mahsulot bilan tayyorlash mumkin[1].
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Italyancha „minestrone“ soʻzi „minestrare“ soʻzidan kelib chiqqan va „xizmat koʻrsatish“ degan maʼnolarga mos keladi. „Minestrare“ soʻzi „davolash“ deb ham tarjima qilinadi[2][3].
Oʻzining noyob kelib chiqishi va aniq retsept mavjud boʻlmaganligi sababli, minestrone Italiyada pishirish vaqtlariga va tarkibiy qismlariga qarab har minestrone juda farq qiladi. Minestron juda qaynatilgan sabzavotlar bilan qalin va zich tarkibdan katta miqdorda choʻziq xolatda va yengil pishirilgan sabzavotlarga ega boʻlgan koʻproq mayda supani tashkil etadi. Bundan tashqari minestronga goʻsht ham qoʻshish mumkin.
Zamonaviy italyan tilida inglizcha shoʻrva soʻziga mos keladigan uchta soʻz bor: zuppa, pomidor sho'rva yoki baliq sho'rva maʼnosida qoʻllaniladi; minestra – bu sabzavotli shoʻrva kabi, muhimroq shoʻrva maʼnosida, shuningdek, „quruq“ shoʻrvalar, yaʼni makaron mahsulotlari uchun ishlatiladi; va minestrone, bu juda muhim katta shoʻrva yoki pishiriq degan maʼnoni anglatadi, garchi bu maʼno endi ushbu taom bilan bogʻliq boʻlsa ham.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Minestrone shoʻrvasining dastlabki kelib chiqishi Rimning lotin qabilalarining Rim qirolligiga (keyinchalik Rim Respublikasi va imperiyasiga) aylanishidan oldin sodir boʻlgan. Mahalliy aholi asosan vegetarian boʻlgan va asosan sabzavotlardan iborat holda bu shoʻrvani tayyorlagan. Mahalliy aholi shoʻrvani tayyorlashda asosan piyoz, yasmiq, karam, sarimsoq, loviya , qoʻziqorin, sabzi, qushqoʻnmas va sholgʻom kabi mahsulotlardan foydalangan[4].
Dastavval ovqatning asosiy masalligʻi shoʻr suvda pishirilgan oddiy un boʻtqasi boʻlgan, ammo bu un boʻtqasi toʻyimli boʻlgan va pulte deb nomlangan. Bunda tashqari unga har qanday sabzavotlar qoʻshilgan[5].
Miloddan avvalgi II asrga qadar Rim Italiyani toʻliq bosib olib, savdo va yoʻl tarmoqlarini monopoliyaga aylantirgach[6], poytaxtda mahsulotlarning katta xilma-xilligi juda koʻpaydi va aholinig parhez taomlarini oʻzgartira boshladi. Bundan tashqari, goʻshtning tez-tez kiritilishi bilan shoʻrvalarga katta taʼsir oʻtkazdi.
Non yunonlar tomonidan Rim ratsioniga kiritilganligi sababli, shoʻrvalar uchun ham un chiqarish boshlanga va pulte asosan kambagʻallar uchun taom boʻlgan[7].
Qadimgi Rimliklar oddiy yoki „tejamli“ parhezni sogʻliq uchun foydalarini tan olgandilar (lotincha fruges don, sabzavot va dukkakli ekinlarning umumiy nomi) va qalin sabzavotli shoʻrvalar va sabzavotlar asosiy parhez uchun mahsulot boʻlib qolgan[8].
Markus Apiciusning „De Re Coquinaria“ qadimiy pazandalik kitobida yozilicha eramizning 30-yillarida paydo boʻlgan boʻlib, farro, noʻxat va fava loviyalaridan tayyorlangan, piyoz, sarimsoq, choʻchqa yogʻi va koʻkatlar solingan rim shoʻrvasi edi[9].
Italiyada ovqatlanish odatlari va ingredientlari oʻzgarganligi sababli, minestrone ham oʻzgargan. Apicius pultes va pultikulalarni pishirilgan miya va sharob kabi chiroyli bezaklar bilan yangilaydi[10].
Qishloq xoʻjaliklari kelib chiqishini yoʻqotmaslik anʼanasi bugungi kunda ham davom etmoqda va minestrone endi Italiyada „cucina povera“ („kambagʻallar oshxonasi“) va „cucina nobile“ („zodagonlar oshxonasi“) uslublariga tegishli deyiladi, aksincha qishloq ildizlariga ega boʻlgan taomlar degan maʼnoni anglatadi.[11]
Mintaqaviy oʻzgarishlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Minestrone alla genovese – Minestronening Liguriyaga xos boʻlgan variant boʻlib, u taom oʻtlardan, asosan pestodan koʻproq foydalanishni oʻz ichiga oladi. [12]
Minestra – bu Maltadan olingan variant boʻlib, uning tarkibida kunserva (qalin tomat pastasi), kartoshka, kolrabi, gulkaram va baʼzan spagetti mavjud[13].
Imbakbaka yoki Mbakbaka – Minestronening Liviyada makaron, noʻxat, Bzar ziravorlari va goʻshtdan tayyorlangan turi. Bu varianti Italiya mustamlakasi natijasida paydo boʻlgan[14].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vikiomborda Minestrone mavzusiga oid fayllar bor
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Flawless Minestrone!“. La Cucina Italiana. Qaraldi: 2024-yil 18-iyun.
- ↑ Harper. „Online Etymology Dictionary: Minestrone“. Qaraldi: 2012-yil 17-noyabr.
- ↑ "minestrone". Merriam-Webster. 2012. http://www.merriam-webster.com/dictionary/minestrone?show=0&t=1353179675. Qaraldi: 17 November 2012.
- ↑ di Mattia, Francesca. Magna Roma, cibi e bevande di Roma antica. Scipioni, 2003 — 9–16 bet.
- ↑ di Mattia, Francesca. Magna Roma, cibi e bevande di Roma antica. Scipioni, 2003 — 9–16 bet. di Mattia, Francesca; Zucchelli, Federico (2003). Magna Roma, cibi e bevande di Roma antica. Scipioni. pp. 9–16.
- ↑ di Mattia, Francesca. Magna Roma, cibi e bevande di Roma antica. Scipioni, 2003 — 9–16 bet. di Mattia, Francesca; Zucchelli, Federico (2003). Magna Roma, cibi e bevande di Roma antica. Scipioni. pp. 9–16.
- ↑ „LacusCurtius • Apicius, De Re Coquinaria — Book V“. Penelope.UChicago.edu. Qaraldi: 2018-yil 4-fevral.
- ↑ di Mattia, Francesca. Magna Roma, cibi e bevande di Roma antica. Scipioni, 2003 — 9–16 bet. di Mattia, Francesca; Zucchelli, Federico (2003). Magna Roma, cibi e bevande di Roma antica. Scipioni. pp. 9–16.
- ↑ Wasserman-Miller, Norma. Soups of Italy: Cooking over 130 Soups the Italian Way, 1st, New York: William Morrow, 1998. ISBN 0688150314.
- ↑ „LacusCurtius • Apicius, De Re Coquinaria — Book V“. Penelope.UChicago.edu. Qaraldi: 2018-yil 4-fevral.„LacusCurtius • Apicius, De Re Coquinaria – Book V“. Penelope. UChicago.edu. Retrieved 4 February 2018.
- ↑ Werle, Loukie. Italian Country Cooking: the Secrets of Cucina Povera. New York: Metro Books, 2008. ISBN 978-1-4351-0126-5.
- ↑ „Lentil Minestrone“ (en-US). Welcome to Vahrehvah. Qaraldi: 2018-yil 6-fevral.
- ↑ „Maltese Minestra“. A Maltese Mouthful. Qaraldi: 2018-yil 11-noyabr.
- ↑ „Libyan Imbakbaka“ (2021-yil 16-yanvar).