Muhammad Rafi Usmoniy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Muhammad Rafi Usmoniy
محمد رفیع عثمانی
Darul Uloom Karachining 3-prezidenti
Mansab davri
1986 – 2022-yil 18-noyabr
Oʻtmishdoshi Abdulhay Orifiy
Vifaq-ul-Madaris vitse-prezidenti
Mansab davri
2017-yil 5-oktyabr – 2021-yil 16-iyun

Muhammad Rafi Usmoniy (urdu: محمد رفیع عثمانی) (1936-yil 21-iyul — 2022-yil 18-noyabr) — Pokistonlik musulmon olimi, huquqshunos va yozuvchi, Dorul ulum Karachi prezidenti lavozimida ishlagan. Darul Ulum Deoband, Panjob universiteti va Darul Ulum Karachi universiteti bitiruvchisi boʻlgan. „Ahkam-e-zakot“, "Al-Taliqot an-nofi’a ala fath al-mulhim", „Islom mai aurat ki hukmroniy“ va "Navodir al-fiqh" kabi kitoblar muallifi. Karachi universiteti sindikat aʼzosi, Vifaq-ul-Madaris vitse-prezidenti va ijroiya kengashi aʼzosi edi. Ukasi Muhammad Taqi Usmoniy ham katta olimdir.

Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhammad Rafi Usmoniy 1936-yil 21-iyulda Britaniya Hindistonidagi Deoband degan shaharchada Usmoniylar oilasida tug‘ilgan[1]. Ashraf Ali Tanviy Muhammad Rafiy nomini bergan[2]. Usmoniyning otasi Muhammad Shofiy Devbandiy Dorul Ulum Deobandning bosh muftiysi va Pokiston harakatining kashshof namoyandalaridan biri edi[3]. Islom olimi Muhammad Taqi Usmoniy uning ukasi[4].

Taʼlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usmoniy Dorul Ulum Deobandda Qur’onning yarmini yod oldi va 1948-yil 1-mayda Pokistonga hijrat qildi[1]. Aram Bogʻdagi Masjid Bob al-Islomda Qur’on yodlashni tugatdi. Falastin bosh muftiysi Amin al-Husayniy bilan oxirgi darsni oʻqidi[2]. 1951-yilda Darul Ulum Karachiga oʻqishga kirdi va 1960-yilda anʼanaviy „dars-e-nizomiy“ni tamomladi[2]. Hijriy 1378-yilda „molvi“ va „munshi“ (shuningdek, „Molviy fozil“ nomi bilan ham tanilgan[2]) darajasi uchun Panjob universiteti imtihonlarini topshirdi[1]. 1960-yilda Dorul Ulum Karachidan islom fiqhi (ifto) boʻyicha diplom olgan[1].

Usmoniy Buxoriyni Rashid Ahmad Ludhianviydan, Sahihi Muslimni Akbar Ali Saharanpuriydan, Muvatta Imom Muhammad va Sunan Nasoiyni Sahbon Mahmuddan, Sunan Abu Dovudni Riyotullohdan va Jomiy at-Termiziyni Salomulloh Xondan o‘rgangan[1]. „Sunan ibn Moja“ asarini Muhammad Haqiqdan oʻrganib, Riyotulloh qoʻl ostida oʻqishni tugatgan[1]. Hasan bin Muhammad al-Musyath, Muhammad Idris Kandhlaviy, Muhammad Shafi Deobandi, Muhammad Tayyib Qasmi, Muhammad Zakariyo Qandxlaviy va Zafar Ahmad Usmoniy kabilardan hadislar yetkazish vakolatiga ega boʻlgan[1].

Karyera[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usmoniy butun Pokiston Ulamolar kengashi, Islom mafkurasi kengashi, Ruet-e-Hilol qoʻmitasi va Sind hukumati Zakot kengashi aʼzosi edi[1]. Pokiston Oliy sudi Shariat apellyatsiya sudining maslahatchisi va NED muhandislik va texnologiya universiteti va Karachi universitetining sindikat aʼzosi edi[1]. Wifaq-ul-Madaris imtihon komissiyasi va ijroiya kengashi aʼzosi boʻlib ishlagan[1] va keyinchalik tashkilot homiysi boʻlgan[5]. 2017-yil 5-oktabrdan 2021-yil 16-iyungacha Wifaq-ul-Madaris vitse-prezidenti lavozimida ishlagan[6]. 1986-yilda Abdul Xay Orifiy vafotidan soʻng Usmoniy uning oʻrnini egalladi va Dorul Ulum Karachining uchinchi prezidenti boʻldi[7][8].

Dorul Ulum Karachida Usmoniy hijriy 1380-yildan 1390-yilgacha (1960-yillar) dars-e-nizomiyga oid barcha kitoblarni o‘qitgan. Hijriy 1391-yildan (1971) boshlab seminariyada hadis va ifto ilmlaridan dars beradi[1]. „Sahihi Muslim“dan maʼruzalar o‘qigan va islom fiqhi bo‘yicha talabalarni tayyorlagan[1]. 1980-yillar oxirida „Harkat-ul-Jihod al-Islomiy“ (HUJI) guruhi bilan sovetlarga qarshi jihodda qatnashgan[9]. Talabalardan doimo siyosatdan uzoqroq turishni soʻrardi[10]. Shogirdlari orasida Muhammad ibn Odam al-Kavsariy ham bor edi[11].

Asarlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usmoniy arab va urdu tillarida 27 ga yaqin kitob muallifi[1]. 1988-yildan 1991-yilgacha oʻzining jihod haqidagi xotiralarini urdu tilidagi Darul Ulum Karachi, Al-Balagh oynomalarida, shuningdek, HUJIga tegishli Urducha kundalik Jang va Urdu tilidagi oynoma al-Irshadda nashr etgan. Bu jihod xotiralari keyinroq „Ye Tere Pur-Asrār Bande“ (tarjimasi: Ajoyib xizmatkorlaringiz) nomli kitobda nashr etilgan[12]. Kitobning rdu tilidagi tarjimasi va Inoyat Ahmadning „Ilm as-Sigha“ asarining sharhi Hindiston, Pokiston, Bangladesh, Angliya, Janubiy Afrika va Amerika Qoʻshma Shtatlarining koʻplab madrasalarida anʼanaviy dars-e-nizomiy oʻquv dasturida oʻqitiladi[1]. Usmoniyning boshqa kitoblari quyidagilar[1]:

  • Ahkam-e-zakot (tarjimasi „Zakotga tegishli hukmlar“)
  • Alomot-i qiyomat aur nuzul-i Mashih (tarjimasi „Oxirzamon alomatlari va Masihning tushishi“)
  • At-Taliqot an-nofi’a alo fathul-mulhim
  • Bay al-vafo
  • Yevropa ke tin muʼashi nizom, jagʻirdari, sarmayadari, ishtirakiyat awr unka tarixi pas-e-manzor . Asarning ingliz tilidagi tarjimasi Yevropada uchta iqtisodiy tizim sifatida alohida nashr etilgan: feodalizm, kapitalizm, sotsializm va ularning tarixiy kelib chiqishi .
  • Islom mai aurat ki hukmroniy (tarjimasi „Islomda ayollar yetakchiligi“)
  • Xayot-i Muftiy-yi Aʼam (tarjimasi „Bosh muftiyning hayoti“), Muhammad Shafi Deobandiyning tarjimai holi.
  • Kitabat-e-hadees ahd-e-risolalat o ahd-e-sahaba mai (tarjimasi „Paygʻambar va u zotning sahobalari davrida hadis yozish“)
  • Faqat murshid Haẓrat-i ʻArifiy (tarjimasi „Mening ustozim: Hazrati Orifiy“), Abdulhay Orifiy hayoti va ijodi haqida.
  • Navodir al-Fiqh

Eʼtiroflar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usmoniyga ilmiy hissalari uchun muftiy Azam (Buyuk muftiy) unvoni berilgan[13]. Dawn nashrining yozishicha, 1995-yilda Devbandiylik mazhabi olimlari tomonidan Bosh muftiy etib tayinlangan[14]. Usmoniy bilimdon olim, huquqshunos, muhaddis, tadqiqotchi va muallif, zoʻr boshqaruvchi, muvaffaqiyatli oʻqituvchi va maʼruzachi sifatida tan olingan[15].

Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usmoniy COVID-19 dan tuzalib chiqqach, sogʻligʻi bilan bogʻliq muammolarga duch kelgan va kasallik asoratlaridan davolanayotgan edi[16]. 2022-yil 18-noyabrda Karachida uzoq davom etgan kasallikdan so‘ng 86 yoshida vafot etdi[16]. Orif Alvi va Shahboz Sharif vafoti munosabati bilan taʼziya bildirdilar[17]. Marriyum Aurangzeb olimning oʻlimini tuzatib boʻlmaydigan yoʻqotish, Sind gubernatori Kamran Tessori esa buni butun islom olami uchun yoʻqotish deb atadi. Murod Ali Shoh qaygʻu izhor qilar ekan, „Muftiy Sohibning oʻlimi Islom olami uchun katta fojiadir. Uning diniy xizmatlari abadiydir“, degan[17]. Navoz Sharif „Muftiy Rafi Usmoniy vafotidan yuragim chuqur qayg‘uda“, dedi[18]. Usmoniyning shogirdi Muhammad ibn Adam al-Kavsariy qaygʻuni ifodalashga soʻz yoʻqligini bildirdi. Pokiston sobiq bosh vaziri Imron Xon ham hamdardlik bildirdi va olim bebaho xotirasi bilan yodda qolishini aytdi[11].

Usmoniy janozasi

Usmoniyning janoza namoziga 2022-yil 20-noyabr kuni ukasi Muhammad Taqi Usmoniy imomlik qildi. Janozada Anis Kaimxoniy, Anvar-ul-Haqqoniy, Fazal-ur-Rahmon, Hofiz Naim ur-Rahmon, Kamran Tessoriy, Muhammad Hanif Jalandhariy va Sayy ishtirok etdi[14][8][19]. Usmoniy Dorul Ulum Karachi qabristonida otasining qabri yoniga dafn etilgan[20].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 Asmatullah 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Samdani 2010.
  3. ↑ Syed Mehboob Rizwi. Tārīkh Dārul Uloom Deoband (en). Darul Uloom Deoband: Idārah Ehtemam — 93–94 bet. 
  4. ↑ „Mufti Taqi Usmani survives assassination attempt in Karachi“. Dawn (newspaper) (2019-yil 22-mart). Qaraldi: 2020-yil 12-mart.
  5. ↑ „Renowned Islamic scholar Mufti Rafi Usmani passes away“. Daily Pakistan (2022-yil 18-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 18-noyabr.
  6. ↑ „Vice-presidents of the Wifaqul Madaris“. Wifaqul Madaris. 2022-yil 18-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 18-noyabr.
  7. ↑ Mufti Ikram Ul Haq. Companion of Hajj. Xlibris Corporation, 2014 — 11 bet. ISBN 9781493166374. 
  8. ↑ 8,0 8,1 „Funeral prayers of Mufti-e-Azam Rafi Usmani offered in Karachi“. The News International (2022-yil 20-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 20-noyabr.„Funeral prayers of Mufti-e-Azam Rafi Usmani offered in Karachi“.
  9. ↑ Hegghammer, Thomas. The Caravan: Abdallah Azzam and the Rise of Global Jihad. Cambridge: Cambridge University Press, 2020 — 395 bet. DOI:10.1017/9781139049375. ISBN 978-0-521-76595-4. 
  10. ↑ „مفتی رفیع عثمانی کی مدارس کے طلبہ کو سیاست سے دور رہنے کی تلقین“. jang.com.pk. Qaraldi: 2020-yil 13-mart.
  11. ↑ 11,0 11,1 Ahmed, Juber. „Condolences Pour In For Leading Pakistani Scholar, Mufti Rafi Usmani“. British Muslim Magazine. Qaraldi: 2022-yil 21-noyabr.Ahmed, Juber.
  12. ↑ Jan, Najeeb. The Metacolonial State: Pakistan, Critical Ontology, and the Biopolitical Horizons of Political Islam. John Wiley & Sons, 2019 — 208 bet. 
  13. ↑ Samar, Azeem. „Thousands attend funeral prayers for Grand Mufti of Pakistan, Rafi Usmani“. Gulf News (2022-yil 20-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 21-noyabr.
  14. ↑ 14,0 14,1 „Renowned cleric Rafi Usmani laid to rest“. Dawn (2022-yil 21-noyabr).„Renowned cleric Rafi Usmani laid to rest“.
  15. ↑ „مفتی اعظم رفیع عثمانی محب وطن،سچے عاشق رسولؐ تھے،قاری محمد بن سعید“ (ur). Daily Pakistan (2022-yil 21-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 21-noyabr.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Mufti Rafi Usmani is no more“. Dawn (2022-yil 19-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 19-noyabr.
  17. ↑ 17,0 17,1 „Mufti-e-Azam Pakistan Maulana Rafi Usmani dies at 86“. The News International. Qaraldi: 2022-yil 18-noyabr.
  18. ↑ „مفتی رفیع عثمانی کی وفات پر دل بہت رنجیدہ ہے، نواز شریف“. Daily Jang (2022-yil 19-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 19-noyabr.
  19. ↑ „Funeral prayer of Mufti Rafi Usmani offered in Karachi“. Bol News (2022-yil 20-noyabr). 2022-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 20-noyabr.
  20. ↑ „Mufti-e-Azam Pakistan Rafi Usmani laid to rest in Karachi“. The Express Tribune (2022-yil 20-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 21-noyabr.

Bibliografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Usmani, Muhammad Rafi „Kuchh Mu'allif ke bāre mai“,. Nawādir al-Fiqh (ur). Karachi: Maktaba Darul Uloom Karachi, 25 November 2014 — 11–21 bet. 
  • Usmani, Muhammad Rafi „Sāhib-e-fatawa ke mukhtasar hālāt-e-zindagi“,. Fatāwa Darul Uloom Karachi. Karachi: Idāratul Ma'ārif, January 2010 — 48–81 bet. 

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Muhammad_Rafi_Usmoniy&oldid=3912300" dan olindi