Rubidiy: Versiyalar orasidagi farq
k clean up, replaced: m3 → m³ using AWB |
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: y.da → yilda (2), va b. → va boshqa using AWB |
||
Qator 4: | Qator 4: | ||
'''Rubidiy''' [lot. rubidus — qizil, toʻq kizil (spektrning qizil qismi chiziklari boʻyicha kashf etilgan), lot. Rubidium], Rb — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 37, at.m. 85,4678. Tabiiy izotoplarining massa sonlari 85 (72, 15%) va 87 (27,85%). 10 dan ortiq sunʼiy radioaktiv izotoplari olingan. |
'''Rubidiy''' [lot. rubidus — qizil, toʻq kizil (spektrning qizil qismi chiziklari boʻyicha kashf etilgan), lot. Rubidium], Rb — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 37, at.m. 85,4678. Tabiiy izotoplarining massa sonlari 85 (72, 15%) va 87 (27,85%). 10 dan ortiq sunʼiy radioaktiv izotoplari olingan. |
||
R. Bunzen va G. Kirxgof 1861 |
R. Bunzen va G. Kirxgof 1861 yilda Germaniyadagi Dyurkgeym mineral suvini spektral analiz qilib, R.ni kashf etganlar. Bunzen 1863 yilda metall R.ni olishga muvaffaq boʻlgan. R. birikmalari tabiatda kaliy birikmalari bilan birga uchraydi, u Yer poʻstining massa jihatidan 3,110~2%ini tashkil qiladi. R. ning ion radiusi kaliy va seziyning ion radiuslariga yaqin boʻlganligi uchun bu element birikmalari oʻzaro izomorfdir. |
||
R. suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. R. ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. R. juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuklanish trasi 39,5°, qaynash trasi 685°, zichligi 1,248 g/sm³. R. sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. R.ning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. R. juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi. R. gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. R.ning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. R. baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi R. havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi R. gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi R. ozonid RbO3 hosil boʻladi. R. 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli R. grafitidlar kelib chiqadi. |
R. suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. R. ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. R. juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuklanish trasi 39,5°, qaynash trasi 685°, zichligi 1,248 g/sm³. R. sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. R.ning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. R. juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi. R. gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. R.ning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. R. baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi R. havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi R. gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi R. ozonid RbO3 hosil boʻladi. R. 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli R. grafitidlar kelib chiqadi. |
||
R., asosan, kunduzgi lampalar i.ch.da, vakuum texnikasida (gazyutgich) va |
R., asosan, kunduzgi lampalar i.ch.da, vakuum texnikasida (gazyutgich) va boshqa soxalarda ishlatiladi, ionli raketalar uchun seziy kabi kelajagi porloq "yonilgʻi" hisoblanadi.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref> |
||
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri --> |
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri --> |
||
26-Noyabr 2015, 02:33 dagi koʻrinishi
Rubídiy / Rubidium (Rb) | |
---|---|
Atom raqami | 37 |
Koʻrinishi | Yumshoq, oq-kumush rangli, kimyoviy faol metall |
Atom xossasi | |
Atom massasi (molyar massasi) |
85,4678 m. a. b. (g/mol) |
Atom radiusi | 248 pm |
Ionlashish energiyasi (birinchi elektron) |
402,8 (4,17) kJ/mol (eV) |
Elektron konfiguratsiyasi | [Kr] 5s1 |
Kimyoviy xossalari | |
Kovalentlik radiusi | 216 pm |
Ion radiusi | (+1e)147 pm |
Elektrmanfiylik (poling boʻyicha) |
0,82 |
Elektrod potensiali | 0 |
Oksidlanish darajasi | 1 |
Termodinamik xossalari | |
Zichlik | 1,532 g/sm³ |
Solishtirma issiqlik sigʻimi | 0,360 J/(K·mol) |
Issiqlik oʻtkazuvchanlik | 58,2 Vt/(m·K) |
Erish harorati | 312,2 K |
Erish issiqligi | 2,20 kJ/mol |
Qaynash harorati | 961 K |
Qaynash issiqligi | 75,8 kJ/mol |
Molyar hajm | 55,9 sm³/mol |
Kristall panjarasi | |
Panjara tuzilishi | kubik markazlashgan |
Panjara davri | 5,590 Å |
Panjara/atom nisbati | n/a |
Debye harorati | n/a K |
Rubidiy [lot. rubidus — qizil, toʻq kizil (spektrning qizil qismi chiziklari boʻyicha kashf etilgan), lot. Rubidium], Rb — Mendeleyev davriy sistemasining 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 37, at.m. 85,4678. Tabiiy izotoplarining massa sonlari 85 (72, 15%) va 87 (27,85%). 10 dan ortiq sunʼiy radioaktiv izotoplari olingan.
R. Bunzen va G. Kirxgof 1861 yilda Germaniyadagi Dyurkgeym mineral suvini spektral analiz qilib, R.ni kashf etganlar. Bunzen 1863 yilda metall R.ni olishga muvaffaq boʻlgan. R. birikmalari tabiatda kaliy birikmalari bilan birga uchraydi, u Yer poʻstining massa jihatidan 3,110~2%ini tashkil qiladi. R. ning ion radiusi kaliy va seziyning ion radiuslariga yaqin boʻlganligi uchun bu element birikmalari oʻzaro izomorfdir.
R. suyultirilgan rubidiy xloridni elektroliz qilib olinadi. R. ishqoriy metallar jumlasiga kiradi. R. juda yumshoq, kumush rang — oq metall. Suyuklanish trasi 39,5°, qaynash trasi 685°, zichligi 1,248 g/sm³. R. sanoatda karnallit va lepidolitdan ajratib olinadi. Kimyoviy jihatdan juda faol; suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishganida portlash yuz beradi. Birikmalarida +1 valentli. Kislorod bilan rubidiy peroksid Rb2O2 va rubidiy giperoksid RbO2 hosil qiladi. R.ning gidroksidi RbOH kuchli ishkorlar jumlasiga kiradi. R. juda koʻp elementlar bilan bevosita birikadi. R. gidrid RbH beqaror birikma. Uning nitridi Rb3N bilvosita yoʻl bilan hosil qilinadi. R.ning Rb2C2 tarkibli karbidi, Rb2S tarkibli sulfidi bor. R. baʼzi metallar bilan qotishmalar hosil qiladi. Kizdirilsa yoki yoritilsa, oʻzidan elektronlar chiqaradi. Metall holatdagi R. havosiz muhitda berk idishlarda saqlanadi. Qattiq holatdagi R. gidroksidga ozon taʼsir ettirilsa, juda kuchli oksidlovchi R. ozonid RbO3 hosil boʻladi. R. 300°da grafit bilan qizdirilganida RbCg va RbC]6 tarkibli R. grafitidlar kelib chiqadi.
R., asosan, kunduzgi lampalar i.ch.da, vakuum texnikasida (gazyutgich) va boshqa soxalarda ishlatiladi, ionli raketalar uchun seziy kabi kelajagi porloq "yonilgʻi" hisoblanadi.[1]
Rubidiy - unsurlar davriy jadvalining 37 unsuri, metall.
H | He | ||||||||||||||||||||||
Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||
Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||
K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||
Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||
Cs | Ba | * | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||
Fr | Ra | ** | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Uut | Fl | Uup | Lv | Uus | Uuo | ||||||
* | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | ||||||||
** | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr |
Manbalar
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |