Yevgeniy Prigojin

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Yevgeniy Prigojin

Yevgeniy Prigojin (2010-yil)
Asl ismi Евгений Викторович Пригожин
Taxallus(lar)i „Putinning oshpazi“
Tavalludi 1-iyun 1961-yil
Leningrad, Rossiya SFSR, SSSR
Vafoti 23-avgust 2023-yil(2023-08-23)
(62 yoshda)
Fuqaroligi SSSR bayrogʻi SSSR
Rossiya bayrogʻi Rossiya
Qoʻmondonlik qilgan Vagner guruhi
Mukofotlari Donetsk Xalq Respublikasi qahramoni Lugansk Xalq Respublikasi qahramoni

Respublika ordeni (Sudan) Ikki Nil ordeni
Bolalari 3 nafar
Aloqa Vagner guruhi
Internet tadqiqot agentligi
Concord management and consulting

Yevgeniy Viktorovich Prigojin (ruscha: Евге́ний Ви́кторович Приго́жин; 1961-yil 1-iyun — 2023-yil 23-avgustda vafot etgan deb eʼlon qilindi) — rossiyalik oligarx[1], yollanma askarlardan iborat shaxsiy armiya qoʻmondoni, Rossiya prezidenti Vladimir Putinning sobiq ishonchli yaqin kishisi (Vagner guruhi isyonigacha)[2]. Laqabi — „Putinning oshpazi“. Unga bu laqabni Kremlga xizmat koʻrsatadigan restoranlar va ovqatlanish shaxobchalarini boshqargani uchun qoʻyishgan[3]. Oʻtmishda SSSRda qamoqda boʻlgan Prigojin hozirda nufuzli kompaniyalar tarmogʻi — Rossiya hukumati tomonidan qoʻllab-quvvatlanuvchi „Vagner Group“[4] kompaniyasi hamda 2016 va 2018-yillardagi AQSh saylovlariga aralashganlikda ayblangan uchta kompaniyanining xoʻjayinidir[5]. Bellingcat, The Insider va Der Spiegel nashrlari tomonidan 2022-yilda o‘tkazilgan soʻrovga ko‘ra, Prigojinning faoliyati Rossiya Mudofaa vazirligi va uning razvedka bo‘limi GRU bilan chambarchas bog‘liqdir[6].

Bir necha yilar davomida Vagner guruhi bilan aloqalari borligini inkor etgan. 2022-yil 26-sentyabrda esa guruhning asoschisi ekanligini tan olgan[7][8][9]. Uning taʼkidlashicha, guruh 2014-yil may oyida Donbasdagi urushda Rossiya kuchlarini qoʻllab-quvvatlash maqsadida tashkil qilgan. Prigojinning bu iqroriga Mari El qamoqxonasida hibsda saqlangan mahbuslarni guruh tarkibiga yollagani, agar-da ular Vagner tarkibida olti oy xizmat qilsalar, ularga ozodlik vaʼda qilgani koʻrsatilgan video sabab boʻlgan[10].

Prigojin uzoq vaqt davomida Rossiyaning AQShdagi saylovlarga aralashuvidagi rolini rad etib kelgan. 2022-yil noyabr oyida esa bu operatsiyalardagi ishtirokini tan olib, bu kabi harakatlarini davom etishini taʼkidlagan[11]. 2023-yil fevral oyida esa rus propagandasi bilan shugʻullangan Internet tadqiqot agentligining asoschisi ekanligini hamda uzoq vaqtdan beri uning bosh boshqaruvchisi bo‘lganini maʼlum qilgandi.

Kompaniyalari va sheriklari Qoʻshma Shtatlarda iqtisodiy sanksiyalar va jinoiy javobgarlikka tortilgan[5]. Buyuk Britaniya tomonidan kiritilgan sanksiyalar qatorida uning ham ismi bor[12].

FQB Prigojinni hibsga olishga yordami tegadigan maʼlumotlar uchun 250 ming dollargacha mukofot vaʼda qilgan[13][14]. 2020-yil oktabr oyida Yevropa Ittifoqi (YeI) Prigojinga Liviyadagi Vagner guruhi faoliyatini moliyalashtirgani sababi ortidan sanksiyalar kiritdi. 2022-yilning aprelida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidagi ishtiroki tufayli YeI tomonidan yangi sanksiyalar ostida qoladi[15].

2023-yil 23-iyunda Prigojin rus harbiy rahbariyatiga qarshi qoʻzgʻolon koʻtaradi va Moskvaga yurish oldidan oʻz kuchlarini Rossiyaga olib kirishini, Rostov-Donni egallamoqchiligini eʼlon qiladi[16]. Unga nisbatan jinoiy ish qo‘zg‘atildi, biroq o‘sha kuniyoq bekor qilindi. Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskovning soʻzlariga koʻra, Prigojin oʻzi boshlagan isyonni muzokaralar yoʻli bilan hal qilish uchun — A. Lukashenko bilan gaplashib olish maqsadida Belarusga borgan[17].

Tarjimai holi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1961-yil 1-iyunda Leningradda (hozirgi Sankt-Peterburg) tugʻilgan. 1977-yilda 62-sonli sport maktab-internatini (hozirgi 1-sonli olimpiya zaxiralari kolleji) tamomlagan. Changʻi sporti bilan shugʻullangan. Mashgʻulotlarni oʻgay otasi — changʻi sporti boʻyicha murabbiy Samuil Fridmanovich Jarkoy bilan olib borgan[18].

1979-yil 29-noyabrda Leningrad shahar Kuybishev sudi Y.V. Prigojinni RSFSR Jinoyat kodeksining 15-va 144-moddasi 2-qismi (oʻgʻirlik) bilan 2 yil muddatga ozodlikdan mahrum qildi. 1981-yilda esa Leningradning Jdanovskiy sudi tomonidan RSFSR Jinoyat kodeksining o‘g‘irlik, talonchilik, firibgarlik va voyaga yetmagan shaxsni jinoiy faoliyatga jalb qilish bilan bogʻliq moddalariga binoan aybdor deb topilib, 13 yilga ozodlikdan mahrum qildi[19]. 1988-yilda afv etilgan va 1990-yilda koloniyani tark etgan[20][21].

RBKning 2016-yilgi maʼlumotlariga koʻra Y. V. Prigojin Leningrad kimyo va farmatsevtika institutinining farmatsevtika fakultetini tamomlagan. Biroq Prigojinning oʻzi 2018-yilda „Gorod 812“ portaliga bergan intervyusida institutda oʻqishni tugatmaganligini aytgan[22].

Tadbirkorlik faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Prigojin 1990-yili Leningradda hot-dog savdosi tarmog'ini tashkil etadi[23]. 1993-yilda esa „Kontrast“ supermarketlar tarmogʻining boshqaruvchisiga aylanadi[24]. 1995-yilga kelib tarmoqdagi doʻkonlar soni 10taga yetdi[24]. 1995-yilda Prigojin Vasilevskiy orolida „Vinniy klub“ nomli bar-doʻkonini ochadi[24].

1996-yil dekabr oyida hamkorlari bilan birgalikda Rossiya Fanlar akademiyasining Zoologiya instituti binosida (Sankt-Peterburgda) „Staraya tamojnya“ nomli elita restoranini ochgan. Investitsiya qilingan 350 000 dollar besh oy ichida o‘zini oqlaydi va yil oxiriga kelib, dastlabki million dollarini ishlab topgan[25]. 1996-yilda „Concord catering“ nomli umumiy ovqatlanish kompaniyasini ochdi[25].

1998-yil bahorida Prigojin „New Island“ restoraga asos soldi. Restoran moliyaviy va siyosiy elitaning doimiy maskaniga aylandi. 1999-yilning yozida u yerda Sergey Stepashin va XVF boshqaruvchi direktori Mishel Kamdessus uchrashishdi[24].

2001-yilda „New Island“ restoranida Rossiya prezidenti Vladimir Putin Fransiya prezidenti Jak Shirak bilan birgalikda ovqatlandi[24].

2002-yil may oyida Vladimir Putin shu restoranda Jorj Bushni qabul qildi[24].

2003-yil kuzida Putin tugʻilgan kunini „New Island“ restoranida nishonladi[26].

Vladimir Putin va Yevgeniy Prigojin 2010-yilda

2002-yildan 2012-yilgacha Prigojin „Blin! Donalds“ fastfud tarmogʻiga eʼtibor qaratgan. 2003-yilda restoranlardan birining ochilishida Sankt-Peterburg gubernatori Vladimir Yakovlev va Chili prezidenti Rikardo Lagos ishtirok etdi[27]. 2011-yilda tarmoqning sakkizta restoranidan oxirgisi yopildi[28].

2000-yillardan boshlab u qurilish loyihalarida ishtirok eta boshlagan[29].

2010-yildan beri Prigojinning rafiqasiga tegishli kompaniya „Bratya Yeliseyevi“ savdo markazi binosini ijaraga olgan. 2016-yilning yozida kompaniya binoni 740 million rublga xususiylashtirish huquqini qoʻlga kiritdi[30]. Laxta tumanida Concord kompaniyasi 18-19-asrlar Sankt-Peterburg arxitekturasi uslubida 45 ta uch qavatli uydan iborat „Severniy Versal“ turar joy majmuasini qurdi. 2016-yilda „Fontanka.ru“ nashri majmua qoʻshimcha ravishda 7,5 gektar maydonni noqonuniy chegaralab olish bilan Laxtinskiy koʻliga oʻtuvchi yoʻlni toʻsib qoʻyganini yozdi[31][32][33].

2008-yilda Yevgeniy Prigojin kompaniyasi Sankt-Peterburgning 300 yilligi parki yonidan Primorskiy chorrahasida suv turizmi markazini qurish uchun joy oldi. 2011-yilda kompaniya shahar hokimiyatiga sudga berib, yer ajratishning kechiktirilishini noqonuniy deb topishni talab qilgan. 2012-yilda uchinchi instantsiya sudi investorning haq ekanligini tasdiqladi[29]. 2016-yil mart oyiga qadar kompaniya umumiy maydoni 41,9 ming m² boʻlgan oltita turar-joy binolaridan iborat „Laxta Plaza“ majmuasini qurdi[34][35]. 2011-yilda Concord taxminan 56 000 m² maydonga ega tibbiy reabilitatsiya markazi qurishga ruxsat oldi. 2015-yilda kompaniya tomonidan 490 xonadonga mo‘ljallangan 18 ta uch qavatli bino, 60 ta uch qavatli kotej, fitnes zonasi, SPA markazi va restoran foydalanishga topshirildi[36].

2015-yil iyul oyida „RBK“ 2014-yil oxiridan 2015-yil oʻrtalarigacha boʻlgan davrda Concord Mudofaa vazirligi kazarmalari va taʼlim muassasalarini tozalash uchun 10,3 milliard rubllik tenderlarda gʻolib chiqqanligini yozdi[37]. Prigojin bilan bogʻliq boʻlgan „Megaline“ kompaniyasi 3,3 milliard rubllik shartnoma tuzdi va 2015-yilning sentyabr oyidan beri Belgorod viloyatining Valuyki shahrida harbiy baza qurmoqda. Xuddi shu kompaniya Omsk viloyatining Svetliy qishlogʻida 161,6 million rublga yengil konstruksiyali harbiy lager uchun tenderda gʻolib chiqdi[38].

2015-yilning kuzida Concordga aloqador boʻlgan bir qator kompaniyalar Mudofaa vazirligi sho‘ba korxonasi tomonidan oʻtkazilgan tenderlarda g‘olib chiqdi. Shartnomaga koʻra, kompaniyalar Moskva, Bryansk va Tver viloyatlaridagi harbiy lagerlarning uy joy kommunal xizmatlarini 26 milliard rublga oʻz zimmalariga olishlari kerak. 2015-yilda Yevgeniy Prigojin bilan bogʻliq boʻlgan barcha kompaniyalar, RBK maʼlumotlariga koʻra, Mudofaa vazirligidan umumiy ovqatlanish, tozalash va qurilish xizmatlari uchun jami qiymati 68,6 milliard rubl boʻlgan shartnomalar imzolagan. 2018-yilda Vladimir Putin jurnalistlar (NBC telekanali muxbiri Megin Kelli va ORF muxbiri Armin Vulf)ga bergan intervyusida Prigojin bilan shaxsan tanishligini tasdiqladi. 2019-yil 30-oktyabrda Yevgeniy Prigojinning asosiy aktivi — „Concord“ oziq-ovqat kombinati Prigojin va 27 yoshli Tomsklik advokat Yekaterina Roslikova o‘rtasida teng ikkiga bo‘lingan[39].

Ommaviy axborot vositalari va tashviqot sohasidagi faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Savushkina koʻchasi, 55-uyda joylashgan agentlikning sobiq idoralaridan biri

Prigojinning faoliyati „Gazeti o Gazetax“ faoliyati bilan bogʻliq boʻlib, uning xodimlari 2012—2013-yillarda „media bozorini yolgʻon axborotdan tozalash va korrupsion ommaviy axborot vositalarini fosh qilishga hissa qoʻshish“ bilan shugʻullangan. Bu jarayon oʻz xodimlarini nashrlarga tanishtirishga urinishlar orqali boshlandi va keyinchalik reklama huquqi asosida ilgari joylashtirilgan soxta intervyularning nashr etilishi sababli ularga nisbatan sudga daʼvo qoʻzgʻatish orqali amalga oshirildi. Forbesga qarshi qaratilgan jarayonlardan biri NTVning „Favqulodda vaziyat“ dasturida yoritilgan[40].

Prigojin firmalarining xodimlari 2012-yilda boʻlajak harakatlar va norozilik yetakchilari haqida maʼlumot, shuningdek „Anatomiya protesta“ hujjatli filmi uchun materiallar toʻplash maqsadida bir qator norozilik namoyishchilarini va qorovullarni oziq-ovqat bilan taʼminlagan. Prigojin oʻzining „Glavset“ kompaniyasi bilan aloqador boʻlgan „Anatomiya protesta“ va „fabriki troley“ siyosiy muxolifat haqidagi tanqidiy hujjatli filmning tashabbuskorlaridan biri[40][41].

2013-yilning sentyabr oyida ommaviy axborot vositalari Sankt-Peterburgning Savushkina koʻchasi, 55-uyda joylashgan „Internet tadqiqot agentligi“ning mavjudligidan xabardor boʻldi. Agentlikning xodimlari xodimlari internet va ijtimoiy tarmoqlarda hukumatparast va muxolifatchilarga qarshi postlar, sharhlar joylashtirish bilan shugʻullangan[26][42]. 2014-yil may oyida „Anonimniy internatsional“ xakerlar guruhi tomonidan eʼlon qilingan maʼlumotlarga koʻra moliyalashtirish Yevgeniy Prigojin tuzilmalari tomonidan amalga oshirilgan[43].

Keyingi yillarda bir necha sobiq xodimlar agentlikdagi ish haqida ommaviy axborot vositalariga intervyu berishdi. Ular ishchilarning asosiy vazifalari turli veb-saytlar va forumlarda hukumatparastlarga qarshi postlar va sharhlar yozish va joylashtirish, muxolifat arboblarini obroʻsizlantirish ekanligini tasdiqladilar[44]. Sobiq xodimning soʻzlariga koʻra, agentlik 12 soatlik ish smenalari asosida kechayu kunduz ishlagan. Har bir xodimning daromadi oyiga 40 000 rublni tashkil etgan[45].

AQSh Adliya vazirligi agentlikni Amerika siyosiy hayotiga, jumladan, 2014-yildan boshlangan AQSh prezidentlik saylovlariga aralashishda aybladi. Ayblov xulosasida aytilishicha, agentlik xodimlari muntazam ravishda AQShga tashrif buyurib, ijtimoiy tarmoqlarda yolgʻon maʼlumotlar chop etgan, siyosiy reklamalar joylashtirgan va Donald Trump kampaniyasi aʼzolari bilan aloqada boʻlgan[24][46].

„RBK“ jurnalining 2017-yil iyun oyida o‘tkazgan surishtiruviga ko‘ra, Yevgeniy Prigojin mamlakat hokimiyatidagi muhim pozitsiyani egallagan yirik mediaxoldinglardan birini yaratish va moliyalashtirish ortida turgan bo‘lishi mumkin. 2014-yilning may–iyun oylarida „Federal axborot agentligi“ ishga tushdi. U oxir-oqibat „Mediafabrika“ deb nomlanuvchi 16 ta axborot saytidan iborat tarmoqqa aylandi. Concord kompaniyasining matbuot xizmati Prigojin va ushbu onlayn nashrlar oʻrtasidagi har qanday aloqani rad etdi. 2017-yil fevral oyiga kelib nashrlarning oylik auditoriyasi 36 million kishiga yetib, RIA Novosti va „Komsomolskaya pravda“[41] koʻrsatkichlaridan oshib ketdi. Oʻsha paytda „Medialogiya“ monitoring tizimi Federal axborot agentligini Rossiya ommaviy axborot vositalari orasida eng koʻp tilga olingan nashrlar orasida yettinchi oʻringa qoʻydi. Xodimlarning umumiy soni 225-250 kishini tashkil etadi[41]. 2019-yilning bahorida FAN ichida sharhlar boʻlimi paydo boʻldi[47].

2019-yil 4-oktyabrda „Otkritie media“, „Federalnoe agentstvo novostey“, „Narodnye Novosti“, „Ekonomika Segodnya“ va „Politika Segodnya“ nashrlarining bir qismini o‘z ichiga olgan „Patriot“ mediashirkati tashkil etilganini eʼlon qildi. Bu vaqtga kelib, nashrlarning oylik auditoriyasi: 15, 4,4, 3,8 va 0,3 million oʻquvchini tashkil etgan. Yuridik shaxslarning yagona davlat reestriga koʻra, 2018-yilda barcha toʻrtta nashrning umumiy daromadi taxminan 300 million rublni tashkil etdi[47]. Vasiylik kengashini Yevgeniy Prigojin boshqargan. Mediashirkat manzili „Concord management and consulting“ kompaniyasi tomonidan qurib bitkazilgan „Laxta Plaza“ biznes-klass turar-joy majmuasida joylashgan. Shirkatni tashkil etishdan maqsad „mamlakatni rivojlantirishga qaratilgan qulay axborot makonini yaratish, salbiy maʼlumotlarni targʻib qiluvchi va sodir boʻlayotgan oʻzgarishlarni sezmaydigan ommaviy axborot vositalariga qarshi kurashgan holda Rossiyada sodir boʻlayotgan voqealar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni mamlakat hududida maksimal darajada tarqatish“dir. Tuzilmani 2018-yilda tugatilgan kremlparast „Yosh Rossiya“ partiyasi rahbari, Milliy qadriyatlarni himoya qilish jamg‘armasi advokati, 35 yoshli Nikolay Stolyarchuk boshqargan. Mediashirkatdagi ishchilar soni 400 kishini tashkil etdi[48].

„The Bell“ maʼlumotlariga koʻra, 2020-yilda Prigojin „Ribar“ telegram kanalini moliyalashtirgan. Kanal 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida urush tarafdori sifatida tanildi[49].

2022-yil mart oyida Prigojinning baʼzi xodimlari „Readovka“ onlayn nashrida faoliyat yurita boshladi[50].

U „Rjev“, „Shugaley“, „Shugaley-2“, „Turist“, „Granit“ va „Luchshe v adu“ filmlarining chiqarilishiga homiylik qilgan. NTV kanalida bir nechta filmlarning premyerasi boʻlib oʻtdi[51][52]. Taxminlarga koʻra, Prigojinning puli „Solnepek“ filmini suratga olish uchun ham sarflangan[53]. Prigojinning filmlari davlat televideniyesida namoyish etilgan. Lekin bu filmlarda taniqli aktyorlar ishtirok etishmagan[54].

Vagner guruhi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy maqola: Vagner guruhi

„The Bell“ nashrining yozishicha, guruh Yevgeniy Prigojin tomonidan davlat shartnomalaridan olingan daromadlar hisobidan moliyalashtirilgan[55].

2014–2015 yillarda Vagner xususiy harbiy kompaniyasi Ukrainaning Donetsk va Lugansk viloyatlaridagi to‘qnashuvlarda qatnashgan. 2015-yil kuzidan beri Vagner Suriya kampaniyasida, xususan, Palmirani ozod qilishda ishtirok etdi[56]. 2017-yil iyun oyida Vagner AQShning sanksiyalar roʻyxatiga kiritildi[57].

Vagnerning Markaziy Afrika Respublikasidagi faoliyati boʻyicha kuzatuvni mamlakatda tergov paytida vafot etgan jurnalistlar Orxan Jemal, Aleksandr Rastorguev va Kirill Radchenko amalga oshirdi. Koʻpgina ommaviy axborot vositalari, jamoat arboblari va tashkilotlar (jumladan, Jemalning yaqin doʻsti Maksim Shevchenko) jurnalistlarning oʻlimini ushbu qotillikka oʻzining aloqadorligini rad etayotgan Yevgeniy Prigojinning faoliyati bilan boʻladi. 2019-yilda ʻʻDosyeʼʼ va MBX-Media Vagner guruhining Markaziy Afrika Respublikasidagi faoliyati haqida film tayyorlanayotganini xabar qildi[58][59][60].

Tashqi videofayllar
YouTube logotipi Евгений Пригожин вербует заключенных в ЧВК «Вагнер» YouTubeda

2022-yil iyul oyidan boshlab bir qator ommaviy axborot vositalarida Yevgeniy Prigojinga o‘xshash bo‘lgan odamning qamoqxonalarga tashrifi haqida xabarlar paydo bo‘ldi. Tadbirkor mahbuslarga afv, sudlanganlikni olib tashlash, Rossiya pasporti va naqd toʻlovlar (oyiga 100 ming, vafot etgan taqdirda 5 million) evaziga Vagner tarkibida jangovar harakatlarda qatnashishni taklif qildi. Ishga qabul qiluvchilarning tashrifidan soʻng, Tula va Yaroslavl viloyatlaridagi ikkita koloniyadagi mahbuslar Zonatelecom tomonidan taqdim etiladigan tashqi dunyo bilan aloqa qilish xizmatidan mahrum boʻlishdi[61][62]. 2022-yilning sentyabr oyida Mariy Eldagi 6-sonli qattiq rejimli koloniyada suratga olingan. Prigojinning shaxsan o‘zi mahkumlarni yollashini tasdiqlovchi video paydo boʻldi[63][64][65].

Tashqi videofayllar
YouTube logotipi Евгений Пригожин на переговорах с ливийским маршалом Хафтаром YouTubeda

2018-yilda ommaviy axborot vositalarida Yevgeniy Prigojin tuzilmalari Afrika mamlakatlarida oʻz taʼsirini kuchaytirayotgani haqida maʼlumotlar paydo boʻldi. Ular Afrika yetakchilariga xavfsizlikni taʼminlash, qurol-yarogʻ yetkazib berish, tabiiy resurslardan foydalanish va qazib olish huquqi evaziga siyosiy maslahatlar berish orqali yordam berishlari aytilgan[66]. OAV maʼlumotlariga koʻra, Prigojin tuzilmalari qitʼaning oʻnta davlatida faoliyat yuritgan: Jazoir, Liviya, Kongo Demokratik Respublikasi, Nigeriya, Efiopiya, Keniya, Madagaskar, Markaziy Afrika Respublikasi, Sudan va Angola. OAV xabarlariga ko‘ra, Prigojin tomonidan yollangan texnologlar 2018-yilda Madagaskar va Kongo Demokratik Respublikasida bo‘lib o‘tgan prezidentlik saylovlariga aralashgan[67].

2022-yil 26-sentyabrda Concord kompaniyasi matbuot xizmati Yevgeniy Prigojinning Vagner guruhi asoschisi ekanligini tasdiqlovchi maktubini eʼlon qildi. Guruhning tashkil etilgan sanasi sifatida 2014-yil 1-may koʻrsatilgan. Guruhning asosini Donbassga borishni istagan rossiyalik koʻngillilar tashkil etdi. Prigojinning soʻzlariga koʻra, oʻtgan yillarda u guruh aʼzolaridan birortasini ham fosh qilmaslik uchun Vagner bilan aloqa qilmaslikka harakat qilgan[68][69][70].

Yevgeniy Nujinning oʻldirilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil noyabr oyida Vagnerga aloqador Telegram kanali mahbus Yevgeniy Nujinning qatli aks etgan videoni eʼlon qildi. Videoda Nujin Kiyevdan o‘g‘irlab ketilganini va „hukm qilinishini“ aytadi. Keyin Nujinning boshiga bosqon bilan urilgan. Vagner guruhi egasi Yevgeniy Prigojin qotillik videotasmasini „aʼlo rejissyorlik ishi“ deb atadi va qotillik „adolatli“ ekanligini qoʻshimcha qildi[71][72][73][74]. Keyinchalik Prigojin Rossiya Federatsiyasi Bosh prokurori Igor Krasnovga Nujinning oʻldirilish sabablarini tekshirishni soʻrab murojaat qildi. Bayonotga koʻra Nujin Markaziy razvedka boshqarmasi tomonidan yollangan va Vagnerga kirishga sharoit yaratish uchun 27 yilga qamoqqa olingan[75]. Prigojin, shuningdek, ukrainalik harbiy asirlarga nisbatan yomon munosabatda boʻlishni taklif qilgan[76].

Vagner guruhi markazi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil oktyabr oyi oxirida unchalik mashxur boʻlmagan telegram kanallarda Sankt-Peterburgda Vagner guruhi markazi tashkil etilishi haqida maʼlumot paydo boʻldi[77]. Keyinchalik, 29—31-oktyabr kunlari Yevgeniy Prigojin oʻzining matbuot xizmati orqali markazning tashkil etilishi haqidagi maʼlumotni tasdiqladi. Uning ochilishi 2022-yil 4-noyabrga belgilanganligini eʼlon qildi[78][79]. Markaz Sankt-Peterburgning Nevskiy tumanidagi „Morskaya stolitsa“ biznes markazi binosida joylashgan[80].

Siyosiy faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Prigojinning soʻzlariga koʻra, 1991-yil avgustdagi davlat toʻntarishi paytida Yevgeniy Prigojin Favqulodda vaziyatlar qoʻmitasi(GKCHP)ning raqibi boʻlgan. U oʻsha kuni maydonga borib, SSSRning tiklanmasligi uchun trolleybuslarni agʻdarib yuborgan[81][82].

Ommaviy axborot vositalari Yevgeniy Prigojin va Sankt-Peterburg gubernatori Aleksandr Beglov o‘rtasida 2021-yilgi parlament saylovlarida Prigojinga raqobat qilishi mumkin boʻlgan nomzodlar saylovda qatnashish uchun ro‘yxatdan o‘ta olmagani sababli mojaro kelib chiqqani haqida yozgan[83].

2022-yil avgust oyida Prigojin Darya Dugina xotirasi uchun bagʻishlangan marosimda koʻrinish berdi[84].

2022-yil oktyabr oyida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidagi muvaffaqiyatsizliklar fonida Prigojin Checheniston rahbari Ramzan Qodirovning Markaziy harbiy okrug qoʻmondoni general-polkovnik Aleksandr Lapin ustidan tanqidini qoʻllab-quvvatladi[85].

2022-yil 7-noyabrda Yevgeniy Prigojin AQSh Kongressiga boʻlib oʻtadigan oraliq saylovlarga aralashayotgani va buni davom ettirishni rejalashtirayotganini eʼlon qildi. AQSh Davlat departamenti spikeri Prigojinning bunday bayonotlarini Putin maʼqullagan boʻlsa kerak, deb taxmin qildi. Prigojin AQSh tomonidan 2016-yilgi AQSh prezidentlik saylovlariga „Internet tadqiqot agentligi“ yordami bilan aralashgani uchun sanksiyaga uchragan. Ijtimoiy tarmoqlarda dezinformatsiya tarqatgan[86].

2022-yilning kuziga kelib Yevgeniy Prigojin davlat ishlarida tobora koʻproq koʻrinish bera boshladi va Rossiyada oʻz taʼsirini kuchaytirdi[87][88].

2022-yil noyabrida Yevgeniy Prigojin 2019-yilda Sankt-Peterburg meri Aleksandr Beglovning saylovoldi kampaniyasiga 2 milliard rublgacha sarmoya kiritganini maʼlum qildi. Beglovning siyosiy raqibi boʻlgan Prigojinning aytishicha mer har doim juda past darajadagi rahbar boʻlgan[89].

Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi bilan ziddiyat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taxminan 2022-yil oxirida Prigojin Rossiya Mudofaa vazirligini tanqid qila boshladi, harbiy rahbarlarni haqorat qildi, oʻq-dorilar talab qildi va ularni Baxmut uchun janglardagi katta talofatlarda aybladi[90].

23-iyun kuni tushdan keyin Yevgeniy Prigojin Rossiya Mudofaa vazirligi rahbariyatiga nisbatan jiddiy ayblovlarni iddao qiluvchi uzun intervyu berdi. Intervyuda Prigojin Rossiya Mudofaa vazirligi Rossiya jamoatchiligi va Vladimir Putinga Ukraina qurolli kuchlarining yaqinlashib kelayotgan hujumi haqida ataylab yolgʻon axborot berganini aytdi. Prigojinning aytishicha, Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy muzokaralarga tayyor boʻlgan, biroq Rossiya rahbariyati „maksimalistik pozitsiyalari“ tufayli muzokaralardan bosh tortgan. Shuningdek, Vagner guruhi asoschisi oligarxlar va Rossiya harbiy rahbariyatini bosib olingan Ukraina hududlaridan mol-mulk olish, yuqori harbiy unvonlar va oʻzini koʻz-koʻz qilish uchun foydalanganlikda aybladi[91][92].

Isyon[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy maqola: Vagner guruhi isyoni

2023-yil 23-iyun kuni kechqurun Yevgeniy Prigojin rus qoʻshinlari Vagner guruhi qarorgohiga zarba bergani haqida maʼlum qildi. 24-iyun kuni Meduza nashrida Vagner lageriga hujum uyushtirilgani haqida maqola chop etildi[93]. Oʻsha kuni kechqurun Prigojin Mudofaa vazirligi bilan qurolli toʻqnashuv boshlanganini eʼlon qildi. Prigojin matbuot xizmatining telegram kanalida chop etilgan xabarda Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vaziri Sergey Shoygudan qasos olishga chaqirilgan[94][95][96]. Bundan tashqari, Prigojin navbatdagi murojaatida o‘zining 25 000 kishilik armiyasi mamlakatda nima uchun tartibsizliklar ro‘y berayotganini aniqlab olishini taʼkidladi va barchani armiyaga qo‘shilishga chaqirdi[97].

Rossiya Milliy antiterror qo‘mitasi — FSB Prigojinning bayonotlari yuzasidan Rossiya Federatsiyasi Jinoyat kodeksining 279-moddasi (Isyonga chaqirish) bo‘yicha jinoiy ish qo‘zg‘atganini maʼlum qildi[98]. Vladimir Putin davlat telekanallari orqali qilgan murojaatida isyonni „xiyonat“, „vatanga xoinlik“, „orqadan pichoq urish“ deb atadi va isyonchilarning barchasi uchun jazo muqarrarligini aytdi[99]. Yevgeniy Prigojin Vladimir Putinning murojaatiga quyidagicha izoh berdi: „Prezident qattiq xato qildi. Hech kim na Prezident, na FSB va/yoki boshqa birovning iltimosiga binoan taslim boʻlmoqchi emas“[100].

24-iyunga oʻtar kechasi Vagner jangchilari Rostov-Donga kirib, shaharning asosiy obyektlarini, jumladan, Janubiy harbiy okrug shtab-kvartirasini egallab oldi[101][102].

Kunning ikkinchi yarmida Voronej viloyati hokimiyati M4 Don federal avtomagistrali boʻylab Voronej tomon transport vositalari harakati haqida xabar berdi[103]. Telegram kanallarda Voronej viloyatidagi Vagner armiyasi va Mudofaa vazirligi oʻrtasidagi janglar haqida maʼlumotlar eʼlon qilindi[104]. Biroz vaqt oʻtgach, Lipetsk viloyatida M4 avtomagistrali boʻylab Moskva tomon harakatlanayotgan Vagner guruhi kolonnasi koʻrindi[105].

Belarus prezidenti matbuot xizmatining xabar berishicha, 24-iyun kuni kechqurun Belarus Respublikasi Prezidenti Aleksandr Lukashenko Vladimir Putin bilan kelishgan holda Yevgeniy Prigojin bilan muzokaralar o‘tkazdi. Prigojin Lukashenkoning Vagner karvonining Rossiya boʻylab harakatlanishini toʻxtatish taklifini qabul qildi[106]. Biroz vaqt oʻtgach yollanma askarlar qarorgohlariga qaytib ketishgan[107]. Kelishuv natijasida Yevgeniy Prigojin Belorussiyaga jo‘nab ketdi, Rossiya hukumatining barcha daʼvolari, shu jumladan unga nisbatan ochilgan jinoiy ish olib tashlanadi[108].

Oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bobosi — Yevgeniy Ilich Prigojin (1911–1992) — sovet muhandisi, 1941—1945-yillardagi Ikkinchi jahon urushi qatnashchisi, kapitan. U ishtirok etgan Rjev jangi haqida „Rjev“ filmi suratga olingan.

Bobosining ukasi — Yefim Ilich Prigojin (1914–1999) uran ishlab chiqarish bilan shugʻullangan olim[109].

Otasi — Viktor Yevgeniyevich Prigojin (1935 — 19?) erta vafot etgan. Bobosi (onasi tarafdan) — Kir Semyonovich Xoxlov Ulugʻ Vatan urushi yillarida frontdan uzoqda joylashgan havo hujumidan mudofaa boʻlinmalarida xizmat qilgan. Onasi — Violetta Kirovna Prigojina. 1939-yilda tugʻilgan. Kasalxonada ishlagan. Tibbiyot fanlari nomzodi, yuqumli kasalliklar boʻyicha kitob muallifi. „Kraski jizni“ xayriya jamgʻarmasi asoschisi. Prigojin onasiga koʻrgazmalar tashkil etishga yordam beradi[22][110][111].

Oʻgay otasi — Samuil Fridmanovich Jarkoy. 1932-yilda tugʻilgan. Changʻi sporti boʻyicha murabbiy. Keyinchalik tadbirkorlik qilgan[111].

Xotini — Lyubov Valentinovna Prigojina. Oʻgʻli Pavel, qizlari Polina va Veronika[112][113]. Pavel ilgari onasi Lyubov Valentinovna Prigojinaga tegishli boʻlgan beshta kompaniyaga egalik qilgan: „Beta“ MChJ, „Turstatus“, „Laxta Park Premium“ MChJ, „Laxta Park“ MChJ va „Laxta Plaza“ MChJ[114].

Yevgeniy Prigojinning soʻzlariga koʻra, uning oʻgʻli Pavel Rossiya armiyasida harbiy xizmatni tugatgan va bir oy oʻtgach, 2022-yilning sentyabr oyida Vagner guruhi tarkibida Suriyaga ketgan[115].

Kitobi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003-yilda Yevgeniy Prigojin farzandlari Pavel va Polina bilan birgalikda „Indraguzik“ ertaklar kitobini yozdi va uni 1000 nusxada nashr ettirdi[112]. Kitob sotilmagan. Faqat oliy martabali mehmonlar va mashhur shaxslarga sovg‘a sifatida taqdim etilgan[116].

Ayblov va sanksiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlat shartnomalaridagi korrupsion holat bilan bogʻliq daʼvolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yil may oyida Federal Monopoliyaga qarshi Xizmat Prigojin bilan bogʻliq kompaniyalar Mudofaa vazirligining 1,8 milliard rubllik shartnomalari boʻyicha kartel tashkil qilganini va monopoliyaga qarshi qonunlarni buzganligini taʼkidladi[117][118] .

2017-yil 8-noyabrda FAS misli koʻrilmagan qadam tashladi va barcha 5 kompaniyani maʼmuriy javobgarlikdan ozod qildi[119].

„Yabloko“ partiyasi 2017-yil iyun oyida Moskva maktablarida 2019-yilgacha bo‘lgan davrda bolalarni ovqatlantirish bo‘yicha tenderlarda gʻolib boʻlgan olti kompaniyadan beshtasi Yevgeniy Prigojin bilan bog‘liqligini da‘vo qildi. Taxminan 50 milliard rubl miqdoridagi umumiy summaning 94 foizini ushbu kompaniyalar hissasiga toʻgʻri keladi[120].

2018-yil dekabr oyida Prigojin bilan bogʻliq kompaniyalar Sankt-Peterburgdagi 35,7 milliard rubl qiymatidagi sud binosini qurish uchun subpudratchilar sifatida tendersiz tanlangani maʼlum boʻldi[121].

„Nastoyashye vremya“ telekanali bergan maʼlumotlarga koʻra 2011-yildan Prigojinga tegishli boʻlgan kompaniyalar Mudofaa vazirligi, Sogʻliqni saqlash vazirligi muassasalarini, shuningdek, maktablar va bolalar bogʻchalarini oziq-ovqat bilan taʼminlash boʻyicha umumiy qiymati 209 milliard rubllik kamida 5393 ta davlat shartnomalarini imzolagan. Avvalroq „The Bell“ 2014-yildan 2019-yilgacha boʻlgan davrda Rossiya armiyasi uchun oziq-ovqat yetkazib berish, xodimlarni xavfsizligini saqlash va qurilish boʻyicha olingan davlat shartnomalari miqdorini 149,8 milliard rublga baholagan. Ammo Prigojin bu maʼlumotni inkor etgan[55][122].

2022-yil 29-dekabrda Korrupsiya va uyushgan jinoyatchilikni oʻrganish markazi Yevgeniy Prigojinni uyushgan jinoyatchilik va korrupsiya yoʻnalishida „yil odami“ deb atadi[123].

Yandexga qarshi daʼvo[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yil iyun oyida Sankt-Peterburgning Kuybishevskiy tuman sudi Yevgeniy Prigojinning Yandexga qarshi daʼvosini koʻrib chiqish jarayonini boshladi[124]. Arizachi qidiruv tizimidan 22 ta nashrga havolalarni, shu jumladan Korrupsiyaga qarshi kurash fondi, „Fontanki.ru“ va „Novaya gazeta“ Internet tadqiqot agentligi materiallarini olib tashlashni talab qildi. Sud jarayonining ommaviy axborot vositalarida yoritilishi Streisand effektiga olib keldi[41][125]. Keyinchalik Prigojin daʼvosini qaytarib oldi[126].

2022-yil iyul oyida Yandex Yevgeniy Prigojin bilan bogʻliq qidiruv natijalarini, jumladan, uning yoshligidagi jinoiy faoliyati bilan aloqasi boʻyicha tergovlar haqidagi qidiruvni cheklab qoʻydi. Havolalar ham qidiruv tizimidan olib tashlandi. Lekin qidiruv tizimining bosh sahifasida „Nevskim novostyam“ RIA Federal axborot agentligining Prigojin bilan intervyusi koʻrsatilgan[127][128].

Bellingcat bilan sud jarayoni[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil fevral oyida Prigojin Moskvaning Gagarinskiy tuman sudiga, shuningdek, Buyuk Britaniyaning Bellingcat guruhiga qarshi daʼvo arizasi bilan murojaat qilib, Vagner guruhi bilan aloqalari haqidagi maʼlumotlarni oʻchirishni talab qildi. May oyida London sudi Prigojinning daʼvosini rad etdi. Chunki u bilan birga ishlagan advokatlar obroʻsiga putur yetkazishi mumkinligi sababli sudda uning himoyasini davom ettirishdan bosh tortdi. 3-iyun kuni Moskvaning Gagarinskiy sudi daʼvoni qanoatlantirdi. Avgust oyida Bloomberg agentligi Prigojinning London Oliy sudiga „hayajonli maktub“ yuborgani ularda Buyuk Britaniyadagi sudlarning mustaqilligiga shubha tug‘dirganini xabar qildi[129][130].

Maktablarga sifatsiz mahsulotlar yetkazib berish bilan bogʻliq ayblov[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yil dekabr oyida Moskva janubi-sharqiy maʼmuriy okrugi bolalar bogʻchalarida shigelloz kasalligi aniqlandi. Shartnomalarga koʻra, janubi-sharqiy maʼmuriy okrugining maktabgacha taʼlim muassasalariga ovqatlar Yevgeniy Prigojinga tegishli boʻlgan Concord oziq-ovqat zavodi tomonidan yetkazib berilgan[131].

Kasallikning aniqlanishi, infeksiyaning manbai va tergov jarayoni haqidagi maʼlumotlar Rospotrebnadzor tomonidan taqdim etilganidan soʻng 29—31-dekabr kunlari ommaviy axborot vositalarida eʼlon qilindi[132][133][134]. Kasallikka sabab sifatida „Chapliginmoloko“ kompaniyasi tomonidan yetkazib berilgan past sifatli sut mahsulotlari koʻrsatilgan[134].

Prigojinning so‘zlariga ko‘ra, 17-fevral kuni FBK advokati Lyubov Sobol bilan uchrashuv bo‘lib o‘tgan. Prigojin tuzilmalari xodimlarining 2019-yil iyul oyida eʼlon qilingan yozishmalariga koʻra, Prigojinning Aleksey Navalniy bilan uchrashuvi haqidagi maʼlumotlar ishonchli emas va Yevgeniy Prigojinning oʻzi bu xabarni tayyorlashda bevosita ishtirok etgan[135].

31-oktyabr kuni Moskvaning Meshchanskiy sudi Concordga 2019-yil qishda Moskva maktablari va bog‘chalarida dizenteriya bilan kasallangan bolalarning ota-onalariga tovon puli to‘lash topshirigʻini berdi[39].

Xuddi shu oyda Prigojin Korrupsiyaga qarshi kurash jamgʻarmasiga qarshi sudda gʻalaba qozondi. Unga koʻra FBK, Aleksey Navalniy va fond advokati Lyubov Sobol jami 88 million rubl toʻlaydigan boʻldi. Boy berilgan daʼvo tufayli Navalniy 2020-yil iyul oyida FBK yopilishi va yangi yuridik shaxs — Huquqni himoya qilish jamgʻarmasi tashkil etilishini eʼlon qildi[136].

Xorijiy davlatlarning sanksiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yil 20-dekabrda Yevgeniy Prigojin Rossiyaning Ukrainaga bosqini tufayli AQSh tomonidan kiritilgan sanksiyalar roʻyxatidan joy oldi[137]. Prigojin ushbu qarorni sharhlar ekan uning ishi Yevropa va AQSh bilan boʻliq emasligi sababli sanksiyalarga befarq ekanini aytdi[138]. 2017-yil iyun oyida sanksiyalarning kengaytirilgan roʻyxatiga Prigojinga tegishli bir nechta kompaniyalar kiritildi[139]. 2018-yil 16-fevralda AQSh prokurori Robert Myuller Yevgeniy Prigojin va yana 12 nafar Rossiya fuqarolarini AQSh prezidentlik saylovlariga aralashganlikda aybladi[24][140].

2018-yil dekabr oyida AQSh moliya vazirligi Yevgeniy Prigojin va „Concord management and consulting“ bilan aloqalari uchun RIA FAN (Federal axborot agentligi)ga qarshi sanksiyalar kiritdi[141][142].

2020-yil iyul oyida AQSh moliya vazirligi Prigojin bilan aloqadorlikda ayblab uch nafar rossiyalik shaxs, Rossiya, Sudan, Xitoy va Gonkongning beshta kompaniyasiga qarshi sanksiyalar joriy qildi. Sanksiyalar AQShdagi saylovlar va Ukraina ishlariga aralashganlik va noqonuniy kiberfaoliyat uchun joriy qilingan[143][144].

2020-yilning sentyabr oyida AQSh moliya vazirligi Rossiya, Finlandiya va Markaziy Afrika Respublikasidan yettita tashkilot hamda tadbirkor Yevgeniy Prigojin bilan aloqador bo‘lgan va uning nomidan MARda ish olib borayotgan Rossiya Federatsiyasining sakkiz nafar fuqarosiga qarshi sanksiya joriy qildi[145].

2020-yil oktyabr oyida Yevropa Ittifoqi Prigojinning Liviyada faoliyat yurituvchi Vagner guruhi bilan yaqin aloqalari uchun shaxsiy sanksiyalar kiritdi[146]. 2022-yil iyun oyida Yevropa umumiy yurisdiksiya sudi Prigojinning unga qarshi sanksiyalar qo‘llash to‘g‘risidagi qarori ustidan shikoyatini rad etdi[147].

2018-yil fevral oyida Kolumbiya (AQSh) okrug sudi Prigojinni hibsga olish to‘g‘risida buyruq chiqardi[148]. 2020-yilning yozida FQB Prigojinni qidiruvga bergan[149]. 2021-yilning fevralida uning hibsga olinishiga yordam beradigan maʼlumot uchun 250 000 AQSh dollari qiymatidagi pul mukofoti vaʼda qilgan[148][150][151][152].

2022-yil fevral oyida Avstraliya Prigojinga qarshi shaxsiy sanksiyalar kiritdi[153].

2022-yil mart oyida Qoʻshma Shtatlar Prigojin, uning rafiqasi, ikki farzandi, onasi[154] va uchta kompaniyasiga[155] qarshi sanksiyalar kiritdi. Shunga oʻxshash sanksiyalar 2022-yil 24-fevralda Yangi Zelandiya tomonidan kiritilgan edi[156].

2022-yil 21-aprelda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi fonida Prigojin Yevropa Ittifoqidagi barcha davlatlarining kengaytirilgan sanksiyalari ro‘yxatiga kiritildi[157][158].

2022-yil 3-martda Yevropa Ittifoqi Prigojinning oʻgʻli Pavelga qarshi shaxsiy sanksiyalar kiritdi[114].

Samolyot halokati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asosiy maqola: Tverdagi samolyot halokati (2023)

Rossiya Favqulodda vaziyatlar vazirligi maʼlumotlariga koʻra, Prigojin 2023-yil 23-avgust kuni samolyot halokatida vafot etgan. Samolyot Moskvadan Sankt-Peterburgga uchayotgan edi. Samolyot bortidagi 10 kishining barchasi halok boʻlgan[159].

Xabar qilinishicha, Vagner bilan bogʻliq telegram kanali samolyot Tver viloyatida Rossiya havo mudofaasi kuchlari tomonidan urib tushirilganini daʼvo qilgan[160].

Mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „The oil field carnage that Moscow doesn't want to talk about“. CNN (18-fevral 2018-yil). 18-fevral 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-fevral 2018-yil.
  2. ↑ „Navalny asks FSB to investigate Putin's cook“. Crime Russia. Qaraldi: 16-fevral 2018-yil.
  3. ↑ „Thousands of Russian private contractors fighting in Syria“. AP News. Qaraldi: 12-dekabr 2017-yil.
  4. ↑ „Право на забвение Евгения Пригожина: Что хочет скрыть о себе ресторатор, обслуживавший президентов России — Meduza“ (ru-RU). Meduza. Qaraldi: 25-oktyabr 2017-yil.
  5. ↑ 5,0 5,1 William Echols. „New Sanctions Against 'Putin's Chef' Prompt Latest Russian Election Meddling Denial“. Polygraph.info (4-oktyabr 2019-yil). Qaraldi: 5-oktyabr 2019-yil.
  6. ↑ Bellingcat Investigation Team. „Putin Chef's Kisses of Death: Russia's Shadow Army's State-Run Structure Exposed“. Bellingcat (14-avgust 2020-yil). 14-avgust 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-avgust 2020-yil.
  7. ↑ „Sanctioned Putin Ally Says He Created Russian Mercenary Group“. Bloomberg (26-sentyabr 2022-yil). Qaraldi: 26-sentyabr 2022-yil.
  8. ↑ „Russian oligarch Yevgeny Prigozhin admits he created the mercenary Wagner Group“. Politico (26-sentyabr 2022-yil). Qaraldi: 26-sentyabr 2022-yil.
  9. ↑ „Putin's 'chef' Prigozhin admits creating Wagner mercenary outfit in 2014“. CNN (26-sentyabr 2022-yil). Qaraldi: 26-sentyabr 2022-yil.
  10. ↑ „Russia's Wagner boss: It's prisoners fighting in Ukraine, or your children“. BBC News (16-sentyabr 2022-yil). Qaraldi: 19-sentyabr 2022-yil.
  11. ↑ „Russia's Prigozhin admits interfering in U.S. Elections“. Reuters (7-noyabr 2022-yil). Qaraldi: 17-noyabr 2022-yil.
  12. ↑ Fitzpatrick. „MPs grill minister over decision to let warlord sue reporter“. openDemocracy (7-fevral 2023-yil). 8-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 9-fevral 2023-yil.
  13. ↑ „Yevgeniy Vicktorovich Prigozhin – Federal Bureau of Investigation“. Federal Bureau of Investigation (9-iyul 2021-yil). 16-yanvar 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-yanvar 2023-yil.
  14. ↑ „Archived copy“. 27-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-yanvar 2023-yil.
  15. ↑ „Switzerland Imposed Sanctions on Wagner Group“ (en). European Pravda. 27-aprel 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  16. ↑ Trofimov, Yaroslav. „Russia Issues Arrest Warrant for Wagner Chief on Charges of Mutiny“ (en-US). Wall Street Journal (23-iyun 2023-yil). Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  17. ↑ Chernova. „Case against Prigozhin will be dropped and he will be sent to Belarus, Kremlin spokesperson says“. CNN (24-iyun 2023-yil). Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  18. ↑ „Кто такой Пригожин: что рассказали сокамерники и одноклассники одиозного бизнесмена :: Общество :: Дни.ру“. 12-mart 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-mart 2023-yil.
  19. ↑ „За что в 1981 году в СССР судили Евгения Пригожина, которого теперь весь мир знает как «повара Путина». Публикуем текст судебного документа“ (ru). Meduza. 15-iyun 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-iyun 2021-yil.
  20. ↑ Walker, Shaun. „Yevgeny Prigozhin: the hotdog seller who rose to the top of Putin’s war machine“. The Guardian (24-yanvar 2023-yil). Qaraldi: 12-iyun 2023-yil.
  21. ↑ Bennetts, Marc. „Wagner chief Yevgeny Prigozhin appeals to Russians with ‘election poster’“ (12-iyun 2023-yil). Qaraldi: 12-iyun 2023-yil.
  22. ↑ 22,0 22,1 „Евгений Пригожин: «Я пошёл к Беглову, он к Медведеву, тот к Путину»“ (ru). Город 812 (20-fevral 2018-yil). 25-sentyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 25-sentyabr 2022-yil.
  23. ↑ Евгений Вышенков. „«С каждого ларька платил по 100 долларов бандитам»“. Online812 (28-fevral 2011-yil). 4-iyun 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 24,5 24,6 24,7 „Расследование: как личный кулинар Путина накормит армию за 92 млрд рублей“ (18-mart 2013-yil). Qaraldi: 25-iyun 2023-yil.
  25. ↑ 25,0 25,1 Вера Кочеткова. „Богатые люди Петербурга: Евгений Пригожин“. Деловой Петербург (18-mart 2009-yil). 4-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 4-mart 2018-yil.
  26. ↑ 26,0 26,1 „На этом месте находился материал, который сейчас удален по требованию Мосгорсуда“.
  27. ↑ Анастасия Гордеева. „«Блин!Дональт's» стало тесно в своей нише“. Коммерсант (9-avgust 2008-yil). 18-fevral 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  28. ↑ „Русские «Макдоналдсы»: кто опередил Михалкова“. W-O-S (14-aprel 2015-yil). Qaraldi: 8-may 2023-yil.
  29. ↑ 29,0 29,1 Мария Тирская. „Евгений Пригожин отсудил право на застройку“. Деловой Петербург (25-aprel 2012-yil). 4-iyun 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  30. ↑ Анна Левинская. „Жена кремлёвского ресторатора купит «Елисеевский магазин» в Петербурге“. РБК (21-avgust 2016-yil). 12-iyun 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-aprel 2017-yil.
  31. ↑ Денис Коротков. „Владимир Яковлев - о локомотиве экономики, комфортной среде обитания и стадионе“. Комсомольская правда (2-fevral 2017-yil). 4-fevral 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  32. ↑ Денис Коротков. „Как улица Петербурга стала частной“. Фонтанка (25-oktyabr 2016-yil). 22-oktyabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  33. ↑ „Северный Версаль“. Деловой Петербург (1-sentyabr 2008-yil). 9-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  34. ↑ „Как Пригожину доверили спортивный центр в Лахте построить“. Фонтанка (9-mart 2016-yil). 9-oktyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  35. ↑ „Апарт-отели: комфорт и сервис“. Аргументы и факты (19-dekabr 2016-yil). 20-dekabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  36. ↑ „«Лахта Парк» попал в острую судебную передрягу“. Newestate.ru (17-avgust 2016-yil). 22-iyun 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  37. ↑ Анфиса Воронина, Полина Русяева, Роман Баданин. „Человек со шваброй“. РБК (6-aprel 2015-yil). 23-iyul 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  38. ↑ Елена Мязина. „Кормилец и строитель“. РБК (11-sentyabr 2015-yil). 29-may 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  39. ↑ 39,0 39,1 „«Конкорд» пополам. С кем и для чего бизнесмен Пригожин разделил свой основной актив“. Настоящее время (11-noyabr 2019-yil). Qaraldi: 20-noyabr 2019-yil.
  40. ↑ 40,0 40,1 „Старо, как КГБ“. Новая газета (19-iyul 2016-yil). 29-sentyabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 Андрей Захаров, Полина Русяева. „Расследование РБК: как из «фабрики троллей» выросла «фабрика медиа»“. РБК (24-mart 2017-yil). 17-iyun 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  42. ↑ „Повар со своими тараканами“.
  43. ↑ Анастасия Якорева. „«Черная изнанка общества». Что стало известно благодаря «Шалтаю-Болтаю»“. Republic (1-aprel 2017-yil). 8-iyul 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  44. ↑ „«Кремлеботами работают неудачники». Грустные будни «фабрики троллей»“ (ru). Радио Свобода. 6-mart 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2019-yil.
  45. ↑ „Они любят Путина 12 часов подряд“ (ru). Радио Свобода. 29-may 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-may 2019-yil.
  46. ↑ Apuzzo, Matt. „13 Russians Indicted as Mueller Reveals Effort to Aid Trump Campaign“. The New York Times (16-fevral 2018-yil). Qaraldi: 31-may 2019-yil.
  47. ↑ 47,0 47,1 „«Это не Пригожин»: как «Патриот» будет бороться с «антироссийскими СМИ»“. Русская служба BBC (4-dekabr 2019-yil). Qaraldi: 26-avgust 2020-yil.
  48. ↑ „«Повар Путина» вошёл в совет новой медиагруппы“. Радио Свобода (4-oktyabr 2019-yil). Qaraldi: 4-oktyabr 2019-yil.
  49. ↑ „Кто ведет военный телеграм-канал «Рыбарь»: расследование The Bell“. The Bell (16-noyabr 2022-yil). Qaraldi: 18-noyabr 2022-yil.
  50. ↑ „Петербургской журналистке угрожают из-за статьи о работе прокремлёвских «борцов с фейками» о войне“. Вот так (25-mart 2022-yil).
  51. ↑ „Как выяснила «Медуза», бизнесмен Евгений Пригожин проспонсировал съемки фильма «Турист» — о российских военных в Африке. В нем снялись настоящие наемники из ЧВК Вагнера“. Meduza (19-may 2021-yil). Qaraldi: 20-may 2021-yil.
  52. ↑ „НТВ показало фильм «Турист» о российских бойцах в ЦАР. Мы его посмотрели“. Русская служба Би-би-си (20-may 2021-yil). Qaraldi: 20-may 2021-yil.
  53. ↑ „«Это такая шиза концентрированная. Луганская резня бензопилой». На НТВ выйдет фильм про войну в Донбассе, за который заплатил Евгений Пригожин. Правда, съемки шли не в Донбассе, а в Евпатории“. 14-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 14-avgust 2021-yil.
  54. ↑ „How Russian Action Movies Are Selling War“. The New-York Times Magazine (12-oktyabr 2022-yil). Qaraldi: 28-mart 2023-yil.
  55. ↑ 55,0 55,1 „Частная армия для президента: история самого деликатного поручения Евгения Пригожина“. The Bell (29-yanvar 2019-yil). Qaraldi: 26-avgust 2020-yil.
  56. ↑ Денис Коротков. „Вагнер в Кремле“ (12-dekabr 2016-yil). 4-iyul 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30-iyun 2017-yil.
  57. ↑ „США ввели санкции против ЧВК «Вагнер»“ (ru). РИА Новости (20-iyun 2017-yil). 20-iyun 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2-iyul 2017-yil.
  58. ↑ „«Досье»: сотрудники Пригожина задумали снять фильм об убийстве группы Джемаля в ЦАР“. www.znak.com. 21-iyun 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 8-iyul 2019-yil.
  59. ↑ Илья Барабанов, Светлана Рейтер, Андрей Сошников, Андрей Захаров, Сергей Горяшко. „Золото Пригожина. Чем занимались россияне в ЦАР, когда погибли журналисты“ (31-yanvar 2019-yil). Qaraldi: 8-iyul 2019-yil.
  60. ↑ „Пригожин ответил на обвинение в причастности к гибели журналистов в ЦАР“ (ru). Lenta.ru. 14-yanvar 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 8-iyul 2019-yil.
  61. ↑ „«В первую очередь интересуют убийцы и разбойники — вам у нас понравится». Похоже, Евгений Пригожин лично вербует наемников в колониях“. Медиазона (6-avgust 2022-yil). Qaraldi: 6-avgust 2022-yil.
  62. ↑ „"Он вошел во вкус этого бизнеса на крови". Ольга Романова – о вербовке Пригожиным заключенных для войны в Украине“ (ru). Настоящее Время. 15-sentyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-sentyabr 2022-yil.
  63. ↑ „Соратники Навального опубликовали видео вербовки заключенных Пригожиным в ИК‑6 Йошкар‑Олы“ (ru). Медиазона. 20-sentyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 14-sentyabr 2022-yil.
  64. ↑ „«Пригожин сразу говорит, что 80% не вернутся с фронта». Как заключенных вербуют в ЧВК Вагнера для войны в Украине“ (ru). The Insider. 15-sentyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-sentyabr 2022-yil.
  65. ↑ „«Из них такое поперло, что никто не ожидал». Как заключенные реагируют на призывы вступить в ЧВК «Вагнера»“ (ru). BBC News Русская служба (17-sentyabr 2022-yil). 24-sentyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-sentyabr 2022-yil.
  66. ↑ „Bloomberg рассказал о распространении влияния Евгения Пригожина в Африке“ (ru). forbes.ru. 24-noyabr 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-iyun 2020-yil.
  67. ↑ „Шеф и повар. Часть первая“ (ru). Проект. (13-mart 2019-yil). 2-iyun 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-iyun 2020-yil.
  68. ↑ „Евгений Пригожин рассказал, как создал «ЧВК Вагнера»“. КоммерсантЪ (26-sentyabr 2022-yil). 20-oktyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-sentyabr 2022-yil.
  69. ↑ „Пригожин признал, что в 2014 году создал ЧВК Вагнера“. RTVI (26-sentyabr 2022-yil). 15-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-sentyabr 2022-yil.
  70. ↑ „Пригожин рассказал, как появилась ЧВК «Вагнер» и что он для этого сделал“. Фонтанка.ру (26-sentyabr 2022-yil). 10-mart 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-sentyabr 2022-yil.
  71. ↑ „Видео убийства вагнеровца-перебежчика: что известно“ (ru). BBC News Русская служба (13-noyabr 2022-yil). 13-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-noyabr 2022-yil.
  72. ↑ „ЧВК «Вагнер» опубликовала видео казни кувалдой своего боевика из числа заключенных. Он побывал в плену ВСУ и критиковал Путина в украинских СМИ (18+)“. Новая газета Европа (6-noyabr 2232-yil). 12-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-noyabr 2022-yil.
  73. ↑ „Бывшего российского заключенного, воевавшего в ЧВК и сдавшегося ВСУ, убили как «предателя» —похоже, после возвращения из плена. А потом опубликовали видео внесудебной казни Пригожин назвал его «прекрасной режиссерской работой»“ (ru). Meduza. 13-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-noyabr 2022-yil.
  74. ↑ „"ЧВК Вагнера" казнила завербованного, перешедшего на сторону Украины“ (ru). Сибирь.Реалии. 13-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-noyabr 2022-yil.
  75. ↑ „Пригожин попросил генпрокурора проверить версию о «причастности американских спецслужб» к убийству бывшего заключенного Евгения Нужина“. 17-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-noyabr 2022-yil.
  76. ↑ „«Пытайте, издевайтесь, хоть горло перерезайте». Как Евгений Пригожин вербует заключенных“. istories.media. 14-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 14-noyabr 2022-yil.
  77. ↑ „В Петербурге появился «ЧВК Вагнер-центр» - Газета.Ru | Novosti“ (ru). Gazeta. Ru. 1-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-noyabr 2022-yil.
  78. ↑ „В Санкт-Петербурге открылся «ЧВК Вагнер Центр»“. Новая газета. Европа (10-dekabr 2193-yil). 1-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-noyabr 2022-yil.
  79. ↑ „Пригожин рассказал о целях «ЧВК Вагнер Центра» в Петербурге“ (ru). РБК. 16-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-noyabr 2022-yil.
  80. ↑ „Пригожин объявил, что выкупленный его структурами бизнес‑центр в Петербурге назовут «ЧВК Вагнер Центром»“ (ru). Медиазона. 15-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-noyabr 2022-yil.
  81. ↑ „Пригожин рассказал, за что уважает генерала Суровикина: «Рожден, чтобы служить Родине»“. nakanune.ru. Qaraldi: 30-iyun 2023-yil.
  82. ↑ „«Он был рожден, чтобы служить Родине» - Пригожин высказался о новом командующем войсками СВО Суровикине“. topwar.ru. Qaraldi: 30-iyun 2023-yil.
  83. ↑ „Уже посмотрели клип Шнурова про снег и мусор в Петербурге? Похоже, эта песня, как и критика Смольного в СМИ, — часть кампании против Беглова. Кто и зачем ее ведет?“. Meduza (17-yanvar 2022-yil). Qaraldi: 18-yanvar 2022-yil.
  84. ↑ „«Повар Путина» появился на прощании с Дарьей Дугиной со значком, похожим на медаль Героя России“. Агентство (23-avgust 2022-yil). Qaraldi: 23-avgust 2022-yil.
  85. ↑ „Сдача Красного Лимана становится политической проблемой“. Независимая газета (2-oktyabr 2022-yil). Qaraldi: 2-oktyabr 2022-yil.
  86. ↑ „Putin ally boasts he ‘interfered’ in U.S. midterm elections“. Washington Post. Qaraldi: 11-noyabr 2022-yil.
  87. ↑ „Жириновский на максималках Евгений Пригожин решил создать собственное «патриотическое консервативное движение», утверждают источники «Медузы». В будущем оно может превратиться в партию“. Meduza (15-noyabr 2022-yil). Qaraldi: 19-noyabr 2022-yil.
  88. ↑ „Как растет влияние Евгения Пригожина в России“. Настоящее время (телеканал) (1-noyabr 2022-yil). Qaraldi: 19-noyabr 2022-yil.
  89. ↑ „Пригожин заявил, что вложил в предвыборную кампанию Беглова до 2 млрд рублей“ (ru). Коммерсантъ (22-noyabr 2022-yil). 22-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-noyabr 2022-yil.
  90. ↑ „ЧВК "Вагнер" задержал подполковника российской армии и заставил извиниться. Что происходит?“. BBC News Русская служба. Qaraldi: 5-iyun 2023-yil.
  91. ↑ „«Война нужна была олигархам»: Пригожин рассказал в интервью о причинах СВО (ВИДЕО)“. Совершенно секретно (23-iyun 2023-yil). 29-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 27-iyun 2023-yil.
  92. ↑ „RUSSIAN OFFENSIVE CAMPAIGN ASSESSMENT, JUNE 23, 2023“ (eng). Institute study of war (23-iyun 2023-yil). 24-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  93. ↑ „Пригожин начал свой «мятеж» после того, как российская армия якобы нанесла удар по лагерю его наемников «Медуза» внимательно посмотрела видео с «последствиями удара» и уверена: это наверняка фейк“. Meduza (24 июня, 2023).
  94. ↑ „Пригожин назвал Шойгу «тварью» и пообещал «восстановить справедливость» в России (а также призвал всех желающих присоединяться).“. Meduza (23 июня, 2023).
  95. ↑ „Пригожин: «Это не военный переворот, а марш справедливости»“. Meduza (23 июня, 2023). Qaraldi: 23-iyun 2023-yil.
  96. ↑ „Пригожин объявил, что фактически собирается осуществить военный переворот в России, — назвав его «маршем справедливости»“. Meduza (23 июня, 2023). Qaraldi: 23-iyun 2023-yil.
  97. ↑ „«Нас 25 тысяч, и мы идем разбираться, почему в стране творится беспредел». Пригожин заявил, что собирается «восстановить справедливость» в России“. 23-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-iyun 2023-yil.
  98. ↑ „ФСБ возбудила уголовное дело о призывах к вооруженному мятежу после заявлений Пригожина о его «марше справедливости» в России“. Meduza (23 июня, 2023). Qaraldi: 23-iyun 2023-yil.
  99. ↑ „Путин назвал мятеж Пригожина «предательством» и «изменой»“ (ru). Meduza (24-iyun 2023-yil). Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  100. ↑ „«Президент глубоко ошибся. Никто не собирается по его требованию прийти с повинной». Пригожин ответил на выступление Путина“ (ru). Meduza (24-iyun 2023-yil). 24-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  101. ↑ „Основатель «Вагнера» вступил в открытое противостояние с Кремлем: международная реакция“. Русская служба «Голоса Америки» (24-iyun 2023-yil). 24-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  102. ↑ „Пригожин заявил, что «мы входим в Ростов». Этому нет доказательств“. Meduza (24-iyun 2023-yil). Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  103. ↑ „К Воронежу движется колонна военной техники“ (ru). Meduza (24-iyun 2023-yil). Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  104. ↑ „Мятеж Пригожина. «ЧВК Вагнера» против Минобороны“ (ru). Медиазона (24-iyun 2023-yil). 24-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  105. ↑ „Власти Липецкой области призвали местных жителей не покидать дома без необходимости и воздержаться от поездок“ (ru). Медиазона (24-iyun 2023-yil). 24-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  106. ↑ „Пресс-служба Лукашенко заявила, что он провел переговоры с Пригожиным — и тот согласился остановить движение наемников“. Meduza (24 июня, 2023). Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  107. ↑ „«Мы разворачиваем свои колонны и уходим в обратном направлении в полевые лагеря согласно плану». Пригожин объявил о прекращении марша на Москву“. Meduza (24 июня, 2023). Qaraldi: 24-iyun 2023-yil.
  108. ↑ „Песков заявил, что уголовное дело о военном мятеже закроют, а Пригожин «уйдёт» в Беларусь“. Meduza (24-iyun 2023-yil). Qaraldi: 25-iyun 2023-yil.
  109. ↑ „Бизнесмен Пригожин подтвердил родство с учёным Ефимом Пригожиным, который занимался урановыми разработками на Украине“. 7-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 27-oktyabr 2022-yil.
  110. ↑ „ЕС аннулировал санкции против матери Евгения Пригожина — Новости — Мир — Коммерсантъ“. 25-mart 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-iyun 2023-yil.
  111. ↑ 111,0 111,1 „Внук политрука | Putinizm“. 22-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 22-iyun 2023-yil.
  112. ↑ 112,0 112,1 112,2 112,3 „Деловой Петербург: Справочник «Кто есть кто»: Пригожин Евгений Викторович“. Деловой Петербург. 26-yanvar 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 31-dekabr 2021-yil.
  113. ↑ Татьяна Прогацкая. „«ДП» изучил, кто и сколько зарабатывает на строительстве «энергетических» пирамид“. Деловой Петербург. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil. [sayt ishlamaydi]
  114. ↑ 114,0 114,1 „Official Journal of the European Union“. 3-iyun 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-iyun 2022-yil.
  115. ↑ „Пригожин сообщил, что его сын состоит в ЧВК «Вагнер»“. Газета.ру (23-sentyabr 2022-yil). Qaraldi: 2-oktyabr 2022-yil.
  116. ↑ „Ресторатор Пригожин знает все об индрагузиках“. www.dp.ru. 20-iyun 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 18-iyun 2020-yil.
  117. ↑ Мария Истомина, Наталья Кондрашова. „ФАС признала связанные с Пригожиным компании картелем“. РБК (22-may 2017-yil). 22-may 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-aprel 2017-yil.
  118. ↑ „ФАС России пресекла картельный сговор на торгах Минобороны“. Федеральная антимонопольная служба (22-may 2017-yil). 30-iyun 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  119. ↑ „Определение об отказе в возбуждении дела об административном правонарушении от 8 ноября 2017 — Правовые акты ФАС“. solutions.fas.gov.ru. 13-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 12-noyabr 2017-yil.
  120. ↑ „50 миллиардов рублей на поставки школьных обедов поделили шесть компаний. Пять из них связывают с Евгением Пригожиным“. Meduza (15-iyun 2017-yil). 28-iyun 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  121. ↑ Анна Пушкарская. „Вершители судебного“. Газета «Коммерсантъ» (26-dekabr 2018-yil), s. 1. Qaraldi: 14-yanvar 2019-yil.
  122. ↑ „Компании «повара Путина» выиграли госконтракты на 209 млрд рублей“. Радио Свобода (26-fevral 2019-yil). Qaraldi: 26-avgust 2020-yil.
  123. ↑ „OCCRP признал Евгения Пригожина "коррупционером года" – DW – 30. Dekabr 2022“ (ru). dw.com. 18-aprel 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-yanvar 2023-yil.
  124. ↑ „Нелюбимые темы Евгения Пригожина“ (1-iyun 2016-yil). 9-iyun 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  125. ↑ „Евгений Пригожин встречает Барбру Стрейзанд“. Ведомости (5-iyun 2016-yil). 9-iyun 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  126. ↑ „Миллиардер Пригожин отказался от исков к «Яндексу“. Meduza (17-avgust 2016-yil). 26-avgust 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  127. ↑ „«Яндекс» убрал из выдачи ссылки на расследования о «поваре Путина» Пригожине“. DW (11-iyul 2022-yil).
  128. ↑ „«Повар Путина» попытался зачистить «кухню»“ (ru). ГОЛОС АМЕРИКИ. 7-aprel 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-avgust 2022-yil.
  129. ↑ „Пригожин подал иск на Bellingcat* и владельца «Пикабу»“. РИА Новости (16-fevral 2022-yil). Qaraldi: 2-avgust 2022-yil.
  130. ↑ „Российские бизнесмены любят судиться в Лондоне. Однако местные юристы больше не хотят с ними работать Пригожин пытался засудить Bellingcat за «клевету», но адвокаты отказались от его дела из-за репутационных рисков“. Meduza (2-avgust 2022-yil). Qaraldi: 2-avgust 2022-yil.
  131. ↑ „Префектура ЮВАО выстроила диалог с родителями, обеспокоенными эпидемией в детских садах | Novosti obщestva“. mskgazeta.ru. 22-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-fevral 2019-yil.
  132. ↑ „От декабрьской вспышки кишечной инфекции в Москве пострадали 127 человек“ (ru). ТАСС. 12-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-fevral 2019-yil.
  133. ↑ „Роспотребнадзор: Случаи дизентерии в детских садах Москвы были вызваны употреблением инфицированной пищи“ (ru). Эхо Москвы. 12-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-fevral 2019-yil.
  134. ↑ 134,0 134,1 „Роспотребнадзор назвал причину заражения дизентерией в московских детсадах“ (ru). РИА Новости (30 dekabr). 12-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-fevral 2019-yil.
  135. ↑ „Центр «Досье»: новость про встречу Навального и Пригожина была фейком, в его подготовке участвовал сам Пригожин“. meduza.io. 6-avgust 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-avgust 2019-yil.
  136. ↑ „Навальный объявил о закрытии ФБК. Вместо фонда создадут новую организацию“. bbc.com. 6-aprel 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-iyul 2023-yil.
  137. ↑ „Пригожин и Ковальчук попали под американские санкции“. Meduza (20-dekabr 2016-yil). 17-may 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  138. ↑ „Ресторатор Пригожин прокомментировал введение против него санкций США“ (ru). РИА Новости (21-dekabr 2016-yil). 26-dekabr 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  139. ↑ „США ввели санкции против российского холдинга Concord-Catering“ (ru). РИА Новости (20-iyun 2017-yil). 20-iyun 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2017-yil.
  140. ↑ „Минюст США предъявил обвинение 13 россиянам по делу о «вмешательстве в выборы»“. Russia Today (16-fevral 2018-yil). 16-fevral 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-fevral 2018-yil.
  141. ↑ „США ввели санкции против агентства ФАН, Мишкина и Чепиги“. РБК. 19-dekabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-yanvar 2019-yil.
  142. ↑ „Treasury Targets Russian Operatives over Election Interference, World Anti-Doping Agency Hacking, and Other Malign Activities | U. S. Department of the Treasury“. home.treasury.gov. 29-dekabr 2018-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-yanvar 2019-yil.
  143. ↑ „США ввели санкции против связанных с Пригожиным людей и компаний“ (ru). РБК. 15-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-iyul 2020-yil.
  144. ↑ „Cyber-related Designations; Foreign Interference in U.S. Election Designations; Ukraine-/Russia-related Designations“. www.treasury.gov. 15-iyul 2020-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-iyul 2020-yil.
  145. ↑ „Минфин США ввел санкции против связанных с Пригожиным компаний, действовавших в ЦАР“. www.znak.com. 30-avgust 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-sentyabr 2020-yil.
  146. ↑ „Council Implementing Regulation (EU) 2020/1481 of 14 October 2020 implementing Article 21 (2) of Regulation (EU) 2016/44 concerning restrictive measures in view of the situation in Libya“ (en). Official Journal of the European Union (28 sentyabr). — „Yevgeniy Viktorovich Prigozhin is a Russian businessman with close links, including financially, to the private military company Wagner Group. In this way, Prigozhin is engaged in and pro­viding support for Wagner Group’s activities in Libya, which threaten the country’s peace, stability and security. In particular, Wagner Group is involved in multiple and repeated breaches of the arms embargo in Libya established in UNSCR 1970 (2011) and transposed in article 1 of Decision (CFSP) 2015/1333, including deliv­ery of arms as well as deployment of mercen­aries into Libya in support of the Libya National Army. Wagner Group has partici­pated in multiple military operations against the UN-endorsed Government of National Accord and has contributed to damaging the stability of Libya and undermining a peaceful process.’“. 17-dekabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 15-oktyabr 2020-yil.
  147. ↑ Deutsche Welle (www.dw.com). „Суд в Люксембурге отклонил апелляцию Пригожина на санкции ЕС | DW | 1. Iyun 2022“ (ru-RU). DW.COM. 1-iyun 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 1-iyun 2022-yil.
  148. ↑ 148,0 148,1 TV Rain Inc. „ФБР объявило награду в 250 тысяч долларов за информацию о бизнесмене Пригожине“. tvrain.ru (26-fevral 2021-yil). 27-fevral 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-fevral 2021-yil.
  149. ↑ „Federal Bureau of Investigation“ (en-us). www.fbi.gov. 3-fevral 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-fevral 2021-yil.
  150. ↑ „ФБР объявило в розыск Евгения Пригожина и назначило награду до $250 000 за информацию, которая приведет к его аресту“. currenttime.tv (26-fevral 2021-yil). Qaraldi: 9-mart 2021-yil.
  151. ↑ „ФБР пообещало 250 тысяч долларов за информацию о Евгении Пригожине“. Медиазона (26-fevral 2021-yil). Qaraldi: 9-mart 2021-yil.
  152. ↑ „YEVGENIY VIKTOROVICH PRIGOZHIN“ (en-us). Federal Bureau of Investigation. 26-fevral 2021-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 27-fevral 2021-yil.
  153. ↑ „The Dirty 33: meet the Russian cronies sanctioned by Australia“ (en). Australian Financial Review (25-fevral 2022-yil). 29-avgust 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 29-avgust 2022-yil.
  154. ↑ „Bloomberg узнал о плане ЕС усилить давление на семьи олигархов из России“ (ru). РБК. 21-mart 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-mart 2023-yil.
  155. ↑ „FACT SHEET: The United States Continues to Target Russian Oligarchs Enabling Putin’s War of Choice“ (en-US). The White House (3-mart 2022-yil). — „Yevgeniy Prigozhin (His three companies, his wife, Polina, his daughter Lyubov, and his son Pavel),“. 3-mart 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 3-mart 2022-yil.
  156. ↑ New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade. „Implementation of travel bans on individuals associated with the Russian invasion of Ukraine“ (en-NZ). New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade. 15-aprel 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-dekabr 2022-yil.
  157. ↑ „ЕС внес в санкционный список бизнесменов Пригожина и Курченко“ (ru). РБК. 13-yanvar 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-yanvar 2023-yil.
  158. ↑ „COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2022/658“. 15-fevral 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 13-yanvar 2023-yil.
  159. ↑ Seddon, Max. „Yevgeny Prigozhin was passenger on crashed plane, Russian officials say“. Financial Times (23-avgust 2023-yil). Qaraldi: 23-avgust 2023-yil.
  160. ↑ „Wagner boss Prigozhin killed in plane crash in Russia“ (en-GB). BBC News (23-avgust 2023-yil). Qaraldi: 23-avgust 2023-yil.
  161. ↑ Илья Фурсеев. „Песков ответил на информацию о присвоении «Героя России» Пригожину“. РБК (25 июня 2022). 15-sentyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6 августа 2022.
  162. ↑ Лилия Яппарова, Андрей Перцев, Алексей Славин. „Грубо говоря, мы начали войну. Как отправка ЧВК Вагнера на фронт помогла Пригожину наладить отношения с Путиным — и что такое «собянинский полк»“. Meduza (13-iyul 2022-yil). 20-iyul 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-avgust 2022-yil.
  163. ↑ Анна Павлова, Елизавета Нестерова. „«В первую очередь интересуют убийцы и разбойники — вам у нас понравится». Похоже, Евгений Пригожин лично вербует наемников в колониях“. Медиазона (6-avgust 2022-yil). 20-sentyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 6-avgust 2022-yil.
  164. ↑ „Глава ЧВК «Вагнер» рассказал, за что получил звания Героя России, ДНР и ЛНР“. 62.info (21-iyun 2023-yil). 21-iyun 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-iyun 2023-yil.
  165. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 22 мая 2014 года № 357 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»“. 24-oktyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 26-noyabr 2017-yil.
  166. ↑ 166,0 166,1 „Пригожин предложил стать посредником для урегулирования ситуации в Судане“ (ru). Интерфакс (20-aprel 2023-yil). 8-may 2023-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 23-iyun 2023-yil.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Vikiomborda Yevgeniy Prigojin
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Yevgeniy_Prigojin&oldid=3854945" dan olindi