George VI

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Georg VIdan yoʻnaltirildi)
Georg VI
inglizcha: George VI
 Qirol
 
Mansab davri
11-dekabr 1936-yil – 6-fevral 1952-yil
Hukumat boshligʻi Stenliy Bolduvin
(1935—1937)
Nevil Chemberlen
(1937—1940)
Uinston Cherchill
(1940—1945)
Klemnt Ettli
(1945—1951)
Uinston Cherchill
(1951—1955)
Oʻtmishdoshi Eduard VIII
Vorisi Elizabeth II
Toj kiydirish marosimi 12-may 1937-yil
 Hindiston Imperatori
 
Mansab davri
11-dekabr 1936-yil – 15-avgust 1947-yil
Oʻtmishdoshi Eduard VIII
Vorisi bekor qilingan
Millatlar hamdoʻstligi rahbari
Mansab davri
23-aprel 1949-yil – 6-fevral 1952-yil
Oʻtmishdoshi lavozim tashkil qilingan
Vorisi Elizabeth II
Shaxsiy maʼlumotlari
Talaffuzi Jorj VI
Tavalludi
inglizcha: Prince Albert Frederick Arthur George of York

Norfolk, Angliya, Buyuk Britaniya
Vafoti Сандрингем Sandringem saroyi, Norfolk, Angliya, Buyuk Britaniya
Millati ingliz
Turmush oʻrtogʻi Yelizavetta Bouz-Layon
Bolalari qizlari: Elizabeth II va Margaret
Onasi Mariya
Otasi Georg V
Taʼlim Triniti kolleji
Kembridj Universiteti
Dini anglikan (xristianlik)
Mukofotlari Albert medali (1951)
Dafn etilgan joyi Avliyo Georgiy maqbarasi
Sulola Saksonlar (1895–1917)
Vinzdorlar (1917–1952)
Monogrammasi
Qirollik gerbi

George VI (oʻqilishi Jorj Oltinchi) Buyuk Britaniya Birlashgan Qirolligi qiroli va Shimoliy Irlandiya va Britaniya hukmronliklari 1936-yil 11-dekabrdan — 1952-yil 6-fevralgacha vafotigacha humkronlik qildi. Birinchi navbatda Buyuk Britaniya va Britaniya imperiyasi davlatlarining Ikkinchi jahon urushida fashistlar Germaniyasiga qarshi kurashining ramzi sifatida tanilgan edi.

Akasi Edward VIII taxtdan voz kechganidan soʻng taxtga oʻtiradi.

George VI hukmronligi davrida Britaniya imperiyasining qulashi va uning Millatlar Hamdoʻstligiga aylanishi bilan ajralib turganini aytish mumkin. U Hindistonning oxirgi imperatori (1947 yil 15 avgustgacha) va Irlandiyaning oxirgi qiroli (1949 yil 18 aprelgacha) edi. U Millatlar Hamdoʻstligi rahbari unvoniga ega edi 1949-yil 29-aprelidan beri.

Taxtni egallashdan avval[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taxtga kelishdan avval oilasida, Albertning toʻrtta akasi bor edi: boʻlajak qirol Edward VIII (1894-1972), Genri, Gloster gertsogi (1900-1974), Kent gertsogi George (1902-1942), autizmli shahzoda Jon (1905-1919). epilepsiya bilan ogʻrigan va singlisi Meri (1897-1965) grafinya Xarvudga uylangan.

Tabiatan Albert kamtarin va uyatchan odam boʻlgan. Undan tashqari, duduqlanishdan aziyat chekar edi. Biroq, oʻzini oʻzi oʻrgatgan avstraliyalik logoped Lionel Logue rahbarligida qattiq ishladi va natijada kasallikdan deyarli butunlay xalos boʻldi[1].

U Osbornda va Dortmutdagi Qirollik dengiz kollejida tahsil olgan; 1915-yilda michman, keyin esa ikkinchi leytenant unvonini oladi. Kollingvud jangovar kemasida qurol minorasi qoʻmondoni sifatida, Jutland jangida qatnashgan. Dengiz flotida keyingi xizmat kasallik tufayli oldini oldi: birinchi navbatda appenditsit xuruji, keyin oshqozon yarasi. 1918-yil mart oyida u „Qirollik havo kuchlari“ dengiz aviatsiyasiga oʻtkazildi. Gʻarbiy frontda uchuvchi boʻlib xizmat qildi va parvoz komandiri lavozimiga yetdi. U maxfiylik maqsadida Jonson nomi bilan xizmat qilgan. Urushdan keyin, 1919-yil[2][3] davomida Cambridge universiteti va Triniti kollejida tarix va iqtisod boʻyicha tahsil oladi.

1920-yil iyun oyida York gertsogi boʻladi, 1923-yil 26-aprelda u Stratmorning 14-grafi boʻlmish Claude George Bowes-Lyonning qizi xonim Elizabeth Bowes-Lyonga uylanadi. U bilan 1905-yilda uchrashgan (5 yoshli Elizabet 10 yoshli Albertni tortdan shakarlangan gilos bilan davolagan). Oilada ikki farzand tugʻildi: 1926-yil 21-aprelda malika Yelizaveta Aleksandra Mariya (boʻlajak qirolicha Elizabeth II) va 1930 yil 21 avgustda malika Margaret Rose. 1924-1925 yillarda gertsog va gersoginya Uganda va Sudanga, 1927-yilda esa Avstraliyaga (Albert Kanberrada Avstraliya parlamenti binosini ochadi) va Yangi Zelandiyaga tashrif buyurishdi[4][5].

Harbiy unvonlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

George VI. Gerald Kelly chizgan portret.

1936-yil 11-dekabrda akasi Edward VIII taxtdan voz kechganidan soʻng, York gertsogi qirol George VI 1937-yil 12-mayda toj kiygan. Bu kunda, avval katta akasi toj kiyishni rejalashtirilgan edi. Otasidan farqli oʻlaroq, George VI Dehlida Hindiston imperatori sifatida taxtga oʻtirmagan. George VI taxtga oʻtirganidan bir kun oʻtganidan keyin, Irlandiya erkin davlati parlamenti Britaniya qirolining Irlandiyadagi hokimiyatini amalda yoʻq qilgan qonunni qabul qiladi. 1939-yil may va iyun oylarida qirol va qirolicha Kanada boʻylab sayohat qilishdi soʻngra Qoʻshma Shtatlarga tashrif buyurishdi.

Ikkinchi Jahon urushi arafasida, qirol bir necha bor Adolf Hitlerga „tinchlantiruvchi“ xabar bilan murojaat qilishni niyat qilgan edi. Ammo uning diplomatiyasi yetarli boʻlishiga ishongan Bosh vazir Neville Chamberlain buni doimo rad etib turgan. 1940-yil may oyida qirol katta xohishsizlik bilan yangi hukumat tuzishni notoʻgʻri baholagan va Winston Churchillga topshiradi. Keyin ularning munosabatlari juda iliq boʻlganidan keyin: qirol va bosh vazir har seshanba kuni tushlik paytida uchrashib, qulay muhitda muhim masalalarni muhokama qilishni boshlashadi. Keyinchalik, monarx Cherchilldan yaxshiroq bosh vazir boʻlishi mumkin emasligini aytadi[6][7]. Ular muhokama qilgan koʻplab masalalarni qirol oʻz kundaligiga yozib qoʻygan[8] va bu ularning suhbatlari saqlanib qolgan yagona birinchi qoʻl yozuvi boʻlgan.

Ikkinchi jahon urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qirol George VI toʻliq libosda

Ikkinchi Jahon urushi paytida qirollik juftligi doimiy ravishda butun mamlakat boʻylab qoʻshinilarga, harbiy korxonalarga, doklar va kasalxonalarga tashrif buyuradi. 1939-yil dekabr oyida qirol Fransiyadagi Britaniya armiyasi joylashgan joyga keladi va 1943-yil iyun oyida Avro York samolyotidan, Shimoliy Afrikadagi ittifoqchi kuchlarni kuzatib boradi. Shuningdek, Jazoir, Tripoli va Maltaga sayohat qilgan. 1944-yilda George Normandiyaga tashrif buyurdi — Ittifoqchilar qoʻshinlari u yerga tushganidan 10 kun oʻtgach; iyul oyida u Italiyaning janubida, oktyabrda esa Belgiya va Gollandiyada edi[9].

1940 yilda monarxning qarorgohi bir necha bor havodan bombardimon qilindi; 12 sentyabr kuni Bukingem saroyidan 20 metr narida nemis bombasi portlaydi. Bu qirolning taʼsir qiladi, tez-tez havotir bilan osmonga qaraydi[10].

Buyuk Britaniya fatx qilingan taqdirda, qirollik oilasi Kanadaga evakuatsiya qilinishi kerak edi. Ammp, qirolning oʻzi ketmoqchi emas edi: u mamlakatda qolib, qarshilik koʻrsatishda qatnashishni niyat qilgani sababidan 1940-1941 yillarda qirol turli xil qurollardan otish bilan muntazam shug‘ullangan.

Birlashgan Qirollik SSSRning ittifoqchisi boʻlishiga qaramay, qirol George VI koalitsiya ittifoqchisiga juda ehtiyotkorlik bilan munosabatda boʻladi.

1943-yilda qirolning shaxsiy koʻrsatmasiga binoan, qimmatbaho metallar va toshlar bilan bezatilgan Stalingradning premium (tantanali) qilichi zarb qilinadi. Qirol oilasi va butun Britaniya xalqi tomonidan qoyil qolgan Stalingrad aholisi uchun moʻljallangandi. 1943-yil 29 noyabrda Buyuk Britaniya Bosh vaziri Winston Churchill tomonidan Tehron konferentsiyasining ochilishiga bagʻishlangan tantanali marosimda AQSh prezidenti Franklin D. Roosevelt va faxriy qorovul ishtirokida Sovet Ittifoqi marshali Iosif Stalin qilich topshirildi. Hozirgi vaqtda u Volgograddagi Stalingrad jangi panorama muzeyida namoyish etilmoqda.

Oʻtgan yillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

1945 yilda Clement Attlee bosh vazir etib tayinlangach, qirol hukumat boshligʻiga sezilarli taʼsir koʻrsatdi, xususan, u oʻzining antikommunistik qarashlari bilan tanilgan Ernest Bevinni Tashqi ishlar vaziri etib tayinlanishini talab qildi. Shuningdek, Georg leyboristlar partiyasi davrida boshlangan sanoatni keng milliylashtirishga qarshi edi.

1947 yil 1 fevralda George VI, qirolicha va malika Angliyadan Janubiy Afrikaga davlat tashrifi uchun dengiz orqali joʻnab ketishdi. George hukmronligining soʻnggi yillari Leyboristlar hukumati Atli davrida Britaniya imperiyasining tez parchalanishi va uning Millatlar Hamdoʻstligiga aylanishi bilan ajralib turdi. Hindiston 1948 yilda, Irlandiya 1949 yilda toʻliq mustaqillikka erishdi. Hindiston mustaqilligining berilishi Georgening katta noroziligiga sabab boʻldi. 1947 yil noyabr oyida u ham istaksiz ravishda qizi Elizabetning turmushga chiqishiga rozilik berdi, chunki shahzoda Filipp Mountbatten unchalik yorqin partiya emas.

1948 yilda, George VI hukmronligi davrida Buyuk Britaniya Londonda ikkinchi marta XIV yozgi Olimpiya oʻyinlariga mezbonlik qildi. Shu bilan birga, u ushbu oʻyinlarni ochdi.

1951-yil oktabr oyida Winston Churchill hokimiyatga qaytib, har doim qirolning yordami va iltifotidan bahramand boʻldi.

Kasallik va oʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Urushning stressi monarxning sogʻligʻiga salbiy taʼsir koʻrsatdi[11][12], qoʻshimcha ravishda koʻp chekadigan[13]. U ateroskleroz, Buerger kasalligi va oʻpka saratoni rivojlana boshladi. 1948 yilda qirollik juftligining Yangi Zelandiya va Avstraliyaga rejalashtirilgan sayohati qirolning sogʻligʻi yomonlashgani sababli qoldirildi, u oʻng oyogʻining arteriyasini toʻsib qoʻydi, bu oyogʻini yoʻqotish bilan tahdid qildi. Bu 1949 yil mart oyida oʻng lomber simpatik asabni rezektsiya qilish operatsiyasiga olib keldi. Qirolning sogʻligʻi yomonlashgani sababli, uning toʻngʻich qizi va merosxoʻri Yelizaveta tobora koʻproq qirollik vazifalarini oʻz zimmasiga oldi. U va uning turmush oʻrtogʻi, Edinburg gertsogi Filipp George va uning rafiqasi oʻrniga Yangi Zelandiya va Avstraliyaga sayohat qilishdi.

Qirol 1951 yil may oyida Britaniya festivalining ochilish marosimini oʻtkazishga muvaffaq boʻldi. 1951-yil 23-sentabrda qirol operatsiya qilindi: jarroh Klement Tomas uning o‘pkasini olib tashladi, u butunlay[14][15] xatarli o‘simtadan zarar ko‘rgan. 1951 yil oktyabr oyida Yelizaveta va Filipp Kanadaga bir oylik sayohat qilishdi, ketish qirolning kasalligi tufayli bir haftaga kechiktirildi. Lord kansler Viscount Symonds[16] qirol uchun parlament ochilishida taxtdan nutq soʻzladi. George VI Rojdestvo uchun qirollik nutqini qismlarga boʻlib oʻqidi, ular keyinchalik birga oʻrnatildi[17].

1952 yil 31 yanvarda George, yaqinlarining maslahatiga qaramay, qizi Elizabet va erini Avstraliyaga koʻrish uchun London aeroportiga keldi va sobiq unga dedi. enaga: "Men uchun, Lilibetga qarang! ". Bu uning omma oldida soʻnggi chiqishi edi.

Olti kundan keyin, 6-fevral kuni ertalab soat 07:30 da Norfolkdagi Sandringem saroyida yotoqda oʻlik holda topildi[18]. Podshoh kechasi 56 yoshida koronar trombozdan[19] vafot etdi[20]. Uning qizi allaqachon qirolicha Yelizaveta II[21] sifatida Keniyadan uchib kelgan.

George VI 1952-yil 15-fevralda otasi qirol George V bilan bir xil qabrga Avliyo George ibodatxonasida dafn etilgan. 1953 yil 31 martda onasi qirolicha Meri eri va oʻgʻli bilan bir qabrga dafn qilindi. 1969 yil 26 martda yodgorlik ibodatxonasi oʻrnatilgandan soʻng, unga George VI ning qoldiqlari qayta dafn qilindi.

  • Britaniya Qurolli Kuchlari Oliy Bosh Qoʻmondoni (1936-yil 11-dekabr — 1952-yil 6-fevral);
  • Kanada armiyasi, havo kuchlari va dengiz floti bosh qoʻmondoni (1936-yil 11-dekabr — 1952-yil 6-fevral);
  • Britaniya feldmarshali (1936-yil 12-dekabr);
  • flot admirali (1936-yil 11-dekabr);
  • Qirollik havo kuchlari marshali (1936-yil 11-dekabr);
    • havo vitse-marshali (1932-yil 3-iyun);
    • havo marshali (1936-yil 1-yanvar);
    • havo bosh marshali (1936);
  • Avstraliya qirollik havo kuchlari marshali (1939, faxriy unvoni);
  • Normandiya gertsogi (Gernsi va Jersi) (1936-yil 11-dekabr — 1952-yil 6-fevral);
  • Inson orolining hukmdori (1936 yil 11 dekabr — 1952 yil 6 fevral)[22].
  • Albert medali (Qirollik sanʼat jamiyati) (1951)

Boshqa davlatlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Muqaddas Vladimir ordeni, 4-darajali qilichli (Rossiya imperiyasi, 1917 yil)
  2. Italiya harbiy ordenining Buyuk xochi (Italiya, 1917).
  3. Faxriy legionning Buyuk xochi (Fransiya, 1917).
  4. Oq burgut ordeni katta xochi (Yugoslaviya, 1918)
  5. Leopold I ordeni katta xochi (Belgiya, 1918)
  6. Neshan-e Aqdas 1-sinf (Fors, 1919).
  7. Kerol I ordeni (Ruminiya, 1922)
  8. Efiopiya Yulduzi ordeni Buyuk xochi (Efiopiya, 1924).
  9. Muhammad Ali ordenining Buyuk Kordoni (Misr, 1927).
  10. Quyosh ordeni (Afgʻoniston, 1928)
  11. 1-darajali Mesopotamiya ordeni (Iroq, 1933)
  12. Najotkor ordenining Buyuk xochi (Gretsiya, 1936).
  13. Feniks ordenining Buyuk xochi (Gretsiya, 1936).
  14. Oyaswi Rayanya ordeni (Nepal, 1937).
  15. Serafim ordeni (Shvetsiya, 1937).
  16. Sent-Karlz ordeni Buyuk Xoch (Monako, 1937).
  17. Xrizantema ordeni zanjiri (Yaponiya, 1937).
  18. Chakri qirollik uyi ordeni (Tailand, 1938).
  19. Muqaddas Havoriylar Kiril va Metyusning ordeni (Bolgariya, 1938).
  20. Avliyo George va Konstantin ordenining Buyuk xochi (Gretsiya, 1938).
  21. Masih ordeni Buyuk xochi (Portugaliya, 1939).
  22. Avissa ordenining Buyuk xochi (Portugaliya, 1939).
  23. Avliyo Jeyms qilichi ordenining Buyuk xochi (Portugaliya, 1939).
  24. Katta xoch Karageorge yulduzi ordeni (Yugoslaviya, 1939).
  25. Hoshimiylar ordenining Buyuk Kordoni (Iroq, 1943).
  26. Bosh qoʻmondon darajasidagi Faxriy legion ordeni (AQSh, 1945).
  27. Vilgelm ordeni Buyuk Xoch (Niderlandiya, 1946).
  28. Oyasvi Rayanya ordeni (Nepal, 1946).
  29. Husayn ibn Ali ordeni zanjiri (Iordaniya, 1949).
  30. Pahlaviy ordeni katta zanjiri (Eron, 1948).
  31. Danenbrog ordeni katta xochi (Daniya, 1948).
  32. Ozodlik ordeni (Fransiya, 1960, vafotidan keyin).

Xotirasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Filmlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Qirol nutqi — 2010-yilda chiqarilgan George VI haqidagi film. Unda George VI rolini Colin Firth gavdalantirib, ushbu roli ortidan „Eng yaxshi aktyor“ nominatsiyasida Oscarni olgan.
  • Hyde Park on Hudson
  • A Royal Night Out — 2015-yilda chiqarilgan film. Unda George VI Rupert Everett rolida.
  • The Crown — Britaniya qirollik oilasi tarixi haqida teleserial. Unda George VI rolini Jared Harris oʻynagan.
  • Darkest Hour — Winston Churchill shaxsi haqidagi 2017-yilda suratga olingan tarixiy drama. George VI rolini Ben Mendelsohn oʻynagan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Matthew, H. C. G. (2004), „George VI (1895–1952)“, Oxford Dictionary of National Biography
  2. ↑ Royal Connections, qaraldi: 16 January 2019
  3. ↑ Heathcote, Tony (2012), The British Field Marshals: 1736–1997: A Biographical Dictionary, Casemate Publisher, ISBN 978-1783461417
  4. ↑ Henderson, Gerard (31 January 2014), „Sheila: The Australian Ingenue Who Bewitched British Society – review“, Daily Express, qaraldi: 15 March 2015
  5. ↑ Australian Associated Press (28 February 2014), A Sheila who captured London's heart, Special Broadcasting Service, qaraldi: 14 March 2015
  6. ↑ Hitchens, Christopher (1 April 2002), „Mourning will be brief“, The Guardian, retrieved 1 May 2009
  7. ↑ Rhodes James, pp. 202—210
  8. ↑ Weisbrode, Kenneth (2013), Churchill and the King, New York: Viking, pp. 107, 117—118, 148, 154—155, 166. ISBN 978-0670025763.
  9. ↑ Arnold-Forster, Mark (1983) [1973], The World at War, London: Thames Methuen, 303-bet, ISBN 978-0-423-00680-3
  10. ↑ Churchill, Winston (1949), The Second World War, II-jild, Cassell and Co. Ltd, 334-bet
  11. ↑ King George VI, Official website of the British monarchy, 12 January 2016, qaraldi: 18 April 2016
  12. ↑ Judd, p. 225; Townsend, p. 174
  13. ↑ Judd, p. 240
  14. ↑ Bradford, p. 454; Rhodes James, p. 330
  15. ↑ King George VI, Official website of the British monarchy, 12 January 2016, qaraldi: 18 April 2016
  16. ↑ Rhodes James, p. 331
  17. ↑ Rhodes James, p. 334
  18. ↑ 1952: King George VI dies in his sleep, BBC, 6 February 1952, qaraldi: 29 May 2018
  19. ↑ 1952: King George VI dies in his sleep, BBC, 6 February 1952, qaraldi: 29 May 2018
  20. ↑ Judd, pp. 247-248
  21. ↑ The day the King died, BBC, 6 February 2002, qaraldi: 29 May 2018
  22. ↑ The Gazette of India – Extraordinary (PDF), qaraldi: 6 July 2017

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

George VI haqida Vikipediyaning qardosh loyihalarida koʻproq bilib oling
Maʼno va tarjimalari Vikilugʻatda
Media fayllar Vikiomborda
Taʼlim resurslari Vikiversitetda
Xabarlar Vikiyangiliklarda
Iqtibos, maqol va matallar Vikiiqtibosda
Asarlar matnlari Vikimanbada
Kitob va darsliklar Vikikitobda 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=George_VI&oldid=4094271" dan olindi