Kontent qismiga oʻtish

Polvonqori madrasasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Madrasa
Polvonqori madrasasi
Mamlakat  Oʻzbekiston
Shahar Xiva
Manzil „Qumyasqa“ MFY, Polvon Qori koʻchasi, 24-uy
Maktab yoʻnalishi sunniy
Mulkdor Davlat mulki. Xorazm viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida
Madrasa turi Oʻrta
Meʼmoriy uslub Oʻrta Osiyo meʼmorchiligi
Binokorlik tashabbuschisi Polvonqori
Homiylar Polvonqori
Asosiy sana:
Maqomi davlat himoyasida
Hujralar soni 15 dan ortiq
Qurilish materiali Pishiq gʻisht

Polvonqori madrasasi – Oʻzbekiston Respublikasining Xorazm viloyati Xiva shahridagi meʼmoriy yodgorlik. Madrasani 1905-yilda xivalik savdogar Polvonqori mablagʻlari evaziga qurdirgan. Bugungi kunda yodgorlik „Qumyasqa“ MFY, Polvon Qori koʻchasi, 24-uyda joylashgan.

Polvonqori madrasasi Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan 2019-yil 4-oktyabrda Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatiga kiritilgan va davlat muhofazasiga olingan[1]. Hozirda Xorazm viloyati madaniy meros boshqarmasi operativ boshqaruv huquqi asosida davlat mulki hisoblanadi[2].

Polvonqori madrasasi va shu nomli minora 1905-yilda Xiva shahrining taniqli savdogari Polvonqori rahbarligida bunyod qilingan. Madrasa ixcham va XX asr boshlariga xos yangicha uslub boʻyicha, yaʼni Yevropa uslubida qurilgan. Shuningdek, minora ham yangicha kesik konus shaklida qad koʻtargan[3]. Faktlar shuni koʻrsatadiki, savdogar Polvonqori Muhammad Rahimxon II ning nafaqat yaqin maslahatchisi, balki Rossiya imperiyasi, Turkiya va boshqa mamlakatlar bilan mustahkam savdo aloqalari oʻrnatishda faol ishtirok etgan shaxs boʻlgan. Madrasa qurilishi uchun zarur boʻlgan pul mablagʻini Polvonqori savdosini tinimsiz rivojlantirib, daromadidan ajratadi. Polvonqori madrasasi Saidbiy tarixiy majmuasiga yaqin joylashgan boʻlib, u bir necha binolardan iborat: 1. 2 qavatli madrasa; 2. Minora; 3. Masjid[4].

Polvonqori madrasasi qurilishi jihatidan Xivadagi oʻsha davrdagi boshqa diniy binolardan farq qiladi.

Loyiha bosh meʼmorining anʼanaviy meʼmorchilikdan uzoqlashishiga nima sabab boʻlgani aniq emas. Baʼzi farazlar shuni koʻrsatadiki, mavjud anʼanalardan bunday sezilarli darajada qochish XIXXX asrlar oraligʻida paydo boʻlgan „yangi oʻzgarishlar“ bilan bogʻliq[5].

Bugungi kunda madrasa hududida mehmonxona faoliyat olib bormoqda. Unda bogʻ, umumiy dam olish xonasi, balkon va restoran mavjud[6].

Qurilish uslubi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Polvonqori madrasasi Dishan qalʼadagi eng monumental inshootdir. U Dishan qalʼaning sharqiy qismida Qoriyev va Polvon Qori koʻchalari chorrahasida qad rostlagan. Madrasa 15 dan ortiq hujra, ulkan minora, qishki va yozgi masjidga ega. Faqat asosiy kirish qismi bezakli. Masalan, madrasa fasadining yuqori qismi yashil koshinlardan yasalgan bezak bilan bezatilgan. Yashil rang kichik burchak minoralarining gumbazlarini bezash uchun ham ishlatilgan[4].

Polvonqori madrasasi Xiva shahrining janubi-sharqiy qismida joylashgan. Madrasa bosh tarzi shimol tomonga qaragan. Burchaklariga guldasta ishlangan. Bosh tarzida darsxona va masjid, oʻrtada gumbazli miyonsaroy mavjud. Miyonsaroy orqali hovliga oʻtiladi. Hovli atrofini balxi gumbazli hujralar egallagan. Peshtogʻi koʻk rangli „bantak“ uslubida bezatilgan va yuqorisi ikki qatorli sharafa bilan yakunlangan. Guldasta qubbalari moviy rangda. Madrasa oldida alohida minora qad koʻtargan. Unga gʻishtlardan bezakli belbogʻlar hosil qilinib yuqorisi qubbali qilib yakunlangan. Minora balandligi 21 m ni tashkil qiladi[7].