Kontent qismiga oʻtish

Cyril Ramaphosa

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Siril Ramafosa
Janubiy Afrika Respublikasi Prezidenti
Mansab davri
2018-yil 15-fevraldan
Oʻtmishdoshi Jeykob Zuma
Afrika Milliy Kongressi Prezidenti
Mansab davri
2017-yil 18-dekabrdan
Oʻtmishdoshi Jeykob Zuma
JAR vitse-prezidenti
Mansab davri
2014-yil 26-maydan – 2018-yil 15-fevralgacha
Prezident Jeykob Zuma
Oʻtmishdoshi Kgalema Motlanthe
Vorisi David Mabuza
Afrika Milliy Kongressi vitse-prezidenti
Mansab davri
2012-yil 18-dekabrdan – 18-dekabr 2017-yilgacha
Prezident Jeykob Zuma
Oʻtmishdoshi Kgalema Motlanthe
Vorisi David Mabuza
Afrika Milliy Kongressi Bosh kotibi
Mansab davri
1991-yil 1-martdan – 1997-yil 18-dekabrgacha
Prezident Nelson Mandela
Oʻtmishdoshi Alfred Bapstuksolo Nzo
Vorisi Kgalema Motlanthe
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi
Matamela Cyril Ramaphosa

17-noyabr 1952-yil (1952-11-17) (72 yosh)
Soueto
Turmush oʻrtogʻi Tshepo Motsepe
Bolalari 5

Matamela Siril Ramafosa (inglizcha: Matamela Cyril Ramaphosa; 17-noyabr 1952) – Janubiy Afrika Respublikasi Prezidenti (2018-yildan). Janubiy afrikalik tadbirkor va siyosatchi, demokratik yoʻl bilan saylangan beshinchi prezident. 2017-yildan buyon Afrika Milliy Kongressi (ANC) prezidenti. Aparteidga qarshi faol, kasaba uyushmasi rahbari va biznesmen Ramafosa 2014-yildan 2018-yilgacha ANC prezidenti Nelson Mandelaning bosh kotibi, prezident Jeykob Zumaning oʻrinbosari va milliy rejalashtirish komissiyasi raisi lavozimlarida ishlagan.

Uni mohir muzokarachi va strateg deb atashadi. Janubiy Afrikaning demokratiyaga oʻtishi davrida ANCning bosh muzokarachisi boʻlgan. Ramafosa mamlakatdagi eng yirik va eng qudratli kasaba uyushmasi – konchilar milliy uyushmasini (NUM) tuzdi. Milliy partiya vakili Roelf Meyer bilan aparteidga tinch yoʻl bilan barham berish va mamlakatni 1994-yil aprel oyida oʻtkaziladigan birinchi toʻliq demokratik saylovlar sari yoʻnaltirish boʻyicha muzokaralar chogʻida hal qiluvchi rol oʻynadi. Ramafosa Nelson Mandelaning boʻlajak prezidentlikka tanlagan nomzodi edi. Ramafosa biznesmen va uning taxminiy boyligi 2018-yil holatiga koʻra 450 million dollardan oshadi. 31 ta koʻchmas mulkka ega. MTN boshqaruvi raisi va Lonmin boshqaruv kengashi aʼzosi[1].

Ramafosa 2014-2018-yillarda Janubiy Afrika prezidenti oʻrinbosari boʻlib ishlagan. Keyinchalik 2017-yil dekabr oyida ANC milliy konferensiyasida Afrika Milliy Kongressi (ANC) prezidenti etib saylangan[2]. Ramafosa Milliy rejalashtirish komissiyasining sobiq raisi. Janubiy Afrikani „uzoq muddatda rivojlanishni taʼminlash uchun umumiy maqsad va ustuvorliklar atrofida birlashtirish“ maqsadi bilan mamlakat kelajagini strategik rejalashtirish uchun mas’uldir. 2018-yilda Jeykob Zuma isteʼfoga chiqqanidan keyin umumiy saylovlarsiz Janubiy Afrika prezidenti boʻldi. Ramafosa milliy assambleya tomonidan 2019-yil may oyida ANCning 2019-yilgi Janubiy Afrikadagi umumiy saylovlardagi gʻalabasidan soʻng qayta saylandi. Ramafosa 2020-yildan 2021-yilgacha Afrika Ittifoqiga raislik qilgan[3].

Oʻz mamlakatining demokratiyaga tinch yoʻl bilan oʻtishning muhim tarafdori sifatidagi ishonch maʼlumotlariga qaramay, oʻz biznes manfaatlarini amalga oshirgan. Uning oʻzi noqonuniy daromad olganlik haqidagi daʼvolarni qatʼiyan rad etgan. Uning „Lonmin“ shirkati direktorlar kengashiga aʼzoligi aniqlangan[4][5].

2022-yil 19-dekabrda ANCning 55-milliy konferensiyasida ikkinchi muddatga ANC prezidenti etib saylangani eʼlon qilindi[6].

Biografiyasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ramafosa 1952-yil 17-noyabrda Yoxannesburgning Soueto shahrida Venda ota-onasida tugʻilgan[7]. Erdmut va nafaqadagi politsiyachi Samuel Ramafosaning uch farzandining ikkinchisi[8][9]. Souetodagi Tshilidzi boshlangʻich maktabi va Sekano Ntoane oʻrta maktabida oʻqigan[10]. 1971-yilda Vendaning Sibasa shahridagi Mfafuli oʻrta maktabiga oʻqishga kirdi va talabalar xristian harakatining rahbari etib saylandi[11]. Keyinchalik 1972-yilda Limpopo provinsiyasidagi Shimoliy universitetida (Turfloop) huquq fakultetida oʻqishga kirgan[12].

Universitetda oʻqiyotganda Ramafosa talabalar siyosatiga aralashdi va Janubiy Afrika talabalar tashkiloti (SASO) [13] va Qora tanlilar konvensiyasiga (BPC) qoʻshildi[14]. Bu uning 1967-yildagi „terrorizm toʻgʻrisida“gi qonunning 6-boʻlimiga binoan 1974-yilda Frelimo tarafdorlari mitinglarini tashkil qilgani uchun hibsga olinishiga olib keldi[15]. 1976-yilda Sowetodagi tartibsizliklar ortidan yana hibsga olindi va terrorizm toʻgʻrisidagi qonunga binoan Jon Vorster maydonida olti oy ushlab turildi[15]. Ozodlikka chiqqanidan keyin Yoxannesburgdagi advokatlar firmasida advokat boʻldi va Janubiy Afrika universiteti (UNISA) bilan yozishmalar orqali oʻqishni davom ettirdi. 1981-yilda bakalavr darajasini oldi[16].

Ramafosa Janubiy Afrika kasaba uyushmasi (CUSA) yuridik boʻlimida maslahatchi sifatida ish boshladi[17][18]. 1982-yilda CUSA Ramafosadan konchilar kasaba uyushmasini ochishni soʻradi[17]. Yangi uyushma oʻsha yili tashkil etilgan va milliy konchilar uyushmasi (NUM) deb nomlangan. Ramafosa taqiqlangan Namakgaledagi yigʻilishni tashkil qilish yoki unda qatnashishni rejalashtirganlikda ayblanib, Lebovada hibsga olingan[19].

1982-yil avgustda CUSA konchilar milliy uyushmasini (NUM) tuzishga qaror qildi. Ramafosa uning birinchi kotibi boʻldi. Ramafosa Janubiy Afrika Kasaba uyushmasi Kongressini (COSATU) tashkil etishga tayyorgarlik koʻrishda konferensiya tashkilotchisi edi. 1985-yil dekabr oyida Durbanda boʻlib oʻtgan Kosatu mitingida nutq soʻzladi. 1986-yil mart oyida Zambiyaning Lusaka shahrida Afrika Milliy Kongressida uchrashgan COSATU delegatsiyasi tarkibida edi[20].

Ramafosa ittifoqning birinchi bosh kotibi etib saylandi. Afrika Milliy Kongressi (ANC) bosh kotibi etib saylanganidan keyin, 1991-yil iyun oyida isteʼfoga chiqqunga qadar bu lavozimni egalladi[21]. Uning rahbarligi ostida kasaba uyushmalari aʼzolari soni 1982-yildagi 6000dan 1992-yilda 300000tagacha oʻsdi va bu unga Janubiy Afrika togʻ-kon sanoatidagi umumiy qora ishchi kuchining deyarli yarmini qamrab olish imkonini berdi. Bosh kotib sifatida Jeyms Motlatsi (NUM prezidenti) va Elias Barayi (NUM vitse-prezidenti) bilan Janubiy Afrika tarixidagi eng katta ish tashlashlardan birida konchilarni boshqargan. Ramafosa Ommaviy Demokratik Harakat (MDM) deb nomlanuvchi harakatda yetakchi rol oʻynadi[22].

1990-yil boshida ANC taqiqlanganidan soʻng, Ramafosa tashkilot bilan tobora yaqinroq boʻldi. 1990-yil yanvar oyida ANCning ozod qilingan siyosiy mahbuslari bilan birga Zambiyaning Lusaka shahridagi ANC shtab-kvartirasiga bordi. Oʻsha yili Nelson Mandelani qamoqdan ozod qilish boʻyicha tadbirlarni, shu jumladan, bayram mitinglarini muvofiqlashtirgan milliy maslahat qoʻmitasi raisi boʻlib ishladi[23][24]. Ramafosa 1991-yil iyul oyida Durbanda boʻlib oʻtgan partiyaning 48-milliy konferensiyasida ANC Bosh kotibi etib saylandi. Keyinchalik aparteidga barham berilishiga sababchi muzokaralarda ANC delegatsiyasining rahbari boʻldi[24]. Stenford universitetida huquqshunoslik professori boʻlgan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Ramaphosa now acting president after Zumaʻs resignation“. Times Live (15-fevral 2018). Qaraldi: 15-fevral 2018.
  2. ↑ Ferreira, Emsie. „Few surprises in Zumaʻs new Cabinet“. News24. SAPA (25-may 2014). Qaraldi: 25-may 2014.[sayt ishlamaydi]
  3. ↑ „Cyril Ramaphosa fulfils Acting President role“. South African Government News Agency (15-fevral 2018).
  4. ↑ „NPC Commissioners“. National Planning Commission (4-fevral 2015). Qaraldi: 12-avgust 2017.
  5. ↑ „National Planning Commission“. National Planning Commission. Qaraldi: 12-avgust 2017.
  6. ↑ „Ramaphosa wins by outright majority“. Moneyweb (2022-yil 19-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
  7. ↑ Butler, Anthony. Cyril Ramaphosa. Johannesburg: Jacana, 2011 — 1-bet. ISBN 9781431401840. 
  8. ↑ Modjadji, Ngwako; Matlala, Alex. „Ramaphosa 'not born in Limpopo'“. The Citizen. 2017-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  9. ↑ „25 Things you don't know about Cyril Ramaphosa“. Youth Village (2013-yil 25-oktyabr). 2017-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  10. ↑ Anonymous. „Cyril Matamela Ramaphosa“. South African History Online (2011-yil 17-fevral). 2018-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  11. ↑ „Who is Cyril Ramaphosa?“ (2017-yil 21-dekabr). 2018-yil 27-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 23-avgust.
  12. ↑ „African Success : Biography of Cyril RAMAPHOSA“. africansuccess.org. 2018-yil 6-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  13. ↑ „South Africa: Overcoming Apartheid“. overcomingapartheid.msu.edu. 2017-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  14. ↑ „Deputy President Cyril Ramaphosa | GEC 2017“. gec.co. 2017-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  15. ↑ 15,0 15,1 „Cyril Ramaphosa – the man who wants to make South Africa great“. BBC News (2017-yil 2-avgust). 2017-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  16. ↑ Kaumbi, Uazuva. „The curious case of Comrade Cyril – Windhoek Observer“. 2017-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  17. ↑ 17,0 17,1 Anonymous. „Cyril Matamela Ramaphosa“. South African History Online (2011-yil 17-fevral). 2018-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  18. ↑ „Today in History – YFM | Yona Ke Yona“. yworld.co.za. 2017-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-avgust.
  19. ↑ Anonymous. „Ramaphosa is arrested“. South African History Online (2011-yil 16-mart). 2017-yil 12-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-avgust.
  20. ↑ „Tracking Cyril's political career“. Cape Times (2017-yil 19-dekabr). 2017-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-dekabr.
  21. ↑ „Tracking Cyril's political career“. Cape Times (2017-yil 19-dekabr). 2017-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-dekabr.
  22. ↑ Spector, J. Brooks. „The UDF at 30: An organisation that shook Apartheid's foundation“. The Daily Maverick (2013-yil 22-avgust). 2019-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-noyabr.
  23. ↑ „Tracking Cyril's political career“. Cape Times (2017-yil 19-dekabr). 2017-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 20-dekabr.
  24. ↑ 24,0 24,1 „President Cyril Ramaphosa: Profile“. Department of Planning, Monitoring and Evaluation. 2020-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 8-noyabr.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Cyril_Ramaphosa&oldid=5374183" dan olindi