Abaqa

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Abaqa, Abaqaxon (1234.3, Moʻgʻuliston — 1282.1.4, Shaxu) — elxon, hulo-kuiylardan boʻlgan Eron hukmdori (1265-82). Eronga 1256 yil otasi Huloku bilan birga kelgan. Otasi vafotidan soʻng elxon etib saylangan, lekin ulugʻ qoon Xubilay tomonidan faqat 5 yildan soʻnggina tasdiqtangan. Misr mamluklari bilan olib borilgan urushni besa-mara davom ettirgan. 1266 yil A. Shimoliy dan Dashti Qipchoqdan boʻladigan hujumni qaytarish maqsadida Kura daryosining shim. qirgʻogʻida mudofaa devori bunyod etishga buyurgan; Kavkaz xalqlari uning vaziri Shamsiddin tomonidan 1278 yil tobe ettirilgan. Umumiy dushmanni bar-taraf qilish uchun A. mamluklarning dushmanlari boʻlgan yevropalik xristi-anlar bilan aloqa bogʻlashga uringan; uning elchilari 1274 yil Lion, 1277 yil Rimda boʻlgan. Yevropada bu saʼyhara-katlar xursandchilik bilan qabul qilingan. A. Angliya qiroli Eduard I (1274) va papalar Klement IV (1267), Grigoriy X (1274) va Nikolay III (1277) lardan noma olgan. A. 1265-yil yunon malikasiga uylangan. Biroq Misrga qarshi umumiy yurish amalga oshmagan. Mamluklar Kichik Osiyoning bir qis-mini qisqa muddatga bosib olishga erishganlar (1277) va Elbiston yonidagi jangda moʻgʻul qoʻshinyni tor-mor qilganlar. 1280 yil moʻgʻullar Suriyaga bosib kirib Halabni vayron etishgan. Biroq 1281 yil A.ning ukasi Mangu Temur Xama va Xims oraligʻida mamluklardan qattiq zarbaga uchragan. A. qoʻshinlari Sharqda aksincha muvaffa-qiyatli kurash olib borganlar. 1270 yil mamlakatga bostirib kirgan Baroq boshchiligidagi Chigʻatoy ulusi qoʻshinlari Hirot yaqinida tor-mor etilgan. Bunday bosqinlarga barham berish uchun A. 1273 yil Movarounnahrdagi tartibsizliklardan foydalanib Buxoro shahrini vayron qilishni buyurgan.

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Bartold V. V., Abaka, Sochineniya, t.7, M., 1971.