Qozogʻistonning etnik demografiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
2022-yil boshidagi tumanlar boʻyicha Qozogʻistondagi qozoqlarning ulushi

Qozogʻiston koʻp millatli mamlakat boʻlib, u yerda mahalliy etnik guruh boʻlgan qozoqlar aholining asosiy qismini tashkil qiladi. 2021-yil holatiga koʻra, etnik qozoqlar aholining qariyb 70 foizini va Qozogʻistondagi etnik ruslar 16 foizga yaqinni tashkil qildi[1]. Bular mamlakatdagi ikki dominant etnik guruh boʻlib, boshqa koʻplab guruhlar vakillari, jumladan ukrainlar, oʻzbeklar, nemislar, tatarlar, chechenlar, ingushlar, uygʻurlar, koreyslar va mesxetin turklari Qozogʻistonda aholining maʼlum foizinigina tashkil etadi[2].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Markaziy Osiyo etnik demografiyasi, 1992-yil

Qozogʻistonning hukmron etnik guruhi qozoqlarning kelib chiqishi XV asrdan, Oltin Oʻrda parchalanganidan soʻng bir qancha turkiy va turk-moʻgʻul qabilalari qozoq xonligini barpo etish uchun birlashgan paytdan boshlanadi. Yaxlit madaniyat va milliy oʻziga xoslik bilan ular Rossiya mustamlakasigacha yer yuzida mutlaq koʻpchilikni tashkil qildilar.Rossiyaning Qozogʻiston hududiga yurishi 18-asrning oxirida, qozoqlar gʻarbiy moʻgʻul qalmoqlarining takroriy hujumlaridan himoya qilish evaziga Rossiya hukmronligini nominal ravishda qabul qilgandan soʻng boshlandi. 1890-yillarda rus dehqonlari Shimoliy Qozogʻistonning unumdor yerlariga joylasha boshladilar, natijada koʻplab qozoqlar yangi yaylovlar izlab sharqqa qarab Xitoy hududiga koʻchib oʻtishdi.

Qozogʻiston demografiyasi 1897—1970-yillar. Yirik etnik guruhlar

XX asrdagi keskin oʻzgarishlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozogʻistonning etnik tarkibini sezilarli darajada shakllantirgan katta omil 1920- va 1930-yillardagi yirik ocharchilik edi. Turli maʼlumotlarga koʻra, 1930-yillarda qozoqlarning 40 foizi ochlikdan oʻlgan yoki mamlakat hududini tark etgan[3]. Rasmiy hukumat roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, qozoq aholisi 1926-yildagi 3,6 milliondan 1939-yilda 2,3 millionga qisqargan[4].

XX asr oʻrtalariga kelib Qozogʻistonda Rossiya taʼsiri ostida boʻlgan deyarli barcha etnik guruhlar qismlari yashamoqda. Bu xilma-xil demografiya mamlakatning markaziy joylashuvi va Rossiya tomonidan uning boshqa chegaralaridan mustamlakachilar, dissidentlar hamda ozchilik guruhlarini yuborish uchun joy sifatida tarixiy foydalanishidan kelib chiqqan. 1930-yillardan 1950-yillargacha Rossiya muxolifati (va muxolifat tarkibida „ayblangan“ ruslar) ham, ayrim ozchiliklar ham (ayniqsa, Volga nemislari, polyaklar, ukrainlar, qrim-tatarlar va qalmoqlar) oʻzining madaniy merosi yoki eʼtiqodlari tufayli, asosan Iosif Stalinning jamoaviy buyrugʻi bilan mehnat lagerlarida qamoqqa olingan. Bu Qozogʻistonni german, hind-eron, koreys, chechen va turkiy guruhlar bir-biridan farq qiladigan yer yuzidagi kam sonli joylardan biriga aylantiradi. 

Sovet Ittifoqi qulaganidan soʻng, Qozogʻistonning nemis aholisi (Kasachstandeutsche) 1990-yillarda ommaviy ravishda koʻchib ketishni boshladilar[5], chunki Germaniya bu Spätaussiedler deb ataluvchi millatini oʻziga qaytarishga tayyor edi va koʻplab ruslar ham Rossiyaga qaytib ketishdi[5]. Shuningdek, yunonlarning koʻpchiligi Gretsiyaga qaytish imkoniyatidan foydalanishdi.  Baʼzi guruhlarning emigratsiya uchun yaxshi imkoniyatlari kamroq edi, ammo iqtisodiy vaziyat tufayli ularning ham ketishlariga toʻgʻri kelgan. 

Qozogʻistonning tarixiy etnik tarkibi jadvali[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jadval[4][6][7][8][9]:

Qozog'istonda aholini ro'yxatga olish (1897—2021)
Etnik guruh Year
1897-yil 1926-yil 1939-yil 1959-yil 1970-yil 1979-yil 1989-yil 1999-yil 2009-yil 2021-yil
Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya % Populyatsiya %
Qozoqlar 3,392,751 82.89 % 3,627,612 58.52 % 2,327,625 37.84 % 2,794,966 30.02 % 4,161,164 32.39 % 5,289,349 36.02 % 6,534,616 39.69 % 7,985,039 53.40 % 10,096,763 63.07 % 13,497,891 70.35 %
Ruslar 454,402 11.1 % 1,275,055 20.57 % 2,458,687 39.97 % 3,974,229 42.69 % 5,449,826 42.42 % 5,991,205 40.80 % 6,227,549 37.82 % 4,479,620 29.96 % 3,793,764 23.70 % 2,981,946 15.54 %
Oʻzbeklar 29,564 0.72 % 129,399 2.09 % 120,655 1.96 % 136,570 1.47 % 207,514 1.62 % 263,295 1.79 % 332,017 2.02 % 370,663 2.48 % 456,997 2.85 % 614,047 3.20 %
Uygʻurlar 55,815 1.36 % 62,313 1.01 % 35,409 0.58 % 59,840 0.64 % 120,784 0.94 % 147,943 1.01 % 185,301 1.13 % 210,365 1.41 % 224,713 1.40 % 290,337 1.51 %
Ukrainlar 79,573 1.94 % 860,201 13.88 % 658,319 10.70 % 762,131 8.19 % 930,158 7.24 % 897,964 6.12 % 896,240 5.44 % 547,052 3.66 % 333,031 2.08 % 387,327 2.02 %
Tatarlar 55,984 1.37 % 79,758 1.29 % 108,127 1.76 % 191,925 2.06 % 281,849 2.19 % 312,626 2.13 % 327,982 1.99 % 248,954 1.66 % 204,229 1.28 % 197,489 1.03 %
Nemislar 2,613 0.06 % 51,094 0.82 % 92,571 1.50 % 659,751 7.09 % 839,649 6.53 % 900,207 6.13 % 957,518 5.82 % 353,441 2.36 % 178,409 1.11 % 226,092 1.18 %
Turklar 68 523 0.01 % 9,916 0.11 % 18,397 0.14 % 25,820 0.18 % 49,567 0.30 % 75,900 0.51 % 97,015 0.61 % 85,478 0.45 %
Ozarbayjonlar 12,996 0.21 % 38,362 0.41 % 56,166 0.44 % 73,345 0.50 % 90,083 0.55 % 78,295 0.52 % 85,292 0.53 % 145,615 0.76 %
Koreyslar 42 96,457 1.57 % 74,019 0.80 % 78,078 0.61 % 91,984 0.63 % 103,315 0.63 % 99,665 0.67 % 100,385 0.63 % 118,450 0.62 %
Dunganlar 4,888 0.12 % 8,455 0.14 % 7,415 0.12 % 9,980 0.11 % 1,7283 0.13 % 22,491 0.15 % 30,165 0.18 % 36,945 0.25 % 51,944 0.32 % 78,817 0.41 %
Belaruslar 25,584 0.41 % 31,614 0.51 % 107,463 1.15 % 197,592 1.54 % 181,491 1.24 % 182,601 1.11 % 111,927 0.75 % 66,476 0.42 % 76,484 0.40 %
Tojiklar 7,666 0.12 % 11,229 0.18 % 80,75 0.09 % 7,166 0.06 % 19,293 0.13 % 25,514 0.15 % 25,657 0.17 % 36,277 0.23 % 49,827 0.26 %
Kurdlar 2,387 0.04 % 6,109 0.07 % 12,299 0.10 % 17,692 0.12 % 25,425 0.15 % 32,764 0.22 % 38,325 0.24 % 47,880 0.25 %
Chechenlar 3 0.00 % 2,639 0.04 % 130,232 1.40 % 34,492 0.27 % 38,256 0.26 % 49,507 0.30 % 31,799 0.21 % 31,431 0.20 % 33,557 0.17 %
Polyaklar 1,254 0.03 % 3,762 0.06 % 54,809 0.89 % 53,102 0.57 % 61,335 0.48 % 61,136 0.42 % 59,956 0.36 % 47,297 0.32 % 34,057 0.21 % 35,319 0.18 %
Qirgʻizlar 10,200 5,033 6,810 9,612 0.07 % 9,352 0.06 % 13,718 0.08 % 10,925 0.07 % 23,274 0.15 % 34,184 0.18 %
Boshqirdlar 2,528 0.06 % 841 0.01 % 3,450 0.06 % 8,742 0.09 % 21,134 0.16 % 32,499 0.22 % 41,847 0.25 % 23,224 0.16 % 17,263 0.11 %
Ingushlar 3 0.00 % 322 0.01 % 47,867 0.51 % 18,356 0.14 % 18,337 0.12 % 19,914 0.12 % 16,893 0.11 % 15,120 0.09 %
Moldavanlar 2,855 0.05 % 2,992 0.05 % 14,844 0.16 % 25,711 0.20 % 30,256 0.21 % 33,098 0.20 % 19,458 0.13 % 14,245 0.09 %
Yunonlar 157 0.00 % 1,374 0.02 % 55,543 0.60 % 39,241 0.31 % 49,930 0.34 % 46,746 0.28 % 12,703 0.08 % 8,846 0.06 %
Mordvalar 11,911 0.29 % 27,244 0.44 % 25,334 0.41 % 25,499 0.27 % 34,129 0.27 % 31,424 0.21 % 30,036 0.18 % 16,147 0.11 % 8,013 0.05 %
Chuvashlar 2,267 0.04 % 6,590 0.11 % 11,255 0.12 % 22,690 0.18 % 22,310 0.15 % 22,305 0.14 % 11,851 0.08 % 7,301 0.05 %
Yahudiylar 1,651 0.04 % 4,499 0.07 % 19,240 0.31 % 28,048 0.30 % 26,954 0.21 % 22,762 0.16 % 18,492 0.11 % 6,743 0.05 % 3,485 0.02 %
Boshqalar 30,591 0.49 % 70,342 1.14 % 10,1379 1.09 % 136,606 1.06 % 142,668 0.97 % 174,670 1.06 % 99,799 0.67 % 82,942 0.52 % 285,275 1.49 %
Jami 4,092,934 6,198,469 6,151,102 9,309,847 12,848,573 14,684,283 16,464,464 14,953,126 16,009,597 19,186,015
2021-yilda Qozogʻistonning viloyat va respublikaga qarashli tumanlari hamda shaharlari boʻyicha ruslarning ulushi

Roʻyxat[tahrir | manbasini tahrirlash]

Etnik guruh Populyatsiya
Jami 16,009,597
Qozoq 10,096,763
Rus 3,793,764
Oʻzbek 456,997
Ukrain 333,031
Uygʻur 224,713
Tatar 204,229
Nemis 178,409
Koreys 100,385
Turk 97,015
Ozarbayjon 85,292
Belarus 66,476
Dungan 51,944
Kurd 38,325
Tojik 36,277
Polyak 34,057
Chechen 31,431
Qirgʻiz 23,274
Boshqird 17,263
Ingush 15,120
Moldavan 14,245
Arman 13,776
Yunon 8,846
Mordva 8,013
Chuvash 7,301
Udmurt 5,824
Gruzin 4,990
Litvalik 4,925
Fors 4,819
Bolgar 4,523
Mariy 4,416
Loʻli 4,065
Yahudiy 3,485
Lazgin 3,481
Xitoy 3,424
Qoraqalpoq 2,828
Turkman 2,234
Bolqor 1,798
Hind-Pak 1,783
Qrim tatar 1,532
Oset 1,326
Avar 1,202
Latviyalik 1,123
Qorachoy 995
Eston 986
Dargin 790
Afgʻon 659
Arab 618
Permyak 561
Karel 518
Gagauz 493
Qoʻmiq 481
Alban 459
Xant 429
Qalmoq 422
Rumin 421
Amerikalik 411
Lak 382
Fin 373
Mongol 365
Magyar 357
Buriot 346
Noʻgʻay 276
Chex 271
Udin 247
Qaraim 231
Kabarda 226
Xakas 223
Tabasaran 222
Oltoy 221
Serb 213
Italyan 209
Ossuriyalik 195
Ingliz 191
Baluj 137
Tolish 132
Koryak 121
Saxa 119
Slovak 115
Cherkes 111
Xorvat 102
Shor 96
Agul 94
Tat 93
Adigey 87
Rutul 82
Abxaz 76
Fransuz 73
Avstriyalik 61
Livv 49
Golland 46
Yapon 46
Kuban 45
Ispan 41
Tyvin 37
Vet 35
Qrimchak 35
Vogul 32
Togʻ yahudiysi 30
Abaza 27
Chuvan 25
Gruziya yahudiysi 23
Shved 16
Komi 15
Nanay 14
Even 11
Boshqalar 8
Nenet 7
Negidal 6
Buxoro yahudiysi 5
Chukchi 5
Aleut 4
Gilyak 4
Dolgan 3
Oroch 3
Selkup 2
Udihe 2
Tsaxur 2
Evenk 2
Veps 1
Izhor 1
Ulch 1
Itelmen 0
Ket 0
Rushaniy 0
Sami 0
Tofalar 0
Ulta 0
Shugʻnon 0
Enets 0
Yukagir 0

1999-yil aholini roʻyxatga olish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jadval: Qozogʻistonning etnik tarkibi (batafsil aholini roʻyxatga olish maʼlumotlari).

Etnik guruh 1999-yil 1989-yil % oʻzgarish, 1989 dan 1999 gacha % 1999 gacha populyatsiya % 1989 gacha populyatsiya
Jami populyatsiya 14,953,126 16,464,464 −9.18 100.00 100.00
Qozoqlar 7,985,039 6,534,616 22.20 53.40 39.69
Ruslar 4,479,618 6,227,549 −28.07 29.95 37.82
Ukrainlar 547,052 896,240 −38.96 3.65 5.44
Oʻzbeklar 370,663 332,017 11.64 2.47 2.02
Nemislar 353,441 957,518 −63.09 2.36 5.82
Tatarlar 248,952 327,982 −24.10 1.66 1.99
Uygʻurlar 210,339 185,301 13.51 1.40 1.13
Belaruslar 111,926 182,601 −38.70 0.74 1.11
Koreyslar 99,657 103,315 −3.54 0.66 0.63
Turklar 75,950 49,567 23.55 0.50 0.30
Ozarbayjonlar 78,295 90,083 −13.09 0.52 0.55
Polyaklar 47,297 59,956 −21.11 0.31 0.36
Dunganlar 36,945 30,165 22.48 0.24 0.18
Kurdlar 32,764 25,425 28.87 0.21 0.15
Chechenlar 31,799 49,507 −35.77 0.21 0.30
Tojiklar 25,657 25,514 0.56 0.17 0.15
Boshqirdlar 23,224 41,847 −44.50 0.15 0.25
Moldavanlar 19,458 33,098 −41.21 0.13 0.20
Ingushlar 16,893 19,914 −15.17 0.11 0.12
Mordvalar 16,147 30,036 −46.24 0.10 0.18
Armanlar 14,758 19,119 −22.81 0.09 0.12
Yunonlar 12,703 46,746 −72.83 0.08 0.28
Qirgʻizlar 10,896 14,112 −22.79 0.07 0.09
Bolgarlar 6,915 10,426 −33.68 0.04 0.06
Lezginlar 4,616 13,905 −66.80 0.03 0.08
Turkmanlar 1,729 3,846 −55.04 0.01 0.02
Boshqa 166,342 203,626 −18.31 1.11 1.24
Javob yoʻq 1 119 −99.16 0.00 0.00

Jami slavyan/yevropa aholisi 2009-yilda 27,0 % (1959-yilda 60,3 %, 1970-yilda 57,3 %, 1979-yilda 54,5 %, 1989-yilda 49,8 % va 1999-yilda 39,0 % bilan solishtirganda) ni tashkil etgan[10].

Demografik maʼlumotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muhim statistika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yuqorida aytib oʻtilganidek, slavyan guruhlari 1960-yillardan beri tugʻilishning pastligi va oʻlimning yuqori darajasi tufayli kamayib bormoqda. Nemislar juda yuqori tugʻilish koʻrsatkichlari bilan ajralib turadi, lekin bu asosan qishloq aholisining yuqori ulushi va ular orasida Mennonitlar va Evangelist lyuteranlar kabi konservativ diniy guruhlarning mavjudligi bilan bogʻliqdir. 

Jadval: Qozogʻistondagi turli etnik guruhlarning demografik xususiyatlari[11]

Etnik guruh Tugʻilganlar Oʻlganlar Tabiiy oʻsish Tugʻilish darajasi Oʻlish darajasi Tabiiy oʻsish
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Jami 217,578 321,963 356,575 147,416 158,297 152,706 70,162 163,666 203,869 14.57 20.79 22.75 9.87 10.22 9.74 0.47 % 1.06 % 1.30 %
Qozoqlar 142,363 227,002 254,402 52,337 61,639 61,397 90,026 165,363 193,005 17.77 24.73 27.06 6.62 6.82 6.63 1.12 % 1.79 % 2.04 %
Ruslar 39,215 46,667 49,134 62,130 62,151 58,586 −22,915 −15,484 −9,452 8.84 11.94 12.68 14.28 16.30 15.35 −0.54 % −0.44 % −0.27 %
Oʻzbeklar 9,534 13,398 15,047 2,224 2,560 2,828 7,310 10,838 12,219 25.54 30.22 33.02 6.04 5.91 6.30 1.95 % 2.43 % 2.67 %
Ukrainlar 5,156 4,936 5,267 11,426 11,139 10,506 −6,270 −6,203 −5,239 9.56 11.37 12.37 21.55 26.33 25.06 −1.20 % −1.50 % −1.27 %
Uygʻurlar 3,529 5,424 6,054 1,187 1,433 1,495 2,342 3,991 4,559 16.72 23.19 25.34 5.70 6.12 6.35 1.10 % 1.71 % 1.90 %
Tatarlar 2,398 3,143 3,375 3,363 3,668 3,398 −965 −525 −23 9.70 13.87 14.90 13.88 16.62 15.23 1.70 % −0.28 % −0.03 %
Nemislar 4,765 4,267 4,810 3,524 2,606 2,585 1,241 1,661 2,225 13.97 19.28 21.81 10.49 12.06 11.90 0.35 % 0.72 % 0.99 %
Boshqalar 10,411 15,889 17,424 8,651 9,283 9,168 1,760 6,606 8,256 13.79 20.45 22.23 11.66 12.19 11.87 0.21 % 0.83 % 1.04 %
Nomaʼlum 207 1,237 1,062 2,574 3,818 2,743 −2,367 −2,581 −1,681 NA NA NA NA NA NA NA NA NA

Millatlararo nikohlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qozogʻistondagi millatlararo nikohlarning aksariyati turli slavyan yoki german guruhlari (rus — ukrain, nemis — ukrain, rus — polyak yoki nemis — rus) oʻrtasida boʻlgan. Turkiy va yevropalik etnik guruhlar oʻrtasidagi nikohlar koʻpayib bormoqda, ammo baribir juda kamchilikni tashkil etadi.

Jadval: Oʻz etnik guruhidan tashqari turmush qurgan shaxslar soni

Etnik guruh Erkaklar Ayollar
1999-yil 2007-yil 2008-yil 1999-yil 2007-yil 2008-yil
Jami 18 402 26 632 24,243 18 402 26 632 24,243
Qozoqlar 2199 4,981 4785 1542 4062 3874
Ruslar 5957 7795 6991 7431 9 714 8544
Oʻzbeklar 240 714 657 200 600 537
Ukrainlar 2717 3070 2555 2541 2858 2466
Uygʻurlar 269 658 655 224 530 525
Tatarlar 948 1682 1425 938 1651 1413
Nemislar 2844 2365 2048 3137 2566 2270
Boshqalar 3180 5,351 4,426 2313 4610 4010
Nomaʼlum 48 16 701 76 41 604

Aholining mexanik harakati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Slavyan va german guruhlari 1960-yillardan boshlab ommaviy ravishda Qozogʻistondan ketmoqdalar va ushbu harakat Sovet Ittifoqi parchalanganidan keyin 1990-yillarda tezlashdi. Bu aholida yevropalik etnik guruhlar salmogʻining yarmidan koʻproq qisqarishiga olib keldi. 1989-yildan beri Yevropa sovet etniklarining 50 foizdan ortigʻi Qozogʻistonni tark etgan va 1989-yilgacha boʻlgan etnik nemis aholisining atigi 15 foiz qismi hozirda mamlakatda qolgan.

Qozogʻistondan immigratsiyaning katta qismi Rossiyaga yoʻnaltirilgan, ammo oz sonlilari Ukraina, Belorussiya va Armanistonga ham koʻchib kelgan. Nemis hukumati etnik nemislar va ularning nemis boʻlmagan qarindoshlarini vataniga qaytarishni toʻxtatgunga qadar, Germaniya barcha etnik guruhlar uchun eng maqbul manzillardan biri edi. Hozirda Germaniyada istiqomat qilayotgan 4,5 million sovet nemislarining yarmiga yaqini va ularning slavyan qarindoshlari asli qozogʻistonlik ekani taxmin qilinmoqda. Hozirda Qozogʻistondan oʻrtacha 2000 ga yaqin etnik nemislar Rossiyaning Omsk viloyatidagi Azovskiy Nemetskiy milliy okrugi (Deutsche Nationalkreis Asowo) va Oltoy oʻlkasidagi Nemetskiy milliy okrugi (Nationalkreis Halbstadt) kabi etnik nemislar hukmron boʻlgan hududlarga koʻchib ketishmoqda. Shuningdek, Isroilda yashovchi 1,2 million rusiyzabon yahudiy va slavyanlarning muhim qismining kelib chiqishi Qozogʻistonga borib taqaladi.

Boshqa tomondan, etnik qozoqlar va oʻzbeklar SSSR parchalanganidan beri Qozogʻistonga koʻp miqdorda koʻchib kelgan. Bu muhojirlar nafaqat Markaziy Osiyoning Oʻzbekiston va Tojikiston kabi janubiy davlatlaridan, balki Shinjon va Moʻgʻulistondagi qozoqlar hukmron boʻlgan hududlardan ham keladi. Qozogʻiston hukumati slavyanlar hukmron boʻlgan Shimoliy va Sharqiy Qozogʻiston, shuningdek, nemislar hukmron boʻlgan Qaragʻandi viloyatiga bu vatandoshlarni (Qandosh nomi bilan mashhur) joylashtirishni faol ragʻbatlantirmoqda. Oʻzbekiston va Turkmaniston kabi bagʻrikengligi kam qoʻshni xalqlardan Qozogʻistonga etnik slavyanlarning past intensivlikdagi immigratsiyasi ham mavjud. Soʻnggi yillarda Qozogʻistonga 400 000 yaqin oʻzbek koʻchib kelgan[12].

Jadval: Qozogʻistondagi immigratsiya haqidagi maʼlumotlar

Etnik guruh Qozogʻiston
Immigrantlar Emigrantlar Aniq immigratsiya
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Jami 41,320 53,397 46,404 164,947 42,435 45,287 −123,627 10,962 1,117
Qozoqlar 10,909 41,763 35,081 8,258 2,269 2,281 2,651 39,494 32,800
Ruslar 20,076 6,658 6,268 91,489 29,492 31,631 −71,413 −22,834 −25,363
Oʻzbeklar 1,028 446 439 962 101 137 66 345 302
Ukrainlar 2,526 601 643 15,315 3,433 3,676 −12,789 −2,832 −3,033
Uygʻurlar 95 84 111 99 40 36 −4 44 75
Tatarlar 1,129 476 433 3,971 995 1,034 −2,842 −519 −601
Nemislar 1,417 517 525 32,921 2,991 3,146 −31,504 −2,474 −2,621
Boshqalar 4,140 2,852 2,904 11,932 3,114 3,346 −7,792 −262 −442
MDH davlatlari
Immigrantlar Emigrantlar Aniq immigratsiya
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Jami 39,461 42,613 31,425 120,240 39,767 42,908 −80,779 2,846 −11,483
Qozoqlar 19,796 32,110 21,222 7,689 2,082 2,120 2,432 30,028 19,102
Ruslar 19,796 6,308 6,033 81,020 28,657 30,775 −61,224 −22,349 −24,742
Oʻzbeklar 1,020 441 435 921 95 126 99 346 309
Ukrainlar 2,488 556 600 13,182 3,289 3,532 −10,694 −2,733 −2,932
Uygʻurlar 94 73 99 78 29 31 16 44 68
Tatarlar 1,124 465 427 3,714 981 1,002 −2,590 −516 −575
Nemislar 1,119 259 253 4,164 1,874 2,250 −3,045 −1,615 −1,997
Boshqalar 3,699 2,401 2,356 9,472 2,760 3,072 −5,773 −359 −716
MDHga aʼzo boʻlmagan davlatlar
Immigrantlar Emigrantlar Aniq immigratsiya
1999 2007 2008 1999 2007 2008 1999 2007 2008
Jami 1,859 10,784 14,979 44,707 2,668 2,379 −42,848 8,116 12,600
Qozoqlar 788 9,653 13,859 569 187 161 219 9,466 13,698
Ruslar 280 350 235 10,469 835 856 −10,189 −485 −621
Oʻzbeklar 8 5 4 41 6 11 −33 −1 −7
Ukrainlar 38 45 43 2,133 144 144 −2,095 −99 −101
Uygʻurlar 1 11 12 21 11 5 −20 0 7
Tatarlar 5 11 6 257 14 32 −252 −3 −26
Nemislar 298 258 272 28,757 1,117 896 −28,459 −859 −624
Boshqalar 441 451 548 2,460 354 274 −2,019 97 274

Din[tahrir | manbasini tahrirlash]

2009-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Markaziy Osiyodagi deyarli barcha turkiylar musulmonlar va slavyanlar pravoslavlardir (ruslarning 1 % dan koʻprogʻi musulmonlar), koreyslar esa xristianlik, buddizm, ateizm va islom kabi turli dinlar orasida aralashib ketgan[13]:

Etnik guruh Islom Xristianlik Yahudiylik Buddizm Boshqa Ateizm Nomaʼlum
Jami 70.20 % 26.32 % 0.03 % 0.09 % 0.02 % 2.82 % 0.51 %
Qozoqlar 98.34 % 0.39 % 0.02 % 0.01 % 0.02 % 0.98 % 0.26 %
Ruslar 1.43 % 91.64 % 0.04 % 0.02 % 0.03 % 6.09 % 0.75 %
Oʻzbeklar 99.05 % 0.39 % 0.01 % 0.01 % 0.02 % 0.37 % 0.16 %
Ukrainlar 0.94 % 90.74 % 0.03 % 0.01 % 0.02 % 7.31 % 0.94 %
Uygʻurlar 98.35 % 0.51 % 0.02 % 0.01 % 0.03 % 0.61 % 0.47 %
Tatarlar 79.57 % 10.24 % 0.02 % 0.03 % 0.06 % 8.11 % 1.97 %
Nemislar 1.58 % 81.59 % 0.05 % 0.04 % 0.11 % 13.96 % 2.68 %
Koreyslar 5.24 % 49.35 % 0.21 % 11.40 % 0.14 % 28.51 % 5.16 %
Turklar 99.13 % 0.30 % 0.01 % 0.01 % 0.02 % 0.33 % 0.21 %
Ozarbayjonlar 94.81 % 2.51 % 0.02 % 0.02 % 0.03 % 1.86 % 0.76 %
Belaruslar 0.79 % 90.16 % 0.04 % 0.01 % 0.03 % 7.82 % 1.15 %
Dunganlar 98.93 % 0.37 % 0.01 % 0.03 % 0.04 % 0.34 % 0.28 %
Kurdlar 98.28 % 0.53 % 0.03 % 0.02 % 0.02 % 0.74 % 0.38 %
Tojiklar 97.78 % 0.91 % 0.01 % 0.02 % 0.08 % 0.85 % 0.35 %
Polyaklar 0.69 % 90.07 % 0.04 % 0.01 % 0.13 % 7.30 % 1.76 %
Chechenlar 93.69 % 2.99 % 0.02 % 0.01 % 0.05 % 2.08 % 1.16 %
Qirgʻizlar 96.67 % 0.89 % 0.03 % 0.03 % 0.02 % 1.51 % 0.86 %
Boshqalar 34.69 % 52.32 % 0.82 % 0.91 % 0.13 % 8.44 % 2.69 %

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „[Results of the 2021 Population Census of the Republic of Kazakhstan] (in Kazakh). Agency of Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan National Bureau of Statistics“. 2022-09-02da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2022-10-29. {{cite magazine}}: Cite magazine requires |magazine= (yordam)
  2. ↑ „Chislennost naseleniya Respubliki Kazaxstan po otdelnim etnosam na nachalo 2016 goda“. 2017-yil 14-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 29-oktyabr.
  3. ↑ Valeriy Mixaylov: Vo vremya goloda v Kazaxstane pogiblo 40 protsentov naseleniya
  4. ↑ 4,0 4,1 Russian Empire Census: Central Asia by uezd
  5. ↑ 5,0 5,1 Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993—2002) s.v. „Kazachstan. § 2.1 Samenstelling“. Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  6. ↑ Alexandrov, Mikhail. Uneasy Alliance: Relations Between Russia and Kazakhstan in the Post-Soviet Era, 1992-1997. Greenwood Press, 1999, ISBN 978-0-313-30965-6
  7. ↑ Demographic situation in the Republic of Kazakhstan in 2006, Agency on Statistics of the Republic of Kazakhstan (Internet Archive v. 11-oktyabr 2007) (ruscha)
  8. ↑ „Итоги переписи населения Республики Казахстан 2009 года“. 2010-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1-iyun 2010-yil.
  9. ↑ The population of the Republic of Kazakhstan by individual ethnic groups at the beginning of 2022 (Wayback Machine saytida 2022-07-27 sanasida arxivlangan), Committee on Statistics of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan (ruscha)
  10. ↑ Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights: data for 1959-1999 (Internet Archive v. 27-noyabr 2007)
  11. ↑ „Archived copy“. 2010-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 23-mart 2010-yil.
  12. ↑ Central Asian Immigration: Steppe Change The Economist. 22-mart 2007.
  13. ↑ „Archived copy“. 2011-yil 11-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-iyul 2011-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qozogʻistonning_etnik_demografiyasi&oldid=3765343" dan olindi