Nikolay Lyashenko

Nikolay Lyashenko
Tavalludi	1910-yil 3-may Zima stansiyasi, Irkutsk viloyati, Rossiya imperiyasi
Vafoti	2000-yil 10-oktyabr Moskva, Rossiya
Fuqaroligi	Sovet Ittifoqi
Xizmatdagi yillari	1929-1992
Unvoni	Armiya generali
Mukofotlari

Nikolay Grigoryevich Lyashenko (1910-yil 3 (16)-may – 2000-yil 10-oktyabr) – Sovet harbiy qoʻmondoni, armiya generali (1968). Sovet Ittifoqi Qahramoni (1990). KPSS MK aʼzosi (1971-1989).

Hayoti

Nikolay Lyashenko Irkutsk viloyatidagi Zima stantsiyasida tugʻilgan (hozirgi Irkutsk viloyatidagi shahar). Millati – rus. Temirchi (siyosiy surgunlardan) va dehqon ayolning oʻgʻli. 1917-yil oktyabr inqilobidan oldin oilasi bilan Qirgʻizistonga koʻchib oʻtgan. Prjevalsk (hozirgi Qorakoʻl) shahrida yashagan. Kechki ishchi maktabining 2-sinfini tamomlagan. Uryukta ot zavodida otliq, bolgʻachi, temirchi yordamchisi, 1925-yildan Issiqkoʻl viloyati Sazanovka qishlogʻida temirchi, 1928-yildan 1929-yil sentyabrgacha Qorakoʻl shahridagi „Uryukta“ ot zavodida kasaba uyushma qoʻmitasi aʼzosi boʻlib ishlagan. 1929-yil fevraldan Qorakoʻl qishloq xoʻjaligi ishchilari kasaba uyushmasi qoʻmitasida instruktor, Qirgʻiziston SSR Sazanovka qishlogʻi va Qorakoʻlda qishloq xoʻjaligi xodimlari kasaba uyushmasi viloyat boʻlimi instruktori boʻlgan.

Urushdan oldingi xizmati

1929-yilning kuzida Sharqiy Xitoy temir yoʻlida Sovet-Xitoy mojarosi paydo boʻlgan. 1929-yil oktyabr oyida Nikolay Lyashenko ixtiyoriy ravishda Qizil Armiya safiga qoʻshilgan. Keyin Sharqiy Xitoy temir yoʻlini Xitoy militaristlaridan himoya qilishda ishtirok etadi. Koʻp oʻtmay, mojaro barham topib, Toshkentdagi V. I. Lenin nomidagi Birlashgan Oʻrta Osiyo harbiy bilim yurtiga oʻqishga yuborilib, uni 1932-yilda tugatadi. 1931-yildan VKP(b) aʼzosi. Oʻqish davrida u birlashgan kadet otryadlari tarkibida bir necha bor Oʻrta Osiyodagi bosmachilarga qarshi harbiy operatsiyalarda qatnashgan. Janglardagi koʻrsatgan qahramonligi uchun shaxsiy qurol bilan taqdirlangan.

1937-yilning may oyidan 1938-yilning oktyabrigacha mayor Lyashchenko Ispaniya fuqarolar urushida qatnashgan. Respublika armiyasi diviziyasi va korpus komandirlarining harbiy maslahatchisi boʻlgan. Qizil Bayroq ordeni bilan taqdirlangan. SSSRga qaytgandan soʻng, darhol oʻqishga yuboriladi. 1941-yilda M. V. Frunze nomidagi Qizil Armiya Harbiy Akademiyasini tamomlagan. 1941-yilning may oyidan Odessa harbiy okrugidagi (Zaporojye) 206-piyoda diviziyasining 737-piyoda polki komandirining oʻrinbosari boʻladi.

Ulugʻ Vatan Urushi

Ulugʻ Vatan urushi janglarida mayor Lyashenko 25-iyundan 11-oʻqchilar brigadasining 2-zaxira miltiq polkining komandiri (Dnepropetrovsk), 13-iyuldan 255-oʻqotar diviziyasining-oʻqotar polkining komandiri lavozimlarida xizmat qilgan. U 1941-yil avgust-sentyabr oylarida Dnepropetrovsk mudofaasida qatnashib, uning polki shaharni oxirgi boʻlib tark etgan. Dnepr boʻylab koʻpriklarni portlatib yuborib, keyin Tiraspol-Melitopol va Donbass mudofaa operatsiyalarida, Barvenkovo-Lozov hujum operatsiyasida qatnashadi.

Lyashenko 1945-yil 13-noyabrda britaniyalik general-mayor Kolin Barber (1897-1964) bilan Meklenburg va Schleswig-Holstein provinsiyalarida (de:Barber-Ljaschtschenko-Abkommen) Gʻarb tarixida maʼlum boʻlgan Sovet va Britaniya ishgʻol zonalari oʻrtasidagi chegarani belgilash toʻgʻrisidagi shartnomani imzolagan (keyinchalik GDR va Germaniya Federativ Respublikasi oʻrtasidagi chegaraga aylanadi).

1992-yili may oyidan nafaqaga chiqib, Moskvada yashagan. Nafaqaga chiqqanidan soʻng, jamoat ishlarida faol ishtirok etgan va matbuotda koʻp gapirgan. 91 yoshida vafot etib, Kuntsevo qabristoniga dafn qilinadi.

1966-yildan 1971-yilgacha KPSS Markaziy Qoʻmitasi aʼzoligiga nomzod boʻlgan. 1971-yildan 1981-yilgacha KPSS Markaziy Qoʻmitasining aʼzosi. SSSR Oliy Kengashining 7-9-chaqiriqlar deputati (1966-1979). Oʻzbekiston Kompartiyasi (1966-1971) va Qozogʻiston (1971—1976) MK byurosi aʼzosi. RSFSR Oliy Kengashi deputati, Qirgʻiziston SSR Oliy Kengashi deputati.

Mukofotlari

• Sovet Ittifoqi Qahramoni (1990-yil 4-oktyabr)
• Jukov ordeni (Rossiya Federatsiyasi, 25.04.1995)
• beshta Lenin ordeni (06.22.1944, 26.10.1955, 22.02.1968, 21.02.1978, 10.04.1990).
• Oktyabr inqilobi ordeni (05.04.1972)
• toʻrtta Qizil Bayroq ordeni (03.02.1938, 10.01.1944, 06.02.1945, 11.15.1950)
• 2-darajali Suvorov ordeni (21.02.1944)
• 2-darajali Kutuzov ordeni (04.10.1945)
• 1-darajali Vatan urushi ordeni (03.11.1985)
• uchta Qizil Yulduz ordeni (16.08.1936, 17.03.1942, 11.03.1944)
• 2 va 3-darajali „SSSR Qurolli Kuchlarida Vatanga qilgan xizmati uchun“ ordeni (30.04.1975)
• SSSR medallari
• „Marshal Yulduz“ alohida ajralib turadigan davlat faxriy nishoni
• Xorijiy orden va medallar:
  • 3-darajali Manas ordeni (Qirgʻiziston, 03.05.2000)
  • Faxriy legion ordeni, ofitser darajasi (AQSh, 26.06.1944)
  • 2-darajali Polsha Uygʻonish davri ordeni (Polsha, 10.06.1973)
  • 4-darajali Virtuti harbiy ordeni (Polsha, 19.12.1968);
  • 2-darajali Grunvald xochi ordeni (Polsha)
  • Doʻstlik ordeni (Vyetnam)
  • 1-darajali „Vatanga xizmatlari uchun“ ordeni (GDR)
  • Scharnhorst ordeni (GDR, 05.06.1985)
  • Qizil Bayroq ordeni (VengriyaXalq Respublikasi, 1970)
  • Qizil Bayroq ordeni (Moʻgʻuliston, 07.06.1971)
  • „Sovet Armiyasi Chexoslovakiyani ozod qilganiga 30 yil“ medali (Chexoslovakiya)
  • „Odra, Nisa va Boltiq boʻyi uchun“ medali (Polsha)
  • „Kuba inqilobiy qurolli kuchlarining 30 yilligi“ medali (Kuba, 1986)
  • „Bolgariya xalq armiyasiga 30 yil“ medali (14.09.1974)
  • „Fashistlar Germaniyasi ustidan qozonilgan gʻalabaning 30 yilligi“ medali (Bolgariya, 06.03.1975)
  • „Georgiy Dimitrov tavalludiga 100 yil“ medali (Bolgariya, 20.05.1983)
  • „Fashist fashizmi ustidan qozonilgan gʻalabaning 40 yilligi“ medali (Bolgariya, 16.05.1985)
  • „Moʻgʻuliston xalq armiyasiga 50 yil“ medali (15.03.1971)
  • „Moʻgʻuliston xalq inqilobiga 50 yil“ medali (16.12.1971)
  • „Moʻgʻuliston xalq armiyasiga 60 yil“ medali (29.12.1981)
  • „Militaristik Yaponiya ustidan qozonilgan gʻalabaning 30 yilligi“ medali (Moʻgʻuliston, 01/08/1976)

Harbiy unvonlari

• Katta leytenant (1936)
• Kapitan
• Mayor (1938)
• Podpolkovnik (1941)
• Polkovnik (1942)
• General-mayor (3.06.1944)
• General-leytenant (3.08.1953)
• General-polkovnik (05.09.1961)
• Armiya generali (22.02.1968)

Xotirasi

• Greifsvald (Germaniya), Syechanow (Polsha), Kirovsk (Leningrad viloyati) shaharlarining faxriy fuqarosi.
• Gostilitsi qishlogʻidagi koʻcha (Leningrad viloyati, Lomonosov tumani) uning nomi bilan atalgan.
• Memorial lavha 2021-yil 1-mayda Greifsvald shahar meriyasi binosiga oʻrnatilgan.

Adabiyotlar

• Liniya adaptivnoy radiosvyazi – Obʼektovaya protivovozdushnaya oborona / [pod obщ. red. N. V. Ogarkova]. – M. : Voennoe izd-vo M-va oboroni SSSR, 1978. – 686 s. – (Sovetskaya voennaya ensiklopediya : [v 8 t.] ; 1976—1980, t. 5).
• Kavaleri ordena Slavi tryox stepeney: Kratkiy biograficheskiy slovar / Pred. red. kollegii D. S. Suxorukov. – M.: Voenizdat, 2000. – S. 688. – 703 s. – 10 000 ekz. – ISBN 5-203-01883-9.
• Kollektiv avtorov. Velikaya Otechestvennaya: Komdivi. Voenniy biograficheskiy slovar. Komandiri strelkovix, gornostrelkovix diviziy, krimskix, polyarnix, petrozavodskix diviziy, diviziy rebolskogo napravleniya, istrebitelnix diviziy. (Ibyanskiy – Pechenenko). – M.: Kuchkovo pole, 2015. – T. 4. – S. 662-664. – 330 ekz. – ISBN 978-5-9950-0602-2.
• Kalashnikov K. A., Dodonov I. Yu. Visshiy komandniy sostav Voorujyonnix sil SSSR v poslevoenniy period. Spravochnie materiali (1945—1975 gg.). Tom 1. Ust-Kamenogorsk: „Media-Alyans“, 2013. – ISBN 978-601-7378-16-5. – S.161—162.
• Lyajenko A. I., Ilnitskiy A. A., Gazarov M. A. Lyaщenko. – Krasnodar, izd-vo „Kubankino“, 2000. – 400 s.: il.
• Lyajenko A. I. Nikolay Grigorevich Lyaщenko: Bibliograficheskiy ukazatel. – Moskva-Krasnodar: KGUKI, 2003. – 310 s.
• Orozbek Saginbaev. General armii N. G. Lyaщenko v Velikoy Otechestvennoy voyne: Slovo o geroe. Vospominaniya geroya / Red. V. Ploskix, A. Pilev. – Bishkek: Kirgizsko-rossiyskiy slavyanskiy universitet, 2009.
• Kazakov K. P. General armii N. G. Lyaщenko (k 70-letiyu so dnya rojdeniya). // „Voenno-istoricheskiy jurnal“. 1980. – № 5. – S. 92—94.
• Krupitsa K. K. Vtoraya Udarnaya armiya nastupaet: O komdive N. G. Lyaщenko. // V sb.: Leningradskaya bitva 1941—1944 gg. SPb, 1995. – S.186—197.

Havolalar

• Nikolay Grigorevich Lyaщenko  (rus.). Sayt „Geroi strani“.
• Intervyu s N. G. Lyaщenko.
• https://www.youtube.com/watch?v=pE9-nJGLl7Q&t=2s – Deyatelnost generala N. G. Lyaщenko v KNDR