Akbar maqbarasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Akbar asos solgan Fatihpur Sikri shahridagi Baland darvozaga taqlid qilib qurilgan tashqi kirish joyi, Akbar maqbarasi.

Akbarning qabri — Boburiy imperatori Akbarning qabri. 1605-1613-yillarda oʻgʻli Jahongir tomonidan qurilgan. Maqbara Hindistonning Uttar-Pradesh shtati, Agra shahri chekkasidagi Sikandra shahrida 119 gektar maydonda joylashgan.

Joylashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maqbara Sikandrada, Agra chekkasida, Mathura yoʻlida (NH2), shahar markazidan 8 km shimoli-gʻarbiy-gʻarb tomonda joylashgan. Akbar vafotidan soʻng qabri atrofida katta bogʻ barpo qilgan [1][2] va keyinchalik oʻgʻli Jahongir tomonidan dafn etilgan sevimli rafiqasi Maryam-uz-Zamoniy qabri yotadi .

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maqbara ichidagi Akbarning qabri, urf-odatlarga koʻra uning ostida haqiqiy qabr joylashgan.

Akbar vafotidan keyin uning o‘g‘li Jahongir 1605-1613-yillarda otasining qabrini qurishni rejalashtirib, uni tugallaydi. Maqbarani qurish uchun 1 500 000 rupiy sarflangan va qurilish ishlari 3 yoki 4 yil davomida qurilgan[3]. Maram-uz-Zamoniy eri Akbar vafotidan keyin qabri atrofiga katta bog‘ barpo ettirgan[4].

Avrangzeb hukmronligi davrida Raja Ram Jat boshchiligidgi jatlar qoʻzgʻolon koʻtardi. Jatlar Akbarning qabrini talab, oltin, taqinchoqlar, kumush va gilamlarni talon-taroj qilishadi. Bu bilan Boburiylarning obroʻ-eʼtiboriga zarba beriladi[5]. Qabr ochilib, marhum podshohning suyaklari yoqib yuborilgan[6][7].

Hindiston vitse-qiroli George Curzon Akbar maqbarasidab1905-yilga qadar davom etgan keng qamrovli taʼmirlash va restavratsiya ishlarini boshqargan. Curzon 1904-yilda Qadimgi yodgorliklarni muhofaza qilish toʻgʻrisidagi qonun qabul qilinishi munosabati bilan Agra shahridagi maqbara va boshqa tarixiy binolarni restavratsiya qilishni muhokama qilib, loyihani „oʻtmishga hurmat va kelajakka qayta tiklangan goʻzallik sovgʻasi“ deb taʼrifladi. Ushbu muhofaza loyihasi ziyoratchilar va yaqin atrofda istiqomat qiluvchilarning maqbaraga boʻlgan hurmatini yoʻqotgan boʻlishi mumkin[8].

Arxitekturasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Akbar qabrining yon tomoni

Janub darvozasi eng kattasi boʻlib, toʻrtta oq marmar chhatri minoralari bilan qoplangan, ular Toj Mahal minoralariga oʻxshash (ammo undan oldin qurilgan) va qabrga oddiy kirish nuqtasidir. Qabrning oʻzi 105 m² devor bilan oʻralgan. Qabr binosi toʻrt qavatli piramida boʻlib, uning ustiga soxta qabr joylashgan marmar ayvon oʻrnatilgan. Haqiqiy qabr, boshqa maqbaralardagi kabi, yerto‘lada joylashgan[9]. Binolar asosan oq marmar bilan boyitilgan quyuq qizil qumtoshdan qurilgan. Ushbu materiallar bilan bezatilgan naqshli panellar va qora shiferlar qabr va asosiy darvozani bezatilgan. Panel dizaynlari geometrik, gulli va kalligrafik boʻlib, keyinchalik Itmad-ud-Daula qabriga kiritilgan murakkab va nozik dizaynlar ham aynan shu maqbaraga taqlid qilingan.

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Keene, Henry George „Sikandra“,. A Handbook for Visitors to Agra and Its Neighbourhood, 6, Thacker, Spink & Co., 1899 — 43 bet. 
  • Havell, Ernest Binfield „Sikandra“,. A Handbook to Agra and the Taj, Sikandra, Fatehpur-Sikri, and the Neighbourhood. Longmans, Green & Co., London, 1904. 


Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Aziz, Al. Selections from the Native Newspapers Published in the United Provinces of Agra & Oudh., 12 August 1905 — 262 bet. 
  2. ↑ Hindu Shah, Muhammad Qasim. Gulshan-I-Ibrahimi, 1595–1612 — 143 bet. „Akbur, after this conquest, made a pilgrimage to Khwaja Moyin-ood-Deen Chishty at Ajmere and returned to Agra; from whence he proceeded to visit the venerable Sheikh Sulim Chishty, in the village of Seekry. As all the king's children had hitherto died, he solicited the Sheikh's prayers, who consoled him, by assuring him he would soon have a son, who would live to a good old age. Shortly after, his favourite sooltana, being then pregnant, on Wednesday the 17th of Rubbee-ool-Awul, in the year 997 was delivered of a son, who was called Sulim.“ 
  3. ↑ „The Tuzuk-i-Jahangiri; or, Memoirs of Jahangir. Translated by Alexander Rogers. Edited by Henry Beveridge“.
  4. ↑ Aziz, Al. Selections from the Native Newspapers Published in the United Provinces of Agra & Oudh., 12 August 1905 — 262 bet. Aziz, Al (12 August 1905). Selections from the Native Newspapers Published in the United Provinces of Agra & Oudh. p. 262. JSTOR saoa.crl.25922623.
  5. ↑ Catherine Blanshard Asher, Catherine Ella Blanshard Asher, 1992, „Architecture of Mughal India — Part 1“, Cambridge University Press, Volume 4, Page 108.
  6. ↑ Edward James Rap; son, Sir Wolseley Haig and Sir Richard, 1937, „The Cambridge History of India“, Cambridge University Press, Volume 4, pp.305.
  7. ↑ Waldemar Hansen, 1986, „The Peacock Throne: The Drama of Mogul India“, Page 454.
  8. ↑ Rajagopalan, Mrinalini. „From loot to trophy: the vexed history of architectural heritage in imperial India“. International Institute for Asian Studies (summer 2011). Qaraldi: 2019-yil 3-yanvar.
  9. ↑ „Fascinating monuments, timeless tales“. The Hindu (2003-yil 22-sentyabr). 2003-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Wikimedia Commonsda Akbar maqbarasi mavzusiga oid fayllar bor. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Akbar_maqbarasi&oldid=3760363" dan olindi