Shanxay hamkorlik tashkiloti
(Shanxay Hamkorlik Tashkilotidan yoʻnaltirildi)
Jump to navigation
Jump to search
Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT) — mintaqaviy xavfsizlik va iqtisodiy hamkorlik tashkiloti. Xitoyning Shanxay shaxrida 6 mamlakat — Qozogʻiston, Xitoy, Qirgʻiziston, Rossiya, Tojikiston va Oʻzbekiston davlat rahbarlari uchrashuvida tuzilgan (15-iyun 2001-yil). SHHTning vujudga kelish tarixi „Shanxay beshligi“ deb atalgan uyushma faoliyati bilan bogʻliqdir. Dastlab Qozogʻiston, Xitoy, Qirgʻiziston, Rossiya, Tojikiston davlatlari raqbarlari („Shanxay beshligi“) uchrashuvi boʻlib oʻtgan. Unda chegaradosh mamlakatlar oʻrtasidagi ishonchni mustahkamlash (1996) va qoʻshma chegarada qurolli kuchlar va qurolyarogʻlarni qisqartirish (1997) toʻgʻrisida 2 ta bitim imzolangan edi. 1998 yildan „beshlik“ mamlakatlarining oʻzaro hamkorligi sobiq Sovet Ittifoqi — Xitoy chegarasi boʻylab harbiysiyosiy vaziyatni barqarorlashtirish masalalaridan mintaqaviy xavfsizlik va koʻp tomonlama iqtisodiy hamkorlikni taʼminlash choralariga oʻtishga qaratildi. SHHTning Dushanbe (2000) sammitida Oʻzbekiston Respublikasi birinchi marta kuzatuvchi sifatida qatnashdi. Ana shu sammitda „beshlik“ negizida koʻp tarmoqli tashkilot tuzish toʻgʻrisida taklif ilgari surildi. SHHT taʼsischilaridan biri sifatida ishtirok etish haqidagi qarorni Oʻzbekiston oʻz milliy manfaatlaridan kelib chiqib, Markaziy Osiyo mintaqasidagi harbiy-siyosiy vaziyatni hisobga olgan holda qabul qildi. Shanxay sammitida (2001-yil iyun) yangi tashkilotning maksad va prinsiplarini eʼlon qilgan Deklaratsiya, shuningdek, Terrorizm, ayirmachilik va ekstremizmga qarshi kurash toʻgʻrisidagi konvensiya qabul qilindi. Tashkilotning SanktPeterburgda boʻlgan 2-sammitida (2002-yil iyun) ustav hujjati — SHHT Xartiyasiga imzo chekildi. SHHT ning oliy organi Davlat boshliqlari kengashidir. Tashkilot strukturasi Hukumat boshliqlari (bosh vazirlar) kengashi, Tashki ishlar vazirlari kengashi, Tarmoq vazirliklari va idoralari rahbarlari kengashi, Milliy muvofiqlashtiruvchilar kengashi va doimiy ishlovchi Kotibiyat (Pekin shahrida joylashgan) hamda Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi (MATT; Toshkent shahrida joylashgan)dan iborat.
Mintakaviy aksilterror tuzilmasi 1-yanvar 2004-yildan faoliyat koʻrsatadi. Mazkur tuzilma zimmasiga axborot almashish, chegara va bojxona qoʻmitalarining, maxsus xizmatlarning hamkorligini muvofiqlashtirish, shu orkali terrorchilikning oldini olish vazifasi yuklangan. Shu maqsadda tuzilma tarkibida kengash va ijroqoʻm faoliyati yoʻlga qoʻyilgan. Kengashga 6 davlat maxsus xizmatlari rahbarlarining vakillari kiritilgan. Ijroqoʻmda esa oʻzaro tasdiqlangan lavozim oʻrinlariga muvofiq SHHTga aʼzo davlatlardan vakillar ishlaydi. SHHTga aʼzo davlatlar rahbarlari kengashining 2004-yil 17-iyunda Toshkentda boʻlgan majlisida Tashkilotning shakllanish davri yakunlanganligi qayd etildi. Majlis yakunlari boʻyicha Toshkent deklaratsiyasi, SHHTning vakolatlari va immunitetlari toʻgʻrisidagi konvensiya, Narkotik vositalar va psixotrop moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda hamkorlik toʻg'risidagi bitim, tashkilot va uning organlari faoliyatiga doyr hujjatlar imzolandi. Oʻzbekiston Respublikasining Tashkilotga aʼzo davlatlar Xavfsizlik kengashlari kotiblarining tegishli milliy mahkamalarning yangi taxdid va xurujlarga qarshi turishdagi hamkorligini mustahkamlash maqsadiga qaratilgan doimiy uchrashuvlarini oʻtkazib turish haqidagi tashabbusi qoʻllab-quvvatlandi.
SHHT aʼzo mamlakatlarni xavfsizlik orqali hamkorlik sari boshlaydigan tashkilotdir. Iqtisodiy hamkorlik borasida oldinda transport infratuzilmasini rivojlantirish, tabiiy, mineral xom ashyo zaxiralarini oʻzlashtirish, suv energetika zaxiralaridan unumli foydalanish, ekologiyaga oid va boshqa masalalar bbr.
150px ShHT emblemasi | |
![]() | |
Shtab-kvartirasi | Pekin, XXR |
Aʼzolari | 6 aʼzo davlatlar 4 kuzatuvchi davlatlar |
Rasmiy tillari | Rus, Xitoy |
Ijro etuvchi sekretari | ![]() |
Tashkil etilgan sanasi | 14-iyun 2001-yil |
Rasmiy sayti | http://www.sectsco.org/ |
Shanxay hamkorlik tashkiloti (ShHT) — Halqaro regional tashkilot.
ShHT ijro etuvchi sekretari — Dmitriy Mezentsev (2012).
Tarkib[tahrir]
Shanxay hamkorlik tashkilotiga aʼzo davlatlar — Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Rossiya, Tojikiston, Oʻzbekiston, Xitoy, Hindiston, Pokiston.
Tashkilot faoliyati 1996 yilda Rossiya va Xitoy davlatlari oʻrtasidagi ikki tomonlama hamkorlikdan boshlangan. Shu yili ShHT aʼzoligiga Tojikiston, Qirgʻiziston, Qozogʻiston va 2001 yilda Oʻzbekiston kelib qoʻshilgan.
ShHT ning boshqa Sobiq SSSR hududi joylashgan regional tashkilotlardan farqi ushbu tashkilotga MDH davlatlaridan tashqari unga Xitoy, Hindiston va Pokiston ham qoʻshilgan.
Kuzatuvchi Davlatlar[tahrir]
Shanxay hamkorlik tashkilotining kuzatuvchi davlatlari safiga Eron va Moʻgʻuliston kiradi.
Tarixi[tahrir]
ShHT aʼzo-davlatlari boshliqlarining uchrashuvlari[tahrir]
Sana | Davlat | Oʻtkazilgan joyi | |
---|---|---|---|
1 | 26-27 1996 | ![]() |
Shanxay |
2 | 24-25 1997 | ![]() |
Moskva |
3 | 3-4 1998 | ![]() |
Almati |
4 | 25-26 1999 | ![]() |
Bishkek |
5 | 4-5-iyun 2000 | ![]() |
Dushanbe |
6 | 14-15 iyun 2001 | ![]() |
Shanxay |
7 | 7-iyun 2002 | ![]() |
Sankt-Peterburg |
8 | 28-29 may 2003 | ![]() |
Moskva |
9 | 17-iyun 2004 | ![]() |
Toshkent |
10 | 5-iyul 2005 | ![]() |
Nur-Sulton |
11 | 14-15-iyun 2006 | ![]() |
Shanxay |
12 | 16-avgust 2007 | ![]() |
Bishkek |
13 | 28-avgust 2008 | ![]() |
Dushanbe |
14 | 15-16-iyun 2009 | ![]() |
Yekaterinburg |
15 | 10-11-iyun 2010 | ![]() |
Toshkent |
16 | 14-15-iyun 2011 | ![]() |
Ostona |
17 | 6-7-iyun 2012 | ![]() |
Pekin |
18 | 13-14-sentyabr 2013 | ![]() |
Bishkek |
19 | 11-12-sentyabr 2014 | ![]() |
Dushanbe |
20 | 9-10-iyul 2015 | ![]() |
Ufa |
21 | 23-iyun-24-iyun 2016 | ![]() |
Toshkent |
22 | 8-iyun-9-iyun 2017 | ![]() |
Ostona |
23 | 9-iyun-10-iyun 2018 | ![]() |
Sindao |
24 | 2019 | ![]() |
Bishkek |
25 | 2020 | ![]() |
Chelyabinsk |
Shuningdek qarang[tahrir]
Havolalar[tahrir]
- Rasmiy sayti (rus tilida)
- TERRORIZM, SEPARATIZM VA EKSTREMIZM GA QARSHI SHANHAY KONVENSIYASI
- Bishkek sammiti rasmiy sayti (rus tilida)
- Enrico Fels, „Assessing Eurasiaʼs Powerhouse. An Inquiry into the Nature of the Shanghai Cooperation Organisation“, Bochum, 2009. (Ingliz)
![]() | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
|