Chilidagi falastinliklar
Chilidagi falastinliklar (arabcha: فلسطينيو تشيلي) arab dunyosidan tashqaridagi eng yirik Falastin jamoasi hisoblanadi.[1] Chilidagi falastinlik avlodlar soni hisob-kitoblarga koʻra, 450 000 dan 500 000 gacha boʻlgan.[2][3][4]
Migratsiya tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Eng qadimgi falastinlik muhojirlar 1850-yillarda Qrim urushi paytida, Rossiyaning Muqaddas yerni bosib olish va nazorat qilish niyati tufayli qochib kelishgan. Ular asosan tadbirkorlik bilan birga qishloq xoʻjaligida ham ishlaganlar. Boshqa muhojirlar Birinchi jahon urushidan oldingi paytlarda va keyinroq 1948-yilgi Falastin urushi paytida kelgan.[5] Kelib chiqishi boʻyicha ular asosan Bayt Jala, Baytlahm va Bayt Sahur shaharlaridan kelgan.[6] Bu ilk muhojirlarning aksariyati nasroniylar edi. Ular odatda Argentina portlariga qoʻnishadi va And togʻlarini xachir orqali kesib oʻtib, Chiliga oʻtishadi.[7] Chililik falastinliklar koʻpincha notoʻgʻri, lekin ataylab turkos (ispancha turklar uchun) deb ataladi, ular dastlabki muhojirlarning pasportlarida boʻlgan Usmonli millatiga mansub boʻlgan. Nemislar va boshqa yevropalik millatlarning immigratsiyasidan farqli oʻlaroq, falastinliklarning immigratsiyasi Chili ziyolilari tomonidan foydali deb hisoblanmagan va hatto Xitoy va Yaponiya immigratsiyasi bilan bir qatorda shubha ostiga olingan.[8] 20-asrning boshlarida falastinlik muhojirlarning Chiliga kelishi, Chili davlati Chiliga immigratsiyaga homiylik qilishni toʻxtatgan va mamlakat ogʻir ijtimoiy va iqtisodiy inqirozni boshdan kechirgan va ksenofobik va irqchilik ohanglari bilan millatchilik toʻlqini bilan bir vaqtda sodir boʻldi.[8] Chili matbuoti muhojirlarga ham baʼzida juda kamsituvchi soʻzlar bilan munosabatda boʻlgan. Masalan, El Merkurio 1911-yilda shunday yozgan:[8] Ular musulmonmi yoki Buddistmi, uzoqdan koʻrish va hidlash mumkin boʻlgan narsa — ular Konstantinopolning itlaridan ham iflosroqdir … ( El Merkurio, 1911-yil 13-aprel.)
Koʻpgina muhojirlar juda kambagʻal va savodsiz edilar va sayohat xarajatlarini toʻlash uchun kredit olishga majbur boʻlishdi.[8] Bir paytlar Chilida falastinliklar asosan shaharlarning chekka hududlariga joylashgandilar va kichik savdogarlar sifatida ishladilar.[8] 1950-yillarda Karlos Ibanez del Kamponing ikkinchi hukumati davrida koʻplab falastinlik-chililiklar Chilida muhim iqtisodiy va siyosiy hokimiyatga ega boʻlishdi, baʼzilari deputatlar, vazirlar yoki elchilar sifatida ishladilar.[8]
Oʻtgan oʻn yilliklardagi bu muhojirlardan tashqari, Chili keyingi yillarda ham baʼzi falastinlik qochqinlarni qabul qildi, chunki 2008-yil aprel oyida Suriya – Iroq chegarasidagi Al-Tanf oʻtish joyi yaqinidagi Al-Valid qochqinlar lageridan 117 qochoqni qabul qilgan.[9] Bu qochqinlarning barchasi musulmonlar edi.[8]
Diplomatik yoki rasmiy Falastin pasportiga ega odamlar Chiliga vizasiz 90 kungacha sayyoh sifatida tashrif buyurishlari mumkin.[10]
Din[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chilidagi Falastin jamoasining katta qismi nasroniylikka eʼtiqod qiladi. Eng katta konfessiya pravoslav nasroniy, undan keyin Rim-katolik boʻlib, aslida Chilidagi diasporadagi falastinlik nasroniylar soni oʻz vatanlarida qolganlar sonidan oshadi.[5] Santyagodagi ilk Falastin cherkovi Iglesia Ortodoxa San Xorxe 1917-yilda tashkil etilgan.[11] Chilidagi baʼzi falastinliklar musulmonlardir.
Jamoa tashkilotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Club Palestino — Santyagodagi eng nufuzli ijtimoiy klublardan biri. U oʻz aʼzolariga suzish, tennis va ovqatlanish joylarini taklif etadi. Bundan tashqari, CD Palestino futbol jamoasi ham bor, uning formasi anʼanaviy Falastin ranglarida qizil, yashil va oqdan iborat. Jamoa ikki marta Chili Primera divizioni chempioni boʻlgan.[5] Shuningdek, Roberto Bishara va Aleksis Norambuena kabi chililik-falastinlik futbolchilar Falastin milliy futbol jamoasida oʻynashgan. Luis Antonio Ximenes kabi falastinlik boshqa chililiklar Chili va bir qancha xorijiy klublarda xalqaro futbol oʻynagan.
Chilidagi bir qator falastinliklar Falastindagi vaziyatdan jiddiy xavotir bildirishdi, masalan, Barrio Patronatoning Camara de Comercio (savdo palatasi) prezidenti, oʻzi falastinlik boʻlib, 2006-yilda 2006-yilda Livan urushiga qarshi norozilik namoyishini uyushtirgan. Oʻsha paytda mahalla koʻchalarida Livan va Falastin bayroqlari koʻp koʻrinardi.[11] Yana bir marta Palestino klubi tashqarisida va yana Colegio Árabe oldida kimdir piyodalar yoʻlagida " Árabe=terrorismo " („arablar=terrorizm“) va " Palestina no existe " („Falastin mavjud emas“) deb yozgan.[12]
Adabiyotda[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bir qator Chili romanlarida falastinlik qahramonlar tasvirlangan va mamlakatdagi falastinlik muhojirlarning tajribasi muhokama qilingan, masalan, Valter Garibning El viajero de la alfombra mágica, Roberto Saraning Los turcos va Jaime Xeylsning Peregrino de ojos brillantes va boshqalar.[13]
Taniqli odamlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Edgardo Abdala, futbolchi
- Carlos Abumohor, biznesman va investor
- Roberto Bishara Adawi, futbolchi
- Diamela Eltit, yozuvchi
- Fernando Chomalí, Roman Catholic Archbishop, Roman Catholic Archdiocese of Concepción
- Daud Gazale, futbolchi
- Ricardo Marzuca, Chili Universiteti professori
- Annemarie Jacir, film direktori va fotograf
- Emily Jacir, xonanda
- Luis Antonio Jiménez, futbolchi
- Roberto Kettlun Beshe, futbolchi
- Luis Musrri, futbolchi
- Miguel Nasur Allel, biznesmen
- José Said, biznesmen
- Álvaro Saieh, biznesmen
- Fernando Solabarrieta Chelech, jurnalist,
- Rafael Tarud Siwady, siyosatchi
- Leonardo Harum Amaro, futbolchi
- Marko Zaror, aktyor
- Christopher Penroz, futbolchi
- Matías Jadue, futbolchi
- Daniel Jadue, siyosatchi
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Los palestinos miran con esperanza su futuro en Chile sin olvidar Gaza e Irak“, El Economista, 2009-02-11, qaraldi: 2009-07-29
- ↑ 500.000 mil descendientes de palestinos en Chile.
- ↑ http://www.blog-v.com. „Arabes en Chile“. www.blog-v.com.
- ↑ Palestinians
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Holston, Mark (1–noyabr 2005–yil), „Orgullosos palestinos de Chile“, Américas (ispancha), ISSN 0379-0975, qaraldi: 29–iyul 2009–yil
{{citation}}: CS1 maint: date format () - ↑ Samamé 2003, s. 52
- ↑ Cerda, Claudio (13–yanvar 2009–yil), „In remote Chile, Palestinians pray for cease-fire“, Reuters, qaraldi: 2–avgust 2009–yil
{{citation}}: CS1 maint: date format () - ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 Rebolledo Hernández, Antonia (1994). „La "Turcofobia". Discriminación anti-Árabe en Chile“ (PDF). Historia (ispancha). 28-jild. 249–272-bet.[sayt ishlamaydi]
- ↑ Henríquez, Andrea (2008-03-31), „Chile recibirá a refugiados palestinos“, BBC World, qaraldi: 2009-07-29
- ↑ Nacional. „Biblioteca del Congreso Nacional | Ley Chile“. www.bcn.cl/leychile.
- ↑ 11,0 11,1 „Palestino lucha por la paz desde Patronato: Carlos Abusleme chantó banderas en honor a los caídos del pueblo libanés“, La Cuarta, 2006-08-09, qaraldi: 2009-07-29
- ↑ „Palestinos inquietos por rayados ofensivos“, Diario el Día, 2011-07-07da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 30–iyul 2009–yil
{{citation}}: CS1 maint: date format () - ↑ Samamé 2003
- Samamé, María Olga (2003), „Transculturación, identidad y alteridad en novelas de la inmigración árabe hacia Chile“, Revista Signos, 36 (53): 51–73, doi:10.4067/S0718-09342003005300004, ISSN 0718-0934
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Escritores chilenos de origen Arabe
- Fundación Palestina Belén 2000-Chili
- Palestina de Chili Federatsiyasi
- General de Estudiantes Palestinos de Chili
- Comerciante palestino en Patronato, Corporación del Patrimonio Cultural de Chileʼdan maqola