Abdulla Oripov

Abdulla Oripov

Tavalludi	1941 21 - mart Qashqadaryo viloyati, Koson tumani, Nekoʻz qishlogʻi
Sohasi	sheʼriyat
Alma mater	Toshkent davlat universiteti, (hozirgi OʻzMU) “Oʻzbek filologiyasi” fakulteti
Akademik rahbarlari	Abdulla Qahhor, Oybek
Mashhur ishlari	Oʻzbekiston Respublikasi madhiyasi muallifi
Mashhur sovrinlari	Oʻzbekiston qahramoni, Italiya Oltin Yulduzi sohibi(2015)

Abdulla Oripov — atoqli oʻzbek shoiri va jamoat arbobi. U hozirgi oʻzbek sheʼriyatida inson qalbidagi murakkablik va ziddiyatlarni teran, haqqoniy oʻziga xos betakror kuylagan ulkan ijodkordir. Abdula Oripov hozirgi oʻzbek sheʼriyatiga yangicha badiiy tafakkur yoʻsinlarini olib kirdi. U tub mohiyati bilan Yassaviy, Navoiy, Bobur, Choʻlpon, Gʻ. Gʻulom singari ijodkorlar badiiy anʼanalarining davomchisidir. Shoirning butkul ijodi milliylik ruhi bilan sugʻorilgan.

Hayoti

Abdulla Oripov 1941-yilning 21-martida, yaʼni Yilboshi bayrami kuni Qashqadaryo viloyati Koson tumanidagi Nekoʻz qishlogʻida tugʻildi. Qishloq Qoʻngʻirtov etagiga oʻrnashgan boʻlib, oqar suv taqchil boʻlsa-da, seryomgʻir kelgan yillarda koʻkat-u maysalarga koʻmilib qoladigan kengish joy edi. Bu haqda shoirning oʻzi shunday yozadi:

"Ayniqsa, bahor paytlarida bu yerlarga yogʻin koʻp tushar, Qoʻngʻirtov etaklari ming xil oʻt-oʻlan, chuchmoma-yu qizgʻaldoqlar bilan, quyontoʻpigʻ-u ismaloq bilan, karrag-u hazorisfand bilan, qoʻzigullar bilan qoplanar, atrof-tevarak jannatiy bir manzara kasb etardi. Sel suvlari toʻplanib qolgan kichik-kichik koʻllarni “qoq” deyishardi. Uning toza suvini odamlar tashib ichishar, bola-baqra chuchmomay-u ismaloq, zamburugʻ terib, Qoʻngʻirtov etaklarida kunlarini kech qilar edi"

Ana shunday goʻzal maskanda tugʻilib oʻsgan Abdulla Oripovning otasi Orifboy Ubaydulla oʻgʻli ishbilarmon dehqonlardan boʻlib, jamoa xoʻjaligi raisi edi. Onasi Turdixol momo koʻpchilik oʻzbek ayollari singari sarishta, mehnatkash, mehribon, gʻoyat taʼsirchan va ezgulikka tashna ayol boʻlgan. Oilada toʻrt oʻgʻil, toʻrt qiz boʻlib, Abdulla oʻgʻillarning kenjasi edi.

Asarlari

Birinchi marta respublika matbuotida “Qushcha” deb atalgan sheʼri chiqqan paytda Abdulla Oripov talaba edi. Shoirning birinchi sheʼrlar toʻplami “Mitti yulduz” esa 1965-yilda chop etilgan. Undan keyin “Koʻzlarim yoʻlingda” (1967), “Onajon” (1969), “Ruhim” (1971), “O’zbekiston”, “Qasida” (1972), “Xotirot” (1974), “Yurtim shamoli” (1974), “Jannatga yoʻl” (1978), “Hayrat” (1979), “Hakim va ajal” (1980), “Najot qalʼasi” (1981), “Yillar armoni” (1983), “Haj daftari” (1992), “Saylanma” (1996), “Sohibqiron” (1996), toʻrt tomlik “Tanlangan asarlar” (2000—2001) singari qator kitoblari bosilib chiqdi.

Abdulla Oripov xalqimizni dunyo adabiyotining sara namunalari bilan tanishtirish borasida ham talay ishlarni amalga oshirgan. U Dantening (rus.)“Ilohiy komediya” asarini, L.Ukrainka, T.Shevchenko, N.Nekrasov, Q.Quliev, R.Hamzatov singari shoirlarning sheʼrlarini mahorat bilan oʻzbekchaga oʻgirgan.

Abdulla Oripov sheʼrlarida falsafiy teranlik joʻshqin lirizm va insoniy samimiyat bilan uygʻunlashib ketgan.

Oʻzbek Adabiyoti
	•Milodiy VII asrgacha •VIII-XIII asrlar (Qadimgi) •XIV-XV asrlar (Temuriylar davri) •XVI-XIX asrlar (Mumtoz) •XIX-XX asrlar (Milliy uygʻonish) •1905-30 yillar (Jadid davri) •1930-80 yillar (Sovet davri) •1990 yillaridan keyin (Mustaqillik)
Oʻzbekiston Yozuvchilar Uyushmasi

Uning „Bahor“, „Birinchi muhabbatim“, „Kuz“, „Saraton“, „Oʻzbekiston“, „Munojotni tinglab“, „Otello“, „Sarob“, „Dengizga“, „Malomat toshlari“, „Olomonga“, „Yuzma-yuz“, „Genetika“, „Chuvaladi oʻylarim sensiz“ va boshqa qator sheʼrlarida mana shu xususiyat yaqqol seziladi.

Bu asarlar oʻzbek milliy sheʼriyatining mumtoz namunalari boʻlib, yuksak badiiyligi, mantiqan kuchliligi, joʻshqinligi, yoqimliligi va lirik tuygʻularga boyligi bilan ajralib turadi.

Mustaqillikka erishgan Oʻzbekiston Respublikasining madhiyasi Abdulla Oripov soʻzi bilan aytiladi.

Millat maʼnaviyati va estetik tafakkurini rivojlantirishdagi xizmatlari uchun shoir Abdulla Oripov ijodkorlar orasida birinchi boʻlib, 1998 yilda „Oʻzbekiston Qahramoni“ degan yuksak unvonga sazovor boʻldi.

U I va II chaqiriq Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputati.

Sheʼrlar

Birinchi Muhabbatim! Kecha oqshom falakda oy boʻzarib botganda, Zuhra yulduz miltirab, xira xanda otganda, Ruhimda bir maʼyuslik, sokinlik uygʻotganda, Men seni esga oldim, birinchi muhabbatim. Eslab xayolga toldim, birinchi muhabbatim. Oʻtdi yoshlik zavq bilan, gohi toʻpolon bilan, Gohida yaxshi bilan, gohida yomon bilan, Ayri ham tushdim baʼzan qalb bilan, imon bilan, Lekin seni yoʻqotdim, birinchi muhabbatim, Mangu gʻaflatda qotdim, birinchi muhabbatim. Dunyo degan shundayin anglab boʻlmas sir ekan, Goh keng ekan, gohida tuynuksiz qasr ekan. Lekin inson hamisha bir hisga asir ekan… Nechun bilmovdim avval, birinchi muhabbatim, Parvo qilmovdim avval, birinchi muhabbatim. Holbuki orzulardan judo ham boʻlganim yoʻq, Yulduzday kulganim yoʻq, oy kabi toʻlganim yoʻq. Erta xazon gul kabi sargʻayib soʻlganim yoʻq, Seni eslab yigʻlayman, birinchi muhabbatim, Eslab bagʻrim tigʻlayman, birinchi muhabbatim. Yoʻlin yoʻqotsa odam — muhabbatga suyangay, Gʻussaga botsa odam — muhabbatga suyangay. Chorasiz qotsa odam — muhabbatga suyangay, Men kimga suyangayman, birinchi muhabbatim, Faqat eslab yongayman, birinchi muhabbatim. Nido bergil, qaydasan, sharpangga quloq tutdim, Sirli tushlar koʻrib men bor dunyoni unutdim. Tongda turib nomingga ushbu sheʼrimni bitdim, Dildagi ohim mening, birinchi muhabbatim, Yolgʻiz Ollohim mening, birinchi muhabbatim. Ketmoqdaman Yaxshi qol, ey, dilbarim, dilda kadar, ketmoqdaman, Ishq aro endi holim zeru zabar ketmoqdaman. Na ishonchu na quvonchu na koʻngildan gapni och, Barchasidan ushbu kun yoʻqdir samar, ketmoqdaman. Men quyosh yuzlimga deb, tun-kechalar berdim yurak, Oqibat otganda tong qondir jigar, ketmoqdaman. Necha kunlar oʻtdi, lekin soʻrmading holimni bir, Oxirida hol soʻrab kelsang magar, ketmoqdaman. Kelganimda dedilarki, bu yigit koni zarar, Ketmagimdan, oxir ayt, bormi zarar, ketmoqdaman. Bilmadim, hech bormikin asli dardimga shifo, Xasta bu Abdulladan olgin xabar, ketmoqdaman. Shoir Yuragi Oʻtar bu koʻprikdan jamiki jonzod, Chumolidan tortib fillar ham oʻtar. Sultonlar oʻtadi goh shod, goh noshod, Zanjirlarin sudrab qullar ham oʻtar. Elchilarga oʻxshab turfa zamondan, Shaloq aravalar, «mers»lar oʻtadi. Roʻbaroʻ kelishib ikki tomondan, Bir-biriga tamom terslar oʻtadi. Suyishganlar oʻtar suyab bir-birin, Buzuvchilar oʻtar, oʻtar ustalar. Hushyorlar oʻtadi tejab koʻz qirin, Oʻtadi emaklab piyonistalar. Oʻtib borayotir ana juft guruh, Biri sh’oʻx, birovin koʻzlarida nam. Yetaklab bormoqda birini shukuh, Boshqa birovini yetaklagan gʻam. Oliftalar oʻtar gʻarib siyrati, Botirlar oʻtadi — qalbida oʻtlar. Beshiklar oʻtadi — dunyo ziynati, Oʻtadi lapanglab, vazmin tobutlar. Muttasil bu yoʻlda keladi toʻqnash, Nur bilan zulumot, oʻlim va hayot. Bu koʻprik olamning oʻziga oʻxshash, Bir farqi — sohibi ixtiyorsiz zot. Koʻprik ostidagi joʻsh urgan daryo, Suv emas — oʻtganlar taxir koʻz yoshi. Har neni koʻtargan bir oʻzi tanho, Bor na taʼmirchisi, na bir yukdoshi. Bu koʻprik, bu koʻprik qulasa agar, Ne hislar qolardi sarson — sargardon. Garchi qismatida bor qancha xatar, Har nechuk bariga u balogardon…

Asarlari

• Oripov A. Everest va ummon. Toshkent: "Oʻzbekiston", 2015.
• Oripov A. Saylanma. Toshkent: „Sharq“, 1996.
• Oripov A. Asarlar (4 jildlik). Toshkent Gʻ. Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyoti, 2001.
• Aripov A. Veter Rodini. Moskva. „Sov. pisatel“. 1975
• Aripov A. Veter moego kraya. Moskva. Xudoj. Lit. 1988.

Adabiyotlar

• Sharafiddinov O. Sheʼriyat — qalb yolqini. „Hayot bilan hamnafas“ kitobida. Toshkent. Adabiyot va sanʼat nashriyoti. 1984.
• Karimov N. va boshqalar. 20 asr oʻzbek adabiyoti tarixi. -T.: „Oʻqituvchi“, 1999.
• Qoʻshjonov M., Suvon M.. Abdulla Oripov. Toshkent: „Maʼnaviyat“, 2000.

Shuningdek Qarang

• Erkin Vohidov
• Ozod Sharafiddinov
• Oʻtkir Hoshimov
• Oʻzbekiston Respublikasining Madhiyasi
• http://www.abdullaoripov.com/