Braziliyada kon qazish

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Minas-Jerais, Itabira shahridagi temir koni

Braziliyada togʻ-kon sanoati temir (dunyodagi ikkinchi yirik temir rudasi eksportchisi sanaladi), mis, oltin, alyuminiy (boksit-dunyodagi 5 ta yirik ishlab chiqaruvchilardan biri), marganets (dunyodagi 5 ta yirik ishlab chiqaruvchilardan biri), qalay (dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biri hisoblanadi) qazib olishga qaratilgan. Dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biri, niobiy (dunyodagi maʼlum niobiy zahiralarining 98% ni tashkil qiladi) va nikel boʻyicha, Qimmatbaho toshlar haqida Braziliya dunyodagi eng yirik ametist, topaz, agat qazib oluvchisi va turmalin, zumrad, akuamarin, granat va opalning yirik ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi. Bu ajoyib natija

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Diamantinada qazib olingan olmos kristalli.
  • 1690-yillarda birinchi oltin shoshilinch kashfiyoti, hozirgi Belo Horizonte shahridan unchalik uzoq boʻlmagan oqimlarda oltin topilmalari.
  • 1729-yilda xuddi shu hududda olmoslar topilgan. Bu olmos shoshilishni boshladi.
  • 1760-yilga kelib jahon oltinining deyarli yarmi Braziliyadan edi.
  • 18-asr boshlarida Braziliya janubidagi konga 400 mingga yaqin portugaliyalik muhojirlar kelgan.
  • Yarim milliondan ortiq afrikalik qullar oltin konlarida ishlash uchun joʻnatildi.
  • Kornuoll Imperial Braziliya kon assotsiatsiyasi tomonidan malakali kornish konchilar va malakasiz qullardan foydalangan holda boshqariladigan Gongo Soco oltin koni 12,000 kilogram (26,000 lb)) ishlab chiqargan. 1826—1856-yillar oraligʻida oltin[1]

Hozirgi[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yilda Braziliya koʻrsatkichlari quyidagicha edi, u niobiyning dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchisi (88,9 ming tonna);[2]

Ttantal ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 2-oʻrinda turadi (430 tonna);[3]

Ttemir rudasi boʻyicha dunyoda 2-oʻrinda turadi (405 million tonna);[4]

Marganets qazib olish boʻyicha dunyoda 4-oʻrinda turadi (1,74 million tonna);[5]

Boksit qazib olish boʻyicha dunyoda 4-oʻrinda turadi (34 million tonna);[6]

Vanadiy qazib olish boʻyicha dunyoda 4-oʻrinda (5,94 ming tonna);[7]

Litiy ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 5-oʻrinda turadi (2,4 ming tonna);[8] Qalay ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 6-oʻrin (14 ming tonna);[9]

Nikel ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 8-oʻrinda (60,6 ming tonna);[10]

Fosfat ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 8-oʻrinda turadi (4,7 million tonna);[11] Oltin qazib olish boʻyicha dunyoda 12-oʻrin (90 tonna);[12]

Mis ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 14-oʻrinda (360 ming tonna);[13][14]

Titan ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 14-oʻrinda turadi (25 ming tonna);[15]

Gips ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 13-oʻrinda (3 million tonna);[16]

Grafit ishlab chiqarish boʻyicha dunyoda 3-oʻrinda turadi (96 ming tonna);[17]

Oltingugurt qazib olish boʻyicha dunyoda 21-oʻrin (500 ming tonna);[18]

Tuz qazib olish boʻyicha dunyoda 9-oʻrinda (7,4 million tonna);[19] bundan tashqari 200 ming tonna xrom ishlab chiqarishga ega edi.[14]

Metall rudalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Parada boksit qazib olish joyi
Minas-Jerais, Araxa shahrida niobiy qazib olish
Minas-Jerais, Ouro Preto shahrida joylashgan oltin koni 1714-yil

2016-yilda metall rudalari sotilgan Braziliya mineral ishlab chiqarish umumiy qiymatining 77% ga yetdi. Sakkiz element qiymatning 98,6% ni tashkil etdi: alyuminiy, mis, qalay, temir, marganets, niobiy, nikel va oltin.

Braziliyaning eng katta diqqatga sazovor joyi temirda boʻlib, ishlab chiqarish asosan Minas-Jerais va Para shtatlarida amalga oshiriladi.

Mineral qazib olish milliy departamenti (DNPM) maʼlumotlariga koʻra, 2011-yilda mamlakatda 8870 ta togʻ-kon sanoati korxonalari mavjud boʻlsada, Janubi-Sharqiy mintaqada bu raqam 3609 taga yetdi, bu umumiy koʻrsatkichning qariyb 40% foizini tashkil etadi.

Janubi-sharqiy mintaqada, Quadrilátero Ferríferoda temir rudasi, oltin, marganets va boksit ajralib turadi.

Araxada niobiy va fosfat qimmatbaho toshlar,

Valadares Gubernadorida va grafit, Salto da Divisada, hammasi Minas-Jerais shtatida agregatlarga qoʻshimcha ravishda, San-Paulu va Rio-de-Janeyroda va bezak toshlari, Espirito Santoda.

2019-yilda Braziliyada togʻ-kon sanoatining daromadi 153,4 milliard AQSH dollarni tashkil etdi. Eksport esa 32,5milliard AQSh dollarini tashkil etdi.

Mamlakatda 2019-yilda temir rudasi ishlab chiqarish 410 million tonnani tashkil etdi. Braziliya temir javhari eksporti boʻyicha ikkinchi oʻringa olib keldi va hozirda zahiralar reytingida ikkinchi oʻrinni egallaydi.

Braziliya tuprogʻi ostida madanli jinslar kamida 29 milliard tonna bor. Eng katta zaxiralar hozirda Minas-Jerais va Para shtatlarida joylashgan.

2013-yildagi maʼlumotlarga koʻra, Minas-Jerais Braziliyadagi eng yirik togʻ-kon davlatidir. U 250 dan ortiq munitsipalitetlarda konchilik faoliyati va 300dan ortiq konlar ishlayotgan shtatdir, Braziliyadagi 100 ta eng yirik konlardan 40 tasiga ega.

Bundan tashqari, 10 ta eng yirik kon munitsipalitetlaridan yettitasi Minasda, Itabira esa mamlakatdagi eng yirik shaharlarda joylashgan. U shuningdek, Braziliyada metall minerallar ishlab chiqarishning taxminan 53% va umumiy minerallarning 29%, shuningdek yiliga 160 million tonnadan ortiq temir rudasini qazib olish uchun javobgardir. Bu esa juda katta mas'uliyatni talab qiladi.

Vale SA shtatdagi temir rudasini ishlab chiqarish boʻyicha faol asosiy kompaniya hisoblanadi. Mineral qazib olish sohasida eng yirik ish beruvchi davlat sifatida hisoblangan (2011-yilda 53791 ishchi).

Ikkinchi yirik ish beruvchi San-Pauluda bu yil sektorda 19000 xodim bor edi.

2017-yilda Janubi-Sharqiy mintaqada raqamlar quyidagicha edi:

Minas Gerais mamlakatdagi eng yirik temir (37,2 milliard R$ qiymatida 277 million tonna), oltin (3,6 milliard R dollar qiymatida 29,3 tonna) ishlab chiqaruvchisi edi.

Rux (351 mln. AQSH dollar qiymatida 400000 tonna) va niobiy (piroxlor shaklida) (254 mln. AQSH dollar qiymatida 131000 tonna).

Bundan tashqari, Minas alyuminiy (boksit) boʻyicha 2-oʻrin (105 million AQSH dollarqiymatida 1,47 mln tonna), marganets 32 mln AQSH dollar qiymatida 296 ming tonna va 5 gm qalay 206 million rubl qiymatida boʻyicha 3-oʻrinni egalladi. Tonnani, 4,7 mln. AQSH dollar qiymatida. Minas Gerais Braziliyada sotilgan mineral ishlab chiqarish qiymatining 47,19 foiziga ega boʻlib, 41,7 milliard AQSH dollar bilan baholandi.[20][21][22][23]

2017-yilda butun Shimoliy mintaqada sotilgan ishlab chiqarish hajmi boʻyicha, temir rudasi sohasida Para 25,5 milliard RAQSH dollar qiymatida 169 million tonna mamlakat tomonidan ishlab chiqarilgan 450 million tonna bilan 2-oʻrinni egalladi. Amapa 91,5 ming tonna ishlab chiqardi.

Misda Para deyarli 980 ming tonna (Braziliyada 1,28 million tonna) ishlab chiqarilgan boʻlib, qiymati 6,5 milliard R dollarga teng.

Alyuminiyda (boksit), Para deyarli barcha Braziliya ishlab chiqarishini (36,7 million tonnadan 34,5) 3 milliard AQSH dollar qiymatida amalga oshirdi.

Marganetsda Para Braziliya ishlab chiqarishining katta qismini (3,4 million tonnadan 2,3 tasi) 1 milliard AQSH dollar qiymatida ishlab chiqardi.

Oltin boʻyicha Para Braziliyaning uchinchi yirik ishlab chiqaruvchisi va shu jumladan 20 tonna 940 million AQSH dolla qiymatiga ega. Amapa 540 million AQSH dolla qiymatida 4,2 tonna ishlab chiqardi. Rondonia 125 million AQSH dollar qiymatida 1 tonna ishlab chiqardi.

Nikel boʻyicha Goias va Para mamlakatdagi yagona ikkita ishlab chiqaruvchi boʻlib, Para ishlab chiqarish boʻyicha 2-oʻrinni egallab, 750 million AQSH dollar qiymatida 90 ming tonna mahsulot oldi.

Qalay ishlab chiqarish boʻyicha Amazonas shtati (14,8 ming tonna, qiymati 347 million AQSH dollar), Rondonia 2-oʻrinni egallagan (10,9 ming tonna, 333 million AQSH dollar qiymatida) va Para. ishlab chiqarish boʻyicha 3-oʻrinda (4,4 ming tonna, qiymati 114 mln. AQSH dollar).

Shuningdek, Amazonas (8,8 ming tonna 44 million AQSH dollar) va Rondona 3,5 ming tonna, 24 million AQSH dolla niobiy (kolumbita-tantalita shaklida), Rondonda 26 ming rupiy yalpi shaklda rux ishlab chiqariladi.

Oʻrta Gʻarbiy mintaqada Goias ajralib turadi, milliy minerallarning 4,58% (mamlakatda 3-oʻrin). 2017-yilda nikel boʻyicha Goias va Para mamlakatdagi yagona ikkita ishlab chiqaruvchi boʻlib, Goias ishlab chiqarish boʻyicha 1-oʻrinni egallagan, 1,4 milliard AQSH dollar qiymatida 154000 tonna ishlab chiqargan.

Mis ishlab chiqarishda u 242 ming tonna bilan 1,4 milliard AQSH dollar qiymatida mamlakatdagi 2-yirik ishlab chiqaruvchi edi.

Oltin ishlab chiqarish boʻyicha u 823 millionAQSH dollar qiymatida 10,2 tonna mamlakatda 4-oʻrinni egallaydi.

Niobiyda (piroxlor shaklida) u 27000 tonna, qiymati 312 million AQSH dollar boʻlgan mamlakatda 2-oʻrinni egallagan.

Alyuminiy (boksit) boʻyicha u 51 million AQSH dollar qiymatida 766 ming tonna bilan mamlakatdagi 3-yirik ishlab chiqaruvchi edi.[20][24]

Hali 2017-yilda Oʻrta Gʻarbda Mato Grosso milliy mineral ishtirokining 1,15% (mamlakat boʻyicha 5-oʻrin) va Mato Grosso do Sul milliy mineral ishtirokining 0,71% (mamlakat boʻyicha 6-oʻrin) ga ega edi.

Mato Grosso oltin (qiymati 1 milliard AQSH dollar 8,3 tonna) va qalay (16 million AQSH dollar qiymatida 536 tonna) qazib olgan.

Mato Grosso do Sul temir (324 millionAQSH dollar qiymatida 3,1 million tonna) va marganets (299 million AQSH dollar qiymatida 648 ming tonna) ishlab chiqarishga ega edi.[20]

Shimoli-sharqiy mintaqada Baxiya ajralib turadi, milliy mineralning 1,68% (mamlakat boʻyicha 4-oʻrin).

2017-yilda u 6,2 tonna oltin ishlab chiqargan, qiymati 730 million AQSH dollar bilan hisoblanadi. Mis boʻyicha u 56000 tonna, qiymati 404 million AQSH dollar boʻlgan. Xromda u 520 ming tonna ishlab chiqargan, qiymati 254 million AQSH dollar va Vanadiyda 358 ming tonna ishlab chiqarilgan, qiymati 91 million AQSH dollar deb baholanadi.[20]

Koʻmir[tahrir | manbasini tahrirlash]

Krisiumada quyosh botishi.

Santa Catarina Braziliyadagi eng yirik koʻmir ishlab chiqaruvchisi, asosan Krisiuma shahrida va uning atrofida. 2007-yilda Braziliyada xom mineral koʻmir ishlab chiqarish 13,6 million tonnani tashkil etdi. Santa Catarina 8,7 Mt (million tonna) ishlab chiqardi; Rio Grande do Sul, 4,5 Mt; va Parana, 0,4 Mt. Braziliyada mineral koʻmir qazib olinishiga qaramasdan, mamlakat hali ham isteʼmol qilinadigan koʻmirning taxminan 50% ni import qilishi kerak, chunki mamlakatda ishlab chiqarilgan koʻmir past sifatga ega, chunki u uglerodning past konsentratsiyasiga ega. Braziliyani mineral koʻmir bilan taʼminlovchi mamlakatlar orasida Janubiy Afrika, AQSh va Avstraliya bor. Braziliyadagi mineral koʻmir, xususan, ishlab chiqarishning taxminan 85% ni isteʼmol qiladigan termoelektr stansiyalarini taʼminlaydi. Mamlakatdagi sement sanoati esa bu koʻmirning taxminan 6% i bilan taʼminlangan boʻlib, tsellyuloza qogʻozi ishlab chiqarish uchun 4% va oziq-ovqat, kulolchilik va don sanoatida atigi 5% qolmoqda. Braziliya torf, qoʻngʻir tosh va toshkoʻmir zahiralariga ega. Koʻmirning umumiy zahiralari 32 milliard tonnani tashkil etadi va asosan Rio-Grande-du-Sulda (jami 89,25%), Santa-Katarinada (10,41%) joylashgan.

Qimmatbaho toshlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ametista do Sul, Rio Grande do Sul shahridagi ametist konida olingan surat.
Minas Gerais akvamarin
Braziliya zumradlari
Paraiba turmalin .
Minas-Jeraisning imperator topazi
Braziliya agati

Braziliya dunyodagi eng yirik agat ishlab chiqaruvchisi. Rio Grande do Sul eng yirik ishlab chiqaruvchi boʻlib, 1830-yildan beri mahalliy qazib olinadi. Minas-Jerais va Baiyada ham qazib olish mavjud. Akuamarinda Minas Gerias dunyodagi eng qimmatbaho toshlarni ishlab chiqaradi. Ushbu marvarid Espirito-Santo, Rio Grande-du-Norte, Seara, Alagoas va Paraibada ham ishlab chiqarilgan. Dunyodagi eng yirik ametist ishlab chiqaruvchisi Braziliya boʻlgan, asosan Rio Grande do Sul shtatlarida va ikkinchidan esa Braziliyada ametistning eng yirik ishlab chiqaruvchisi Rio Grande do Sul shahridagi eng goʻzal shahridir. Braziliyada yirik konlar topilgunga qadar bu tosh butun dunyoda juda kam va qimmat boʻlgan, hozirgi kunda uning qiymati sezilarli darajada tushib ketgan.[25][26][27][28][29][30]

Braziliya 1730-yildan 1870-yilgacha dunyodagi eng yirik olmos ishlab chiqaruvchisi edi. Kon qazib olish birinchi boʻlib Diamantina mintaqasidagi Serra Kanastrada edi, keyinchalik esa 1850-yilda Baiyada sodir boʻlgan, hatto ortiqcha ishlab chiqarish tufayli butun dunyo boʻylab tosh narxi tushib ketgan. Bugungi kunda Braziliya, asosan Minas Jerais shtatida, shuningdek, Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Bahia, Parana va Roraimada yiliga 1 million karatga yaqin ishlab chiqaradi. Mamlakatning deyarli barcha shtatlarida olmos bor.[31][32]

Zumradga kelsak, dunyodagi eng yirik ishlab chiqaruvchilar: Kolumbiya, Zambiya, Zimbabve, Tanzaniya, Madagaskar va Braziliya. Goias, Bahia va Minas Gerais shtatlarida ishlab chiqariladi. Granatda Braziliya eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biri emas, lekin Minas-Jerais, Espirito-Santo, Bahia, Paraiba, Seara, Rondoniya va Rio Grande-do Norteda qazib olish mavjud. Braziliyada Minas-Jerais, Mato Grosso, Parana va Rio Grande-du-Sulda ham jasper bor. Braziliyada topilgan yana bir noyob tosh opaldir, ammo Piaui, Bahia, Seara va Rio Grande-du-Sulda konlar mavjud. Yaqut Braziliyada ham kam uchraydi, u Baiya va Santa-Katarinada uchraydi. Safir Braziliyada ham kam, lekin uni Mato Grosso, Goias, Santa Catarina va Minas Geraisda topish mumkin. Topazda Braziliya dunyodagi eng qimmatli navlarga ega, imperator topazi faqat Ouro Preto-MGda ishlab chiqariladi.

Shuningdek[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Braziliya Oltin Rush
  • Braziliyada koʻmir qazib olish
  • Braziliyada oltin qazib olish
  • Temir rudasi ishlab chiqarish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati
  • Mis ishlab chiqarish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati
  • Oltin ishlab chiqarish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati
  • Boksit ishlab chiqarish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati
  • Marganets ishlab chiqarish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati
  • Qalay ishlab chiqarish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati
  • Nikel ishlab chiqarish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati
  • Koʻmir qazib olish boʻyicha mamlakatlar roʻyxati

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Conjunto de ruínas do Gongo Soco (portugalcha), IEPHA: Instituto Estadual do Patrimônio Histórico e Artístico de Minas Gerais, 2016-09-16da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2016-08-12
  2. ↑ USGS Niobium Production Statistics
  3. ↑ USGS Tantalum Production Statistics
  4. ↑ USGS Iron Ore Production Statistics
  5. ↑ USGS Manganese Production Statistics
  6. ↑ USGS Bauxite Production Statistics
  7. ↑ USGS Vanadium Production Statistics
  8. ↑ USGS Lithium Production Statistics
  9. ↑ USGS Tin Production Statistics
  10. ↑ USGS Nickel Production Statistics
  11. ↑ USGS Phosphate Production Statistics
  12. ↑ USGS Gold Production Statistics
  13. ↑ USGS Copper Production Statistics
  14. ↑ 14,0 14,1 Anuario Mineral Brasileiro
  15. ↑ USGS Titanium Production Statistics
  16. ↑ USGS Gypsum Production Statistics
  17. ↑ USGS Graphite Production Statistics
  18. ↑ USGS Sulfur Production Statistics
  19. ↑ USGS Salt Production Statistics
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Anuário Mineral Brasileiro 2018
  21. ↑ Brasil extrai cerca de 2 gramas de ouro por habitante em 5 anos
  22. ↑ Votorantim Metais adquire reservas de zinco da Masa
  23. ↑ Nióbio: G1 visita em MG complexo industrial do maior produtor do mundo
  24. ↑ Goiás lidera produção de níquel
  25. ↑ Algumas Gemas Clássicas
  26. ↑ Rio Grande do Sul: o maior exportador de pedras preciosas do Brasil
  27. ↑ Os alemães e as pedras preciosas gaúchas
  28. ↑ Maior pedra de água-marinha é brasileira e ficará exposta nos EUA
  29. ↑ „Cristal Colors: saiba mais sobre essa tendência“. 2021-yil 19-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-oktyabr.
  30. ↑ http://g1.globo.com/rs/rio-grande-do-sul/nossa-terra/2013/noticia/2013/07/pedras-de-ametista-sao-atrativos-para-turistas-em-cidade-no-norte-do-rs.html
  31. ↑ MINERAÇÃO DE METAIS E PEDRAS PRECIOSAS
  32. ↑ Mato Grosso produz 87,2% do diamante brasileiro e quer implantar escola de design de joias 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Braziliyada_kon_qazish&oldid=4207941" dan olindi