Kontent qismiga oʻtish

Somali Olimpiada oʻyinlarida

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Somali birinchi boʻlib, 1972-yil Gʻarbiy Germaniyaning Myunxen shahrida boʻlib oʻtgan yozgi oʻyinlarda Olimpia oʻyinlarida qatnashgan. Somali Olimpia qoʻmitasi qisqa vaqt ichida Xalqaro Olimpia Qoʻmitasi tomonidan tan olingan. Oʻshandan beri mamlakat koʻplab yozgi Olimpia oʻyinlarida qatnashish uchun sportchilarni yubordi, 1976-yilda Yangi Zelandiya qoʻshilganligi sababli boykot qildi va 1980-yilda Amerika boshchiligidagi boykotga qoʻshildi. Shuningdek, 1992-yilda ocharchilikning davom etayotgan oqibatlari tufayli musobaqada qatnashmadi. Somali 1984-yilgi Yozgi Olimpia oʻyinlarida eng katta sportchilar kontingentiga kirdi, jami yetti nafar.

Somalida davom etayotgan fuqarolar urushi tufayli sportchilar Somalida mashgʻulotlarda qiyinchiliklarga duch kelishdi. Koʻpchilik Buyuk Britaniya nomidan toʻrtta oltin medallni qoʻlga kiritgan Mo Farah kabi, boshqa davlatlar vakili sifatida ketishdi. Somalini vakili boʻlgan hech bir sportchi hali Olimpiada oʻyinlarida medall qoʻlga kiritmagan yoki qishki oʻyinlarda qatnashmagan.


Somali Olimpia qoʻmitasi 1959-yil 12-dekabrda Mogadishoda Ali Omar Scego tomonidan tashkilot rahbari sifatida tashkil etilgan. Somalining 1960-yilda Rimda (Italiya) boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiada oʻyinlarida ishtirok etishiga umid qilingan edi, ammo Scego Somalining Belgiyadagi elchisi etib tayinlanganidan soʻng, uning oʻrnini egallaganlar mamlakatni oʻyinlarga olib chiqa olmadilar. Qoʻmita esa butunlay tark etildi.[1]

1971-yilda bu gʻoya qayta tiklandi, qoʻmita nizomi ostida yengil atletika, basketbol va futbol milliy assotsiatsiyalari imzolandi. 1972-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlaridan biroz oldin u Xalqaro Olimpia Qoʻmitasi (XOQ) tomonidan tan olingan va unga musobaqalarda qatnashish imkonini bergan.[1]

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Somali oʻzining Yozgi Olimpia oʻyinlarida debyutini 1972-yil Gʻarbiy Germaniyaning Myunxen shahrida boʻlib oʻtdi va uchta sportchini yubordi.[2] Mohamed Aboker, Jama Awil Aden trek musobaqalarida va Abdulla Nur Vasughe balandlikka sakrashda.[3]

Somali 1976-yilda Monrealda (Kvebek, Kanada) boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiada oʻyinlarida qatnashish huquqiga ega edi, ammo boykotda boshqa 28 davlat bilan qoʻshildi. Bu Olimpiada oldidan mamlakat regbi ittifoqi jamoasi tomonidan Janubiy Afrikaga qarshi xalqaro sport boykotini buzganiga qaramay, XOQ Yangi Zelandiyaga Oʻyinlarda ishtirok etishga ruxsat berganidan keyin sodir boʻldi. Olimpiadani boykot qilgan 28 davlatning aksariyati Afrika davlatlari edi.[4] 1980-yilda Moskvada boʻlib oʻtgan Yozgi Olimpiada oʻyinlari oldidan Sovet Ittifoqi, Somali yana bir bor oʻyinlarni boykot qilish bilan qoʻshildi, bu safar SSSR-Afgʻoniston urushi paytida 1979-yilda Afgʻonistonga bostirib kirishi munosabati bilan Qoʻshma Shtatlar boshchiligida.[5]

Somali 1984-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlariga kontingent yuborganida, u yetti nafar erkak sportchi bilan hozirgacha ularning eng katta raqiblari guruhi edi. Ahmed Mohamed Ismail marafonda 47-oʻrinni egallagan boʻlsa, Abdi Bile 800 metrga ikkinchi bosqichga chiqdi.[6] Ibrahim Okash 1988-yilda Janubiy Koreyaning Seul shahrida boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiada oʻyinlarida 800 metrga yugurish boʻyicha musobaqaning yarim finaliga qadar yetib bordi.[7]

Somali 1992-yilda Barselonada boʻlib oʻtgan yozgi Olimpia oʻyinlari uchun sportchilarni roʻyxatdan oʻtkazgan boʻlsa-da, davom etayotgan ocharchilik tufayli qatnashmadi.[4] Ular 1996-yilda Atlantada (AQSH) boʻlib oʻtgan Yozgi Olimpiada oʻyinlarida yana bir bor qaytib kelishdi va u yerda toʻrtta erkak sportchi ishtirok etdi.[8] Oʻsha yili Bile 1500 metrga yugurish boʻyicha finalda oltinchi oʻrinni egallab, Olimpiada oʻyinlarida somalilik sportchilarning eng yaxshi koʻrsatkichini qayd etdi.[4]

2000-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2000-yilda Avstraliyaning Sidney shahrida boʻlib oʻtgan Yozgi Olimpiada oʻyinlaridan boshlab Somali har bir oʻyinda oʻz kontingentini ikkita raqibga, biri erkak va bir ayolga qisqartirdi. Ushbu oʻzgarish Somalida birinchi marta ayol sportchilarni maydonga tushirganini anglatadi, Safia Abukar Hussein Olimpiadada oʻz mamlakati uchun kurashgan birinchi ayollar boʻldi.[2] Bu hali ham Somalidagi sportchilarda ayollarni idrok etishi tufayli baʼzi muammolarni keltirib chiqardi, Husaynning oʻz otasi unga er topishga xalaqit berishidan qoʻrqib, uni bir muddat rad etdi. Biroq, ular oʻyinlar oldidan yarashishdi.

2004-yilda Gretsiyaning Afina shahrida boʻlib oʻtgan Yozgi Olimpia oʻyinlari Somali uchun mojarolar bilan oʻtdi. Somali Olimpiya qoʻmitasi prezidenti Farah Veheliye Addo FIFA futbol assotsiatsiyasining mablagʻlarini oʻzlashtirganlikda aybdor deb topilganidan soʻng. Bunga javoban FIFA uni oʻn yilga diskvalifikatsiya qildi va XOQga shikoyat qildi. Qoʻllab-quvvatlash uchun XOQ Addo uchun akkreditatsiyani olib tashladi, shuning uchun uni 2004-yilgi oʻyinlardan taqiqladi.[9]

2008-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlarida somalilik ishtirokchilardan biri xalqaro ommaviy axborot vositalarining katta eʼtiboriga sazovor boʻldi. Samiya Yusuf Umar 16 yoshli sprinter boʻlib, Mogadishu stadionida va shahar atrofida mashq qilgan. Fuqarolar urushida mahalliy militsiya guruhlari tomonidan koʻrilgan qiyinchilik va taʼqiblarga qaramay, uning qatʼiyati matbuotda ilhomlantiruvchi deb taʼriflangan. Oʻyinlardan soʻng, u sovgʻa qilingan jihozlarda 200 metrga jaziramada soʻnggi boʻlib kelgan, u ommaviy axborot vositalarida qatnashishga qiziqmagani uchun omma eʼtiboridan chetda qoldi.[10]

2010-yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fuqarolar urushi davom etayotgani sababli, koʻplab Somali sportchilari mamlakatni tark etishdi va endi boshqa davlatlar bayroqlari ostida musobaqalarda qatnashmoqda.[4] Buning eng yorqin misoli 2012-yilda Londonda (Birlashgan Qirollik) boʻlib oʻtgan Yozgi Olimpiada oʻyinlarida, Mo Farah Buyuk Britaniya uchun ikkita oltin medalni qoʻlga kiritganida boʻldi; Avvaliga " Super shanba " kuni erkaklar oʻrtasida 10 000 metrga,[11][12] va keyingi haftada 5000 metrga yugurish.[13]

Umar London oʻyinlarida qaytib keladi, deb umid qilingan edi, ammo 2008-yilgi Olimpiadadan keyin Somaliga qaytib kelganida, unga " Ash-Shabob " islomiy jangari guruhi tahdid qildi va endi u sportchi ekanligini tan olmadi. U 2012-yilgi oʻyinlarda ishtirok etishni xohladi va shuning uchun Somalini tark etdi va avval Efiopiyaga,[10] soʻng shimolga Liviyaga[14] yoʻl oldi, u yerda bir muddat qamoqda boʻlganidan keyin Oʻrta er dengizi orqali Italiyaga oʻtishga urinib, qirgʻoqda choʻkib ketdi., u erda u murabbiy topishga umid qilgan.[15][16] Somali yengil atletika federatsiyasi raisining oʻrinbosari Qadijo Aden Dahir „Bu qaygʻuli oʻlim… U London Olimpiadasi uchun eng sevimlimiz edi“.[17]

Somali 2012 va 2016-yilgi yozgi Olimpia oʻyinlariga bir erkak va bir ayol sportchini yuborishda davom etdi.[18][19] Shu bilan birga, Farah 2016-yilgi oʻyinlarda yana muvaffaqiyat qozonib, Buyuk Britaniyaga yana ikkita oltin medalni qoʻlga kiritdi.[20]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Somalia and Olympism“ (PDF). Olympic Review. № 200. June 1984. 459–462-bet. Qaraldi: 22–oktabr 2016–yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format () Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "review" defined multiple times with different content
  2. ↑ 2,0 2,1 „Somalia“. Sports Reference. 17-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "somalia" defined multiple times with different content
  3. ↑ „Somalia at the 1972 München Summer Games“. Sports Reference. 17-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Grasso, Mallon & Heijmans 2015.
  5. ↑ Smith, Terence. „The President Said Nyet“. New York Times (20-yanvar 1980-yil). Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  6. ↑ „Abdi Bile“. Sports Reference. 18-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  7. ↑ „Ibrahim Okash“. Sports Reference. 18-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  8. ↑ „Somalia at the 1996 Atlanta Summer Games“. Sports Reference. 17-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  9. ↑ „Addo not welcome in Athens“. BBC News (10-avgust 2004-yil). Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  10. ↑ 10,0 10,1 Krug, Teresa. „Somali inspiration battles against the odds“. Al Jazeera (20-avgust 2012-yil). Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "inspirealjaz" defined multiple times with different content
  11. ↑ Fordyce, Tom. „Mo Farah wins Olympic 10,000m gold for Great Britain“. BBC Sport (4-avgust 2012-yil). Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  12. ↑ „Olympics 2012: Great Britain's golden day of the Games“. BBC Sport (5-avgust 2012-yil). Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  13. ↑ Fordyce, Tom. „Mo Farah wins men's 5,000m to claim second Olympic gold“. BBC Sport (11-avgust 2012-yil). Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  14. ↑ Krug, Teresa. „Grieving for Somali Olympian Samia Omar“. Al-Jazeera (27-avgust 2012-yil). Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil.
  15. ↑ Brundu. „A Rosebud Exclusive: Samia Yusuf Omar's Italian dream. An interview with Teresa Krug of Al Jazeera“. Rosebud. Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil.
  16. ↑ „Somalia Olympic runner 'drowns trying to reach Europe'“. BBC News (21-avgust 2012-yil). Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil.
  17. ↑ „Samia Yusuf Omar Dead: Somalia Track Star Drowned In Boat Accident Ahead Of London Olympics“. The Huffington Post (21-avgust 2012-yil). 16-mart 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-oktabr 2016-yil.
  18. ↑ „Somalia at the 2012 London Summer Games“. Sports Reference. 17-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  19. ↑ „Somalia at the 2016 London Summer Games“. Sports Reference. 17-aprel 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil.
  20. ↑ „Relive Farah's 5,000m gold run“. BBC Sport (20-avgust 2016-yil). Qaraldi: 22-oktabr 2016-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Somali_Olimpiada_oʻyinlarida&oldid=4488222" dan olindi