Postmodern davrida feminizm
| WikiAyollar loyihasi qismi |
| Feminizm |
|---|
.svg) |
Postmodern davrida feminizm poststrukturalizm, postmodernizm va fransuz feminizmining aralashmasi hisoblanadi[1]. Postmodern feminizmning maqsadi gender tengsizligiga koʻnikkan jamiyatda mustahkam oʻrnashgan patriarxal meʼyorlarni yoʻqotishdir[2]. Postmodern feministlar essensializm, falsafa va umuminsoniy qabul qilingan normalarni inkor etish orqali ayollar oʻrtasida mavjud boʻlgan tafovutlarni va barcha ayollar bir xil emasligini koʻrsatishga intilishadi[3]. Yuqorida keltirilgan mafkuralarni postmodern feministlar inkor etishlarining sababi umumbashariy normalar jamiyatdagi barcha ayollarga nisbatan qoʻllanilsa, bu ayollarning mustaqil hayot tajribalarini oʻsishiga yoʻl bermaydi. Shuning uchun ular ayollarni jamiyatda norma sifatida namoyon boʻlayotgan gʻoyalardan doimiy xabardor boʻlib turishlari kerakligi haqida bong urishadi. Chunki bu normalar faqat erkaklar tarafidan yozilishi va jamiyatga tatbiq etilishi mumkin[4].
Postmodern feministlari jamiyatda gender tengsizligiga olib keladigan har qanday holatlarni tahlil qilishga intilishadi. Ular ushbu holatlarni tahlil qiladilar. Shuningdek, logosentrizmni ham tanqid qilishadi, koʻplab nutqlar qilishadi, subyektivlikni ommalashtirishadi va shu orqali gender tengligini targʻib etishga harakat qilishadi.
Bu nazariyaning feministik nazariyalar qatoriga kiritilishi hamma feministlar tomonidan ham osonlikcha qabul qilinmaydi, baʼzilar ushbu nazariyani yaratishga urinayotganlarga qarshilik koʻrsat-sa, boshqalar esa bu gʻoyani qoʻllab-quvvatlaydi[1].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Butler[tahrir | manbasini tahrirlash]
Postmodern feminizmining boshqa feministik tarmoqlaridan asosiy farqi shundaki, bunda jinsning belgilanishi jinsiy aloqa qila olishi yoki hech boʻlmaganda jinsning oʻz nutqi orqali ijtimoiy holatini tushuntirib berishiga asoslanadi. Bu fikr Judith Butlerning 1990-yildagi Gender Trouble kitobida ilgari surilgan. Ular Simone de Beauvoir, Michel Foucault va Jacques Lacan asarlarini, shuningdek, Luce Irigarayning biz anʼanaviy ravishda „ayol“ deb hisoblagan narsa faqat erkak sifatida yaratilgan narsaning aksi, degan argumentiga tayanadi va shunga koʻra boshqa fikrlarni tanqid qiladi[5][6].
Butler oldingi feminizm tarafdorlari tomonidan (biologik) jins va (ijtimoiy qurilgan) jins oʻrtasidagi farqni oʻrganadi. Ular nima uchun moddiy narsalar (masalan, tana) ijtimoiy qurilish jarayonlariga boʻysunmaydi deb oʻylash xususida fikr yuritishadi. Butlerning taʼkidlashicha, bu essenizmni yetarlicha tanqid qilishga imkon bermaydi: gender ijtimoiy tuzilish ekanligi tan olinsa ham, feministlar u har doim bir xil tarzda qurilgan deb taxmin qilishadi. Butlerning argumenti shuni anglatadiki, ayollarning boʻysunishi yagona sabab yoki yagona yechimga ega emas. Shunday qilib, postmodern feminizmi harakatga aniq yoʻl taklif qilmaganligi uchun ham tanqid qilinadi. Butler „postmodernizm“ atamasini maʼnoli deb hisoblash uchun juda noaniq tushuncha deb oʻylaydi[7].
Fransuz feminizmi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransuz feminizmi 1980-yillarda Fransiyadagi postmodernizmning kengroq harakatining bir qismi boʻlish uchun Elis Jardin tomonidan yaratilgan Angliya-Amerika ixtirosi hisoblanadi. U modernistik loyihaning muvaffaqiyatsizlikka uchragan nazariyasi va uning qabul qilinmay qolishidan iborat. Aniqroq aytganda, feminizm uchun bu holat bir va turfa xil munozaralarni keltirib chiqarilishini anglatadi[8]. Bu atama feministik nazariyaga eʼtibor qaratgan akademik Toril Moi tomonidan 1986-yilda Sexual/Textual Politics (Jinsiy/matn siyosati) kitobiga kiritilgan. Ushbu kitobda u fransuz feminizmi faqat Hélène Cixous, Luce Irigaray va Julia Kristeva kabi bir nechta mualliflarni oʻz ichiga olishi, shu bilan birga fransuz feminizmi va Angliya-Amerika feminizmi oʻrtasida turli farqlar mavjudligi aytib oʻtiladi[9]. Uning taʼkidlashicha, ikkalasi oʻrtasidagi farq shundaki, anglo-amerikalik feministlar „ayolga qaratilgan istiqbol“ va ayol oʻziga xosligini aniqlashni xohlashadi, chunki ularga oʻtmishda bunday imkoniyat berilmagan. Fransuz feministlari ayolning oʻziga xosligi yoʻqligiga ishonishadi[8]. Ayollar tadqiqotlari sohasida akademik Elaine Marks fransuz va amerikalik feministlar oʻrtasidagi yana bir farqni qayd etgan. Fransuz feministlari, xususan, radikal feministlar amerikalik hamkasblariga qaraganda erkaklarga foyda keltiradigan tizimlarni, shuningdek, keng tarqalgan misoginiyani qattiq tanqid qilishdi[10].
Frug[tahrir | manbasini tahrirlash]
Huquqiy olim Mary Joe Frug, Fem-Crits nomi bilan tanilgan huquqshunos olimlar guruhining asoschisi, oʻzi ham tanqidiy huquqiy tadqiqotlar harakatining bir qismi[11] , postmodernizmning bir „prinsipi“ inson tajribasi „muqarrar ravishda til ichida joylashganligini“ taklif qildi. ". Hokimiyat nafaqat toʻgʻridan-toʻgʻri majburlash orqali, balki tilning bizning voqelikni shakllantirish va cheklash usuli orqali ham amalga oshiriladi. Uning taʼkidlashicha, til har doim qayta talqin qilish uchun ochiq boʻlganligi sababli, u ushbu shakllanish va cheklovga qarshi turish uchun ham ishlatilishi mumkin, shuning uchun ham siyosiy kurashning potentsial samarali maydoni.
Frugning ikkinchi postmodern tamoyili shundan iboratki, jinsiy aloqa tabiiy narsa emas, balki butunlay aniq va aniq bir narsa emas. Aksincha, jinsiy aloqa til tomonidan ishlab chiqarilgan maʼno tizimining bir qismidir. Frugning taʼkidlashicha, „madaniy mexanizmlar … ayol tanasini maʼnolar bilan kodlaydi“ va bu madaniy mexanizmlar keyinchalik bu maʼnolarni „jinslar oʻrtasidagi „tabiiy“ mahsulot farqlarga, qoidalarning oʻzi yordam beradigan farqlarga murojaat qilish orqali tushuntirishga kirishadi“[12].
Tanqidlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Postmodern feminizm 1990-yillarda paydo boʻlganidan beri koʻplab tanqidlarga uchragan. Tanqidlarning aksariyati modernistik fikrni qoʻllab-quvvatlovchi modernistlar va feministlar tomonidan amalga oshirilgan. Ular postmodernizm tomonidan belgilangan relyativizm va nigilizm mavzulariga alohida eʼtibor qaratadilar. Modernist tanqidchilar maʼrifatparvarlik tafakkurning qadriyatlardan voz kechishi orqali postmodern feminizmi „siyosiy harakatlarni erkin amalga oshirish imkoniyatini toʻsib qoʻyadi“ deb hisoblashadi[13]. Ushbu holatni Meaghan Morris kabi tanqidchilar faoliyatida ham koʻrish mumkin, ular postmodern feminizmi oʻzining antiessensializm faoliyati orqali gender siyosatining asosini buzish xavfini paydo qiladi, deb taʼkidlaydilar[14]. Alison Assiter postmodernistlarni ham, postmodern feministlarni ham tanqid qilish maqsadida „Enlightened Women (Maʼrifatli ayollar)“ (1995) kitobini nashr etib, maʼrifatparvarlik qadriyatlari va modernistik feminizmga qaytish kerakligini uqtiradi[15]. Gloria Steinem feministik nazariyani va ayniqsa postmodernizm feministik nazariyasini haddan tashqari akademik tarzda yoritilgan deb tanqid qiladi[16].
Nutqqa eʼtibor berish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Umuman olganda, postmodern feminizmini tanqid qilish holatlarida odatda tilda seksizmga katta eʼtibor qaratilishi bilan bogʻliq boʻladi. Yang Fengning taʼkidlashicha, bu ayollar duch keladigan aniq muammolar, masalan, uydagi zoʻravonlik va jinsiy zoʻravonlik holatlariga mavhum deb qaraladigan nuqtai nazarning shakllanishiga sabab boʻladi[17].
„Postmodernizm“ atamasi oʻzlarini postmodern feministlari deb ataydigan baʼzi nazariyotchilar tomonidan tanqidga uchraydi[18].
Nomidan[tahrir | manbasini tahrirlash]
"Postmodernizm" atamasi o'zlarini postmodern feministlar deb atagan ba'zi nazariyotchilar tomonidan tanqid qilindi[7].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Sands, Roberta. „Postmodern Feminist Theory and Social Work: A Deconstruction“. Social Work.
{{cite magazine}}: Cite magazine requires|magazine=(yordam) - ↑ Ebert, Teresa L. „The "Difference" of Postmodern Feminism“. College English.
{{cite magazine}}: Cite magazine requires|magazine=(yordam) - ↑ Tong, Rosemarie. Feminist thought : a comprehensive introduction, 1st, Westview Press.
- ↑ Wallin, Dawn C. Postmodern Feminism and Educational Policy Development.
- ↑ Gutting, G. (ed.), The Cambridge Companion to Foucault (2002), p. 389.
- ↑ Digeser, Peter (September 1994). "Performativity Trouble: Postmodern Feminism and Essential Subjects". Political Research Quarterly 47 (3): 655–673. doi:10.1177/106591299404700305. https://archive.org/details/sim_political-research-quarterly_1994-09_47_3/page/655.
- ↑ 7,0 7,1 Butler, Judith, „Contingent Foundations“, in Seyla Benhabib et al., Feminist Contentions: A Philosophical Exchange (New York: Routledge, 1995), pp. 35–58.
- ↑ 8,0 8,1 Gambaudo, Sylvie A. (May 2007). "French Feminism vs Anglo-American Feminism: A Reconstruction". European Journal of Women's Studies 14 (2): 93–108. doi:10.1177/1350506807075816. https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00571299/file/PEER_stage2_10.1177%252F1350506807075816.pdf.
- ↑ Moi, Toril. Sexual/textual politics: feminist literary theory, 2nd, London: Routledge, 2002. ISBN 978-0415280112. OCLC 49959398.
- ↑ New French feminisms : an anthology Marks: . Amherst: University of Massachusetts Press, 1980. ISBN 978-0870232800. OCLC 5051713.
- ↑ Baumgardner, Paul (October 2019). "Ronald Reagan, the Modern Right, and ... the Rise of the Fem-Crits". Laws 8 (4): 26. doi:10.3390/laws8040026.
- ↑ Frug, Mary Joe (March 1992). "A Postmodern Feminist Manifesto (An Unfinished Draft)". Harvard Law Review 105 (5): 1045–1075. doi:10.2307/1341520. https://archive.org/details/sim_harvard-law-review_1992-03_105_5/page/1045.
- ↑ Hekman, Susan J.. Gender and Knowledge. Boston: Northeastern University Press, 1990 — 152–153 bet.
- ↑ Schmidt, K.. The Theater of Transformation, 2005 — 129–130 bet.
- ↑ Assiter, Alison. Enlightened Women. London: Routledge, 1995.
- ↑ Denes, Melissa. „'Feminism? It's hardly begun'“ (en-GB). The Guardian (2005-yil 17-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 29-mart.
- ↑ „Studies On Contemporary Chinese Woman Development“ (en). www.wikidata.org. Qaraldi: 2023-yil 12-dekabr.
- ↑ Butler, Judith, „Contingent Foundations“, in Seyla Benhabib et al., Feminist Contentions: A Philosophical Exchange (New York: Routledge, 1995), pp. 35–58.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Assiter, Alison. Enlightened women modernist feminism in a postmodern age. London New York: Routledge, 1996. ISBN 9780415083386.
- Kottiswari, W. S.. Postmodern feminist writers. New Delhi: Sarup & Sons, 2008. ISBN 9788176258210.
- Williams, Susan; Williams, David (1 January 1996). "A Feminist Theory of Malebashing". Michigan Journal of Gender & Law 4 (1): 35–127. https://repository.law.umich.edu/mjgl/vol4/iss1/2/.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |