Feministik adolat etikasi

Feministik adolat etikasi axloqqa nisbatan feministik nuqtai nazar bo'lib, etikaga an'anaviy universal yondashuvlar bilan shug'ullanishga va oxir-oqibat o'zgartirishga intiladi^[1]. Feministik axloqning turlari, feministik adolat etikasi ham jinsning asosiy axloqiy mulohazalar doirasida shakllanadi. Asosiy etika erkaklarga qaratilgan deb ta'kidlanadi. Biroq, feministik adolat etikasi boshqa feministik etikadan sezilarli darajada farq qiladi. Umumjahon etika to'plami feministik adolat etikasining muhim qismidir^[2]. Feministik adolat etikasi madaniyat yoki boshqa hodisalar orqali guruhlarni bir-biridan farqlash orqali o'zini belgilaydigan boshqa axloqiy yondashuvlar axloqning turlaridan biri hisoblanadi^[1].

Umumiy koʻrinish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Feministik adolat etikasi, feministik axloqiy qarashlarning bir qismi hisoblanadi. Etikaga boshqa mashhur feministik yondashuvlar orasida feministik g'amxo'rlik etikasi va feministik postmodern etika kiradi. Feministik g'amxo'rlik etikasining amalga oshirilishi ko'pincha feministik adolat etikasini tanqid qiladi. Feministik g'amxo'rlik etikasi axloq bizning o'zligimizning munosabatlar versiyalarida shakllanadi degan g'oyaga asoslanadi. Bizning axloqiy munosabatlarimiz birinchi o'rinda turadi^[3]. Feministik adolat etikasi feministik g'amxo'rlik etikasidan universal qadriyatlardan voz kechish uchun bunday nuqtai nazarni jazolash orqali farq qiladi. Feministik adolat etikasida qonuniy axloqiy tanqid, universal axloqiy me'yorlardan foydalanmasdan amalga oshirilmaydi^[4]. Shu bilan birga, feministik postmodern etika butunlay boshqacha nuqtai nazarni ilgari suradi. Feministik postmodern nuqtai nazar hayotning ko'p jabhalarida, shuningdek epistemologiyada androsentrizmni idrok etadi. Bundan tashqari, feministik postmodernizm bizni qamrav olgan dunyoda ob'ektivlik mavjudligini bevosita inkor etadi. Bunday da'vo bilim sub'ektiv ravishda tuzilgan degan tushunchaga asoslanadi^[5]. Bir feminist postmodern olim bu erkaklar hukmronlik qiladigan jamiyat natijasida zamonaviy biznes me'yorlarining axloqiy natijalarini nazarda tutgan bo'lib,^[6]. feministik adolat etikasi va feministik postmodern etika o'rtasidagi uyg'unlik hamda universallik printsipida mavjud bo'ladi. Birinchi navbatda umuminsoniy qadriyatlar g'oyasini qo'llab-quvvatlaydi, ikkinchi o'rinda esa bunga o'xshash qadriyatlar mavjudligini tamoman inkor etadi, chunki u ob'ektivlikni ham o'z o'rnida inkor etadi^[2]. Axloqqa universal qarash feministik adolat etikasiga xos bo'lganligi sababli, savol tug'iladi: qanday o'ziga xos qadriyatlar aslida universaldir? Nussbaumning imkoniyatlari ushbu savolni hal qilishga urinadi va u universal deb hisoblagan bir nechta xususiyatlarni sanab o'tadi^[2]^[7]:

Hayot - tabiiy umr ko'rish qobiliyati;
Tana salomatligi - yaxshi sog'likka ega bo'lish qobiliyati, shu jumladan reproduktiv salomatlik, etarli ovqatlanish, boshpana;
Tana yaxlitligi - harakat erkinligi, jismoniy buzilishdan xavfsizlik, jinsiy va reproduktiv avtonomiya;
Sezgilar, tasavvur va fikrlash - bularning barchasini o'qimishli tarzda to'liq ishlatish qobiliyati;
Tuyg'ular - boshqalarga bog'lanish, sevgi va muhabbat qobiliyatiga ega bo'lish qobiliyati;
Amaliy sabab - oqilona fikr yurita olish, yaxshi hayot haqidagi o'z tushunchasini aniqlash va uni rejalashtirish;
Mansublik - shaxsiy munosabatlar va ijtimoiy jamoalarda boshqalar bilan yashash qobiliyati;
Boshqa turlar - tabiat bilan bog'liq holda yashash qobiliyati;
O'yin - dam olishdan zavqlanish qobiliyati;
O'zining moddiy va siyosiy muhitini nazorat qilish - siyosiy tanlovlarda ishtirok etish, mulkka egalik qilish, boshqalar bilan teng sharoitlarda ishlash qobiliyati.

Tanqidlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Feministik g'amxo'rlik etikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Feministik g'amxo'rlik etikasi- bu ba'zi masalalarda feministik adolat etikasidan tubdan farq qiladi. Feministik g'amxo'rlik etikasi feministik adolat etikasini p'z o'rnida tanqid qiladi, chunki ayollarni borliqning universal toifalariga kiritish orqali, birinchi navbatda, ayollarga tegishli bo'lishi mumkin bo'lgan alohida fazilatlarga urg'u yo'qoladi. Bu urg'uning yo'qolishi feministik etika tanqid qilishga urinayotgan erkak me'yorlariga olib keladi^[2].

Feministik postmodern axloq[tahrir | manbasini tahrirlash]

Feministik postmodern etikaga bir qancha omillarni misol qilib keltirishimiz mumkin. Ko'pgina feministik adolatshunoslar tarafidan ommaga taqdim etilgan universallik havotirga soluvchi manbalaridan biri bo'laoladi. Feministik postmodern axloq ko'p jihatdan jamiyatni dekonstruksiya qilish va ob'ektivlikni tanqid qilishga tayanadi^[5]. Nussbaumning argumenti bilan bog'liq yana bir tashvishli jihat shundaki, feministik adolat etikasi G'arb madaniyatiga mansub bo'lmagan ayollarni e'tiborsiz qoldirishi mumkin. G'arb nuqtai nazaridan etikani qabul qilish orqali, axloqqa oid boshqa qarashlar yo'qolishi yoki pastroq deb qaralishi mumkin^[8].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

G'amxo'rlik etikasi
Feminizm
Feministik etika
Postmodern feminizm

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ ^1,0 ^1,1 Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 68. New York: Routledge, 2010.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 69. New York: Routledge, 2010.
↑ Robinson, Fiona (2011). "Stop Talking and Listen: Discourse Ethics and Feminist Care Ethics in International Political Theory". Millennium - Journal of International Studies 39 (3): 847. doi:10.1177/0305829811401176.
↑ Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 67. New York: Routledge, 2010.
↑ ^5,0 ^5,1 Strong, Kelly C. (1996). "A Postmodern Feminist Perspective on Organizations in the Natural Environment: Rethinking Ecological Awareness". Business & Society 35 (1): 65. doi:10.1177/000765039603500105. https://archive.org/details/sim_business-and-society_1996-03_35_1/page/65.
↑ Strong, Kelly C. (1996). "A Postmodern Feminist Perspective on Organizations in the Natural Environment: Rethinking Ecological Awareness". Business & Society 35 (1): 65–66. doi:10.1177/000765039603500105. https://archive.org/details/sim_business-and-society_1996-03_35_1/page/65.
↑ Bloodworth, Andrew (2006). "Nussbaum's 'Capabilities Approach'". Nursing Philosophy 7 (1): 59. doi:10.1111/j.1466-769x.2006.00240.x. PMID 16412203.
↑ Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 69-70. New York: Routledge, 2010.

[Hutchings_2010_68-1] 1,0 ^1,1 Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 68. New York: Routledge, 2010.

[Hutchings_2010_69-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 69. New York: Routledge, 2010.

[Robinson_2011_847-3] Robinson, Fiona (2011). "Stop Talking and Listen: Discourse Ethics and Feminist Care Ethics in International Political Theory". Millennium - Journal of International Studies 39 (3): 847. doi:10.1177/0305829811401176.

[Hutchings_2010_67-4] Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 67. New York: Routledge, 2010.

[Strong_1996_65-5] 5,0 ^5,1 Strong, Kelly C. (1996). "A Postmodern Feminist Perspective on Organizations in the Natural Environment: Rethinking Ecological Awareness". Business & Society 35 (1): 65. doi:10.1177/000765039603500105. https://archive.org/details/sim_business-and-society_1996-03_35_1/page/65.

[Strong_1996_65-66-6] Strong, Kelly C. (1996). "A Postmodern Feminist Perspective on Organizations in the Natural Environment: Rethinking Ecological Awareness". Business & Society 35 (1): 65–66. doi:10.1177/000765039603500105. https://archive.org/details/sim_business-and-society_1996-03_35_1/page/65.

[Bloodworth_2006_59-7] Bloodworth, Andrew (2006). "Nussbaum's 'Capabilities Approach'". Nursing Philosophy 7 (1): 59. doi:10.1111/j.1466-769x.2006.00240.x. PMID 16412203.

[Hutchings_2010_69-70-8] Hutchings, Kimberley. "Ethics." In Gender Matters in Global Politics, edited by Laura J Shepherd, 69-70. New York: Routledge, 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]